Inteligentna specjalizacja Mazowsza w świetle Regionalnej Strategii Innowacji a Transport

GRAD Bożena 1 FERENSZTAJN-GALARDOS Ewa 2 KRAJEWSKA Renata 3 Inteligentna specjalizacja Mazowsza w świetle Regionalnej Strategii Innowacji a Transport WSTĘP W procesie tworzenia regionów w Europie i w Polsce pojawiło się ważne współcześnie zagadnienie nowego rozumienia regionu, jako systemu innowacyjnego, a wraz z nim pojęcie region innowacyjny, związane z systemowym wdrażaniem nowoczesnych, innowacyjnych rozwiązań. W literaturze przedmiotu region innowacyjny jest postrzegany jako system innowacji regionalny system innowacyjny (RSI), zamknięty trzema obręczami. Region ten tworzą: rdzeń czyli potencjalna innowacyjność firm przejawiająca się umiejętnościami tworzenia przez nie środowiska współpracy, tj. alianse i praca w sieci; środowiska wspierania innowacyjności tzw.: infrastruktura rynkowa, prawo, regulacje administracyjne oraz zdefiniowane zasady gry w regionie.[1, s.70-77] Regionalne systemy innowacyjne (RSI) są opracowywane, odpowiednio na poziomie państwa i regionu, strategii innowacyjnych, zaś metodologia tworzenia regionalnych systemów innowacyjnych (RSI), jest ściśle powiązana z programowaniem i realizacją tych strategii. Końcowym efektem wdrożenia strategii innowacyjnej jest utworzenie w miejsce dotychczasowej, tradycyjnej struktury regionu struktury regionu innowacyjnego.[13, s.13] Regionalne Strategie Innowacji są dokumentami, w które wyznaczając kierunki rozwoju regionów w krajach Unii Europejskiej, stanowią podstawę do wykorzystania środków finansowych z funduszy strukturalnych jak również Funduszu Spójności. Regionalne Strategie Innowacji, w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020, stanowią ważny instrument wsparcia władz regionalnych w procesie tworzenia struktur i narzędzi służących rozwojowi regionu. Strategia ta, by mogła spełnić skutecznie założone cele musi być zorientowana na inteligentne specjalizacje regionu. Specjalizacje formułowane w toku działań oddolnych, prowadzonych w strukturze regionu innowacyjnego i zapisanych jako inteligentna specjalizacja regionu. Przedmiotem rozważań przestawionych w artykule jest zwrócenie uwagi na kwestie związane z metodologią formułowania inteligentnej specjalizacji na przykładzie województwa mazowieckiego, jako istotnej części Regionalnej Strategii Innowacyjnej tego regionu. Omówiono również, w sposób syntetyczny, znaczenie tych dokumentów programowych dla kształtowania poziomu absorpcji środków z nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-20. W końcowej części rozważań szczególną uwagę zwrócono na kwestie dotyczące transportu i jego znaczenia dla kształtowania rozwoju i konkurencyjności regionu, a który to nie został wskazany - w omówionych dokumentach programowych Mazowsza, jako sfera inteligentnej specjalizacji regionu. 1. REGIONALNA STRATEGIA INNOWACYJNA MAZOWSZA We współczesnej gospodarce trwały rozwój i przewagę konkurencyjną osiągają tylko te regiony, które inwestują zarówno w sferę gospodarki jak również w życie społeczne, kładąc duży nacisk na edukację, badania oraz wdrażanie nowoczesnych technologii i rozwiązań. Kraje wysoko rozwinięte angażują sektor publiczny do realizacji polityki rozwojowej, służącej stworzeniu gospodarki opartej na wiedzy, poprzez opracowywanie i wdrażanie strategii innowacji. Wszystkie 1 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki; Zakład logistyki i Marketingu 26-600 Radom; ul. Malczewskiego 29; b.grad@uthrad.pl 2 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki; Zakład logistyki i Marketingu 26-600 Radom; ul. Malczewskiego 29; e.ferensztajn@uthrad.pl 3 Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu, Wydział Transportu i Elektrotechniki; Zakład logistyki i Marketingu 26-600 Radom; ul. Malczewskiego 29, r.krajewska@uthrad.pl 2140

