Zwalczanie chwastów na àkach i pastwiskach

NR 11, KWARTA IV 2001 M A G A Z Y N D O W A G R O S C I E N C E S Drodzy Czytelnicy! Oddajemy w Paƒstwa r ce ostatni numer Dobrej Uprawy w tym roku. Przed nami uroczysty okres Âwiàt Bo ego Narodzenia oraz Nowego Roku. Z tej okazji w imieniu pracowników firmy Dow AgroSciences Polska Sp. z o.o. yczymy wszystkim Czytelnikom oraz ich Rodzinom wszelkiej pomyêlnoêci oraz samych sukcesów w Nowym Roku. Dzi kuj za nades ane listy i propozycje tematów do naszego kwartalnika. Liczba prenumeratorów po ka dym wydaniu wzrasta, co nas cieszy i utwierdza w przekonaniu, e taka pozycja jest potrzebna wêród rolniczej prasy. Aby nasze wydawnictwo by o jeszcze bardziej kompletne, zach cam do dalszego przysy ania listów z uwagami oraz propozycjami tematów. Proponuje równie dzielenie si uwagami i spostrze eniami dotyczàcymi dzia ania naszych preparatów w Paƒstwa gospodarstwach. Najciekawsze listy zostanà opublikowane, a ich autorzy nagrodzeni gad etami firmowymi. W ostatnim tegorocznym numerze poruszamy kilka wa nych tematów. Jednym z nich jest przygotowanie maszyn do sezonu zimowego. Wysokie ceny serwisu i cz Êci zamiennych zmuszajà rolników do zwrócenia szczególnej uwagi na odpowiednie konserwowanie maszyn, aby wyd u- yç okres ich bezawaryjnej s u by. Jak to poprawnie robiç, pisze Doktor hab. Aleksander Lisowski z Katedry Maszyn Rolniczych i LeÊnych Warszawskiej SGGW. Dla sadowników nadszed okres sadzenia nowych nasadzeƒ i wymiany starych. Na jakie cechy nowych drzewek nale y zwróciç uwag, piszemy na stronie 11. Wybór zdrowego i dobrego materia u szkó karskiego jest podstawowà sprawà w póêniejszym jego plonowaniu. Jak co roku nasza firma wprowadza nowe preparaty s u àce do walki z chwastami, chorobami czy szkodnikami. W przysz ym roku w naszej ofercie pojawi si preparat zwalczajàcy chwasty na àkach i pastwiskach. O jego skutecznoêci i sposobie dzia ania pisze Profesor Stanis aw Benedycki z Uniwersytetu Warmiƒsko-Mazurskiego. Zapraszam równie do zapoznania si z pozosta ymi artyku ami opisujàcymi sprawy zwiàzane z warzywnictwem, ekonomikà czy te technikà rolniczà. S awomir KutryÊ Dow AgroSciences Polska Sp. z o.o. Zwalczanie chwastów na àkach i pastwiskach W czasach wspó czesnych, przy zachowaniu nale ytej troski o stan ochrony Êrodowiska, nale y dok adaç wszelkich staraƒ, aby àki i pastwiska by y wartoêciowymi, wysoce plonujàcymi paszowiskami, z du à iloêcià cennych gatunków traw, roêlin motylkowatych, jak te roêlin zielnych, co Konserwacja maszyn przed zimà Wspólnà cechà wi kszoêci maszyn i narz dzi rolniczych jest sezonowoêç u ytkowania. Najcz Êciej jest to krótka, intensywna eksploatacja, po której nast puje okres postoju, trwajàcy nawet do dziesi ciu miesi cy. Uwzgl dniajàc ten fakt, stan techniczny maszyn, obok jakoêci ich wykonania i poprawnoêci konstrukcji, jest podstawowym Zakup materia u szkó karskiego Zakup drzewek do za o enia sadu jest bardzo wa nym krokiem na drodze do osiàgni cia sukcesu w uprawie drzew owocowych. Decyzje podj te w tym czasie sà bardzo brzemienne w skutkach. Przez co najmniej 10 15 nast pnych lat trzeba b dzie ponosiç konsekwencje wyborów dokonanych przy zakupie drzewek. Decyzja co posadziç stanowi niepowtarzalny, jak e ró niàcy w odniesieniu do monokultur fenom. Niemniej jednak zwalczanie roêlin naprawd szkodliwych lub chwastów wyst pujàcych w nadmiernej iloêci jest rzeczà bardzo wa nà. str. 4 czynnikiem warunkujàcym ich prawid owà eksploatacj. Aby przed kolejnym sezonem roboczym utrzymaç maszyn w najwi kszej sprawnoêci technicznej, nale y po zakoƒczonej pracy odpowiednio jà przygotowaç i zakonserwowaç. str. 6 jest doêç trudna i uzale niona od takich czynników jak: profil gospodarstwa, warunki klimatyczne i glebowe, bliskoêç rynku zbytu, moda itp. Niezwykle trudno jest doradziç, jaki gatunek oraz jakà odmian posadziç. Natomiast doêç atwo okreêliç mo na jakoêç kupowanego materia u nasadzeniowego. str. 11

2 DOBRA UPRAWA MAGAZYN Weso ych Âwiàt Bo ego Narodzenia i Szcz Êliwego Nowego Roku 2002

DOBRA UPRAWA MAGAZYN 3 BIOLOGIA ROÂLIN Biologia chwastów trwa ych Chwasty wieloletnie, zwane niekiedy trwa ymi, w odró nieniu od chwastów rocznych yjà kilka lat, podczas których kwitnà i owocujà, wydajàc za ka dym razem nasiona. Charakteryzujà si wytwarzaniem organów, które s u à roêlinie zarówno do rozmna ania wegetatywnego, jak i przezimowania, stanowiàc jednoczeênie miejsce gromadzenia substancji pokarmowych. W zale noêci od ich budowy najcz Êciej spotykanymi organami trwa ymi sà podziemne i nadziemne roz ogi, k àcza oraz korzenie. Przyk adem chwastów o roz ogach nadziemnych sà: pi ciornik g si, jaskier roz- ogowy czy bluszczyk kurdybanek. Liczniejszà i du o groêniejszà grup stanowià chwasty o roz ogach podziemnych. Zalicza si do nich wiele pospolicie wyst pujàcych na naszych polach gatunków, takich jak: perz w aêciwy, podbia pospolity, skrzyp polny, naw oç kanadyjska czy krwawnik pospolity. Fragment systemu korzeniowego perzu w aêciwego Wytwarzajà one d ugie, cienkie roz- ogi, na których wyst pujà pàki przybyszowe, z których wyrastajà albo p dy nadziemne lub boczne podziemne odga zienia roz ogów. Wa ne jest aby podczas mechanicznej uprawy roli nie dopuêciç do mniejszego lub wi kszego ich rozdrobnienia. Zabieg ten mimo podzielenia roz ogów nie powoduje gini cia roêliny, lecz wywo uje jeszcze bujniejsze jej rozrastanie dzi ki ogromnej ywotnoêci roz ogów. Rozcz onkowanie mechaniczne roz ogów jest dla nich zwykle silnym bodêcem do rozmna ania wegetatywnego. Ka dy nawet najmniejszy odcinek roz ogu, byle mia na sobie choç jeden pàczek, mo e odrodziç chwast, jeêli znajdzie si w glebie na odpowiedniej g bokoêci. Jedynie bardzo g bokie umieszczenie poci tych roz ogów w glebie mo e spowodowaç ich zaduszenie a tym samym Êmierç ca ej roêliny. Do chwastów bardzo uporczywych i cz sto spotykanych na naszych polach nale à chwasty rozmna ajàce si wegetatywnie za pomocà pàczków wyst pujàcych na korzeniach. Nale à do nich: szczaw polny, mlecz polny, powój polny, ostro eƒ polny, rzepicha leêna itp. W przypadku tej grupy chwastów, rozmna anie wegetatywne polega na zerwaniu si àcznoêci pochodnych p dów z roêlinà macierzystà na skutek zbutwienia lub mechanicznego rozerwania starszej cz Êci korzenia. JeÊli w warunkach uprawy nastàpi takie rozerwanie, to ka da oddzielona cz Êç korzenia mo e odtworzyç ze swoich pàczków nowe ro- Êliny. System korzeniowy ostro enia polnego Oprócz rozmna ania wegetatywnego za pomocà pàczków przybyszowych wyst pujàcych na organach przetrwalnikowych chwasty wieloletnie wytwarzajà przewa nie du e iloêci nasion, którym zawdzi czajà obfite rozsiewanie si i rozprzestrzenianie. O sposobie rozmna ania decydujà g ównie warunki Êrodowiska, w którym przysz o yç roêlinom. W sprzyjajàcych dla wzrostu i rozwoju warunkach roêlina robi wszystko, aby pozostaç na tym terenie. W tym te celu rozmna a si przede wszystkim wegetatywnie, zapewniajàc w ten sposób powstawanie wielu kopii tej samej ro- Êliny. Natomiast z niekorzystnego dla niej Êrodowiska migruje, wykorzystujàc do tego g ównie rozmna anie generatywne, które zapewnia roêlinom wi kszà plastycznoêç genetycznà, a przez to wi ksze zdolnoêci adaptacyjne do warunków bytowania. Nie mniej swój udzia w opuszczaniu tego rodzaju terenu majà równie organy przetrwalnikowe. Na przyk ad bluszczyk kurdybanek w miejscu, gdzie wyst puje du o Êwiat a wytwarza silnie rozga zione, krótkie roz ogi, natomiast na stanowiskach zacienionych sà one d ugie, cienkie i bardzo s abo rozga zione. Taka reakcja na warunki Êwietlne zapewnia temu gatunkowi powolnà, ale sukcesywnà migracj. Innym przyk adem jest reakcja perzu w aêciwego na obecnoêç azotu w pod- o u. Na glebach zasobnych w ten pierwiastek z pàków przybyszowych, znajdujàcych si na roz ogach podziemnych, rozwijajà si p dy kwiatostanowe, podczas gdy na glebach ubogich w azot powstajà z nich same roz ogi. Chwasty wieloletnie nie odznaczajà si du à ró norodnoêcià morfologicznà. W obr bie jednego gatunku tworzy si zbudowana z jednakowych jednostek populacja, w konsekwencji czego roêliny yjà we wzajemnej integracji. Takie po àczenie roêlin ma wiele pozytywnych cech i pozwala na to, e m ode roêliny pozostajà pod opiekà starszych, co znacznie zwi ksza ich szanse na prze ycie w porównaniu z m odymi siewkami roêlin jednorocznych. ycie w kolonii zapewnia równie lepszà gospodark materia ami od ywczymi, szczególnie wtedy, kiedy starsze osobniki ginà. Dzieje si tak dzi ki temu, e pomi dzy roêlinami istnieje mo liwoêç przemieszczania zgromadzonych w organach wegetatywnych sk adników pokarmowych. Poza tym niezniszczone cz Êci roêlin stanowià materia, który mo e pos u yç do odbudowania, odtworzenia nowych roêlin. Potwierdzeniem tego, e chwasty trwa e preferujà ycie w koloniach jest bardzo ciekawa strategia rozwoju perzu w aêciwego. RoÊliny po o one na zewnàtrz kolonii rozmna ajà si wegetatywnie i g ównym ich zadaniem jest stworzenie jak najlepszych warunków dla roêlin ze Êrodka kolonii, które sà nastawione na produkcj nasion. Zwalczanie chwastów trwa ych nie jest zadaniem atwym. JeÊli ju decydujemy si na walk mechanicznà, nale y pami taç o bardzo starannym usuwaniu z gleby organów rozmna ania wegetatywnego. Mo e si to odbywaç przez ciàg e wzruszanie gleby, jak te wym czanie chwastów ró nymi uprawkami. Nale y jednak pami taç, e pozostawienie chocia najdrobniejszej ich cz Êci

