WSTĘP Wiosną 1882 roku Jan Henryk XV Hochberg książę von Pless, podczas podróży poślubnej, kupił swojej żonie Daisy von Pless sznur pereł o długości 6 lub 7 metrów. Naszyjnik stał się jednym z ulubionych klejnotów arystokratki. W 1909 roku Daisy została sfotografowana w pozycji półleżącej i owiniętej długim sznurem pereł. Autorstwo fotografii przypisywane jest słynnej fotografce londyńskiej Ricie Martin. Historia pereł do dziś budzi kontrowersje wśród badaczy tematu. Istnieje wiele hipotez i legend na ten temat. Sznur klejnotów miał być wyceniony przez wrocławską firmę, pocięty i sprzedany, by wykupić z więzienia syna księżnej Bolka. Istnieje również relacja jednego z pracowników Dyrekcji Dóbr Książęcych, który w liście do Marii Katarzyny, żony najstarszego syna Daisy, wymienia klejnoty z sejfu otwartego komisyjnie w 1946 roku przez funkcjonariuszy UB, w tym sznur pereł. Według legend Daisy miała być pochowana z naszyjnikiem pereł, by uchronić potencjalnych, przyszłych właścicieli przed klątwą. Po dotarciu Armii Czerwonej, okolice Mauzoleum Hochbergów zostały rozkopane, a perły wykradzione z trumny. Z pochodzeniem naszyjnika wiąże się opowieść o klątwie poławiacza pereł, który miał wyłonić się z fal Morza Czerwonego, z ogromną perłą, bluznąć krwią z ust, przekląć Daisy i umrzeć. Za fakt możemy uznać tylko te relacje, które są udokumentowane. Niestety poza wspomnieniami, listami, pamiętnikami, zdjęciem oraz wyceną klejnotów, która znajduje się w muzeum pszczyńskim, posiadamy tylko domysły. Niewątpliwie księżna uwielbiała nosić perły i pokazywać się w nich. W ostatnich latach życia nosiła krótki, perłowy naszyjnik, w którym została pochowana. Według badaczki strojów i biżuterii księżnej Daisy von Pless Marty Dąbrowskiej legendarny naszyjnik nie istniał, ponieważ nie widnieje w żadnym spisie klejnotów należących do arystokratki. Ten widoczny na zdjęciu może być wynikiem nawleczenia wszystkich pereł, jakie posiadała Daisy, na jeden sznur, by uświetnić fotografię. Czy w tych opowieściach można doszukać się prawdy? Czy prawda jest równie skomplikowana jak ludzkie losy? Dlaczego Daisy nie rozstawała się z perłami? Przekonaj się sam i odkryj Wałbrzych jakiego nie znasz! Poznaj jego tajemnice, jasne i ciemne zaułki Spiesz się, perły nie są jeszcze zebrane! 1
SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ BOLESNEJ PLAC KOŚCIELNY Gra rozpoczyna się przy najstarszej wałbrzyskiej budowli, czyli kościółku Matki Bożej Bolesnej. Według legendy rycerz zraniony przez pewne zwierzę obmył się w źródełku i odzyskał zdrowie. W miejscu gdzie doznał cudu wybudował kaplicę. Później, w XIV wieku powstał tu kościół, który został przebudowany w latach 1714 1718 i uzyskał obecny wygląd. W kościele znajduje się pochodząca z XV wieku figura Matki Bożej Bolesnej zwana Pietą. 1. Jakie zwierzę, według legendy, zraniło rycerza? a.niedźwiedź, b.jeleń, c.muflon, d.dzik. Muflony są bardzo łagodne i raczej nie zrobiłyby mu krzywdy... MUZEUM PORCELANY UL. 1 MAJA 9 Przed Tobą pałac, w którym kiedyś mieszkała znana kupiecka rodzina Albertich. Budynek ten wzniesiono w stylu klasycystycznym według projektu L. Niederräckera. Obecnie mieści się w nim Muzeum Porcelany, w którym można obejrzeć m.in. kolekcje pochodzące ze Śląska oraz manufaktur i fabryk europejskich, a także salony zaaranżowane w stylu dawnej mieszczańskiej rezydencji. 2. Co musisz zrobić, by odnaleźć drugą perłę? Nic trudnego. Wystarczy że uzupełnisz historię pałacu, przypasowując daty do faktów związanych z jego historią: a.1801 1803 b.1926 c.1975 1. powstanie Heimatmuseum in Waldenburg 2. powstanie budynku 3. podniesienie Wałbrzyskiego Muzeum Regionalnego do rangi Muzeum Okręgowego Trzynaście lat po powstaniu Heimatmuseum in Waldenburg wybuchła II Wojna Światowa. 2