najważniejsze aspekty społeczno - gospodarcze mające znaczenie dla trwałego rozwoju regionów są zawarte w dokumentach strategicznych. Wśród najważniejszych czynników można wymienić: system kształcenia, sektor badawczo rozwojowy, biznes, administrację publiczną oraz inne aspekty, takie jak zaawansowane technologie, ochronę środowiska-ekologię, nowoczesne rolnictwo itp. Dlatego też strategie innowacji słusznie postrzegane są jako istotny element procesu transformacji z tzw. gospodarki tradycyjnej w gospodarkę opartą na wiedzy. Regionalne Strategie Innowacji są dokumentami, które funkcjonują w wielu regionach świata, wyznaczając kierunki ich rozwoju. W krajach Unii Europejskiej są podstawą do wykorzystania środków finansowych z funduszy strukturalnych jak również Funduszu Spójności. Strategie innowacji stanowią ważny instrument wsparcia władz regionalnych w procesie tworzenia struktur i narzędzi służących rozwojowi regionu.[2, s.13-43] Województwo mazowieckie jest bardzo zróżnicowane wewnętrznie, o licznych przewagach konkurencyjnych i ogromnym potencjale rozwojowym. Region ten znajduje się w czołówce najprężniej rozwijających się regionów Polski. Wskaźniki wzrostu gospodarczego oraz społecznego Mazowsza należą do najwyższych w kraju. Potencjał naukowo-badawczy stanowiący około 35-40 % zasobu naukowego Polski upoważnia Mazowsze do pełnienia istotnej roli w tworzeniu podstaw konkurencyjności polskiej gospodarki, dając tym samym możliwości konkurowania temu regionowi w skali europejskiej oraz światowej. Obszar województwa ma również duże zróżnicowanie pod względem ekonomicznym, społecznym i naukowym. Cechą charakterystyczną województwa jest bardzo duże zróżnicowanie poziomu rozwoju i potencjału gospodarczego oraz poziomu i warunków życia. W regionie wyróżnić można: strefę dynamicznego wzrostu gospodarczego, wysokiej jakości życia i dobrobytu oraz strefę słabego rozwoju strukturalnego, której cześć stanowią marginalizujące się gospodarczo, społecznie i edukacyjnie obszary wiejskie.[10] W celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju województwa oraz stymulowania wzrostu innowacyjności, samorząd województwa mazowieckiego rozpoczął działania zmierzające do utworzenia Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza. W dniu 1 czerwca 2005 r. rozpoczęła się realizacja projektu Regionalnej Strategii Innowacji i Rozwoju dla Mazowsza RIS MAZOVIA (RSI lub akronim z ang. RIS).[9] Celem realizacji tego projektu jest identyfikacja potrzeb oraz barier związanych z podnoszeniem poziomu innowacyjności województwa mazowieckiego oraz utworzenie założeń dla systemu współdziałania sfery nauki, biznesu i samorządu, aby zapewnić efektywny transfer wiedzy do gospodarki. W założeniach, cel ten można osiągnąć dzięki wykorzystaniu istniejącej infrastruktury, a także posiadanego potencjału. Należy również zapewnić społeczną akceptację poprzez podejmowanie przez władze samorządowe wszelkich działań na rzecz budowania świadomości innowacyjnej wśród wszystkich beneficjentów projektu RIS MAZOVIA. Realizacja projektu ma zapewniać sprawną komunikację pomiędzy: sferą biznesu, środowiskiem naukowym oraz przedstawicielami administracji samorządowej. Dzięki temu będzie można wyznaczyć kierunki