4 DOBRA UPRAWA MAGAZYN stwarza szans odnowienia ca ej populacji w bardzo szybkim tempie. Dlatego te w aêciwym wydaje si zastosowanie systemicznych herbicydów. Na skutecznoêç dzia ania tego rodzaju herbicydów bardzo du y wp yw ma mi dzy innymi faza rozwojowa chwastów. Najwi kszà skutecznoêç wykazujà one w fazie siewki do fazy 2 liêci w aêciwych. Wyjàtkiem jest perz w aêciwy, który najwi kszà wra liwoêç na herbicydy wykazuje w fazie 4 8 liêci w aêciwych. Innym przyk adem jest ostro eƒ polny, którego cz Êç nadziemna m odej roêliny (do fazy 4 6 liêci w aêciwych) wyroêni ta z roz ogów yje na swój w asny rachunek, tzn. nie od ywia cz Êci podziemnej, która korzysta ze zgromadzonych tam sk adników pokarmowych. Kiedy roêlina osiàga wi kszà liczb liêci (oko o 25 cm wysokoêci), liêcie dolne zaczynajà produkowaç asymilaty od ywiajàce cz Êç podziemnà, a górne od ywiajà ca à cz Êç nadziemnà. Tego rodzaju wiedza jest bardzo przydatna szczególnie wtedy, kiedy do zwalczania ostro enia wykorzystuje si systemiczne herbicydy dolistne typu Mustang 306 SE czy Lontrel 300 SL. RoÊlina ostro enia musi byç odpowiednio dojrza a, aby nastàpi o ca kowite zniszczenie podziemnych cz Êci roêliny. M ode roêliny ostro enia, które wykie kowa y z nasion najlepiej zwalczaç, gdy osiàgnà faz rozety. Zwalczanie roêlin trwa ych w trakcie sezonu wegetacyjnego jest bardzo utrudnione ze wzgl du na rosnàce wraz z nimi roêliny uprawne, najlepszym wi c sposobem ograniczenia ich szkodliwoêci jest ich wczeêniejsze zniszczenie w trakcie przygotowywania pola do uprawy. Dr Dorota Ciarka SGGW Warszawa OCHRONA ROÂLIN Wyniki wst pnych badaƒ nad skutecznoêcià nowych herbicydów w zwalczaniu ucià liwych chwastów àkowych Analiza historii rolnictwa pokazuje, e do jakich czasów by nie si gnàç, walka z chwastami zawsze stanowi a powa ny problem. W znacznej mierze wp ywajà one na wielkoêç pozyskanego plonu, jego jakoêç, a tak e w znacznym stopniu degradujà Êrodowisko glebowe. W czasach wspó czesnych, przy zachowaniu nale ytej troski o stan ochrony Êrodowiska, nale y dok adaç wszelkich staraƒ, aby àki i pastwiska by y wartoêciowymi, wysoce plonujàcymi paszowiskami, z du à iloêcià cennych gatunków traw, roêlin motylkowatych, jak te roêlin zielnych, co stanowi niepowtarzalny, jak e ró niàcy w odniesieniu do monokultur fenom. Niemniej jednak zwalczanie roêlin naprawd szkodliwych lub chwastów wyst pujàcych w nadmiernej iloêci jest rzeczà bardzo wa nà. Zmniejszyç iloêç chwastów mo emy poprzez pobudzenie do rozwoju roêlinnoêci po àdanej i wypieranie gatunków szkodliwych. W tym celu nale y zastosowaç odpowiedni uk ad warunków gospodarowania na u ytkach zielonych, polegajàcy na: regulacji stosunków wodnych, odpowiednim nawo eniu i u ytkowaniu, utrzymaniu w aêciwej struktury gleby. Wymienione wy ej zabiegi sà metodami poêrednimi. Radykalne metody bezpoêrednie to walka mechaniczna i chemiczna. Przy walce mechanicznej stosuje si najcz Êciej przeoranie starej darni oraz wysiew mieszanki traw i motylkowatych. Zabiegi te sà jednak bardzo pracoch onne i kosztowne. Chemiczna walka z chwastami jest natomiast metodà wymagajàcà niewielkich nak adów pracy, przy czym Êrodki chemiczne zastosowane w odpowiednim czasie, jak te przy precyzyjnie okreêlonych dawkach oraz starannym wykonaniu oprysku radykalnie niszczà chwasty. Herbicydy nale y stosowaç z nadzwyczajnà ostro noêcià i umiej tnie ze wzgl du na zró nicowany sk ad runi àkowej. Powodowaç one mogà wypadanie z runi szeregu roêlin po ytecznych zió, jak te motylkowatych, dlatego te zachodzi pilna potrzeba àczenia walki chemicznej z dokonaniem podsiewu u ytku mieszankà traw i motylkowatych, uzupe nianych w miar mo liwoêci. W przedstawionych wynikach badaƒ wykonanych w roku 2000 w gospodarstwie rolnym Jeg ownik na u awach starano si przeêledziç dzia anie nowego herbicydu firmy Dow AgroSciences

DOBRA UPRAWA MAGAZYN 5 Fernando 225 EC oraz stosowanego powszechnie Starane 250 EC na eliminacj ucià liwych chwastów àkowych. DoÊwiadczenie za o ono na àce. Gleb okreêlono jako mad próchnicznà, ci kà, pylastà o wysokiej zawartoêci P, K, Mg i wysokiej zawartoêci próchnicy, o odczynie oko o 6,3 ph. Zastosowano nast pujàce iloêci herbicydów: Starane 250 EC 1,5 l/ha Fernando 225 EC 2,0 l/ha Oprysków dokonano 10 wrzeênia 2000 roku na wydzielonych na àce 1-hetarowych obiektach, skoszonych 3 tygodnie wczeêniej, na których zastosowano ww. herbicydy. Oceny przeprowadzonych zabiegów dokonano po 14, 30, 60 dniach. àka, na której zlokalizowano do- Êwiadczenie, charakteryzowa a si stosunkowo du ym uproszczeniem runi. W sk adzie botanicznym àki okreêlono ogó em 26 gatunków roêlin, w tym 12 traw i 15 gatunków zió i chwastów. W runi nie stwierdzono obecnoêci roêlin motylkowatych. Grupà dominujàcà by y trawy, a ich udzia wynosi 62,6 65,6%. Gatunkiem o najwy szym udziale w runi by a wiechlina àkowa (10 30%). Trawami o znaczàcym udziale by y kostrzewa àkowa (5 12%) i wyczyniec àkowy (2 15%), a tak e kupkówka pospolita i tymotka àkowa, których udzia waha si od 1-5%. Z innych gatunków, których udzia w runi istotnie zaznacza si, by y ycica trwa a i wiechlina zwyczajna. IloÊç chwastów by a znaczàca od 34,4% do 37,4%. Ze wzgl du na iloêç chwastów teren ten by bardzo dobrym obiektem do- Êwiadczalnym. Najbardziej zauwa alnym w runi by ostro eƒ polny jego udzia wynosi od 10% do 20%, co Êwiadczy o o post pujàcej degradacji àki. Drugim bardzo dokuczliwym chwastem, wyst pujàcym w znacznych ilo- Êciach, by jaskier roz ogowy. Jego udzia wyceniono na 5 15%. Chwastami, które wystàpi y w mniejszych ilo- Êciach, choç ich ucià liwoêç jest bardzo du a, sà szczaw k dzierzawy i szczaw t polistny. Z uwagi na du à ekspansywnoêç sà to chwasty szczególnie ucià liwe, degradujàce gleb, jak te ograniczajàce mo liwoêci rozwoju roêlin wartoêciowych. Pozosta e chwasty (mniszek pospolity, bluszczyk kurdybanek, trybula leêna, pokrzywa zwyczajna), choç stosunkowo liczne, wyst powa y w ilo- Êciach nieznacznych nie przekraczajàcych 5%. Zastosowane w doêwiadczeniu herbicydy w zró nicowanym stopniu oddzia- ywa y na wyst pujàce chwasty (tab. 1). Ocena eliminacji roêlin ucià liwych z runi u ytku zielonego jest stosunkowo trudna i metodycznie niedoskona a. Przy zastosowaniu herbicydów jesienià (wrzesieƒ) nie uzyskuje si jednoznacznej odpowiedzi, czy zastosowany Tabela 1 Stopieƒ pora enia najwa niejszych gatunków chwastów przez herbicydy (%) Obiekt Starane 250EC Fernando 225EC Chwasty Ostro eƒ polny 40 100 Szczaw k dzierzawy 100 100 Szczaw t polistny 100 100 Pokrzywa zwyczajna 100 100 Mniszek pospolity 80 100 90 100 Bluszczyk kurydybanek 30 35 90 100 Jaskier roz ogowy 80 90 90 100 preparat zadzia a skutecznie iwyelimi- nowa ucià liwe chwasty z runi. Ze wzgl du na trudnà ocen pora enia chwastów skupiono si na gatunkach, które wystàpi y w iloêciach znaczàcych i skutki zastosowanego preparatu by y atwe do okreêlenia. Wyst pujàcy w najwi kszych iloêciach ostro eƒ polny zosta zniszczony ca kowicie. Ka dy z zastosowanych herbicydów dzia a podobnie po 14 dniach od zastosowania oprysku, roêliny wykazywa y objawy kompletnego zwi dni cia i deformacji po 30 dniach. Bardzo pomyêlne wyniki uzyskano w przypadku oprysku herbicydami szczawiu t polistnego, szczawiu k dzierzawego i pokrzywy zwyczajnej. Wszystkie zastosowane preparaty Starane 250 EC, Fernando 225 EC ca kowicie eliminowa y te chwasty. Ró na natomiast by a reakcja ostro enia polnego, mniej skutecznym okaza si Starane 250 EC, gdzie procent pora enia roêlin by nieznaczny. Natomiast Fernando 225 EC skutecznie zwalcza ten gatunek, a pora enie roêlin przekracza o 90%. Chwasty niskiego pi tra tworzàce przyziemne rozety, takie jak mniszek pospolity, bluszczyk kurdybanek, jaskier roz ogowy, wykazywa y zdecydowane reakcje na zastosowane preparaty, zale ne jednak e od nasilenia zas aniajàcych je roêlin wy szego pi tra. Pora enie ocenione na 30 40% (bluszczyk kurdybanek), 80 100% (mniszek pospolity) oraz 80 90% (jaskier) w przypadku zastosowania Starane 250 EC i 90 100% Fernando 225 EC rokuje nadzieje na eliminacj tych chwastów. Wst pne obserwacje zachowania si ucià liwych chwastów pod wp ywem zastosowanych herbicydów pozwalajà mniemaç, e jest to krok we w aêciwym kierunku, jednak e nale a oby nast pnie dokonaç podsiewu àki specjalistycznym siewnikiem, co pozwoli oby odtworzyç w znacznym stopniu korzystny zespó àkowy z du ym udzia em wartoêciowych traw i roêlin motylkowatych. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych wst pnych badaƒ i obserwacji mo na sformu owaç nast pujàce wnioski: 1. Zastosowanie herbicydów Starane 250 EC i Fernando 225 EC da o bardzo dobre wyniki w eliminowaniu ucià liwych chwastów szerokolistnych szczawiu t polistnego, szczawiu k dzierzawego, a tak e mniszka pospolitego i pokrzywy zwyczajnej. 2. Preparat Fernando 225 EC wykaza si bardzo wysokà skutecznoêcià w zwalczaniu ostro enia polnego. 3. Na silnie zachwaszczonych àkach mo na w stosunkowo krótkim czasie uzyskaç popraw sk adu botanicznego runi przy pomocy oprysków herbicydami, jednak e w celu zapewnienia d ugotrwa ego efektu zwalczania chwastów konieczne mo e byç powtórzenie zabiegu w roku nast pnym, co mog oby wyeliminowaç nowe siewki chwastów, kie kujàce z uêpionych nasion zalegajàcych w glebie. 4. Przeprowadzone badania i obserwacje sk aniajà do wniosku, e zastosowanie herbicydów jest jedynie elementem w cyklu poprawy stanu u ytków zielonych. Zabieg ten powinien byç bezwzgl dnie po àczony z zastosowaniem podsiewu specjalistycznymi siewnikami i nawo eniem mineralnym, co stanowi oby kompleks czynnoêci doprowadzajàcych u ytek zielony do nale ytego stanu i zapewniajàcych wysokà wydajnoêç. prof. dr hab. Stanis aw Benedycki, UWM Olsztyn