EWANGELICKO-AUGSBURSKI KOŚCIÓŁ ZBAWICIELA PLAC KOŚCIELNY 4A W tym miejscu stał kiedyś wybudowany w pierwszej połowie XVIII wieku mały kościół. Szybko okazał niewystarczający dla miejscowej wspólnoty. Dlatego pod koniec XVIII wieku postawiono nową, większą świątynię, według projektu Carla Gottharda Langhansa, projektanta między innymi Bramy Brandenburskiej. 3. Uroczyste otwarcie nowo wybudowanej świątyni odbyło się 24 listopada No właśnie, Qarek ukrył część daty. Poszukaj wokół siebie informacji, w którym roku nastąpiło to otwarcie i zapisz ten rok cyframi arabskimi. ZESPÓŁ SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. STANISŁAWA MONIUSZKI UL. MONIUSZKI 41 Na pewno było to w szesnastym wieku! Kiedyś w tym niewielkim budynku odbywały się tajemnicze spotkania Loży Wolnomularskiej. Później można było nasycić się tu pysznym jedzeniem, serwowanym przez restaurację Hindenburg. Dziś w tym budynku nasycić można się dźwiękami muzyki wydobywanymi z instrumentów przez młodych muzyków. 4. Stanisław Moniuszko jest patronem szkoły. Jego imię nosi również ulica, przy której stoisz. Jaka była jej nazwa przed II wojną światową i do jakiego miasta prowadziła? a.friedländer Strasse (do Friedland czyli dzisiejszego Mieroszowa) b.schweidnitzer Straße (do Schweidnitz, czyli dzisiejszej Świdnicy) c.breslauer Straße (do Breslau, czyli dzisiejszego Wrocławia) Ja bym zakreślił odpowiedź c 3
POMNIK DRA PAULA RITTERA UL. MONIUSZKI 38 Doktor Paul Ritter był najbardziej zaufanym współpracownikiem i pełnomocnikiem generalnym Hansa Heinricha XI, od roku 1881 dyrektorem generalnym dóbr książęcych na Dolnym Śląsku. Za liczne zasługi na początku XX wieku wystawiono mu w tym miejscu pomnik. W 2019 roku na dawnym postumencie osadzono nowe popiersie doktora Paula Rittera oraz dwie wazy. Inicjatorem odbudowy pomnika było Stowarzyszenie Górnicza Pamięć oraz członkowie Niemieckiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w Wałbrzychu. 5. Czas na zadanie. Zgadnij, co Waldenburg zawdzięczał doktorowi Ritterowi: a. wprowadzenie komunikacji tramwajowej, Jeśli zarządzał dobrami książęcymi, to z pewnością usprawniał kopalnie. b. wyposażenie kopalni w maszyny parowe, c. zaprojektowanie urządzenie Parku Jana III Sobieskiego. ZAMEK CZETTRITZÓW UL. ZAMKOWA 4 Trzeba przyznać, że Hans Heinrich XV ładnie wyszedł na tej płaskorzeźbie. Znajdujesz się przy budynku, który nazywany był Zamkiem Wałbrzych. Wzniesiono go na początku XVII wieku w stylu renesansu, na zlecenie jednej z najbogatszych śląskich rodów - Czetrittzów. W 1857 roku został przebudowany na siedzibę administracji dóbr Hochbergów. Kolejną, tym razem gruntowną, przebudowę przeszedł w latach 1882 1883. Obiekt jest częścią zespołu zamkowego, w skład którego wchodzą m.in.: park, folwark i oficyna gospodarcza (stajnia i wozownia). Obecnie w zamku swoją siedzibę ma Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa. 6. Nie znajdziesz niestety tutaj pomnika żadnego członka rodziny Czettritzów, ale za to znajduje się tu rzeźba najbardziej znanej przedstawicielki rodu Hochbergów. Czy widzisz to popiersie? Jak nazywa się przedstawiona na nim osoba.? 4
