Kaźmierczak U.¹, Strojek K.¹, Radzimińska A.¹, Dzierżanowski M.², Bułatowicz I.¹, Kolanowska A.¹, Zukow W.³

Kaźmierczak U., Strojek K., Radzimińska A., Dzierżanowski M., Bułatowicz I., Kolanowska A., Zukow W. Ocena satysfakcji życiowej i sprawności fizycznej uczestników zajęć w Domu Dziennego Pobytu Senior = Evaluation of the life satisfaction and physical fitness participants of classes at home Daily stay "Senior". Journal of Health Sciences. 2014;4(12):223-232. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. http://journal.rsw.edu.pl/index.php/jhs/article/view/2014%3b4%2812%29%3a223-232 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2014%3b4%2812%29%3a223-232 https://pbn.nauka.gov.pl/works/508136 DOI: 10.13140/2.1.3381.4080 http://dx.doi.org/10.13140/2.1.3381.4080 The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1107. (17.12.2013). The Author (s) 2014; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Conflict of interest: None declared. Received: 15.11.2014. Revised 05.12.2014. Accepted: 08.12.2014. Ocena satysfakcji życiowej i sprawności fizycznej uczestników zajęć w Domu Dziennego Pobytu Senior Evaluation of the life satisfaction and physical fitness participants of classes at home Daily stay "Senior" Kaźmierczak U.¹, Strojek K.¹, Radzimińska A.¹, Dzierżanowski M.², Bułatowicz I.¹, Kolanowska A.¹, Zukow W.³ 1 Zakład Kinezyterapii i Masażu Leczniczego UMK CM w Toruniu, Katedra Fizjoterapii CM UMK w Toruniu, Polska 2 Zakład Terapii Manualnej UMK CM w Toruniu, Katedra Fizjoterapii CM UMK w Toruniu, Polska 3 Wydział Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Polska Słowa kluczowe: osoby starsze, sprawność fizyczna, satysfakcja życiowa, pomyślne starzenie się. Keywords: older people, psychical efficiency, life satisfaction, well aging. Streszczenie W ostatnich latach w Polsce obserwuje się systematyczne zwiększanie odsetka osób starszych w społeczeństwie. Powinno być to impulsem do dogłębnego poznania tego etapu życia. Szczególnie niepokojący jest bierny tryb życia seniorów, dlatego istotne jest podkreślenie prozdrowotnej roli aktywności fizycznej. Może się ona przyczynić nie tylko do zmniejszenia otyłości i chorób będących jej skutkiem, ale także otworzyć osoby starsze na nowe zadania, co jest warunkiem poprawy ich samopoczucia i zwiększenia satysfakcji z życia. Celem podjętych badań była ocena sprawności fizycznej oraz satysfakcji życiowej wśród seniorów uczestniczących w zajęciach w Domu Dziennego Pobytu Senior. Badaniem objęto 30 osób powyżej 65 roku życia. Do oceny sprawności fizycznej wyliczono wartość wskaźnika BMI, w celu oceny ryzyka wystąpienia otyłości. Przeprowadzono również test Wstań i idź oceniający sprawność fizyczną oraz ryzyko upadków. Badając satysfakcję życiową posłużono się Skalą Satysfakcji z Życia, sprawdzono również ryzyko wystąpienia depresji przy użyciu Geriatrycznej Skali Depresji. Wyniki badania wskazują na wysoką sprawność fizyczną wśród badanej grupy. Aż 83% przebadanych według testu TUG zachowuje swobodną mobilność, jedynie u 3% stwierdzono mobilność zmienną ze zwiększonym ryzykiem upadków. Tak wysokiej sprawności fizycznej nie potwierdza wartość wskaźnika BMI, który u 48% badanych wskazuje na nadwagę. U 24% osób starszych mieścił się on w normie, pozostali seniorzy mieli otyłość I (21%) i II (7%) stopnia. Wyniki SWLS wskazują wśród tej grupy na wysoką satysfakcję z życia, którą wykazano u 54% uczestników zajęć w DDP. Pozostałe osoby podzieliły się na pół (po 23% badanych) osiągając wyniki przeciętne oraz niskie. W przypadku oceny samopoczucia zauważamy korelację z występowaniem