6 DOBRA UPRAWA MAGAZYN TECHNIKA Konserwacja maszyn Wspólnà cechà wi kszoêci maszyn i narz dzi rolniczych jest sezonowoêç u ytkowania. Najcz Êciej jest to krótka, intensywna eksploatacja, po której nast puje okres postoju trwajàcy nawet do dziesi ciu miesi cy. Uwzgl dniajàc ten fakt, stan techniczny maszyn, obok jako- Êci ich wykonania i poprawnoêci konstrukcji, jest podstawowym czynnikiem warunkujàcym ich prawid owà eksploatacj. U ytkownik oczekuje, e maszyna w krótkim okresie jej wykorzystywania powinna byç przede wszystkim niezawodna. NiezawodnoÊç jest zwiàzana z trwa oêcià maszyny, ale nie mo e byç z nià uto samiana. Przy obecnym, szybkim rozwoju i post pie innowacji w konstrukcji zbyt du a trwa oêç maszyny mog aby byç nawet ograniczeniem dynamiki zmian w stosowaniu nowoczeêniejszych technik rolniczych. Dlatego te projektanci, uwzgl dniajàc tak e inne cechy konstrukcji, jak: funkcjonalnoêç, bezpieczeƒstwo, sprawnoêç, lekkoêç, technologicznoêç, ekonomicznoêç eksploatacji, ergonomicznoêç i estetycznoêç, biorà pod uwag czas i warunki u ytkowania maszyn. Aby przed kolejnym sezonem roboczym utrzymaç maszyn w najwi kszej sprawnoêci technicznej, nale y po zakoƒczonej pracy odpowiednio jà przygotowaç i zakonserwowaç. Przy obecnych cenach rynkowych maszyn dba oêç o ich stan techniczny nabiera dodatkowego znaczenia. Podstawowà czynnoêcià rozpoczynajàcà prace przygotowawcze jest dok adne oczyszczenie i umycie maszyn i narz dzi. Umyç i oczyêciç nale y wszystkie podzespo y, zwracajàc szczególnà uwag na te, które w czasie pracy ul gajà silnemu zanieczyszczeniu, np. zespo y robocze maszyn uprawowych, do nawo enia, chemicznej ochrony roêlin, przeno- Êniki w maszynach do zbioru okopowych. Maszyny stosowane do zbioru materia ów s omiastych (prasy, przyczepy zbierajàce itp.), kombajny do zbioru zbó lub zielonkowe powinny byç gruntownie oczyszczone z pozosta oêci ro- Êlinnych (zielonka, siano, s oma, plewy, py itp.), gdy materia taki wch ania wilgoç, co sprzyja procesom korozyjnym. Ponadto istnieje niebezpieczeƒstwo erowania ró nych gryzoni, które mogà spowodowaç uszkodzenia elementów lub cz Êci instalacji elektrycznej, hydraulicznej i pneumatycznej, a tak e elementów uszczelniajàcych (uszczelniaczy gumowych, fartuchów lub elastycznych os on). Aby uzyskaç dobry efekt mycia, nale y w pierwszej kolejnoêci usunàç wi ksze partie zanieczyszczeƒ, a nast pnie u yç wody. Nale y unikaç mycia pod ciênieniem w temperaturze otoczenia poni ej 10ºC i kierowania strumienia wody bezpoêrednio na urzàdzenia elektryczne, w z y o yskowe, uszczelki, przek adnie, korki wlewu oleju i zbiornika paliwa, uk ad wydechowy silnika, filtry powietrza silnika i kabiny. Przy u yciu myjni wysokociênieniowej trzeba utrzymywaç odleg oêç co najmniej 30 cm mi dzy dyszà a mytà powierzchnià i kierowaç strumieƒ wody (bez u ywania chemikaliów) pod kàtem co najmniej 25º (nie kierowaç strumienia prostopadle), pod ciênieniem nie przekraczajàcym 60 bar i o temperaturze nie wy szej ni 60ºC. W aêciwà praktykà jest uprzednie oczyszczenie u ytej wody przez zgromadzenie jej w odpowiednich zbiornikach i pozostawienie na okreêlony czas w celu rozdzia u zanieczyszczeƒ, w szczególno- Êci odzyskanie oleju oraz kontrolowane usuni cie pozosta oêci. Podczas mycia wygodnie jest ustawiç maszyn na pochy oêci, otworzyç wszystkie pokrywy przeglàdowe, a po oczyszczeniu i umyciu pozostawiç jà w miejscu przewiewnym w celu osuszenia. Po osuszeniu maszyn nale y poddaç przeglàdowi technicznemu, aby okreêliç stopieƒ zu ycia poszczególnych podzespo ów, powsta e uszkodzenia i wynikajàcy stàd zakres koniecznych napraw i regulacji. Przeprowadzenie tych czynnoêci bezpoêrednio po sezonie jest bardzo praktyczne ze wzgl du na fakt, e dobrze pami tamy o ostatnio pojawiajàcych si usterkach i niesprawnoêciach dzia ania zespo ów roboczych i elementów cz Êci maszyn. JednoczeÊnie wcze- Ênie przygotowana lista napraw pozwoli w okresie zimowym na rozsàdne zaplanowanie zakupów cz Êci zamiennych, a nast pnie sukcesywne wykonanie czynnoêci naprawczych w takim czasie, aby maszyna by a w pe ni sprawna i gotowa do pracy w nast pnym sezonie. W czasie u ytkowania maszyn i narz dzi licznym uszkodzeniom ulegajà pow oki malarskie. W miejscach p kni ç bàdê zadrapaƒ farby gromadzà si zanieczyszczenia i pojawiajà si ogniska korozji. Zauwa one ubytki farby nale y uzupe niç, pami tajàc o oczyszczeniu miejsca z rdzy, brudu, pozosta oêci starej farby i starannie odt uêciç. Niedok adne wykonanie tych czynnoêci zmniejsza skutecznoêç nowo na o onej warstwy ochronnej. Szczególnie wra liwe na korozj sà elementy z cienkich blach. Po takim przygotowaniu maszyn nale y zakonserwowaç. Zabieg ten polega na naniesieniu na powierzchnie robocze Êrodków o dzia aniu antykorozyjnym i odpowiednim przygotowaniu poszczególnych podzespo ów do czasowego unieruchomienia. Zabezpieczenie w z ów tarcia, przek adni aƒcuchowych, pasowych, osprz tu elektrycznego oraz silników wymaga specyficznej obs ugi konserwacyjnej. W czasie intensywnej eksploatacji wspó pracujàce elementy ulegajà z o onym procesom zu ywania, które wp ywajà na zmiany funkcjonalne zespo u ruchowego, powodujàc pogorszenie jego dzia ania, a w skrajnych wypadkach nawet jego awari. Podstawowym zabiegiem profilaktycznym, podobnie jak w procesie tarcia, jest odpowiednie smarowanie. Dodatkowo za pomocà smarowania polepsza si odprowadzenie ciep a tarcia, a tak e odprowadzenie zanieczyszczeƒ (g ównie produktów zu ycia) z obszaru styku. Natomiast w okresie przechowywania i d u szych postojów maszyny Êrodki smarne (oleje i smary plastyczne) stanowià ochron antykorozyjnà w z ów tarcia. Dlatego wa nà czynnoêcià po myciu maszyny jest nasmarowanie maszyny wed ug schematu zamieszczonego w instrukcji maszyny. IloÊç nowo wt oczonego smaru do w z a tarcia powinna byç wystarczajàco du a, aby usunàç z o ysk tocznych lub Êlizgowych zu yty smar, zawierajàcy agresywne substancje lub wod, która przypadkowo mog a si dostaç do wn trza podczas mycia. Dbajàc o dostarczenie potrzebnej iloêci Êrodka smarnego do w z a tarcia, trzeba jednoczeênie pami taç o ekonomice smarowania. Nie sztukà bowiem jest smarowaç efektywnie za pomocà wysokiej jakoêci Êrodków smarnych, które kosztujà znacznie wi cej od innych dost pnych na rynku. adna to te umiej tnoêç, jeêli stosujemy te taƒsze w nadmiarze podwajajàc koszty zabiegu. W skrzyniach przek adniowych, które poddane by y intensywnemu u ytkowaniu, nale y wymieniç olej smarujàcy, zaê w skrzyniach o przeci tnej intensywno-

DOBRA UPRAWA MAGAZYN 7 Êci u ytkowania przek adni trzeba jedynie uzupe niç olej do wymaganego poziomu. Skrzynie przek adniowe powinny byç uszczelnione i zabezpieczone przed dost pem wody. Zabezpieczenie uk adów hydraulicznych polega na wymianie oleju hydraulicznego, umyciu wk adów filtrów i elementów z zewnàtrz oraz przep ukaniu ca ego uk adu. Ods oni te powierzchnie elementów roboczych, np. t oczyska si- owników, wymagajà pokrycia smarem konserwacyjnym i je eli jest to mo liwe ustawienia zespo ów roboczych w takim po o eniu, aby t oczyska by y maksymalnie wciàgni te do wn trza cylindra. Maszyn na okres przechowywania nale y tak zabezpieczyç, aby elementy robocze i przewody hydrauliczne (szczególnie elastyczne) nie pozostawa y pod ciênieniem. Otwarte, wolnoobrotowe przek adnie z bate, prowadnice, mechanizmy z bate smaruje si smarem grafityzowanym i jeêli elementy te sà nara one na dzia anie czynników atmosferycznych, owija si je folià lub smo owanym papierem. Szybkoobrotowe przek adnie aƒcuchowe wymagajà zdj cia aƒcuchów, które nale y oczyêciç z zanieczyszczeƒ i usunàç widoczne Êlady korozji, po czym umyç, osuszyç i zakonserwowaç w rozgrzanej do temperatury 60 80ºC mieszaninie sk adajàcej si ze smaru grafityzowanego, oleju wrzecionowego lub smaru sta ego T-43 i oju. Tak zakonserwowany aƒcuch mo na zwinàç w rolk, owinàç papierem parafinowym i przechowywaç z dala od êróde ciep a lub w przypadku przechowywania maszyny pod zadaszeniem, za o yç na oczyszczone i zakonserwowane ko a aƒcuchowe przek adni pami tajàc jednoczeênie, by go nie napinaç. aƒcuch w przek adniach wolnoobrotowych mo na zabezpieczyç na przek adni bez koniecznoêci ich zdejmowania. W tym przypadku, po oczyszczeniu aƒcucha szczotkà i naftà, przeprowadza si konserwacj, wykorzystujàc do tego celu smar grafityzowany rozcieƒczony naftà lub benzynà ekstrakcyjnà, który mo e byç nak adany p dzlem na ogniwa aƒcucha. Zabezpieczenie przek adni pasowych polega na oczyszczeniu pasa z zanieczyszczeƒ i umyciu w ciep ej wodzie z myd em lub w 10% mieszaninie spirytusu glicerynowego, bàdê w p ynnym amoniaku. Nie wolno u ywaç agresywnego p ynu myjàcego, oleju nap dowego, benzyny, terpentyny lub podobnych rozpuszczalników. Po umyciu pas nale y dok adnie obejrzeç w celu sprawdzenia, czy nie ma uszkodzeƒ. Podczas zdejmowania i zak adania pasa nale y zachowaç ostro noêç, aby go nie uszkodziç. Przy wykonywaniu tych czynnoêci nale y zwolniç napinacz pasa. Nigdy nie u ywaç ostrej dêwigni do podwa enia pasa nad kraw dê ko a, gdy mo e wówczas dojêç do zerwania w ókien pasa i jego zniszczenia. Delikatne postrz pienie pasa nie wskazuje o jego uszkodzeniu. Koƒce strz pów powinny byç obci te. Wczasie przechowywania pasa na maszynie nale y zwolniç jego napi cie, a podczas normalnej eksploatacji regularnie sprawdzaç napi cie pasa (szczególnie nowego) i nie dopuszczaç do zbytniego jego poluzowania, bo to najcz Êciej stanowi przyczyn uszkodzeƒ. Wynika to z faktu zwi kszonego poêlizgu pasa na ko ach, które w wyniku tego nagrzewajà si, co z kolei prowadzi do rozgrzania si o ysk, w nast pstwie czego z o ysk wyp ywa smar, powodujàc ich zniszczenie. Pasy najlepiej zdemontowaç i przechowywaç wch odnym, suchym miejscu, nienara- onym na dzia anie promieni s onecznych, os oni tym przed uszkodzeniami przez inne cz Êci (unikaç zgniatania lub rozciàgania) oraz z dala od urzàdzeƒ grzewczych. Zabezpieczenie pojazdów lub maszyn samojezdnych wymaga dodatkowo zakonserwowania silnika. Po dok adnym umyciu silnika z zewnàtrz w bezpiecznym rozpuszczalniku (lecz nie w oleju nap dowym, co jest cz sto praktykowane) uruchomiç silnik w celu podgrzania oleju silnikowego, a nast pnie spuêciç olej i wymieniç wk ad filtru oleju. Nape niç mis olejowà Êwie ym olejem o zalecanej jakoêci i lepkoêci. Poniewa zu yty olej zawiera szkodliwe zwiàzki chemiczne, powsta e w wyniku procesu pracy silnika, wskazana jest wymiana oleju po sezonie i przechowywanie silnika ze Êwie ym olejem. W przeciwnym wypadku dochodzi do szybkiej korozyji powierzchni cylindrów i czopów wa u korbowego. Aby zabezpieczenie silnika by- o pewniejsze, nale y dodaç zalecanego przez producenta inhibitora korozji. Przed i po dodaniu inhibitora korozji nale y uruchomiç silnik na kilka minut, aby nowy Êrodek smary zosta rozprowadzony po ca ym uk adzie smarowania. Olej silnikowy zmieszany z inhibitorem korozji mo e byç stosowany tylko przez 20 25 godzin na poczàtku nast pnego sezonu, a nast pnie powinien byç wymieniony na Êwie y olej silnikowy o zalecanej klasie. W celu zminimalizowania procesów korozyjnych wn trz zbiorników z p ynami nale y uzupe niç je do zalecanego poziomu, a w przypadku ch odnicy i zbiornika paliwa nalaç do pe na. OczywiÊcie, w okresie zimowym w ch odnicy musi znajdowaç si p yn o niskiej temperaturze zamarzania. Wype nione p ynem zbiorniki nie utleniajà si od wewnàtrz, awszczególnoêci w zbiorniku paliwa nie osadza si para wodna, która po kondensacji w po àczeniu z tlenem atmosferycznym sprzyja korozji i dodatkowo rozcieƒcza paliwo. Poniewa paliwo po d u szym okresie le akowania ulega rozwarstwieniu, przed nast pnym sezonem paliwo nale y spuêciç ze zbiornika i osad usunàç. Niewykonanie tej czynnoêci spowoduje bardzo szybkie zanieczyszczenie filtrów paliwa i mo e przyczyniç si do nieprawid owej pracy wtryskiwaczy. Wymontowaç akumulatory, sprawdziç poziom elektrolitu i ewentualnie uzupe niç wodà destylowanà do w aêciwego poziomu. W razie potrzeby akumulatory nale y na adowaç. Zdemontowane akumulatory przechowywaç w ch odnym, suchym pomieszczeniu, gdzie nie ma ujemnej temperatury. adowaç akumulator co najmniej co trzy miesiàce, w celu unikni cia uszkodzenia p yt. Nie adowaç zmro onego akumulatora, gdy grozi to wybuchem. Konserwacja pràdnic, alternatorów i rozruszników polega na oczyszczeniu tych elementów z zewnàtrz i przemyciu benzynà ekstrakcyjnà oraz spryskaniu elektrosilem. Wa nym elementem przeprowadzenia czynnoêci konserwacyjnych jest zachowanie bezpieczeƒstwa i higieny pracy. Dotyczà one ochrony przeciwpo arowej, bezpieczeƒstwa przy wykonywaniu czynnoêci obs ugowych oraz w aêciwego usuwania odpadów i Êrodków smarnych. Nieprawid owe przechowywanie odpadów stanowi zagro enie dla Êrodowiska i ekologii. Potencjalnie szkodliwymi odpadami sprz tu rolniczego sà oleje, smary, paliwo, p yn ch odzàcy i hamulcowy oraz filtry i akumulatory. Aby zmniejszyç ryzyko zwiàzane z obs ugà tych materia ów, nale y u ywaç szczelnych pojemników do spuszczania p ynów. Nie u ywaç pojemników po Êrodkach ywnoêci lub napojach, z których ktoê przez pomy k móg by si napiç. W miar mo liwoêci nale y przechowywaç oleje i pojemniki z innymi Êrodkami smarnymi w miejscu zabezpieczonym przed py em, wilgocià i innymi zanieczyszczeniami. Nie wylewaç odpadów p ynnych (w szczególnoêci olejów) na ziemi, do Êcieku lub êróde wody. Zu yty olej jest najcz Êciej zdatny do regeneracji, a wylany na ziemi zatruwa jà. Na miejscu, gdzie spuszczono olej, nic ju nie wyroênie, a sk adniki oleju za pomocà wody deszczowej rozprzestrzeniajà si na dalsze obszary, do wody gruntowej, studni i innych êróde wody. Utylizacja jednego litra oleju wymaga zu ycia oko o jednego miliona litrów wody! Przyk ad powy szy nie jest co prawda na szcz Êcie regu à, zwrócenie jednak uwagi na takie praktyki jest wa nym elementem dbania o nasze zagro one Êrodowisko. dr hab. in. Aleksander Lisowski Katedra Maszyn Rolniczych i LeÊnych SGGW Warszawa