rozwoju wzrostu gospodarczego regionu a także kreować potencjałem innowacyjnym wspierającym konkurencyjność gospodarki Mazowsza. RIS MAZOVIA jest projektem dofinansowywanym ze środków Szóstego Programu Ramowego Unii Europejskiej, realizowanym przez międzynarodowe konsorcjum złożone z partnerów reprezentujących region Mazowsza a także partnerów zagranicznych (Niemiec oraz Włoch) w składzie: Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego koordynator projektu, Politechnika Warszawska, Ośrodek Przetwarzania Informacji (OPI), Agencja Rozwoju Brandenburgii (ZAB) oraz Meta Group z Umbrii.[8] RIS dla Mazowsza jest horyzontalnym dokumentem uzupełniającym opracowania strategiczne dotyczące rozwoju regionu, tj.: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 [12], a także Strategia e-rozwoju Województwa Mazowieckiego.[11] Regionalna Strategia Innowacji stanowi uszczegółowienie Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 o uzupełnienie i rozszerzenie zakresu innowacji. Strategia ta zawiera opis regionalnego systemu wspierania i monitorowania innowacyjności, a także angażowanie samorządu w podnoszenie innowacyjności przedsiębiorstw mazowieckich. Cele, które szeroko 2141

definiują innowacje w gospodarce są przedmiotem zainteresowania zarówno Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego, jak i RIS dla Mazowsza. Są to trzy cele strategiczne [12]: 1. Budowa społeczeństwa informacyjnego i poprawa jakości życia mieszkańców województwa; 2. Zwiększanie konkurencyjności regionu w układzie międzynarodowym; 3. Poprawa spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu w warunkach zrównoważonego rozwoju, Stanowią one szeroki zakres działań dla rozwoju innowacji w województwie mazowieckim. W stosunku do drugiego dokumentu, tj. Strategii e-rozwoju, RIS dla Mazowsza, jest to dokument programowy o znacznie szerszym zakresie, ponieważ Strategia e-rozwoju koncentruje się tylko wokół technologii informacji i komunikacji. Dostateczny rozwój technologiczny w tych dziedzinach stanowi nieodzowny warunek osiągania celów zarówno Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego, jak i RIS dla Mazowsza. Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza została wprowadzona w życie w 2008 roku. Swoim zakresem obejmowała perspektywę finansową UE na lata 2007-2013. Dlatego też w 2013 roku podjęto decyzję dotyczącą aktualizacji Strategii wraz z określeniem inteligentnej specjalizacji regionu. Aktualizacja RSI wynika z następujących przesłanek: dostosowania do założeń Europa 2020, Unii Innowacji oraz Europejskiej Agendy Cyfrowej, wdrożenia koncepcji inteligentnej specjalizacji, dostosowania systemu wdrażania RSI do kolejnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020, sformułowania założeń polityki klastrowej w regionie, uwzględnienia innowacji społecznych, rozszerzenia zagadnień społeczeństwa informacyjnego. 1.1. Cele znowelizowanej Regionalnej Strategii Innowacji Istotą znowelizowanej Regionalnej Strategii Innowacji jest postawienie przedsiębiorcy jako głównego obiektu zainteresowań. Ponadto cel główny i cele strategiczne Strategii zostały ukształtowane w oparciu o następujące założenia: 1. Mazowsze musi być konkurencyjne w skali europejskiej. 2. Największym atutem Mazowsza, w zakresie potencjału innowacyjnego jest Warszawa, która ma wszelkie warunki, by odgrywać coraz silniejszą pozycję na rynku innowacji w skali europejskiej. 3. Rozwój oparty o innowacje powinien przyczynić się do wzrostu zamożności i postępu technologicznego całego regionu. 