depresji. Wraz z wzrostem satysfakcji zmniejszało się ryzyko depresji, którego nie stwierdzono u 73% seniorów. U 27% badanych możemy podejrzewać ryzyko depresji (u 20% jest to depresja umiarkowana, a u 3% badanych depresja ciężka). Ocena korelacji pomiędzy pozostałymi parametrami nie wskazała na znaczące zależności. Należałoby w przyszłości poszerzyć badania o porównanie z innymi grupami seniorów lub powiększenie grupy badawczej. Summary In recent years Poland has witnessed a systematic increase of percentage of older people in the community. This should be an impulse for thorough cognition this stage of life. Especially worrying is the passive lifestyle of seniors, it is important to highlight the role of pro-healthy psychical activity. It may cause a reduction of obesity and diseases which are the result of obesity. It can also push older people for new challenges, which is a condition for improving their comfort and increasing life satisfaction. The purpose of the study was to evaluate the psychical fitness and life satisfaction of Senior daycare center activity participants. The survey involved 30 people aged over 65 years. Body Mass Index was calculated to evaluate the psychical fitness. The Timed up & go test (TUG), which rates psychical efficiency and the risk of falls, was also performed. The satisfaction with life scale (SWLS) was used to survey the life satisfaction. The risk of depression was also checked with the use of Geriatric Depression Scale (GDS). The results of the study show a high level of psychical fitness in the test group. As many as 83% of respondents retains, according to the TUG test. Only 3% had variable mobility with an increased risk of falls. Body Mass Index does not confirm such psychical fitness. Overweight has been shown with 48% of respondents. 24% of old people had 223

index in normal range. The other seniors had the first (21%) and the second stage of obesity (7%). The satisfaction with life scale results show high level of life satisfaction, 54% of activity participants in daycare center had. The rest of the test group was divided into two groups with average and low scores (23% of respondents each). We also noticed a correlation between SWLD and GDS. Life satisfaction growth decreased the depression risk, which was not found with 73% of seniors. With 27% of responders we can suspect the risk of depression (including 20% of mild depression and 3% of severe depression). Correlation between other measured parameters did not indicate a significant relationship. In the future the study should be expanded for comparison with other groups of seniors or the research group should be larger. Wstęp Rozwój cywilizacyjny sprawił, że ludzie żyją obecnie nawet 30 lat dłużej, niż na początku XX wieku. Niesie to za sobą poważne wyzwania dla społeczeństw we wszystkich sferach życia. Obecnie w Polsce obserwujemy zwiększające się zainteresowanie ze strony różnych gałęzi nauki tematyką osób starszych. Jest to związane z procesem zmian struktury demograficznej społeczeństwa, który przebiega w Polsce podobnie jak w większości wysoko rozwiniętych państw Europy. Jednym z najistotniejszych procesów demograficznych jest starzenie się populacji, o którym według polskich demografów możemy mówić kiedy osoby powyżej 60 roku życia stanowią 12% społeczeństwa. Zgodnie z klasyfikacją ONZ potrzebne jest 7% społeczeństwa powyżej 65 roku życia aby uznać, że społeczeństwo przekroczyło próg starości demograficznej. W Polsce taki stan został osiągnięty w latach sześćdziesiątych [1]. Granica wieku od którego rozpoczyna się starość