8 DOBRA UPRAWA MAGAZYN OCHRONA ROÂLIN Nowe mo liwoêci zwalczania chwastów w gorczycy Tradycja uprawy gorczycy w Polsce si ga XVI w. Gorczyca jest roêlinà o wszechstronnym u ytkowaniu. Mo e byç uprawiana na nasiona (dla przemys u spo ywczego, kosmetycznego, farmaceutycznego), jako roêlina pastewna i na zielony nawóz. Najcz Êciej uprawiana jest gorczyca bia a. W 2001 r. (wg COBRU) sà zarejestrowane nast pujàce odmiany: Borowska, Nakielska, Metex, Ascot, Salwo, Arwis, Barka, Martigena, Sirola, Concerta. Na uwag zas uguje odmiana Metex, której uprawa ogranicza liczebnoêç màtwika burakowego. Mniejszà popularnoêcià wêród rolników cieszy si gorczyca sarepska. W Polsce zarejestrowana jest tylko jedna odmiana Ma opolska. Na Êwiecie gorczyca sarepska zas yn a jako doskona a roêlina do oczyszczania gleb z zanieczyszczeƒ, m.in. z metali ci kich w technologii zwanej fitoremediacjà. Trwajà badania nad wykorzystaniem gorczyc do pozyskiwania z gleby metali szlachetnych, np. z ota. Gorczyce najlepiej udajà si na glebach gliniastych i piaszczysto-gliniastych. Sà roêlinami dnia d ugiego. Aby wykorzystaç swój potencja plonotwórczy (w uprawie na nasiona), wymagajà odpowiednio wczesnego siewu. Gorczyce sà wra liwe na okresowe susze. Niedobory wody w okresie kwitnienia i dojrzewania wp ywajà na obni enie plonu. Powa nym problemem w agrotechnice gorczyc jest zwalczanie chwastów. W fazie drugiej pary liêci nast puje przyhamowanie wzrostu roêliny uprawnej. Wtedy szczególnie wzrasta zagro enie ze strony chwastów. Zachwaszczenie powoduje konkurencj nie tylko o sk adniki pokarmowe, wod i Êwiat o, ale utrudnia zbiór i przyczynia si do silnego zanieczyszczenia plonu nasionami chwastów. U ytkujàc gorczyc na zielonk lub na zielony nawóz, stosuje si siew w wàskie rz dy (12 15 cm) i roêlina szybko zakrywa mi dzyrz dzie, skutecznie konkurujàc z chwastami. U ytkowanie na nasiona (siew w rozstawie 25 33 cm) wymaga zastosowanie opielania mechanicznego lub u ycia herbicydu. Do zwalczania chwastów w gorczycy zarejestrowane sà herbicydy: Treflan 480 EC, Lontrel 300 SL, Perenal 104 EC. Treflan 480 EC jest preparatem doglebowym, skutecznie dzia ajàcym na kie kujàce chwasty, niezale nie od panujàcych warunków pogodowych. Zwalcza wiechlin rocznà, w oênic zielonà, chwastnic jednostronnà, przytuli czepnà, gwiazdnic pospolità, jasnoty, komos bia à, przetaczniki, rdesty, szar ata. Preparat ten stosuje si w dawce 1,5 2,0 l/ha przed siewem gorczycy na dobrze uprawionà gleb. Po oprysku w ciàgu ok. 4 godzin gleb nale y wymieszaç na g bokoêç 5 10 cm, u ywajàc ci kiej brony lub agregatu uprawowego. Do zwalczania chwastów dwuliêciennych (ostro eƒ polny, dymnica pospolita, mlecz zwyczajny, starzec zwyczajny, rumianowate, rdesty) zarejestrowano preparat Lontrel 300 SL. Stosuje si go w dawce 0,35 0,5 l/ha od fazy dwóch liêci gorczycy do fazy tworzenia p dów. JeÊli w uprawie wyst pujà chwasty jednoliêcienne (prosowate, miot a zbo owa, owies g uchy, samosiewy zbó ), mo na zastosowaç preparat Perenal 104 EC w dawce 0,5 l/ha. Dawk preparatu nale y podnieêç w przypadku koniecznoêci zwalczenia perzu w aêciwego do 1 1,5 l/ha. Lontrel 300 SL i Perenal 104 EC sà zarejestrowane do zwalczania chwastów w gorczycy bia ej i sarepskiej, natomiast Treflan 480 EC tylko w gorczycy bia ej. Powy sze preparaty nie stanowià zagro enia dla roêlin nast pczych i ulegajà rozk adowi w okresie wegetacji. mgr Krystyna Snarska, Miros aw Szczygielski Terenowa Stacja DoÊwiadczalna IOR w Bia ymstoku TECHNIKA Dlaczego warto badaç opryskiwacze? Ustawa z dnia 12 lipca 1995 r. o ochronie roêlin uprawnych (z póêniejszymi zmianami) Dz.U. 99.66.751 nak ada na Inspekcj Ochrony RoÊlin, wêród wielu innych zadaƒ, obowiàzek zapobiegania zagro eniom dla zdrowia ludzi, zwierzàt oraz Êrodowiska, które mogà powstaç w wyniku obrotu i stosowania Êrodków ochrony roêlin (art. 1 poz. 3). Aby artyku ten móg byç przestrzegany i realizowany w codziennej praktyce, zabiegi ochrony roêlin powinny byç wykonywane sprawnymi technicznie, przebadanymi opryskiwaczami, a osoby pracujàce z nimi winny byç przeszkolone i posiadaç stosowne Êwiadectwo ukoƒczenia szkolenia art. 35 i 36 ww. ustawy reguluje powy sze zagadnienia. Rozporzàdzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 paêdziernika 2001 r. w sprawie wymagaƒ technicznych dla opryskiwaczy tworzy przepisy wykonawcze tej ustawy. Znak kontrolny Zgodnie z nim eksploatowany w Polsce sprz t do ochrony roêlin powinien byç poddawany badaniom kontrolnym w odst pach nieprzekraczajàcych dwóch lat. Badania b dà przeprowadzane przez jednostki upowa nione do tego przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Ro- Êlin. Po przeprowadzeniu takiego badania opryskiwacz uzyska znak kontrolny. Pierwsze badanie powinno byç wykonane do 31 grudnia 2001r. Kto po up ywie tego terminu b dzie stosowa Êrodki ochrony roêlin sprz tem niesprawnym technicznie (art. 35 ust. 1) lub uchyla si od obowiàzku przeprowadzenia badania opryskiwaczy (art. 36) podlega karze aresztu albo karze grzywny (art. 50 ust. 22) ustawy o ochronie roêlin. Okresowe badania opryskiwaczy majà na celu stwierdzenie, czy sprz t jest sprawny technicznie i czy mo na nim bezpiecznie wykonywaç zabiegi ochrony roêlin. Zabieg opryskiwania powinien byç

DOBRA UPRAWA MAGAZYN 9 bezpieczny dla: - osób wykonujàcych zabieg, - ludzi i zwierzàt znajdujàcych si w rejonie wykonywania zabiegu, - konsumentów spo ywajàcych produkty rolne, - Êrodowiska naturalnego. Zabiegi wykonane sprawnym i w a- Êciwie u ytym opryskiwaczem b dà skuteczniejsze. Dzi ki temu mo na uzyskaç wy sze i lepsze jakoêciowo plony oraz obni yç koszty u ytych preparatów. Tak pokrótce przedstawia si ustawowa wiedza o tym, jakie wymagania b dà stawiane przed wykonujàcymi zabiegi ochrony roêlin w nied ugim ju czasie. A jaka jest rzeczywistoêç? W Polsce wed ug danych z kwietnia 1997 roku by o ok. 312 tys. opryskiwaczy polowych i sadowniczych w wersjach zawieszanych i przyczepianych. Opryskiwacze, na których pracuje wi kszoêç rolników sà przestarza e, pochodzà g ównie z lat 70. i 80., tylko nieznaczna ich liczba zosta a wyprodukowana w latach 90. W ok. 80% nie spe niajà one podstawowych wspó czesnych wymagaƒ agrotechnicznych (praca na niskich ciênieniach, zabezpieczenie przed wykapywaniem cieczy z rozpylaczy, zaw ony rozrzut wielkoêci kropel, równomierne roz o enie cieczy na powierzchni chronionej). Najcz Êciej wyst pujàce niesprawnoêci i usterki w opryskiwaczach to: - niesprawne zawory sterujàce (nie pozwalajà na regulacj ciênienia roboczego), - niew aêciwe manometry niesprawne lub w ogóle ich brak, - brak w aêciwych filtrów ssawnych, a jeêli sà, to cz sto nie dzia ajà w a- Êciwie i sà zanieczyszczone, - zablokowane mieszad a (zanieczyszczone) lub rozkalibrowane otwory dysz, - w pompach sà wycieki oleju, brak w aêciwego ciênienia roboczego w powietrznikach, zbyt ma a wydajnoêç pompy, - belka polowa dysze ró nych typów i wydajnoêci (brak antykapaczy i filterków przy rozpylaczch), - sita wlewowe i pokrywy uszkodzone lub ich brak, - brak os on elementów wirujàcych, - wycieki cieczy roboczej. Opryskiwacz, w którym stwierdzono jednà z ww. usterek otrzyma negatywny wynik badania. Aby tego uniknàç, przed badaniem nale a oby opryskiwacz zmodernizowaç. Modernizacja to cz Êciowa lub ca kowita przebudowa opryskiwacza, która ma s u yç jego usprawnieniu oraz usuni cie z opryskiwacza przestarza ych cz Êci i zespo ów wraz z jednoczesnym wprowadzeniem nowego typu rozwiàzaƒ konstrukcyjnych. Zmodernizowany opryskiwacz zapewni pozytywny wynik jego badania. Warto zaznaczyç, e modernizacja to nie to samo co naprawa opryskiwacza. Ta ostatnia bowiem to usuwanie i wymiana zu ytych cz Êci na fabrycznie nowe tego samego typu. W opryskiwaczach modernizowane mogà byç rozpylacze, manometr, zawór sterujàcy, mieszad o, filtry, pompa i belka. Rozpylacze w opryskiwaczach polowych powinny to byç rozpylacze p askostrumieniowe szczelinowe (w opryskiwaczach sadowniczych rozpylacze wirowe), zapewniajàce w aêciwà wielkoêç kropel i równomierne pokrycie upraw cieczà. Monometr dla opryskiwaczy polowych wskazany jest manometr glicerynowy 2-zakresowy, 1 5 25 bar; dla opryskiwaczy sadowniczych o zakresie wskazaƒ min. 0 40 bar. Zawór sterujàcy metalowy zawór sterujàcy nale y zastàpiç tworzywowym, najlepiej z filtrem samoczyszczàcym, z zaworkami dêwigniowymi (sekcyjnymi), rozdzielajàcymi ciecz na poszczególne sekcje opryskowe belki. Mieszad o mieszanie cieczy w zbiorniku za pomocà mieszad a hydraulicznego usprawnia si poprzez skierowanie strumienia z przelewu do dna zbiornika, montujàc w tym celu na króciec przelewowy zbiornika przewód cieczowy, a drugi jego koniec mocujàc na dnie. Filtry ka dy opryskiwacz musi byç zaopatrzony w co najmniej dwa filtry: ssawny o oczku 0,5 0,6 mm (umieszcza si go na dnie zbiornika na koƒcówce przewodu ssawnego lub na zewnàtrz zbiornika, przed pompà) i t oczny o oczku 0,2 0,3 mm (montowany w zaworze regulacyjnym). Pompa prawid owo dobrana powinna zapewniç jednoczesne dostarczenie cieczy, pod odpowiednim ciênieniem, do rozpylaczy i mieszad a hydraulicznego. Belka polowa aby poprawnie dozowa a ciecz, powinno si : - zamontowaç w niej oprawy rozpylaczy z zaworkami przeciwkroplowymi, - po àczyç oprawy przewodami elastycznymi, tworzàc sekcj opryskowà, w sk ad której wchodzi max. 8 szt. rozpylaczy szczelinowych (w belkach 10 m dopuszcza si 10 szt.). JeÊli belka jest prawid owo zmodernizowana to: jest prosta i po zawieszeniu na opryskiwaczu przyjmuje pozycje równoleg à do pod o a, ciecz wyp ywajàca z rozpylaczy nie zrasza adnych elementów opryskiwacza, sk adanie i rozk adanie belki nie uszkadza przewodów i rozpylaczy, po odci ciu dop ywu cieczy do rozpylaczy po kilku sekundach zanika z nich wyciek. Modernizacja opryskiwacza mo e byç przeprowadzana przez zak ady wyspecjalizowane, niektóre jednostki upowa nione do wykonywania badaƒ, serwisy producentów i placówki handlu maszynami rolniczymi. Koszt modernizacji opryskiwacza w zale noêci od jej zakresu okreêla si w granicach 400 1200 z. Jest to niewàtpliwie kwota znaczna, jednak warto mieç ÊwiadomoÊç, e koszt ten mo e si w krótkim czasie zwróciç przy zachowaniu optymalnych parametrów oprysku, zmodernizowany i wyregulowany opryskiwacz pozwala zaoszcz dziç do 30% Êrodków ochrony roêlin przez zmniejszenie dawki i krotnoêci oprysku. in. Stefania Paprocka WIOR Skierniewice Z YCIA FIRMY Oddzia y i punkty sprzeda y dystrybutorów firmy Dow AgroSciences Polska Sp. z o.o. Drukujemy dodatkowe adresy naszych dystrybutorów, które zosta y pomini te w poprzednim numerze Dobrej Uprawy : Dalgety Agra Polska Sp. z o.o. ul. Obornicka 104 62-002 Suchy Las tel. 061 811 51 43 PHU Agrochem ul. WiÊlaƒska 52 43-424 DrogomyÊl tel. 033 857 20 18 do 20 Sklep Ogrodniczy Pieczarka ul. Ogrodowa 1 43-200 Pszczyna tel. 032 21 55 63

