projekt Plan wdrażania naziemnej telewizji cyfrowej w standardzie DVB-T Wstęp Wdrożenie, opartej na standardzie DVB-T, telewizji cyfrowej stanowić będzie zasadniczy zwrot technologiczny. W chwili obecnej coraz bardziej zauważalne stają się ograniczenia obecnie wykorzystywanych analogowych telewizyjnych systemów transmisyjnych: niedostateczna jakość obrazu i dźwięku, konieczność stosowania wyniesionych anten odbiorczych i dodatkowych wzmacniaczy antenowych, ograniczona możliwość przesyłania danych dodatkowych 1, brak możliwości interakcji ze strony widza 2, niewspółmiernie duże (w porównaniu do innych współczesnych systemów łączności radiowej) wykorzystanie zasobów częstotliwości radiowych 3. Transmisja cyfrowa w standardzie DVB-T eliminuje większość tych niedogodności, w szczególności umożliwiając: uzyskanie znaczącej poprawy jakości obrazu i dźwięku; zwiększenie efektywności wykorzystania widma częstotliwości radiowych. W związku z tym możliwe będzie: zwiększenie oferty programowej, obniżenie kosztów nadawania przypadających na pojedynczy program, wygospodarowanie dodatkowych zasobów częstotliwości do wykorzystania w przyszłości dla rozszerzenia oferty lub dalszego zwiększenia realizmu przekazu (tzw. telewizja wysokiej rozdzielczości - HDTV), bądź w innych rodzajach systemów radiokomunikacyjnych, np. kolejnych generacjach systemów łączności ruchomej; nadawanie w różnych formatach obrazu (dotychczasowym 4:3 lub panoramicznym 16:9) 4 ; równoległe nadawanie kilku ścieżek dźwiękowych oraz danych dodatkowych (np. napisów), co może stanowić pomoc przy nauce języków; 1 Ograniczają się one w zasadzie do telegazety. 2 Chyba, że za takie przyjąć usługi typu audio-tele, itp. Zauważyć jednak trzeba, że od strony technologicznej funkcjonują one poza standardem telewizji analogowej i wymagają dostępu do wydzielonego kanału łączności. 3 W kontekście tej ostatniej kwestii niezmiernie istotny staje się fakt, że dostęp do widma częstotliwości, stanowiącego dobro rzadkie, może być wyceniany bardzo wysoko z ekonomicznego punktu widzenia. Przykład powyższego stanowią wyniki aukcji przeprowadzanych w wielu krajach, np. w odniesieniu do częstotliwości UMTS. Częstotliwości wykorzystywane dla potrzeb transmisji telewizyjnej można wyceniać pod tym względem bardzo wysoko, mając na uwadze bardzo korzystne właściwości propagacyjne wykorzystywanych pasm. 4 Badania dowodzą, że zastosowanie formatu panoramicznego w przekazie telewizyjnym znacząco wpływa na subiektywne odczucie wzrostu realizmu przekazywanych scen. -1-
dostęp do usług dodatkowych, w tym o charakterze interaktywnym, co stworzy platformę do realizacji niektórych usług społeczeństwa informacyjnego; Z uwagi na fakt, że znacząca część infrastruktury technicznej służącej do produkcji programów została już poddana procesowi cyfryzacji, nadawcy będą zmuszeni do przebudowy jedynie tej jej części, która jest wykorzystywana do transmisji sygnału bezpośrednio do odbiorcy. Z drugiej strony odbiorcy nie będą zmuszeni do całkowitej wymiany posiadanego sprzętu odbiorczego, gdyż do odbioru telewizji cyfrowej może być wykorzystywany tradycyjny odbiornik TV wzbogacony o specjalną zewnętrzną przystawkę (tzw. Settop-box lub STB). W przyszłości prawdopodobnie pojawią się na rynku odbiorniki zintegrowane, bezpośrednio przystosowane do odbioru sygnału cyfrowego bez konieczności podłączania zewnętrznych urządzeń dekodujących. Z punktu widzenia wdrażania telewizji cyfrowej niezwykle istotny jest fakt, że działa ona w oparciu o zakresy częstotliwości w dużej mierze pokrywające się z obecnie wykorzystywanymi dla potrzeb telewizji analogowej. Z drugiej strony w odniesieniu do telewizji analogowej coraz istotniejszy i zauważalny staje się problem deficytu częstotliwości 5. Należy jasno stwierdzić, że nie istnieją techniczne możliwości jego kompleksowego rozwiązania przy zachowaniu obecnej technologii emisji. W związku z powyższym minister właściwy do spraw łączności 6 opracował we współpracy z Międzyresortowym Zespołem do Spraw Wdrażania Telewizji i Radiofonii cyfrowej w Polsce 7 Strategię przejścia z techniki analogowej na cyfrową w zakresie telewizji naziemnej, przyjętą następnie przez Radę Ministrów w dniu 4 maja 2005 r. Niniejszy plan stanowi jej aktualizację i uzupełnienie 8. Zapisy zawarte w dokumencie w szczególności obejmują pierwszy etap wdrażania telewizji cyfrowej do momentu wyłączenia na obszarze RP naziemnych emisji analogowych i będą stanowiły podstawę dalszych szczegółowych rozstrzygnięć. 