4. Warszawa musi być głównym nerwem przepływu innowacji co najmniej w skali Europy Środkowej i Wschodniej. Warszawa musi być miastem o najlepszym klimacie dla rozwoju i wspierania innowacyjności w tej części Europy, by firmy i instytucje z innych województw w Polsce, a także z regionów europejskich brały pod uwagę Warszawę jako jedno z najważniejszych miejsc w realizowaniu ich strategii innowacji. 5. Subregionalne ośrodki wzrostu na Mazowszu musza znacząco podnieść poziom zaangażowania w procesy rozwoju innowacji utworzenie wspólnie z Warszawą regionalnego systemu wspierania innowacji. 6. W rozwoju innowacji na Mazowszu należy przede wszystkich uruchomić i wspierać odpowiednie procesy i rodzaje działań, nie zaś instytucje, które już obecnie stanowią o sile gospodarczej regionu. 7. Najważniejszym źródłem innowacji są kraje wysoko rozwinięte - oznacza to ogromne znaczenie międzynarodowego otoczenia i wskazuje potrzebę bycia w najlepszych sieciach współpracy naukowej i biznesowej.[7, s.63-65] Znowelizowana Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza jest więc dokumentem określającym, w jaki sposób będzie wspierana innowacyjność na Mazowszu w najbliższych latach. Główne założenia tego dokumentu zostały zawarte na poziomie celu głównego, którym jest: wzrost innowacyjności przedsiębiorstw Mazowsza, prowadzący do przyspieszenia wzrostu 2142

i zwiększenia konkurencyjności w skali UE. Cel główny i cele strategiczne zostały zaprezentowane na rysunku 1. Cel główny Wzrost innowacyjności Mazowsza prowadzący do przyspieszenia wzrostu i zwiększenia konkurencyjności w skali UE Cel strategiczny I Zwiększenie współpracy w procesach rozwoju innowacji i innowacyjności Cel strategiczny II Wzrost internacjonalizacji przedsiębiorstw województwa mazowieckiego Cel strategiczny III Wzrost środków i efektywności finansowania działalności proinnowacyjnej w regionie Cel strategiczny IV Kształtowanie i promowanie postaw proinnowacyjnych oraz proprzedsiębiorczych Cel strategiczny V Rozwój społeczeństwa informacyjnego Rys.1. Drzewo celów Regionalnej Strategii Innowacji dla Mazowsza [7,s.67]. W ramach każdego celu strategicznego sformułowane zostały cele operacyjne wraz z działaniami służącymi do ich realizacji. Cel strategicznego I, który brzmi: Zwiększenie współpracy w procesach rozwoju innowacji i innowacyjności, obejmuje następujące cele operacyjne: 1. Rozwój form współpracy w relacjach biznes nauka otoczenie, które gwarantują wymierne efekty dla biznesu. 2. Wzrost aktywności małych i średnich podmiotów gospodarczych w sieciach kooperacji z najbardziej innowacyjnymi firmami krajowymi i zagranicznymi. 3. Pobudzanie powstawania i rozwoju gron przedsiębiorczości (klastrów) i innych struktur sieciowych (w tym grup producenckich). 4. Intensyfikacja badań naukowych, których wyniki przyczynia się do wyznaczania obszarów współpracy i rozwoju powiązań sieciowych w regionie i w relacjach z otoczeniem. Cel strategiczny II, który brzmi: Wzrost internacjonalizacji przedsiębiorstw województwa mazowieckiego - rozumiany jest jako działania służące powiązaniom międzynarodowym regionu, np.: napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, handel zagraniczny, a także inne formy kooperacji z zagranicą (w tym współpraca naukowa, zakup lub sprzedaż licencji). Cel ten ma być osiągnięty dzięki: 1. Wzrostowi aktywności przedsiębiorstw Mazowsza na arenie międzynarodowej (eksport, sprzedaż licencji, import nowych technologii, stymulowania międzynarodowych powiązań kooperacyjnych mazowieckich o charakterze innowacyjnym). 2. Wzrostowi bezpośrednich inwestycji zagranicznych z sektorów wysokich technologii gwarantujących współprace ze środowiskiem lokalnym. 3. Wzrostowi liczby ośrodków badawczo-rozwojowych (lub ich części) zakładanych przez inwestorów zagranicznych. 4. Wzrostowi liczby międzynarodowych projektów badawczych i rozwojowych realizowanych na Mazowszu. 5. Efektywnemu marketingowi Mazowsza jako regionu innowacyjnego. 2143