10 DOBRA UPRAWA MAGAZYN OCHRONA ROÂLIN Wyniki doêwiadczeƒ polowych z zastosowaniem preparatów firmy Dow AgroSciences Firma Dow AgroSciences Polska Sp. z o.o. przeprowadzi a w minionym sezonie kilka doêwiadczeƒ wdro eniowych, których celem by o sprawdzenie dzia ania proponowanych przez siebie programów ochrony. W poni szym artykule opisujemy kilka wybranych, najbardziej interesujàcych doêwiadczeƒ. Zbo a W gospodarstwie Rolnym Danowo w Goleniowie na polu o powierzchni 10 ha obsianym pszenicà ozimà odmiany Zentos, gdzie na jesieni nie wykonywano adnego zabiegu herbicydowego, zastosowano mieszanin zbiornikowà preparatów Mustang 306 SE w dawce 0,5 l/ha oraz preparatu zawierajàcego 500 g isoproturonu w 1 l w dawce 2,5 l/ha w celu zwalczania chwastów. Zabieg wykonano 20 kwietnia, gdy pszenica znajdowa a si w fazie pe ni krzewienia, natomiast wi kszoêç chwastów mia a od 3 do 5 liêci. Temperatura podczas zabiegu wynosi a 12ºC. SkutecznoÊç zwalczania chwastów oceniono na bardzo dobrà. Preparat Mustang 306 SE bardzo dobrze zwalczy chwasty dwuliêcienne (przytulie, rumianowate), natomiast preparat zawierajàcy izoproturon miot zbo owà. Drugà kombinacjà herbicydów zastosowanych w tym samym gospodarstwie w uprawie pszenicy ozimej odmiany Sylwius by a mieszanina zbiornikowa preparatów Mustang 306 SE i zawierajàcego sulfosulfuron. Preparaty zastosowano w dawkach 0,5 l/ha i 13,3 g/ha w tym samym terminie i warunkach klimatycznych co kombinacja opisywana powy ej. Mieszanina preparatów w stopniu dobrym zwalcza a wszystkie chwasty (przytuli, rumianowate, miot zbo owà) wyst pujàce na plantacji. adnych zastrze eƒ do ich dzia ania nie odnotowano. W Rolniczej Spó dzielni Produkcyjnej Szczurawice w uprawie j czmienia ozimego odmiany Tifany zastosowano mieszananin zbiornikowà herbicydów i fungicydów. W sk ad mieszaniny wesz y Mustang 306 SE (0,5 l/ha) + Protosan 500 SC (2,5 l/ha) + Atlas 500 SC (0,25 l/ha) + Sanazol 250 EC (0,5 l/ha). Celem tego zabiegu by o zwalczenie chwastów dwuliêciennych (przytulii, rumianowatych), miot y zbo owej oraz ochrona przed chorobami grzybowymi. Zabieg wykonano na wiosn w fazie strzelania w êdêb o. PodkreÊliç nale y fakt, e wykonany we w aêciwym terminie tylko jeden zabieg fungicydami Atlas i Sanazol oraz skuteczne zwalczenie chwastów pozwoli y na osiàgni cie Êredniego plonu 76,4 q/ha z powierzchni 33 ha. W Rolniczej Spó dzielni Produkcyjnej w ychlinie w uprawie kilku odmian pszenicy zastosowano niskonak adowà technologi ochrony firmy Dow Agro- Sciences. Na jesieni zastosowano preparat Treflan 480 EC w dawce 1,5 l/ha w celu zwalczenia miot y zbo owej oraz ograniczenia wzrostu i rozwoju niektórych chwastów dwuliêciennych. Na wiosn w fazie krzewienia zastosowano mieszanin zbiornikowà herbicydu Mustang 306 SE w dawce 0,6 l/ha wraz z fungicydami Atlas 500 SC w dawce 0,2 l/ha + fungicyd zawierajàcy karbendazym + fungicyd zawierajàcy prochloraz. Drugi zabieg fungicydowy wykonano w fazie liêcia flagowego preparatem Sanazol 250 EC w dawce 0,5 l/ha. Uzyskane plony z poszczególnych odmian pszenicy w RSP ychlin zestawiono w tabeli. Rzepak W Gospodarstwie Rolnym Raszewy, na powierzchni 20 hektarów rzepaku ozimego odmiany Lirajet na jesieni po siewie zastosowano kombinacj herbicydów Treflan 480 EC (2 l/ha) + Sanachlor 480 EC (4 l/ha). W celu zwalczenia samosiewów zbó zastosowano graminicyd Perenal 104 EC w dawce 0,5 l/ha. Plantacja pozosta a do zbiorów wolna od chwastów, a plon wyniós 38 q/ha. W celu zwalczenia szkodników uszkadzajàcych rzepak zastosowano preparat Nurelle D 550 EC. Zabieg, który wykonano 10 dni po pierwszych nalotach chowacza brukwiaczka, pozwoli na zwalczenie tego szkodnika oraz zabezpieczenie plantacji przed nalotami innych chowaczy oraz przed pierwszym nalotem s odyszka. Kukurydza W tym samym gospodarstwie w uprawie kukurydzy po siewie zastosowano mieszanin herbicydów Atrasan 500 SC (1,5 l/ha) + Trophy 768 EC (2,5 l/ha). Zabieg mia na celu zwalczenie wyst pujàcych zazwyczaj na tym polu chwastów dwuliêciennych (komosa bia- a, szar at szorstki, psianka czarna) oraz jednoliêciennych (chwastnica jednostronna). Herbicydy zwalczy y wszystkie chwasty wyst pujàce na plantacji oraz utrzyma y jà wolnà od chwastów. Uzyskane plony dla odmiany LG 2244 wynosi y 140 q/ha, natomiast dla odmiany Greta 130,2 q/ha. We wszystkich doêwiadczeniach, gdzie stosowano preparaty firmy Dow AgroSciences uzyskano ponadprzeci tnej wysokoêci plony o doskona ej jako- Êci. Dok adniejsze informacje na temat stosowania naszych preparatów mo na uzyskaç od przedstawicieli terenowych firmy ( Dobra Uprawa nr 8, Biuro w Warszawie, tel.: 022 854 03 20). Odmiana Powierzchnia uprawy [ha] Âredni plon [q/ha] Korweta 10 66 Ibis 16 68 Mobella 16 75 Mewa 38 78

DOBRA UPRAWA MAGAZYN 11 SADOWNICTWO Zakup materia u szkó karskiego Zakup drzewek do za o enia sadu jest bardzo wa nym krokiem do osiàgni cia sukcesu w uprawie drzew owocowych. Decyzje podj te w tym czasie sà bardzo brzemienne w skutkach. Przez co najmniej 10 15 nast pnych lat trzeba b dzie ponosiç konsekwencje wyborów dokonanych przy zakupie drzewek. Decyzja co posadziç jest doêç trudna i uzale niona od takich czynników jak: profil gospodarstwa, warunki klimatyczne i glebowe, bliskoêç rynku zbytu, moda itp. Niezwykle trudno jest doradziç, jaki gatunek oraz jakà odmian posadziç. Natomiast doêç atwo mo na okreêliç jakoêç kupowanego materia u nasadzeniowego. ZdrowotnoÊç Przede wszystkim nale y zwróciç uwag na zdrowotnoêç drzewek. Nie powinno si ich kupowaç z objawami chorób kory i drewna. Objawy te cz - Êciej sà obecne w rozwidleniach przy rozga zieniach, miejscu okulizacji czy w miejscach na pniu po wyci tych p dach bocznych. atwiej takim chorobom ulegajà drzewka jab oni odmian Gala i jej sporty, Champion, Elise, Rubin i Elstar. Drzewka drzew pestkowych, a szczególnie czereêni i wiêni, atwo ulegajà rakowi bakteryjnemu. Drzewka opanowane chorobami kory i drewna cz sto zamierajà w pierwszych latach wzrostu w sadzie, a dodatkowo sà êród em infekcji dla drzew zdrowych. Podstawowym zabiegiem w walce z tego typu chorobami jest wyeliminowanie êród a infekcji. Objawy chorób mogà byç obecne tak e na korzeniach. G ównie sà to objawy guzowatoêci korzeni powodowane przez bakteri Agrobacterium tumefaciens. Szczególnie wra liwe na t chorob sà podk adki: grusza kaukaska i czereênia ptasia. Na p dach roêlin w pobli u pàków mo na znaleêç jaja zimowe mszyc i prz dziorków takich drzewek te nie powinno si braç pod uwag podejmujàc decyzj o zakupie. Grupa patogenów, których obecno- Êci nie mo na stwierdziç naocznie, to wirusy, które przenoszà si wraz z materia em szkó karskim podk adkami i zrazami. O zdrowotnoêci drzewek w takim przypadku, Êwiadczy Êwiadectwo kwalifikacyjne wydawane przez Inspektorat Inspekcji Nasiennej, w którym stwierdza si, czy materia jest wolny od wirusów (etykieta pomaraƒczowa) lub materia jest testowany na obecnoêç wirusów (etykietka bia a). Wi kszoêç wirusów, które pora ajà drzewa owocowe, nie powoduje wyraênych objawów jednoznacznie potwierdzajàcych ich obecnoêç. Do stwierdzenia stanu zawirusowania roêlin trzeba wykonaç doêç kosztowne testy laboratoryjne. Drzewa pora one wirusami s abiej rosnà i owocujà, wydajàc mniejsze owoce, a tak e gorzej si przechowujà. Rozmiary drzewek Kolejnà wa nà rzeczà, na którà trzeba zwróciç uwag w czasie podejmowania decyzji o zakupie jest jakoêç zewn trzna drzewek. W wielu badaniach krajowych i zagranicznych stwierdzono silne powiàzanie wczesnoêci wchodzenia w okres owocowania, jakoêci owoców oraz plennoêci drzew z rozmiarami drzewek u ytych do za o enia sadu. Kupowane drzewka owocowe powinny mieç okreêlone wymiary. Nale y zwracaç uwag na Êrednic pnia nad miejscem okulizacji, wysokoêç drzewka, liczb p dów bocznych oraz ich d ugoêç i miejsce wyrastania, a tak e na obfitoêç systemu korzeniowego. Przyk adowy idealny jednoroczny okulant jab oni na podk adce kar owej przeznaczony do sadu intensywnego powinien mieç Êrednic pnia mierzonà na wysokoêci 15 cm powy ej miejsca okulizacji (podk adka okulizowana na wysokoêci 15 cm) nie mniejszà ni 12 mm. P dy boczne powinny wyrastaç na wysokoêç co najmniej 70 80 cm (dla odmian takich jak Jonagold i jego sporty o p dach przewisajàcych na 90 100 cm), aby po kilku latach w sadzie nie trzeba by o ich usuwaç lub podwiàzywaç z powodu niemo noêci zastosowania herbicydów. Rozga zienia w liczbie 6 8 o optymalnej d ugoêci 25 35 cm. Zbyt d ugie rozga zienia nie sà wbrew pozorom po àdane: mi dzyw êla, czyli odleg oêci pomi dzy pàkami, na takim wybuja ym p dzie sà zbyt du e, co powoduje wczesne oga acanie si ich i silne zwisanie. Przewodnik takiego drzewka powinien byç prosty, nierozwidlony i wyprowadzony co najmniej 20 30 cm powy ej ostatnich rozga zieƒ. Wiek i rodzaj drzewek Wi kszoêç drzewek oferowanych przez szkó karzy to jednoroczne okulanty produkowane w cyklu dwuletnim. Dost pne sà równie drzewka dwuletnie z okulizacji z jednorocznà lub dwuletnià koronkà, a tak e drzewka ze szczepienia produkowane w cyklu jednorocznym lub dwuletnim. Do najbardziej polecanego obecnie typu sadu wrzecionowego preferowane sà: silne i rozga zione jednoroczne okulanty lub drzewka dwuletnie produkowane w cyklu 3-letnim bàdê w cyklu 2-letnim ze szczepienia z jednorocznà koronà. Drzewka takie powinny wchodziç wczeênie w owocowanie i szybko dawaç wysokie plony. Do modnego w ostatnich kilku latach sadu superwrzecionowego odpowiednie mogà byç drzewka spe niajàce mniejsze wymagania odnoênie wielkoêci oraz d ugoêci rozga zieƒ. Powinny one jednak byç dostatecznie grube i z pàkami kwiatowymi. Znalaz y by tu zastosowanie przede wszystkim nierozga zione jednoroczne okulanty oraz drzewka produkowane w cyklu jednorocznym ze szczepienia w r ku. Przechowywanie drzewek Zakupione drzewka powinniêmy zado owaç w pozycji pionowej, dok adnie przykrywajàc wszystkie korzenie piaskiem. Nale y pami taç o dok adnym wype nieniu wolnych przestrzeni w Êrodku p czka oraz o obfitym podlaniu drzewek. Miejsce zimowania powinno byç zaciszne, aby zimowe wiatry nie wysuszy y drzewek. Przed gryzoniami zabezpieczamy je rozk adajàc pomi dzy drzewkami trutk. Inne Kupujàc materia warto dodatkowo zwróciç uwag na nast pujàce rzeczy. Przede wszystkim drzewka nie powinny byç przesuszone, co objawia si widocznym na pierwszy rzut oka pomarszczeniem kory na p dach, zw aszcza groêne jest przesuszenie korzeni drzewek. Wszelkiego rodzaju uszkodzenia mechaniczne otarcia kory oraz z amania p dów bocznych powsta e w czasie wykopywanie drzewek, sortowania lub ich transportu sà miejscami, przez które wnikajà patogeny oraz roêliny tracà wod. Niepo àdane sà równie drzewka z wy amanymi pàkami na p dach, co zdarza si cz sto w przypadku zakupu drzewek dwuletnich lub jednorocznych z rozbudowanymi koronkami. mgr Iwona S owiƒska SGGW Warszawa