jest kwestią sporną- 65 rok życia został zaproponowany przez ONZ i jest akceptowany w Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych, za europejską granicę uznaje się 60 rok życia [2]. Starość jest nieuchronnym i złożonym procesem, jednak pozostaje najmniej poznanym etapem życia człowieka, przebiegającym na wielu płaszczyznach. W ostatnich latach ze względu na rosnąca populację osób starszych pojawiają się wielostronne analizy tego procesu, odwołujące się do interdyscyplinarnych badań [3]. Zainteresowanie tą tematyką wzrosło dopiero w ostatnich dekadach XX wieku, kiedy to przeciętne trwanie życia zaczęło się znacznie wydłużać. Sytuacja taka jest konsekwencją długotrwałych przemian w zakresie składowych ruchu naturalnego. W ciągu ostatnich dwóch i pół wieku nastąpiła diametralna zmiana w zakresie proporcji pomiędzy rozrodczością i umieralnością. Zmiany te zostały ujęte w teorii przejścia demograficznego [4]. Proces starzenia się populacji stawia nowe wyzwania przed wieloma gałęziami nauki, takimi jak: biologia, medycyna, farmakologia, ekonomia, demografia, antropologia, socjologia czy pedagogika. Polska w tym temacie może czerpać z doświadczeń krajów Europy Zachodniej, gdzie procesy starzenia się ludności zaczęły pojawiać się nieco wcześniej [5]. Najważniejszych konsekwencji możemy dopatrywać się w sferze ekonomii, relacjach międzypokoleniowych, relacjach rodzinnych oraz opiece zdrowotnej. Starość w kontekście przebiegu całego życia człowieka jest jego ostatnim etapem, który należy rozpatrywać w różnych wymiarach: biologicznym, psychologicznym oraz społecznym. W kontekście biologicznym można ten okres wiązać ze stopniowym spadkiem sprawności, pogarszaniem funkcji narządów oraz układów. Dochodzi w nim do osłabienia i upośledzenia funkcjonowania organizmu, powodującego niemożność dopasowania się do zmiennych warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego [6]. Starzenie się jest natomiast procesem naturalnym i nieodwracalnym, jednak przebiegającym w różny sposób, w odmiennym tempie i odbieralnym indywidualnie przez każdego człowieka. Wyróżniamy starzenie się fizjologiczne oraz patologiczne. Pierwsze jest określane jako proces naturalny i pierwotny, uwarunkowany budową ciała i czynnikami życiowymi. 224

Starzenie wtórne, czyli patologiczne jest konsekwencją chorób nabytych, trybu życia oraz działania czynników środowiskowych. W obu przypadkach zaś należy brać pod uwagę działanie czynników genetycznych [7]. W aspekcie przemian na poziomie biologicznym następuje zmiana w funkcjonowaniu całego organizmu. Przyjmuje się, że te procesy rozpoczynają się już pomiędzy 30 a 40 rokiem życia i stopniowo postępują. Z wiekiem obserwujemy stopniowe obniżanie sił fizycznych i psychicznych, prowadzące do zmniejszenia wydolności poszczególnych układów oraz narządów. Z wiekiem spada również zdolność utrzymania homeostazy, prowadząc do łatwiejszego występowania procesów chorobowych [8]. U seniorów pojawiają się typowe choroby, często występujące wspólnie i przebiegające w sposób przewlekły, nazywane wielkimi zespołami geriatrycznymi. Wśród najważniejszych możemy wymienić: cukrzycę, Powyższe choroby są wynikiem zmian w poszczególnych układach, charakterystycznych dla osób starszych. Wraz z wiekiem występują fizjologiczne zmiany w układach, które wpływają również na tolerancje wysiłku fizycznego, najważniejsze z nich dotyczą: układu krążenia, oddechowego, nerwowego oraz układu ruchu [9]. Wśród najważniejszych konsekwencji braku aktywności fizycznej możemy wymienić: trzymałości, -naczyniowych,, W Polsce mimo licznych badań mówiących o roli