Cel strategiczny III, który brzmi: Wzrost środków i efektywności finansowania działalności proinnowacyjnej w regionie, dotyczy finansowania procesu rozwoju innowacji i został określony przez następujące cele operacyjne: 1. Utworzenie trwałych mechanizmów komercjalizacji działalności badawczej. 2. Wspieranie przygotowania firm z Mazowsza do wykorzystania krajowych i zagranicznych programów badawczych oraz funduszy strukturalnych. 3. Wspieranie firm z Mazowsza w realizacji projektów, których celem jest poprawa konkurencyjności poprzez stosowanie innowacyjnych rozwiązań. 4. Wzrost środków na innowacyjne projekty małych i średnich firm (w tym spin-off zakładanych przez absolwentów i pracowników uczelni). 5. Wzrost skuteczności administracji samorządowej w zakresie wydatkowania funduszy strukturalnych na cele związane ze Strategia. Cel strategiczny IV ma charakter horyzontalny i brzmi: Kształtowanie i promowanie postaw proinnowacyjnych oraz proprzedsiębiorczych sprzyjających kreatywności i kooperacji. Realizowany będzie przy pomocy takich celów operacyjnych jak: 1. Skuteczna promocja postaw przedsiębiorczych związanych z innowacyjnością. 2. Wzrost aktywności samorządu regionalnego w budowie sieci promocji Mazowsza jako regionu innowacyjnego. 3. Wspieranie inicjatyw promujących: sukcesy we współpracy w procesach innowacyjnych, sukcesy firm i instytucji Mazowsza w efektywnym wykorzystaniu instrumentów wspierania innowacji. 4. Wspieranie budowania zaufania społecznego i kapitału społecznego wśród podmiotów gospodarki Mazowsza. 5. Promocja postaw oraz inicjatyw sprzyjających wdrażaniu innowacji społecznych w regionie. Cel strategiczny V - Wzmocnienie społeczeństwa informacyjnego jako znaczącego czynnika dla rozwoju innowacyjności, o który została zaktualizowana Regionalna Strategia Innowacji, oparty jest na: 1. Wsparciu wdrożenia technologii komunikacyjnych w przedsiębiorstwach. 2. Wsparciu tworzenia i wdrożenia inteligentnych systemów zarządzania oraz e-usługi (e-administracja, e-zdrowie, e-logistyka, e-finanse, e-handel, e-praca, cyfrowe bazy danych). 3. Wspieraniu inicjatyw promujących rozpowszechnianie i wykorzystanie Internetu. 4. Zwieszeniu umiejętności wykorzystania technologii cyfrowych i łączenia cyfrowego. Aktualizacja Strategii, o której mowa, miała na celu wskazanie istotnych dla rozwoju Mazowsza dziedzin i sfer rozwoju, z uwzględnieniem celów zawartych w programach Unii Europejskiej ujętych w ramy perspektywy finansowej na lata 2014-2020 dla Polski. Powiązania strukturalne pomiędzy dokumentami określającymi kierunki alokacji środków unijnych, które Polska otrzymała w nowej perspektywie finansowej zostały w sposób syntetyczny omówione w kolejnej części artykułu. 1. Dokumenty programowe nowej perspektywy UE na lata 2014-2020 Harmonogram prac nad nową perspektywą Unii Europejskiej na lata 2014-2020 obejmował następujące etapy działania: powołanie Międzyresortowego Zespołu do Spraw Programowania i Wdrażania (II kwartał 2012r.), przyjęcie przez Radę Ministrów informacji o sposobie organizacji prac nad dokumentami programowymi (maj 2012r.), przygotowanie i zatwierdzenie Założeń Umowy Partnerstwa (15 stycznia 2013r.), przygotowanie projektu Umowy Partnerstwa, w tym konsultacje społeczne (styczeń 2013r.- październik 2013r.), przygotowanie Umowy Partnerstwa (maj 2012r. listopad 2013r.).[5] 2144