5 Przykład stanowi niemożność zapewnienia dostępu mieszkańców niektórych regionów kraju do programów regionalnych oraz programu drugiego Telewizji Polskiej, a także słabe pokrycie niektórymi programami komercyjnymi, np. TVN. 6 wówczas: Minister infrastruktury 7 powołanym na mocy Zrządzenia nr 5 Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2004 r. 8 W przypadku rozbieżności ustaleń obydwu dokumentów niniejszy plan wdrażania ma charakter decydujący. -2-
Plan działań Ustala się co następuje: 1. Na obszarze Polski docelowo po terminie wskazanym w punkcie 3 możliwe będzie wykorzystywanie na potrzeby naziemnej telewizji cyfrowej do 8 pokryć 9 (sieci) ogólnokrajowych. Faktycznie wykorzystywana liczba pokryć dla realizacji naziemnej telewizji cyfrowej może być mniejsza, zgodnie z ustaleniami punktu 9. 2. Włączenie nadawania cyfrowego powinno nastąpić po dniu 1 stycznia 2010 r. 10 3. Wyłączenie 11 nadawania analogowego nastąpi w terminie nie późniejszym 12 niż 31 grudnia 2012 r. Dopuszcza się możliwość przesunięcia wzmiankowanego terminu na mocy decyzji Rady Ministrów z zastrzeżeniem, że nie może on być późniejszy niż dzień 17 czerwca 2015 r. 13 4. Wdrażanie naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T oparte będzie na standardzie EN 300 744 14 Europejskiego Instytutu Standardów Telekomunikacyjnych (ETSI) oraz dokumentach standaryzacyjnych, do których się on odwołuje. Składowa wizyjna w naziemnej telewizji cyfrowej będzie kodowana i kompresowana w standardzie H.264/AVC 15, (tzw. MPEG-4). 5. Nadawanie cyfrowe pierwszego multipleksu 16 po terminie wskazanym w punkcie 2 zostanie uruchomione na obszarze całego kraju 17. 6. Ogólnopolski multipleks, o którym mowa w punkcie 5, będzie zawierał 7 obecnie nadawanych drogą naziemną programów TV 18. 9 Pokrycie zbiór przyporządkowanych do obszarów geograficznych częstotliwości, za pomocą których rozpowszechniany jest sygnał multipleksu. 10 Szczegółowy termin zostanie wskazany w technicznym planie konwersji, o którym mowa w punkcie 7. 11 ang. switch-off 12 Szczegółowy termin zostanie wskazany w technicznym planie konwersji, o którym mowa w punkcie 7. 13 tj. termin zaprzestania ochrony emisji analogowych na mocy Porozumienia GE-06 14 w wersji 1.5.1 z listopada 2004 r. 15 zgodnie z zaleceniem H.264 Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego sektor Telekomunikacji (ITU-T) 16 Multipleks zespolony strumień danych cyfrowych, przesyłanych w kanale lub bloku częstotliwościowym, wykorzystywanych w służbie radiodyfuzji lub radiodyfuzji satelitarnej, składający się z dwóch lub więcej strumieni utworzonych z kodowania programów radiofonicznych, telewizyjnych, danych dotyczących systemu dostępu warunkowego lub usług dodatkowych 17 z zastrzeżeniem, że przejściowo w pierwszym etapie wdrażania TV cyfrowej mogą wystąpić problemy z doświetleniem pewnych obszarów kraju. Problemy z tym związane będą rozwiązywane sukcesywnie w miarę możliwości technicznych przez dostawianie przemienników, zwiększanie mocy istniejących stacji, konwersję do sieci jednoczęstotliwościowych, etc. Pod rozwagę w zależności od lokalnych uwarunkowań mogą być wzięte alternatywne formy dostarczenia sygnału, np. drogą satelitarną lub kablową. 18 tj. 3 publiczne: TVP1, TVP2, TVP3 i 4 komercyjne: Polsat, TVN, TV4, TV Puls -3-