aktywności fizycznej w każdym wieku, według danych ogólnopolskich jedynie około 7% seniorów deklaruje regularną aktywność fizyczną. Jednak aż 50% osób w grupie wiekowej powyżej 60 roku życia odczuwa potrzebę ruchu [10]. Małe jest zainteresowanie tematyką prozdrowotnej roli aktywności fizycznej wśród instytucji odpowiedzialnych za opiekę społeczną, geriatryczną czy urzędów na szczeblu lokalnym jak i rządowym. W ostatnich latach tą problematykę podjęły najważniejsze światowe organizację, między innymi Unia Europejska, ONZ oraz WHO. Zaznaczają one w swoich programach rolę aktywności fizycznej jako środka zapewniającego zdrowie oraz niezależność na długie lata, jak również podkreślają znaczenie sprawności fizycznej umożliwiającej pomyślne starzenie się [11]. Mała aktywność fizyczna jest uwarunkowana wieloczynnikowo zależnie przede wszystkim od osobowości jednostki, jak również: płci, miejsca zamieszkania, przynależności do grupy społecznej czy aktualnej sytuacji życiowej [9]. Wymienić możemy różne bariery wpływające na ograniczenie uczestnictwa w aktywności fizycznej, do najważniejszych należą: mu, wynikająca z samego procesu starzenia się organizmu, 225

poziomu wykształcenia, uniemożliwiają ćwiczenia, jest to związane z zamieszkiwaniem na wsi, konsekwencją niskiego starszych ćwiczeń, często ych prób podejmowania aktywności fizycznej, zorganizowanych zajęciach - zła promocja ze strony jednostek organizujących tego typu aktywności. czasu spowodowany opieką nad wnukami, współmałżonkiem lub związany z podejmowaniem pracy dodatkowej, który przez seniorów jest postrzegany za osobę zaufaną [11]. Funkcjonowanie osób starszych nie jest związane jedynie ze zmianami fizjologicznym, ale również przemianami dokonującymi się w sferze społecznej i psychologicznej. Jest to okres związany z refleksją nad życiem, bilans jakiego dokonuje się w tym okresie ściśle wiąże się z odczuwaniem satysfakcji życiowej. Cel pracy Celem pracy było zbadanie poziomu sprawności fizycznej oraz satysfakcji życiowej osób starszych biorących udział w zajęciach w ramach działalności Domu Dziennego Pobytu Senior. Materiał i metodyka badań Badanie przeprowadzono wśród 30 uczestników zajęć w Domu Dziennego Pobytu Senior, w tym: 27 kobiet oraz 3 mężczyzn. Najstarszym i najmłodszym uczestnikiem badania były kobiety w wieku 92 lat oraz 61 lat. Średnia wieku wśród przebadanych osób wyniosła 75,5 lat. Metodyka badań 1. Ocena sprawności fizycznej. - Test Wstań i idź, [12, 13]. - Wskaźnik BMI. Wskaźnik BMI, inaczej wskaźnik masy ciała daje nam informację o stanie odżywienia, ryzyku wystąpienia niedożywienia lub otyłości, co może mieć wpływ na stopień sprawności fizycznej osób starszych [14,15] 2. Ocena satysfakcji życiowej - Geriatryczna Skala Depresji [16] - Skala Satysfakcji z Życia[17]. Wyniki i ich omówienie Wyniki testu Wstań i idź Średni czas wykonania testu przez osoby badane wyniósł 8,2 sekundy. Wyniki testu znalazły się w zakresie między 5,2 sekundy a 20 sekund. Wynika z tego, iż przeciętną osobę badaną możemy ocenić jako sprawną fizycznie, u której nie występuje ryzyko upadków. Procentowe wyniki w oparciu o interpretację testu ryc.1. 226