KAMIENICA NR 23 UL. GARBARSKA 23 Stojąca przed Tobą murowana kamienica z przełomu XVII/XVIII wieku to najstarszy budynek mieszkalny w Wałbrzychu. Przebudowywano ją dwukrotnie, w XIX i XX wieku. Od strony ulicy Garbarskiej kamienica posiada barokową, trzyosiową i dwukondygnacyjną fasadę z poddaszem na szczycie, na którym stoją figury, m.in. patrona strażaków. 7. Tym razem Quarek ukrył perłę pod taką zagadką. Jak potocznie nazywa się ten budynek? a.dominikanka b.florianka c.franciszkanka Ani chybi ta postać to święty Florian! KOLEGIATA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY BOLESNEJ I ŚW. ANIOŁÓW STRÓŻÓW UL. GARBARSKA 4 Zrobiłeś kilka kroków i jesteś w kolejnym punkcie Tajemniczego Wałbrzycha. Od XV wieku w tym miejscu stał katolicki kościół pod wezwaniem św. Michała. W XIX wieku ludność katolicka Wałbrzycha szybko powiększała się, dlatego został rozebrany, a na jego miejscu postawiono obecną świątynię. 8. Z datą powstania tego kościoła związana jest kolejna zagadka. W jakich latach trwała budowa tego, jak mawiają wałbrzyszanie, czerwonego kościoła? Zaznacz rok rozpoczęcia i zakończenia prac. a.1843 b.1865 c.1898 d.1859 Wyłącz Internet, bo szkoda transferu! Wystarczy że kiwniesz głową w lewo i prawo i już masz odpowiedź. e.1872 f.1904 5
RYNEK Oto najważniejszy plac miasta. Dawniej odbywały się na nim cotygodniowe targi, a później pełnił on rolę węzła komunikacji miejskiej. W 1996 roku przeszedł gruntowną renowację i zyskał aktualny wygląd. Wałbrzyski rynek obecnie nie ma ratusza, ale za to stoi przy nim kilka ładnych i ciekawych kamienic. Kamienice 1,2 i 3 należały kiedyś do kupieckiego rodu Treutlerów. Ozdobą budynków był piękny ogród, który zdobiły spacerujące po nim pawie i bażanty. Z ogrodu, rozciągał się widok na okoliczne góry. Po drugiej stronie, pod numerem 13, stoi Kamienica Andreasa Bocka, w której mieściła się drogeria, a także kawiarnia wiedeńska. Wschodnią pierzeję rozpoczyna wybudowana w 1799 roku kamienica nr 23. Umieszczona na jej szczycie kotwica wskazuje na zamorskie kontakty handlowe właściciela kamienicy Ernsta Trautlera. Na parterze znajdował się skład towaru i kantor handlowy, a w podcieniach w sobotnie popołudnia odbywał się targ płótnem. W późniejszych latach Adolf Dämmler otworzył w piwiarnię Piwnicę Świdnicką, która serwowała najwyższej jakości piwo i równie dobre wyroby mięsne z prywatnej masarni właściciela. Kolejna kamienica, z numerem 22, nosi nazwę Pod Trzema Różami i jest o 22 lata młodsza od swojej sąsiadki. Swoją nazwę wzięła od trzech stiukowych róż widocznych na elewacji. W dawnych latach działała w niej m.in. Gospoda "Pod Trzema Różami Fritza Kaschela. 9. Dotarłeś do Rynku spacerem, ale na przestrzeni lat można było dostać się tu wieloma różnymi pojazdami. Zaznacz cztery poprawne odpowiedzi z pokazanych poniżej. a.tramwaj b.pociąg c.autobus d.metro Ja wysiadłem na Młynarskiej z metra, więc na pewno d. e.furmanka f.trolejbus g.samochód 6
PLAC MAGISTRACKI Oto drugi najważniejszy plac naszego miasta. Powstał w 1854 roku i był dla mieszkańców Waldenburga miejscem relaksu i odpoczynku. Dwa lata później wybudowano przy nim nową siedzibę władz miejskich, którą zaprojektował i wykonał królewski budowniczy Hermann Friedrich Wäsemann z Wrocławia. W 2014 roku zakończono rewitalizację Placu Magistrackiego, dzięki której odzyskał on swój historyczny wygląd. 10. 28 maja 1945 roku władzę nad miastem objęła polska administracja, która ulokowała się w ratuszu. Stał on wtedy przy nowo nazwanym Placu Wolności, a do niedawna niemiecki Waldenburg nazywał się teraz Rozwiąż rebus, a dowiesz się, jak brzmiała ta nazwa i zdobędziesz kolejną perłę. 7
POWSZECHNE DOMY TOWAROWE UL. DROHOBYCKA 7 Jesteś na ulicy Drohobyckiej. Na końcu wznoszących się po lewej stronie budynków zauważyć możesz okazały modernistyczny gmach z 1928 roku, w którym swoją siedzibę miał dom towarowy niemieckiej sieci marketów Schocken. W latach 1975-1990 funkcjonowały tu Powszechne Domy Towarowe, czyli największe centrum handlowe w mieście, zaopatrujące klientów nie tylko z miasta ale też ze Świdnicy, Strzegomia czy Dzierżoniowa. 11. Tym razem Quarek bardzo się postarał o to, żebyś nie znalazł kolejnej perły i do kolejnej zagadki użył Szyfru Cezara. Szyfr ten polega na tym, że każda litera tekstu jawnego zastępowana jest inną, oddaloną od niej o trzy pozycje w alfabecie. Jak więc naprawdę brzmi tak zaszyfrowane hasło FQO KCÓFNQZŻ EKGŃOLGE Jak to było z tym alfabetem? ABGHYMMM? Mała ściąga: AĄBCĆDEĘFGHIJKLŁMNŃOÓPQRSŚTUVWXYZŹŻ 8