12 DOBRA UPRAWA MAGAZYN WARZYWNICTWO Przechowywanie warzyw Warzywa, których plonowanie i zbiory przypada y w miesiàcach jesieni (wrzesieƒ, paêdziernik, poczàtek listopada) obecnie sà przechowywane. Przechowywanie warzyw odbywa si w d u szym lub krótszym czasie w zale noêci od przechowywanych gatunków. W grudniu mo liwa jest równie kontynuacja uprawy wybranych odmian niektórych gatunków warzyw na zbiór wczesnowiosenny. Przechowalnictwo warzyw jest zwiàzane z naukà o roêlinach warzywnych, ich agrotechnikà w produkcji polowej i pod os onami, a tak e z fizjologià roêlin. W warunkach Polski uprawia si ponad 50 gatunków warzyw, cz sto ró niàcych si znacznie agrotechnikà, charakterystykà cz - Êci u ytkowych, a tak e przydatnoêcià do przechowywania. Tylko niektóre z nich nadajà si do d ugotrwa ego przechowywania: sà to m.in. warzywa korzeniowe, kapustne i cebula, które nale à do podstawowego asortymentu warzyw uprawianych i spo ywanych w naszym kraju. Mimo rozwijajàcego si przechowalnictwa spo ycie warzyw w Polsce ma charakter wybitnie sezonowy. Dotyczy to równie warzyw trwa ych. W czterech miesiàcach lipiec, sierpieƒ, wrzesieƒ i paêdziernik spo- ywa si ponad 50% masy buraków çwik owych, marchwi, kapusty i cebuli w odniesieniu do ca ego roku. Przyczynà tego jest przede wszystkim stosunkowo s abo rozwini ta baza przechowalnicza. Ma o jest jeszcze nowoczesnych obiektów ch odniczych. Znaczna cz Êç warzyw jest przechowywana prymitywnymi sposobami, np. w kopcach ziemnych i ziemiankach. W krajach bardziej rozwini tych wykorzystuje si przy przechowywaniu warzyw nowoczesne technologie, np. ch odzenie z kontrolowanà atmosferà i sch adzanie pró niowe. Wprowadza si te techniki pozwalajàce na zachowanie wysokiej jakoêci w obrocie towarowym, jak pow oki jadalne czy opakowania EMA z mikroperforacjà. Chcàc przechowywaç roêliny warzywne, nale y zakwalifikowaç je w zale noêci od d ugoêci okresu przechowywania. W przechowywaniu warzyw rozró niamy trzy grupy pod wzgl dem okresu przechowywania: warzywa trwa e, warzywa Êredniotrwa e i warzywa nietrwa e. Warzywa trwa e Warzywa z tej grupy przechowuje si przez stosunkowo d ugi okres, stàd wa ne jest zapewnienie im odpowiednich warunków temperatury i wilgotnoêci, ewentualnie równie sk adu gazowego. Optymalna temperatura przechowywania tych warzyw jest zbli ona, natomiast wilgotnoêç zró nicowana. Warzywa trwa e przechowuje si w ró nych obiektach przechowalniczych, od kopców do przechowalni i ch odni. Warzywa korzeniowe. Z uprawianych odmian marchwi do przechowywania nadajà si korzenie odmian z grupy póênych, zdrowe, kszta tne, nieuszkodzone i niezwi dni te. Optymalne warunki przechowywania to temperatura 0 1ºC i wilgotnoêç 95 98%. Nie zaleca si stosowania kontrolowanej atmosfery. Marchew wydziela ma o etylenu, ale jest na niego bardzo wra liwa. Âladowe iloêci etylenu (0,5 1,0 ppm) powodujà ju po dwóch tygodniach przechowywania m.in. powstanie izokumaryny i w efekcie gorzknienie korzeni. Przechowywanie marchwi w obiektach trwa ych, jak np. przechowalnie, odbywa si przez sk adowanie luzem lub w opakowaniach, w skrzyniopaletach lub skrzynkach. Pietruszka korzeniowa przechowuje si gorzej ni marchew. Wykazuje wi kszà podatnoêç na wi dni cie i choroby. Optymalne warunki przechowalnicze to temperatura 0 1ºC i wilgotnoêç wzgl dna 95 98%. Wysadki pietruszki czasem pozostawia si na zim w polu dotyczy to cieplejszych rejonów kraju. Seler korzeniowy bywa cz sto uszkadzany przez niszczyka zjadliwego, co nale y wziàç pod uwag prowadzàc upraw w p odozmianie. Najlepiej przechowujà si zgrubienia Êredniej wielkoêci, bez pustych przestrzeni w Êrodku. Optymalne warunki przechowywania to temperatura 0 1ºC i wilgotnoêç 95 98%. Optymalny sk ad gazowy w KA wynosi 5% CO 2 i 3% O 2. W pomieszczeniach przechowalniczych mo na przechowywaç selery luzem (z zastosowaniem aktywnej wentylacji) lub w opakowaniach. SpoÊród warzyw korzeniowych burak çwik owy sprawia stosunkowo najmniej k opotów w przechowywaniu. Zalecane warunki przechowywania to temperatura 1 2ºC i wilgotnoêç wzgl dna 95 98%. Nie poleca si stosowania kontrolowanej atmosfery. Oprócz warzyw korzeniowych do grupy warzyw zaliczamy warzywa kapustne, a wêród nich kapust g owiastà bia à, czerwonà i w oskà. Do d ugotrwa ego przechowywania nadajà si odmiany póêne o d ugim okresie spoczynku bezwzgl dnego i twardych, zbitych g ówkach z nalotem woskowym. Optymalne warunki przechowywania kapusty bia ej, czerwonej i w oskiej sà podobne, ró na jest jedynie ich trwa oêç. Najlepiej przechowuje si kapusta bia a i czerwona, gorzej w oska. Zaleca si temperatur 0ºC i wilgotnoêç wzgl dnà 90 95%. W ch odniach KA mo na kapust przechowywaç w atmosferze o sk adzie, 5% CO 2 i 2,5% O 2 nawet przez 8 miesi cy. Po przechowaniu kapusta najcz Êciej wymaga oczyszczenia z zewn trznych nadgni- ych i zwi dni tych liêci. W Polsce przechowuje si du e iloêci cebuli w ró nych obiektach, od budynków gospodarczych do ch odni. Optymalna temperatura przechowywania wynosi 0 1ºC przy wilgotnoêci wzgl dnej 65 75%, ewentualnie -2 do -3ºC przy wilgotnoêci 80%. W celu zmniejszenia strat w przechowywaniu spowodowanych wyrastaniem szczypioru i korzeni stosuje si hydrazyt maleinowy w postaci opryskiwanie plantacji przed zbiorem (np. preparat Fazor 80 SG). Przechowywanie cebuli w kontrolowanej atmosferze o sk adzie, 5% CO 2 i 3% O 2 pozwala na wyd u enie okresu przechowywania dzi ki zahamowaniu wyrastania szczypioru. Warzywa Êredniotrwa e Do warzyw tych zaliczamy gatunki, które wymagajà krótszego okresu przechowywania w porównani z warzywami dobrze si przechowujàcymi. Posiadajà nieco inny sk ad zawartoêci wody i suchej masy, jak te czas dojrzewania czy przejrzewania warzyw w przechowywaniu. Kapusta pekiƒska jest podatna na wi dni cie, poniewa liêcie nie majà nalotu woskowego i silnie transpirujà. Najlepiej przechowuje si w temperaturze 0 3ºC (w zale noêci od odmiany) i wilgotnoêci wzgl dnej 95 98%. Dobrze przechowuje si w KA o sk adzie, 3% CO 2 i 2,5% O 2. Do d u szego przechowywania (4 6 tygodni) nadajà si kalafiory z uprawy jesiennej. Odmiany o zielonej barwie ró y przechowujà si lepiej, ni o bia ej barwie ró y. Optymalna temperatura przechowywania wynosi 0ºC, a wilgotnoêç 95%. Przechowywanie w KA o sk adzie 2,5% 3% CO 2 i 3% O 2 pozwala na przed u enie okresu przechowywania. Kalafiory wydzielajà bardzo ma o etylenu, ale sà bardzo wra liwe na etylen egzogenny. ZdolnoÊç przechowalnicza owoców pomidora zale y od fazy zbioru i odmiany.