Ryc. 1. Procentowy udział uczestników badania testu Wstań i idź 24 osoby, co stanowi 83 % przebadanych osób uzyskały czas wykonania testu poniżej 10 sekund, oznacza to, że mają oni swobodną mobilność i nie występuje u nich ryzyko upadków, 4 badanych uzyskało czas pomiędzy 10 a 19 sekund świadczący o tym, iż są w większości niezależni, jedynie 1 osoba wykonała test w czasie pomiędzy 20 a 29 sekund co może świadczyć o mobilności zmiennej, żadna z badanych osób nie wykonała testu w czasie wyższym niż 29 sekund, co świadczyłoby o upośledzonej mobilności. Wartość wskaźnika masy ciała Średnia wartość wskaźnika BMI w badanej grupie wyniosła 28,52. Zakres wyników wśród uczestników znalazł się w zakresie pomiędzy 20,49 a 43,57. Wyniki te świadczą, iż przeciętna osoba badana miała nadwagę, zaś 24% spośród nich znalazło się w zakresie normy. Z interpretacji możemy wnioskować, iż: Żadna z badanych osób nie uzyskała wyniku niższego niż 18,5 co oznacza, że nie znajdują się w grupie osób zagrożonych niedożywieniem. 7 osób ( 24 % ) znalazło się w zakresie normy uzyskując wynik pomiędzy 18,5 a 24,9. Najwięcej, bo 14 osób, co stanowiło 48 % badanych według wyliczenia wskaźnika BMI ma nadwagę. Osoby te uzyskały wyniki w zakresie pomiędzy 25 a 29,9. Ocena nastroju badanych według Geriatrycznej Skali Depresji Średni wynik uzyskany przez osoby badane wyniósł 3,7 punktów. Zakres wyników mieści się w przedziale od 0 do 11 punktów. Wśród przebadanych podopiecznych Domu Dziennego Pobytu znalazły się 3 osoby, które w Geriatrycznej Skali depresji nie otrzymały żadnego z punktów depresyjnych. Najwięcej bo 7 osób uzyskało jedynie 1 punkt, następnie 5 osób 3 punkty. Ryc. 2. Procentowy udział uczestników badania wyników GDS 227

Wyniki GDS wskazują, że prawie ¾ przebadanych osób ( 22 osoby ) nie cierpi na depresję. Osoby te uzyskały wyniki w przedziale od 0 do 5 punktów depresyjnych. U 7 osób, co stanowi 23 % przebadanych wyniki wskazują na depresję umiarkowaną, osoby te otrzymały od 6 do 10 punktów. Jedynie 1 osoba otrzymała na podstawie Geriatrycznej Skali Depresji 11 punktów. Możemy u niej podejrzewać ciężką depresję. Ocena satysfakcji życiowej. Oceny tego parametru dokonano za pomocą Skali Satysfakcji z Życia. Średni wynik w tej skali wśród uczestników wyniósł 23 punkty. Najwyższym wynikiem wśród przebadanych były 32 punkty, które otrzymała jedna osoba, również jeden z seniorów uzyskał 31 punktów, dwie osoby zaś 30 punktów. Najniższym wynikiem było uzyskanie 6 punktów przez jednego z uczestników badania, 2 osoby zdobyły jedynie 9 punktów. Najczęściej pojawiającym się wynikiem było 27 oraz 28 punktów uzyskanych przez 4 osoby. Z tych danych wynika, że przeciętna osoba spośród przebadanych seniorów uzyskała wynik w Skali Satysfakcji z Życia interpretowany jako przeciętny. Ryc. 3. Procentowy rozkład uczestników badań Skali Satysfakcji z Życia Wyniki skali według interpretacji klasyfikowano jako wysokie, przeciętne lub niskie. 54 % procent badanych ( 16 osób ) uzyskało wynik w zakresie od 24 do 35 punktów, który był oceniany jako wynik wysoki w Skali Satysfakcji z Życia. Wyniki przeciętne, mieszczące się w zakresie od 18 do 23 punktów uzyskało 7 osób co stanowiło 23 % badanych. Wyniki 23 % badanych zaklasyfikowano jako przeciętne. Te 7 osób uzyskało wynik niższy niż 18 punktów w Skali Satysfakcji z Życia. Tab. I. Zależność pomiędzy zmiennymi na podstawie współczynnika korelacji linowej Pearsona Satysfakcja Depresja Wstań i idź BMI Satysfakcja x -0,91 0,16 0,03 Depresja -0,43 x 0,21-0,12 Wstań i idź 0,15 0,40 x -0,04 BMI 0,05-0,44-0,08 X Wartość współczynnika wskazuje na korelację słabą, za którą przyjmuje się wartości w zakresie: dla korelacji ujemnej - od 0,5 do 0 oraz dla korelacji dodatniej - od 0 do 0,5. Jedynym przypadkiem wystąpienia korelacji wysokiej było porównanie wyniku z Skali Satysfakcji z Życia z Geriatryczną Skalą Depresji. Im większa ilość punktów w SWLS, a 228