7. Prezes UKE w terminie do 31 sierpnia 2007 r. przygotuje techniczny plan konwersji, w którym określone zostaną techniczne warunki 19 uruchamiania pierwszego multipleksu. 8. Operator pierwszego multipleksu zostanie wyłoniony przez Prezesa UKE w drodze decyzji administracyjnej 20. Warunkiem wydania przedmiotowej decyzji na rzecz operatora jest zobowiązanie się do spełnienia warunków określonych w niniejszym planie ze szczególnym uwzględnieniem zapisów punktu 6. Nie dopuszcza się łączenia przez jeden podmiot lub przez podmioty powiązane kapitałowo 21 roli operatora pierwszego multipleksu oraz nadawcy programu przekazywanego w tym multipleksie. 9. Kierunkowe decyzje o sposobie wykorzystania częstotliwości zwolnionych w wyniku zaprzestania nadawania analogowego po terminie wskazanym w punkcie 3 podejmie minister właściwy do spraw łączności w porozumieniu z Prezesem UKE oraz po dokonaniu stosownych uzgodnień z innymi zainteresowanymi organami i instytucjami, kierując się w szczególności zasadą efektywnego wykorzystania częstotliwości radiowych. 10. W stosunku do operatorów multipleksów uruchamianych w późniejszych terminach 22, zgodnie z decyzjami podjętymi w związku z zapisami punktu 9, przewiduje się tryb ich wyłaniania na mocy konkursu oraz złagodzenie lub rezygnację z ograniczeń, o których mowa w punkcie 8. 11. Z chwilą przyjęcia przez Radę Ministrów niniejszego dokumentu MT zwróci się do Prezesa UKE zaprzestanie pozytywnego rozpatrywania wniosków o dokonywanie rezerwacji częstotliwości lub zmian parametrów technicznych 23 istniejących telewizyjnych stacji analogowych. 12. Rozważenia wymaga uruchomienie programu pomocy publicznej 24, którego celem będzie zapewnienie takiego stopnia dostępności odbioru telewizji cyfrowej, aby w terminie wskazanym w punkcie 3 możliwe było wyłączenie nadawania ana- 19 Warunki techniczne w szczególności obejmą wykaz częstotliwości wraz z określeniem technicznych warunków ich wykorzystania (m.in. lokalizacji obiektów lub obszarów rezerwacji, maksymalnych dopuszczalnych mocy, przedziałów ochronnych, rodzaju modulacji, etc.) 20 Decyzja taka będzie wydawana w oparciu o przepisy, o których mowa w punkcie 14. 21 Doprecyzowanie nastąpi w ustawie, o której mowa w punkcie 14. 22 tj. z wykluczeniem operatora pierwszego multipleksu, o którym mowa w punkcie 8. 23 z wyłączeniem zmian, których celem jest zmniejszenie lub eliminacja zakłóceń radiowych (np. zmniejszenia mocy stacji) -4-
logowego bez powodowania negatywnych skutków w postaci pozbawienia znaczącej liczby gospodarstw domowych na obszarze kraju dostępu do programów telewizyjnych, o których mowa w punkcie 6. Program będzie ukierunkowany na wybrane grupy społeczne. 13. Niezbędne jest przeprowadzenie stosownej kampanii informacyjnej. Szczegółowe zasady kampanii zostaną opracowane przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Telewizji i Radiofonii Cyfrowej 25 w terminie do końca 2008 r. 14. Minister właściwy do spraw łączności 26 w ścisłej współpracy z ministrem właściwym do spraw kultury 27, Krajową Radą Radiofonii i Telewizji oraz Prezesem UKE opracuje projekt ustawy regulującej szczegółowe kwestie związane z procesem wdrażania telewizji cyfrowej 28. Uzgodniony projekt ustawy zostanie przekazany Radzie Ministrów w terminie nie późniejszym niż 31 grudnia 2007 r. Z ustawy wyłączone zostaną kwestie, o których mowa w punkcie 12 niniejszego dokumentu. 24 W toku dalszych prac doprecyzowane zostaną szczegółowe założenia programu pomocy publicznej wraz z określeniem formy prawnej dokumentu, na podstawie którego zostanie on wprowadzony w życie. 25 Utworzony na mocy Zarządzenia nr 3 Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2007 r. 26 Obecnie: Minister Transportu 27 Obecnie: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego 28 Uregulowania, które powinny znaleźć się w ustawie: zastąpienie trybu konkursowego przyznawania rezerwacji częstotliwości dla operatorów multipleksów przez tryb decyzji administracyjnej, określenie biernego modelu operatora multipleksu, wyłanianego w drodze decyzji administracyjnej, nałożenie szczególnych obowiązków na nadawców, którzy znajda się w multipleksach uruchamianych w pierwszej kolejności. Dodatkowe uregulowania, które mogą znaleźć się w ustawie: możliwość zwolnienia z części opłat koncesyjnych okresie nadawania równoległego (simulcastu), określenia harmonogramu działań, określenie podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie poszczególnych elementów programu cyfryzacji, wymagania techniczno-eksploatacyjne dla odbiorników TV cyfrowej, wymagania techniczne dot. interfejsu oraz zawartości elektronicznego przewodnika po programach -5-