Rys.2. Budżet UE na lata 2014-2020 a środki finansowe dla Polski [5] W nowej perspektywie Unii Europejskiej na lata 2014-2020 Polska jest największym beneficjentem budżetu (Rysunek 2). Poziom środków przewidzianych na ten okres finansowania wynosi ogółem 105,8 mld Euro, czyli 441 mld PLN, w tym 72,9 mld Euro (303,6 mld PLN) - stanowią środki Polityki Spójności, zaś 28,5 mld Euro (118,8 mld PLN) - środki ze wspólnej polityki rolnej. Podstawowym dokumentem programowym nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej dla Polski na lata 2014-2020 jest Umowa Partnerstwa, czyli kontrakt pomiędzy Polską a Komisją Europejską. Założenia do Umowy, które zostały przyjęte przez Rade Ministrów w dniu 15 stycznia 2013r stanowiły podstawę do dyskusji w jaki sposób i w jakim zakresie fundusze europejskie na lata 2014 2020 mogą pomóc w osiąganiu przez Polskę jej celów rozwojowych oraz umożliwiły rozpoczęcie prac na d programami operacyjnymi na lata 2014-2020. W założeniach do Umowy Partnerstwa wskazano trzy istotne dla dalszych prac sfery tj.: określono cele i obszary geograficzne Polski, w których wsparcie jest szczególnie istotne dla rozwoju naszego kraju, dokonano podziału odpowiedzialności za zarządzanie funduszami pomiędzy władze krajowe i regionalne oraz przedstawiono zarys systemu wdrażania funduszy. Umowa partnerstwa zajmuje istotne miejsce w europejskim i krajowym systemie dokumentów strategicznych (Rysunek 3). 1. Europa 2020 2. Zalecenia Rady Unii Europejskiej dla Polski 3. Pakiet rozporządzeń UE na lata 2014-2020 1. Strategia Rozwoju Kraju 2020 2. Strategie Zintegrowane, w tym Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 3. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 UMOWA PARTNERSTWA Krajowe Programy Operacyjne w ramach Polityki Spójności Krajowe Programy Operacyjne w ramach WPR i WPRyb Regionalne Programy Operacyjne w ramach Polityki Spójności Programy EWT 15 RPO w regionach słabiej rozwiniętych RPO MAZOWSZA Rys.3. Miejsce Umowy Partnerstwa w europejskim i krajowym systemie dokumentów strategicznych. 2145

W Umowie Partnerstwa zaproponowano podejście terytorialne do kwestii absorbcji środków z funduszy Unii Europejskiej perspektywy 2014-2020. W Umowie Partnerstwa zaproponowano, by skoncentrować znaczną część funduszy na tych obszarach Polski, które są szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju. Obszary te nazwano Obszarami Strategicznej Interwencji (OSI). Na podstawie zapisów Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego na lata 2010 2020 zostało wybranych pięć wyodrębnionych obszarów strategicznych (OSI), do których poprzez poszczególne programy operacyjne kierowane będą środki nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Każdy z programów operacyjnych będzie określał również sposób wsparcia poszczególnych obszarów. Wśród kluczowych obszarów wsparcia możemy wymienić między innymi: miasta wojewódzkie i ich obszary funkcjonalne - wspieranie rozwoju funkcji metropolitalnych ośrodka wojewódzkiego, jego integrację przestrzenną z otaczającym obszarem, rewitalizację jego części; miasta średniej wielkości wymagające rewitalizacji - wsparcie opracowania przez te miasta wspólnie z partnerami społecznymi i gospodarczymi zintegrowanych programów rewitalizacji; obszary wiejskie