więc wyższa satysfakcja, tym mniej punktów depresyjnych zdobywali badani w GDS ( mniejsze ryzyko depresji ). Mamy w tym przypadku do czynienia z korelacją ujemną, której wartość wyniosła -0,91. Odwrotnie zaś, jeśli rósł wynik punktowy GDS ( większe ryzyko depresji ) malał w SWLS ( niższa satysfakcja ). Słabą korelację, jednak znaczącą możemy zauważyć w dwóch przypadkach: Przy porównaniu wyniku testu TUG z GDS. W tym przypadku wartość wskaźnika korelacji wyniósł 0,40. Kiedy rósł wynik testu Wstań i idź rosła ilość punktów w Geriatrycznej Skali Depresji. A więc osoby które wykonały TUG w dłuższym czasie (co może świadczyć o niższej sprawności fizycznej ) otrzymały więcej punktów geriatrycznych w GDS. Drugim przypadkiem jest zależność pomiędzy wskaźnikiem masy ciała a wynikiem Geriatrycznej Skali Depresji. Mamy tu do czynienia z korelacją ujemną, której wartość wyniosła -0,44. Osoby z wyższym BMI otrzymały mniej punktów w GDS, mają więc mniejsze ryzyko depresji. Dyskusja Planując opiekę nad osobami starszymi należy brać pod uwagę nie tylko długość życia, ale również zapewnienie odpowiedniej jego jakości. W wielu badaniach udowodniono znaczenie aktywności fizycznej jako środka pomagającego zachować zdrowie, zarówno fizyczne jak i psychiczne na długie lata [ 3 ]. Badania dowodzą, że Polacy są mało sprawnym społeczeństwem w porównaniu ze społeczeństwami Europy Zachodniej. Większość mieszkańców naszego kraju prowadzi siedzący tryb życia, dotyczy to wszystkich grup wiekowych. Zgodnie z danymi literaturowymi w Polsce mniej niż 10 % osób starszych wykonuje regularną aktywność ruchową [ 18 ]. Prowadzi to do ograniczenia sprawności fizycznej i występowania niesprawności, która według dostępnych danych dotyczy połowy osób powyżej 65 roku życia ( 78 % osób powyżej 80 r.ż. ). Niepokojące są dane mówiące o tym, że 29 % seniorów porusza się jedynie w okolicy swojego domu, oraz fakty iż 8 % osób starszych na stałe przebywa w łóżku [ 19 ]. W badaniach nad sprawnością fizyczną osób starszych znacznie lepsze wyniki otrzymywali seniorzy uczestniczący w zorganizowanych programach aktywności fizycznej. Najpopularniejsze spośród nich w naszym kraju odbywają się w ramach Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Badania przeprowadzone wśród tej grupy seniorów wykazały wysoki poziom sprawności fizycznej [ 6,21 ]. Wyniki uzyskane, wśród seniorów uczęszczających na zajęcia w DDP również świadczą o znacznie wyższej, niż przeciętna sprawności fizycznej. U 83 % badanych stwierdzono swobodną mobilność. Złe wyniki testu Wstań i idź, świadczące o znacznej niesprawności badanie wykazało jedynie u 17 % seniorów, z czego u 14 % było to częściowe ograniczenie mobilności. Przeprowadzony test jest również narzędziem oceniającym ryzyko upadków, które są najczęstszą przyczyną urazów wśród osób starszych [ 22 ]. Według danych statystycznych problem ten dotyka około 30 % osób powyżej 65 roku życia ( oraz 50 % populacji powyżej 80 roku życia ) [ 23,24 ]. Wyniki badania świadczą o mniejszym niż przeciętne ryzyku upadków wśród uczestników zajęć w DDP. Problem ten dotyczył 14 % badanych, z czego duże ryzyko upadków wykazano u jedynie 3 % seniorów. Od kilkudziesięciu lat obserwujemy również zwiększone występowanie nadwagi oraz otyłości we wszystkich grupach wiekowych, w takim stopniu który sprawił, że stała się ona chorobą cywilizacyjną. Problem ten dotyczy osób powyżej 65 roku życia, co jest związane ze zmianami metabolicznymi zachodzącymi z wiekiem [ 25 ]. Występowanie otyłości w znacznym stopniu przyczynia się do ograniczania sprawności fizycznej, a także wypływa negatywnie na samoocenę. Według danych literaturowych problem otyłości wzrasta wraz z wiekiem i dotyczy szacunkowo 35 % osób powyżej 60 roku życia, zaś nadwaga około 229