PORCELANA KRZYSZTOF UL. LIMANOWSKIEGO 10 Stoisz przed siedzibą Fabryki Porcelany Krzysztof. Została ona założona w 1831 roku przez Carla Kristera. Wyroby tej fabryki są znane na całym świecie. Trafiły m.in. na królewskie dwory i do Białego Domu. 12. Quarkowi widocznie spodobały się literowe zabawy, bo kolejna zagadka również wiąże się z alfabetem. Po jego wizycie w tym miejscu zostały tylko rozsypane litery i ukryta perła. Ułóż z tych liter dwuwyrazowe hasło, które mówi o tym, czym dla wałbrzyszan była i jest porcelana. Od razu widać, że chodzi o ZOO!!! A B E I Ł Ł O O T Z RESTAURACJA BARBÓRKA UL. GDAŃSKA 10 Jeszcze dwa przystanki i dotrzesz do końca gry! Za tobą jednak sporo kilometrów i zadań, więc czas się posilić. Jak widzisz, na parterze narożnego budynku przy ul. Gdańskiej 10 mieści się jubiler. Dawniej w tym miejscu mieściła się niemiecka kawiarni Poppego, a następnie polska restauracja Barbórka. 13. W restauracji tej można było spróbować wielu pysznych potraw, ale największą popularnością cieszyło się ciasto: a.wuzetka b.szarlotka c.mazurek d.basia Pamiętam! To była przepyszna szarlotka!!! 9
RYNEK Znowu jesteś w wałbrzyskim rynku. Zanim jednak do niego wejdziesz, zatrzymaj się na chwilę przy kamienicach przy zachodniej pierzei. Jedna z nich tak bardzo spodobała się Andrzejowi Wajdzie, że postanowił nakręcić w niej kilka scen do filmu Panna Nikt. Nie pokazywały one jednak tylko wnętrz, ale dach, na którym rozmawiały dwie bohaterki. 14. Nie tylko Andrzej Wajda wykorzystał wałbrzyskie plenery. Wałbrzych miał okazję zaprezentować się w wielu innych filmach. W jednym z nich główną rolę grał wiadukt kolejowy z Podgórza. Pamiętasz, jak nazywał się ten film? Mnie ten tytuł kojarzy się z magikiem DYSKOTEKA ATLANTIS RYNEK 8 Przed tobą ostatni przystanek gry Tajemniczy Wałbrzych. Chociaż nie, jednak przedostatni. Za chwilę, w nagrodę za ukończoną grę, będziesz mógł wejść do specjalnie dla ciebie otwartej dyskoteki Atlantis, w której, za kilka minut, rozpocznie się koncert połączonych sił wałbrzyskich zespołów muzycznych. Brzmi ciekawie, prawda? 15. Jednak żeby wejść, musisz zaznaczyć na poniższej liście, które zespoły pochodzą z Wałbrzycha. a.defekt Muzgó b.rolling Stones c.t.love d.trzeci Wymiar e.niebo f.piękni i Młodzi Rolling Stones to chyba powstał w Londynie 10
BIBLIOTEKA POD ATLANTAMI RYNEK 9 Kamienica Pod czterema Atlantami powstała w 1793 roku. Przez ponad dwieście lat istnienia gościła w swoich wnętrzach winiarnię i gospodę zwaną Kuchnia Soczewicy, redakcję gazety regionalnej Neues Tageblatt oraz Odzieżową Spółdzielnię Pracy im. L. Waryńskiego. W 1993 roku do kamienicy wprowadziła się wałbrzyska biblioteka i od nazwy kamienicy przyjęła nazwę Biblioteka pod Atlantami. 16. Na koniec gry Quarek zostawił bardzo łatwą zagadkę. Ile postaci Atlantów zdobi budynek Biblioteki? a.jeden b.dwa c.trzy d.cztery 11
Zadanie 1 Zadanie 2 b. jeleń a2 b1 c3 Zadanie 3 1788 Zadanie 4 Zadanie 5 Zadanie 6 Zadanie 7 a. Friedländer Strasse b. wyposażenie kopalni w maszyny parowe, Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless b. Florianka Zadanie 8 c. 1898 f. 1904 Zadanie 9 a. Tramwaj, c. Autobus, e. Furmanka, g. Samochód Zadanie 10 Borowieck Zadanie 11 Dom Handlowy Chełmiec Zadanie 12 Białe Złoto Zadanie 13 d. Basia Zadanie 14 Sztuczk Zadanie 15 a. Defekt Muzgó, d. Trzeci Wymiar, e. niebo Zadanie 16 d. cztery Teraz możesz policzyć prawidłowe odpowiedzi. Udało Ci się zdobyć wszystkie perły księżnej Daisy? 12