DOBRA UPRAWA MAGAZYN 13 Pomidory dojrza e przechowujà si krótko (7 10 dni). Owoce odmian o przed u onej trwa oêci (LSL) nadajà si do stosunkowo d ugiego przechowywania (4 6 tygodni). Zalecane warunki przechowywania zale à od fazy dojrza oêci owoców. Owoce zielone wyroêni te i zapalone przechowuje si w temperaturze 12 13ºC, a owoce ró owe i jasnoczerwone w temperaturze 8 12ºC, wilgotnoêç wzgl dna powinna wynosiç 85 90%. Pomidory sà warzywem klimakterycznym. Wydzielajà du o etylenu i sà Êrednio wra liwe na egzogenny etylen. Dwutlenek w gla w st eniu ponad 1% zmniejsza reakcj owoców na etylen. Warzywa nietrwa e Jest to grupa warzyw ró niàca si nie tylko cechami morfologicznymi, ale i wymaganiami dotyczàcymi warunków przechowywania. Warzywa nietrwa e sà najtrudniejsze do przechowywania, szybko tracà jakoêç i wymagajà specjalnego traktowania. Warzywa liêciowe i natki warzyw wspólnà cechà tych warzyw jest du a intensywnoêç transpiracji i oddychania. Wymagajà szybkiego sch odzenia po zbiorze do temperatury 0 1ºC i wysokiej wilgotnoêci wzgl dnej 95 98%. W przechowywaniu natek korzystny wp yw na zachowanie jakoêci wywiera atmosfera o sk adzie 0-2% CO 2 i 2-4% O 2. Ogórek owoce sà nietrwa e, podatne na wi dni cie i wra liwe na niskà temperatur. Po zbiorze trzeba je szybko sch odziç, umieszczajàc w temperaturze 12 13ºC i wilgotnoêci wzgl dnej 95 98%. Temperatura poni ej 10ºC dzia ajàca przez ponad 3 dni powoduje uszkodzenia ch odowe plamistoêç i gnicie skórki. Ogórki wydzielajà ma o etylenu, ale sà podatne na etylen egzogenny. Fasola szparagowa optymalne warunki przechowywania to temperatura 5 10ºC i wilgotnoêç 90 95%. W ni szej wilgotnoêci fasola szybko wi dnie. Zielona fasola jest wra liwa na dzia anie egzogennego etylenu stràki tracà zielony kolor i bràzowiejà. Atmosfera o sk adzie 2 5% O 2 i 3 10% CO 2 zmniejsza oddychanie i hamuje rozk ad chlorofilu u odmian zielonostràkowych. W celu przed u enia okresu przechowywania lub zapewnienia lepszej jakoêci warzyw przy krótkotrwa ym przechowywaniu stosuje si dodatkowe Êrodki i zabiegi, które mo na umownie podzieliç na metody (Êrodki) chemiczne (Êrodki blokujàce dzia anie etylenu, hamujàce procesy starzenia, rozwój patogenów, oddychanie, procesy wzrostu czy transpiracj ) i fizyczne (promieniowanie jonizujàce, promieniowanie UV, traktowanie termiczne). Efekty, jakie uzyskuje si z ich u yciem sà zró nicowane i nie zawsze rekompensujà poniesione nak ady. W wi kszoêci przypadków metody te nie sà jeszcze zarejestrowane do stosowania w Polsce. dr Joanna Gajc-Wolska SGGW Warszawa EKONOMIKA Plany rzàdu W swoim exposé wyg oszonym 25 paêdziernika w Sejmie premier Leszek Miller wymieni restrukturyzacj rolnictwa jako drugie, po obni eniu bezrobocia, zadanie dla nowego rzàdu na najbli sze 4 lata. Zdaniem premiera wymaga ono wzorowanych na krajach UE systemów wsparcia ekonomicznego i finansowego. Polska wieê i rolnictwo prze ywajà g bokà zapaêç. Dochody rolników i ich rodzin sà znacznie ni sze od przeci tnych. Na wsi roênie bezrobocie, a 1,7 mln hektarów le y od ogiem. Niezb dne jest ustawowe zagwarantowanie szybkiego regulowania nale noêci rolnikom za p ody rolne powiedzia premier. Wsparcia finansowo-organizacyjnego dla zwi kszenia dochodów rolniczych i wykorzystania mo liwoêci produkcyjnych wymagajà gospodarstwa ekologiczne i grupy producentów rolnych. Niezb dne jest tak e, zdaniem Leszka Millera, uszczelnienie granic przez pe nà kontrol importu, wprowadzenie rejestracji wwo onych towarów i stosowanie kaucji tranzytowych. Przez pe ne egzekwowanie ju obowiàzujàcych norm jakoêciowych polski rynek ma byç chroniony przed nieuczciwà konkurencjà. Premier zapowiedzia tak e, e wzorem niektórych paƒstw UE chce wprowadziç do krajowego prawodawstwa przepisy regulujàce zasady, na jakich mo na b dzie dokonywaç obrotu ziemià, w tym gruntami rolnymi. Ma to stworzyç równoprawne warunki obrotu i wzmocni polskà pozycj w rozmowach z UE. Wicepremier i minister rolnictwa Jaros aw Kalinowski obejmujàc tek resortu zapowiedzia, e jego polityka rolna b dzie inna ni poprzednika. Problemy b dà jak zwykle z pieni dzmi. Pierwsze Êrodki z programu SAPARD trafià do Polski dopiero w po owie 2003 roku. Do koƒca przysz ego roku stawki podatku VAT na nieprzetworzone produkty rolne i Êrodki do produkcji rolnej nie zmienià si. Nie b dzie tak e podwy ki akcyzy na wyroby tytoniowe. Do Sejmu ma wkrótce trafiç projekt ustawy regulujàcej obrót nieruchomoêciami rolnymi. Ma on na celu ochron polskiej ziemi przed wykupem przez cudzoziemców. Minister chce tak e doprowadziç do realnego zwi kszenia nak adów na rolnictwo w ciàgu najbli szych dwóch lat. Na pierwszym spotkaniu z Sejmowà Komisjà Rolnictwa Jaros aw Kalinowski przedstawi swoje pierwsze decyzje dotyczàce oszcz dnoêci w wydatkach resortu jeszcze w tym roku. Zablokowano 1/7 wszystkich wydatków àcznie 603 mln z. Z czego 363 mln z wycofano z rezerwy celowej, która mia a wspomóc wspó finansowanie po yczki z Banku Âwiatowego i programu SAPARD oraz na paliwo rolnicze. 141 mln z zabrano z dzia u bud etowego wieê, a 56 mln z z dzia ów rynki rolne. Poza tym zablokowano 42 mln z pomocy stypendialnej dla wiejskich dzieci. Minister podkreêli tak- e, e jego celem jest poprawa op acalnoêci rolnej. Cudów jednak nie b dzie. Nie wystarczy tak e Êrodków na realizacj wszystkich ju przyj tych ustaw rolnych. 15 listopada na spotkaniu z mleczarzami wicepremier nie potrafi odpowiedzieç na pytanie, czy rzàd przyjmie do realizacji uchwalonà przez Sejm w ubieg ym roku ustaw o regulacji rynku mleka i przetworów mleczarskich. Z kolei Wies aw Kaczmarek, minister skarbu paƒstwa zapowiedzia ograniczenie dzia alnoêci Agencji W asnoêci Rolnej Skarbu. Jego zdaniem agencja zatrudnia setki osób w Warszawie i oddzia ach terenowych, chocia pracy do wykonania jest coraz mniej. Kaczmarek doda, e potrzeba ma ej agencji, która nadzorowaç b dzie wykonanie dotychczas podpisanych umów i zagospodaruje pozosta y majàtek. Z przej tych przez Agencj W asnoêci Rolnej Skarbu Paƒstwa 4,7 mln hektarów paƒstwowych gruntów sprzedano lub przekazano nieodp atnie nieruchomoêci o àcznej powierzchni 1,3 mln hektarów. W dzier awie znajduje si oko o 2,5 mln hektarów, w administrowaniu 400 tys. hektarów, a na rozdysponowanie czeka jeszcze oko o 200 tys. hektarów. W po owie listopada rzàd przyjà projekt ustawy, która umo liwi likwidacj kilkunastu urz dów centralnych, wêród nich G ównego Inspektoratu Inspekcji Nasiennej i G ównego Inspektoratu Ochrony RoÊlin. Pierwszy z nich zatrudnia niespe na 800 osób, a drugi 1900. Z po àczenia obu Inspekcji powstanie G ówny Inspektor Inspekcji Nasiennej i Ochrony RoÊlin. Rzàd wycofa si z zamiaru zlikwidowania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

14 DOBRA UPRAWA MAGAZYN PROMOCJE Podsumowanie tegorocznych promocji W tym roku firma Dow AgroSciences przygotowa a dla rolników trzy atrakcyjne promocje swoich produktów. Najwi ksza z nich znana pod nazwà Paliwo na niwa umo liwia a rolnikom za zakup czterech preparatów Lontrel, Mustang, Starane oraz Perenal zebranie punktów, które nast pnie by y przeliczane na litry oleju nap dowego. Do biura firmy w Warszawie nap yn a olbrzymia liczba zg oszeƒ uczestników promocji. W wielu listach rolnicy chwalili nas za pomys oraz dzi kowali za pomoc, jakà tà drogà mogà uzyskaç w trudnym okresie niwnym. Wszyscy uczestnicy promocji, którzy uzbierali 40 litrów paliwa i wi cej otrzymali karty paliwowe z zakodowanà iloêcià paliwa. Olej nap dowy mo na odbieraç na stacjach koncernu Orlen, rozmieszczonych w ca ej Polsce do koƒca tego roku. W promocji wzi li udzia zarówno rolnicy gospodarujàcy na ma ych powierzeniach, jak równie ci najwi ksi. Rozpi toêç uzyskanych iloêci oleju nap dowego waha a si od 40 litrów do kilku tysi cy. Taka du a skala Êwiadczy o tym, e preparaty firmy Dow AgroSciences sà docenione i cieszà si zaufaniem wêród wszystkich producentów rolnych. Wielu rolników, którzy nie skorzystali z okazji otrzymania darmowego paliwa, bardzo a owa o i zapowiedzia o, e je eli w przysz ym roku firma Dow AgroSciences zorganizuje po raz kolejny takà samà promocje na pewno z niej skorzystajà. Drugà cieszàcà si równie du à popularnoêcià akcjà by a promocja preparatu Mustang, w której nagrodà by wykonany z naturalnej skóry kapelusz kowbojski. Aby otrzymaç taki kapelusz, nale a o kupiç co najmniej 50 litrów preparatu Mustang. Du- y odzew rolników na t promocj sprawi, e dwukrotnie zmuszeni zostaliêmy do zamówienia kolejnych partii kapeluszy. Uczestnicy promocji chwalili sobie atrakcyjny wyglàd oraz wysokà jakoêç wykonania kapeluszy. Trzecià tegorocznà promocjà zosta obj ty preparat Lontrel. Nagrodà w tej promocji by a para wysokiej jakoêci kaloszy. Aby je otrzymaç, nale a o zakupiç 5 l opakowanie preparatu Lontrel. Równie ta akcja podobnie jak dwie pozosta e zyska a uznanie wêród rolników, o czym Êwiadczy fakt rozprowadzenia olbrzymiej iloêci par kaloszy. Wszystkie tegoroczne promocje zorganizowane przez firm Dow AgroSciences zosta y przyj te przez rolników bardzo dobrze i z uznaniem. Wszystkich tegorocznych uczestników oraz tych, którzy w tym roku nie skorzystali z naszych propozycji zapraszamy do wzi cia udzia u w przysz orocznych, które równie zapowiadajà si w sposób atrakcyjny. Kupujàc produkty firmy Dow AgroSciences, zyskujà Paƒstwo wysokà jakoêç oraz atrakcyjne nagrody. AKTUALNOÂCI Koncesje dla rolników Minister rolnictwa Jaros aw Kalinowski zapowiedzia wprowadzenie koncesji na prowadzenie dzia alnoêci rolniczej. Taki zapis znajdzie si w projekcie przygotowywanej ustawy o obrocie gruntami rolnymi, która ma chroniç polskà ziemi przed masowym wykupywaniem przez obcokrajowców po naszym wej- Êciu do UE. Koncesje mia yby przyznawaç samorzàdy rolnicze lub odpowiednie urz dy na podstawie opinii samorzàdu. Musia- yby je uzyskaç osoby, które chcia yby kupiç grunty rolne w Polsce. Wprowadzone ma byç tak e prawo pierwokupu ziemi przez w aêcicieli sàsiednich gruntów lub samo paƒstwo. JednoczeÊnie polski rzàd zdecydowa, e w negocjacjach z UE rezygnuje z okresu przejêciowego na zakup przez obcokrajowców ziemi pod inwestycje i zgodzi si na skrócenie z 18 do 12 lat zakazu nabywania ziemi rolnej przez obcokrajowców po naszym wejêciu do UE. Jakie ceny? Pod koniec drugiej dekady wrzeênia zespó niezale nych ekspertów, powo any przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego, przedstawi prognozy cen podstawowych produktów rolniczych do koƒca czerwca przysz ego roku. Ich zdaniem tona pszenicy b dzie kosztowaç w marcu przysz ego roku od 500 do 530 z, a w czerwcu 2002 roku 520 550 z. W przypadku yta by oby to odpowiednio: 360 390 i 380 410 z za ton. Za kilogram ywca wieprzowego rolnicy mogà otrzymywaç od 4,30 do 4,50 z w marcu 2002 roku i 4,20 4,50 z trzy miesiàce póêniej. W przypadku ywca wo owego (ogó em) ceny skupu majà wynosiç: 2,90 3,20 z za kilogram w marcu i 3,00 3,20 z za kilogram w po owie przysz ego roku. Za m ode byd o rzeêne hodowcy majà dostawaç w skupie pod koniec pierwszego kwarta u przysz ego roku 3,10 3,30 z za kilogram, a w czerwcu 3,10 3,40 z. Litr mleka ma kosztowaç w skupie 0,81 0,85 z (marzec 2002 r.) i 0,79 0,83 z (czerwiec 2002 r.). Znowelizowana ustawa cukrowa 7 listopada wesz a w ycie znowelizowana ustawa cukrowa. Zgodnie z nià limity produkcji przydzielà plantatorom buraków cukrowych cukrownie, a nie komisje mieszane. Póêniej podpiszà z nimi umowy kontraktacyjne na odpowiednie iloêci buraków. Cukrownia przyznajàc plantatorom limity oraz zawierajàc z nimi umowy kontraktacyjne, musi w pe ni wykorzystaç swoje limity produkcji A i B. JeÊli tego nie zrobi, poniesie surowe kary. Tylko wyjàtkowo minister rolnictwa b dzie móg zmniejszyç przyznane mu limity. Rolnicy mogà handlowaç mi dzy sobà limitami produkcji i nie majà obowiàzku uzyskiwania zgody komisji mieszanej, ale jedynie poinformowania o tym cukrowni w ciàgu 14 dni. Szczegó owe zasady podzia u oraz obrotu limitami b dzie musia okreêliç w rozporzàdzeniu minister rolnictwa. Zostanie przy tym uwzgl dniona Êrednia produkcja buraków osiàgni ta przez rolnika w ciàgu ostatnich 5 lat. Ceny i limity 12 listopada Rada Ministrów ustali a podstawowà cen skupu buraków cukrowych w roku rozliczeniowym 2002 2003 na 115 z za ton (bez VAT). JednoczeÊnie ustalono w tym okresie