40 % tej populacji. Z racji na dużą skalę występowania tego zjawiska uznawane jest za jeden z najważniejszych problemów zdrowotnych dotyczących wysoko rozwiniętych państw [ 26 ]. W grupie badanych uczestników zajęć w DDP wykazano mniejszą skalę tego problemu. Wyniki badania świadczą o otyłości u 28 % badanych. Zgodnie z wyliczeniem wskaźnika masy ciała u prawie połowy seniorów uczestniczących w zajęciach w DDP wyniki wskazały na występowanie nadwagi. Obok fizycznych stanów chorobowych pojawiających się wraz z wiekiem równie poważne są te dotyczące sfery psychicznej. Depresja jako jedno z najważniejszych zaburzeń psychicznych wśród osób powyżej 65 roku życia dotyczy 30 % tej populacji. Częstość depresji ciężkiej szacuje się zaś na około 5% [ 27 ]. Bardzo ważny jest jednak fakt, iż rokowania w tej chorobie nie pogarszają się wraz z wiekiem. Aktywność fizyczna przyczynia się do zmniejszenia lęku, napięcia psychicznego oraz zapobiegania i obniżania poziomu depresji. Wśród seniorów uczęszczających na zajęcia ruchowe oraz angażujących się w życie społeczne w ramach zajęć w DDP Senior potwierdzają się doświadczenia autorów, mianowicie w tej grupie występowanie depresji było niższe niż przeciętnie. Badanie wykazało depresję u 27 % badanych, z czego u 23 % była to postać umiarkowana choroby. Według autorów stworzenie optymalnego, nazywanego też w literaturze pomyślnym starzeniem się jest możliwe między innymi dzięki odczuwaniu satysfakcji z życia. Zgodnie z danymi literaturowymi najwyższy jej poziom człowiek osiąga do 50 roku życia. Okres starości związany jest natomiast z niższym poziomem satysfakcji z życia, wg badań właśnie po 65 roku życia dochodzi do stopniowego jej obniżania [ 28 ]. Przeprowadzone badanie wśród seniorów z DDP wykazało wysokie wyniki w SWLS. Wyniki świadczące o wysokiej satysfakcji z życia otrzymała ponad połowa badanych seniorów. Wśród uczestników zajęć w DDP wykazano korelację pomiędzy poziomem sprawności fizycznej a samopoczuciem seniorów. Osoby z wyższym poziomem sprawności miały mniejsze ryzyko depresji oraz wyższą satysfakcję z życia. Wnioski Sprawność fizyczna w analizowanej grupie wykazała wysoki poziom, jedynie u co piątej osoby zauważono ograniczenie sprawności fizycznej, jednak występuje ono w niewielkim stopniu. Satysfakcja życiowa obniża się wraz z wiekiem, w badanej grupie u ponad połowy seniorów wyniki SWLS wskazują na jej wysoki poziom. Depresja, która jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych wieku podeszłego nie dotyka w dużym stopniu grupy badawczej. Można przypuszczać, iż zarówno wysoka sprawność fizyczna, jak również dobre samopoczucie jest związane z uczestnictwem w zajęciach w DDP. Działania realizowane w jego ramach są czynnikiem aktywizującym, pozwalają zachować dobre zdrowie, a także wpływają na sferę emocjonalną i psychiczną osób starszych. Piśmiennictwo 1. Kulik T., Janiszewska M., Pioróg E., Pocian A, Stefanowicz A., Żołnierczuk-Kieliszek D., Pacian J., Sytuacja zdrowotna osób starszych w Polsce i innych krajach europejskich, Medycyna ogólna i nauki o Zdrowiu 2011; 2: 90-92. 2. Kozdroń E., Leś A., Aktywność ruchowa w procesie pomyślnego starzenia się, Postępy rehabilitacyjne. 2010; 1: 49-57. 3. Grzanka-Tykwińska A., Kędziora-Kornatowska K., Znaczenie wybranych form aktywności w życiu osób w podeszłym wieku, Gerontologia Polska. 2010; 1: 29-32. 230