DOBRA UPRAWA MAGAZYN 15 AKTUALNOÂCI cen interwencyjnà cukru bia ego na 1,80 z za kilogram (bez VAT). WczeÊniej resort rolnictwa proponowa cen podstawowà skupu buraków na 110 z za ton, a interwencyjnà cukru w wysoko- Êci 2 z za kilogram. Poza tym rzàd okreêli kwoty A i B cukru oraz izoglukozy. Od 1 paêdziernika 2002 roku do 30 czerwca 2003 roku producenci mogà sprzedaç w kraju 1540 tys. ton cukru i 40 tys. ton izoglukozy, a za granic z dop atami z bud etu paƒstwa 50 tys. ton cukru i 2,2 tys. ton izoglukozy (eksport musi si odbyç w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2003 roku). Tymczasem decyzje rzàdu skrytykowa y rolnicze zwiàzki zawodowe, bo ten nie skonsultowa z nimi sprawy wielko- Êci limitu produkcji izoglukozy. Zdaniem Rolniczej SolidarnoÊci i Kó ek Rolniczych limit produkcji 42,2 tys. ton izoglukozy rocznie jest za du y, natomiast ZZR Samoobrony, e... za ma y. 10 lat Programu Agrolinia 2000 Fundusz Wspó pracy Programu Agrolinia 2000 dzia a od 1991 roku. Program ma na celu aktywizacj Êrodowisk wiejskich. W tym czasie udzieli kredytów na kwot ponad 150 mln z dla ponad 2,5 tys. podmiotów gospodarczych. Najwi cej kredytów przyznano na inwestycje w przetwórstwie rolno-spo ywczym (masarnie, przetwórnie drobiu, piekarnie, mleczarnie), produkcji roêlinnej (sadownictwo, uprawy polowe, pieczarkarnie, szklarnie) i zwierz cej. Kredyty Agrolinii dost pne sà za po- Êrednictwem 9 banków. Oprocentowanie kredytów ustalane jest wg zmiennej stopy procentowej wynoszàcej 0,85 stopy redyskonta weksli NBP. Obecnie oprocentowanie kredytu wynosi 13,18 proc. rocznie. Maksymalna kwota kredytu to 700 tys. z, a okres sp aty kredytu do 12 lat. Mo liwa jest 2-letnia karencja w sp acie kapita u. Minimalny wk ad w asny to 20 proc. kosztów inwestycji. Do 40 proc. kwoty kredytu mo e byç przeznaczone na zakup Êrodków obrotowych w przypadku nowej inwestycji. Nowe przepisy 14 listopada wesz a w ycie ustawa o krajowym systemie ewidencji gospodarstw rolnych i zwierzàt. Na razie nie nak ada na rolników adnych obowiàzków i nie b dà oni ponosiç adnych kosztów zwiàzanych z wprowadzeniem systemu. Wszystkie koszty pokrywa Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Rzàd zdecyduje, czy rolnicy b dà p acili za kolczykowanie byd a. Agencja wys a a ju ankiety do rolników z informacjà o prowadzonej ewidencji i Wspólnej Polityce Rolnej, przy okazji pytajàc ich o wielkoêç gospodarstwa, uprawy i iloêç zwierzàt. Jednak niewielu rolników na nià odpowiedzia o. Kolejny raport Z opublikowanego w po owie listopada dorocznego raportu Komisji Europejskiej o post pach krajów kandydackich wynika, e nasze negocjacje mogà si zakoƒczyç do koƒca przysz ego roku, a cz onkiem UE mo emy zostaç od poczàtku 2004 roku. Jednak wcià najwi kszym problemem stojàcym na drodze do integracji jest polskie rolnictwo. Pochwalono Polsk za uchwalenie du ej liczby ustaw dostosowujàcych polskie przepisy do unijnych. Naszà s aboêcià jest natomiast fakt, e cz Êç z nich nie wesz a jeszcze w ycie. Komisj Europejskà niepokoi tak e brak pieni dzy na wprowadzanie niektórych przepisów w ycie. Bruksela bardzo mocno skrytykowa a opóênienia w budowie systemu IACS. Przypomniano nam, e brak pieni dzy na IACS sprawi, e jeêli nawet wywalczymy w czasie negocjacji dop aty bezpoêrednie, to i tak nie b dzie ich jak wyp acaç. Polska ma zaleg oêci tak e w innych dziedzinach: warunkach transportu zwierzàt, wprowadzania systemu identyfikacji zwierzàt, przeciwdzia aniu epidemiom. Niewielkie sà post py w budowie systemów organizacji rynku cukru, zbó czy mleka. To samo dotyczy ryb. Polska administracja nie egzekwuje przestrzegania kwot po owowych oraz unijnych norm sanitarnych w rybo ówstwie. Wyniki wielkich Kolejny rok Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoêciowej bada wyniki produkcyjne i finansowe 149 wielkoobszarowych gospodarstw, utworzonych z by ych pegeerów. W porównaniu z ubieg ym rokiem sytuacja ekonomiczna tych gospodarstw zdecydowania poprawi a si. Tylko co piàte z nich wykaza o strat finansowà, g ównie dotyczy o to gospodarstw najwi kszych i gospodarujàcych na najs abszych glebach. Najwi cej, bo 86 z nich, stanowi y gospodarstwa dzier awione. Prawie dwóch na trzech dzier awców by o zainteresowanych zakupem dzier awionej ziemi. W ponad 30 proc. przypadków przeszkodà by y jednak roszczenia reprywatyzacyjne. W badanych gospodarstwach nadal zmniejsza si zatrudnienie z 4,7 do 4,1 osoby na 100 hektarów u ytków rolnych. JednoczeÊnie zauwa ono zwi kszenie Dow AgroSciences Polska Sp. z o.o., ul. Krasickiego 53, 02-608 Warszawa Kwartalnik Dobra Uprawa redaguje S awomir KutryÊ tel.: (022) 854 03 20 do 26, fax: (022) 854 03 29 e-mail: fwrpols@dow.com, Internet: www.dowagro.pl Redakcja zastrzega sobie prawa do tekstów i zdj ç drukowanych w kwartalniku Dobra Uprawa. M A G A Z Y N D O W A G R O S C I E N C E S

16 DOBRA UPRAWA MAGAZYN AKTUALNOÂCI nak adów inwestycyjnych, g ównie na zakup maszyn. Zmniejszy a si (z 1075 do 891 hektarów) przeci tna wielkoêç gospodarstwa. Wzros o zainteresowanie produkcjà roêlinnà, a zmniejszy o si hodowlà zwierzàt. W strukturze zasiewów zwi kszy si udzia kukurydzy uprawianej na ziarno, pszenicy i roêlin stràczkowych, a zmniejszy udzia buraków cukrowych i rzepaku. Zmniejszy si tak e odsetek gruntów od ogowanych. Tradycyjnie plony w gospodarstwach wielkoobszarowych by y wi ksze ni w przeci tnym gospodarstwie ch opskim: zbó 4,4 t/ha (2,4 t/ha), buraków cukrowych 55,3 t/ha (38,7 t/ha). Podobnie wi ksza by a mlecznoêç krów. Mniejsze zbiory FAO ocenia w swoim raporcie, e Êwiatowe zbiory zbó i ry u w sezonie 2001/02 b dà mniejsze od potrzeb z powodu suszy w niektórych krajach. àcznie zbiory majà wynieêç 1842 mln ton, czyli o 14 mln mniej ni w roku 2000, w tym pszenicy 565 mln ton (-3,4 proc.) i ry u 392 mln ton (-1,5 proc.). Najni sze od 4 lat sà zbiory rzepaku. W krajach UE produkcja wyniesie ponad 8,5 mln ton. Si a tradycji W ciàgu ostatnich 5 lat powsta y w kraju 32 rynki hurtowe, z czego do tej pory przetrwa o zaledwie 20 z nich. Paƒstwo wy o y o na ten cel ponad 200 mln z. Tylko w tym roku najwi kszy w kraju rynek hurtowy w podwarszawskich Broniszach otrzyma z bud etu paƒstwa pomoc w wysokoêci 25 mln z. SpecjaliÊci z Instytutu Badaƒ nad Gospodarkà Rynkowà uwa ajà, e przy tworzeniu tego programu pope niono b àd, polegajàcy na tym, e nie rozwiàzano od razu problemu konkurencyjnych mniejszych targowisk. Twórcy programu nie docenili si y przyzwyczajeƒ kupujàcych i sprzedajàcych. Byli przekonani, e wszyscy przeniosà si na nowoczesne rynki. Tak si jednak nie sta o. W ten sposób si a tradycji odebra a rynkom hurtowym klienta, a tym samym i pieniàdze. Tymczasem na tworzenie rynków zaciàgni to du e kredyty. Obecnie rynki ca y swój niewielki zysk muszà wydawaç na obs ug d ugów, a nie na rozwój. By administracyjnie zamknàç ma e targowiska, paƒstwo musia oby znaleêç pieniàdze na rekompensaty i odszkodowania dla w aêcicieli targowisk i handlujàcych oraz liczyç si ze zwi kszonà liczbà zasi ków dla bezrobotnych. Pomoc dla powodzian Dopiero w po owie listopada ruszy- a pomoc Agencji Rynku Rolnego dla rolników poszkodowanych przez powódê. Ogó em agencja przeka e 120 tys. ton pszenicy. Jej zdaniem rolnikom nie mo na by o dawaç ziarna wcze- Êniej, bo do koƒca paêdziernika trwa interwencyjny skup zbó. Rolnicy, którzy mieli oszacowane straty, muszà zg osiç si do urz du a póêniej do magazynu. Cztery lata temu agencja tak e dawa a powodzianom zbo e. W wykazie gmin dotkni tych przez powódê uj to ponad 300 gmin. Sà to gminy, które zosta y uj te w wykazach przes anych przez wojewodów do agencji do 15 paêdziernika. Agencyjnego zbo a nie dostanà rolnicy poszkodowani z województwa dolnoêlàskiego, a nale a o im si ponad 20 tys. ton pszenicy. Win za to, zdaniem Agencji Rynku Rolnego, ponosi wojewoda dolnoêlàski, który w imieniu 77 gmin dotkni tych przez powódê powinien z o yç wnioski. Darmowa prenumerata Ka dy, kto do 31.01.2002 r. wype ni i wyêle ten kupon pod adresem: Dow AgroSciences Polska Sp. z o.o., ul. Krasickiego 53, 02-608 Warszawa, wszystkie nast pne numery Dobrej Uprawy wydawane w 2002 r. b dzie otrzymywa prosto do domu, bez adnych op at! imi ulica nr domu nr mieszkania kod pocztowy poczta miejscowoêç Zamawiam darmowà prenumerat Dobrej Uprawy. Potwierdzam swoim podpisem, e Dow AgroSciences mo e wykorzystywaç moje dane osobowe w celu przesy ania mi nast pnych numerów pisma i innych wydawnictw dotyczàcych swoich produktów. Podpis* *Bez podpisu kupon jest niewa ny. nazwisko Kwoty mleczne 1 kwietnia 2003 roku zacznie w Polsce obowiàzywaç system kwotowania produkcji mleka, a to oznacza wprowadzenie limitów produkcyjnych. Jak du e one b dà, na razie nie wiadomo, bo zale y to od wyników negocjacji z UE. W aêcicielem kwoty produkcyjnej jest rolnik. Mo e byç ona dziedziczona, dzier awiona lub sprzedana. Rolnik, które chce otrzymaç kwot, b dzie musia zwróciç si z odpowiednim wnioskiem do Terenowego Oddzia u Agencji Rynku Rolnego. By otrzymaç limit produkcyjny na rok 2003, wniosek musi byç z o ony do koƒca paêdziernika przysz ego roku. Rolnik mo e wyprodukowaç wi kszà iloêç mleka w swoim gospodarstwie ni przewiduje limit, ale nadwy ka nie mo e byç sprzedana musi jà zagospodarowaç we w asnym zakresie. W przypadku przekroczenia krajowej kwoty mleka, rolnicy, którzy si do tego przyczynili, b dà p aciç dodatkowy podatek. Renty strukturalne 1 stycznia 2002 roku wejdzie w ycie ustawa o rentach strukturalnych w rolnictwie. By takà rent uzyskaç, trzeba spe niç kilka warunków. Prawo do takiej renty przys uguje rolnikowi, który ma ukoƒczone 55, lecz nie osiàgnà 60 lat, jeêli jest kobietà, albo ma ukoƒczone 60 lat, lecz nie osiàgnà 65 lat, jeêli jest m czyznà. Poza tym musia podlegaç obowiàzkowi emerytalno-rentowemu przez okres 30 lat. Rolnik powinien tak- e prowadziç nieprzerwanie dzia alnoêç rolniczà w okresie 10 lat bezpoêrednio poprzedzajàcych zg oszenie wniosku o rent strukturalnà i dzia alnoêç ta by a jedynym lub g ównym êród em jego utrzymania. Ma to miejsce, jeêli w okresie owych 10 lat rolnik podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 5 lat, z czego co najmniej 2 lata w okresie bezpoêrednio poprzedzajàcym z o enie wniosku o t rent. Kolejnym warunkiem jest przekazanie gospodarstwa rolnego o àcznej powierzchni co najmniej 3 hektary oraz zaprzestanie prowadzenia dzia alnoêci rolniczej. Renty strukturalnej nie mo e dostaç rolnik, który ma ustalone prawo do emerytury lub renty z ubezpieczenia spo ecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, albo który obj ty jest innym ni rolnicze ubezpieczeniem spo ecznym lub zaopatrzeniem emerytalnym, albo ma gospodarstwo rolne, w sk ad którego wchodzà grunty przej te w trybie ustawy o rentach strukturalnych, chyba e prowadzi on dzia alnoêç rolniczà w powi kszonym gospodarstwie ju co najmniej 5 lat.