4. Szukalski P., Proces starzenia się ludności przyczyny, etapy, konsekwencje [w:] Geriatria z elementami gerontologii ogólnej, T. Grodzki, J. Kocemba, A. Skalska ( red. ), Gdańsk. 2007; 13-18. 5. Baranowska A., Starzenie się społeczeństwa i związane z tym konsekwencje perspektywa socjologiczna [w:] Społeczny wymiar życia i aktywności osób starszych, A. Baranowska, E Kościńska, K. Wasilewska-Ostrowska ( red. ), Toruń. 2013; 46-52. 6. Janosik E., Kułagowska E., Aktywność zawodowa osób starszych w dobie starzenia się społeczeństwa, Medycyna środowiskowa. 2009; 2: 106-114. 7. Szmaus-Jackowska A., Troska o siebie osób w starszym wieku, Bydgoszcz. 2011; 9-24. 8. Nowicka A., Starość jako faza życia człowieka [ w: ] Wybrane problemy osób starszych, A. Nowicka ( red. ), Kraków. 2006; 17-25. 9. Szczerbińska K., Starzenie się jako proces fizjologiczny [ w: ] Jak promować zdrowy styl życia i zmieniać zdrowotne zachowania osób starszych, K. Szczerbińska, E. Wilczek- Rużyczka ( red. ), Kraków. 2010; 32-41. 10. Borowicz A. M., Aktywność fizyczna jako niezbędny element pozytywnego starzenia się [ w: ] Pozytywna starość, K. Wieczorkowska-Tobis, D. Talarska ( red. ), Poznań. 2010; 175-183. 11. Osiński W., Gerokinezjologia. Nauka i praktyka aktywności fizycznej w wieku starszym, Warszawa. 2013; 1-5. 12. Szot P., Golec J., Szczygieł E., Przegląd wybranych testów funkcjonalnych stosowanych w ocenie ryzyka upadków osób starszych, Gerontologia Polska. 2008; 16: 12-17. 13. Brunader R., Leah Retke J., Zawroty głowy, omdlenia i upadki u osób w starszym wieku [ w: ] Geriatria, T. Rosenthal, B. Naughton, M. Williams ( red. ), Lublin. 2009. 14. Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., Normy żywienia człowieka : podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych, Warszawa; 2008; 24-27. 15. Jarosz M., Białkowska M., Praktyczny podręcznik dietetyki, Warszawa. 2010; 120-123. 16. Hill R.D., Pozytywne starzenie się. Młodzi duchem w jesieni życia, Warszawa. 2010; 11-19, 38-52. 17. Juczyński Z., Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia, Warszawa. 2009; 128-133. 18. Kościńska E., Edukacja zdrowotna seniorów i osób przewlekle chorych, Bydgoszcz. 2010; 67-72. 19. Skalska A., Ograniczenie sprawności funkcjonalnej osób w podeszłym wieku, Zdrowie Publiczne i Zarządzanie. 2011; 1: 50-59. 20. Morgulec-Adamowicz N., Rutkowska I., Rekowski W., Kosmol A., Bednarczuk G., Aktywność fizyczna osób starszych w Uniwersytetach Trzeciego Wieku w Polsce, Postępy Rehabilitacji. 2010; 1: 49-57. 21. Zdrodowska A., Wieszomirska I., Niemierzycka A., Czajkowska A., Magiera A., Słoń M., Sprawność fizyczna kobiet po 60 roku życia uczestniczących w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku. 2012; 3: 19-25. 22. Borzym A., Upadki osób w podeszłym wieku przyczyny, konsekwencje i zapobieganie, Psychogeriatria Polska. 2009; 2: 81-88. 23. Wojszel Z., Bień B., Przydatek M., Wielkie problemy geriatryczne: upadki, Medycyna Rodzinna. 2001; 13: 83-86. 24. Szpringer M., Wybraniec-Lewicka B., Czerwiak G., Michalska M., Krawczyńska J., Upadki i urazy wieku geriatrycznego, Studia Medyczne. 2008; 9: 77-81. 25. Chabros E., Charzewska J., Wajszczyk B., Chwojnowska Z., Otyłość a styl życia kobiet w starszym wieku, Postępy Nauk Medycznych. 2011; 9: 739-743. 26. Kotwas M., Mazurek A., Wrońska A., Kmieć Z, patogeneza i leczenie otyłości u osób w podeszłym wieku, Forum Medycyny Rodzinnej. 2008; 6: 435-444. 231

27. Nowak A.; Wieczorek S., Aktywność fizyczna osób w podeszłym wieku, Rehabilitacja w praktyce., 2010; 4: 28-33. 28. Halicka M., Satysfakcja życiowa ludzi starszych. Studium teoretyczno-empiryczne, Białystok. 2004. 29. Kozak-Szkopek E., Galus K., Wpływ rehabilitacji ruchowej na sprawność psychofizyczną osób w podeszłym wieku, Gerontologia Polska. 2009; 2: 79 84. 232