o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe - działania mają służyć w pierwszym rzędzie zmianom strukturalnym i tworzeniu miejsc pracy oraz poprawie jakości życia. promowanie nowoczesnych i innowacyjnych sposobów poprawy jakości i dostępności usług publicznych; Polska wschodnia oraz strategie makroregionalne działania obejmujące pięć województw Polski wschodniej; obszary przygraniczne - uwzględnienie w programach krajowych aspektów graniczności. Przy uwzględnianiu przygranicznego położenia należy uwzględnić różną sytuację obszarów przy granicy wewnętrznej i zewnętrznej UE. Zmiany jakie wprowadza nowa perspektywa unijna w dotyczą miedzy innymi: decentralizacji zarządzania - wzrośnie udział środków funduszy strukturalnych zarządzanych na poziomie regionalnym. Oznacza to większą odpowiedzialność województwa za realizację polityki rozwoju; mechanizmów zwrotnych - znacznie szersze zastosowanie instrumentów finansowych (np. pożyczki, poręczenia), zwłaszcza w obszarze wsparcia dla przedsiębiorców; transportu - fundusze będą skoncentrowane na modernizacji kolei, budowie i modernizacji kluczowych połączeń komunikacyjnych, np. autostrad, dróg ekspresowych i głównych dróg krajowych. Zmniejszą się przede wszystkim nakłady na drogi lokalne; innowacyjności - wzrosną wydatki na innowacyjność gospodarki oraz cele związane z gospodarką niskoemisyjną dwufunduszowość możliwe będzie wdrażanie dwufunduszowych Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) tj. współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (wsparcie typowo inwestycyjne) i Europejskiego Funduszu Społecznego (inwestycje miękkie, np. szkolenia, środki na własną firmę). W obecnej perspektywie UE na lata 207-2013, nie było takich programów; koncentracji - fundusze będą bardziej skoncentrowane tematycznie (inwestowanie tylko i wyłącznie w dziedziny ważne z punktu widzenia rozwoju kraju); dostosowania - fundusze będą szyte na miarę dla konkretnych obszarów, tzn. będą wspierać to co jest w nich najlepsze (mocne strony) oraz rozwiązywać ich specyficzne problemy. Wsparcie wykraczać będzie poza granice administracyjne, będzie skierowane do obszarów powiązanych ze sobą, dla których zidentyfikowano wspólne szanse i problemy. Przykładowo, wsparcie obejmować będzie miasta i ich obszary funkcjonalne (czyli inne samorządy, które są powiązane z miastem np. ludzie dojeżdżają do miasta do pracy); województwa mazowieckiego - szczególnie potraktowane będzie województwo mazowieckie. Po 2013 r. Mazowsze jest pierwszym polskim regionem, który w unijnej klasyfikacji opuścił kategorię regionów najsłabiej rozwiniętych, co oznacza, że w nowej perspektywie będą w nim obowiązywać inne zasady wsparcia. Ponieważ jednak to jest głównie efekt zamożności Warszawy (różnice w wielkości PKB per capita między Warszawą a najbiedniejszymi powiatami Mazowsza to proporcja 4:1), wsparcie dla tej części Mazowsza, która nie wchodzi w skład metropolii warszawskiej, będzie maksymalnie zbliżone do zasad obowiązujących w innych polskich regionach; 2146

W nowej perspektywie UE dla Polski n lata 2014-2020 pojawią się nowe instrumenty, niestosowane dotychczas, tzw. instrumenty terytorialne, wspierające rozwój terytorialny np.: Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (inwestycje realizowane na terenie miast i ich obszarów funkcjonalnych np. w transport publiczny, rewitalizacja) oraz Rozwój Kierowany przez Społeczność Lokalną instrument obejmujący inicjatywy podejmowane przez społeczności lokalne. Głównym celem tych narzędzi wskazywanym przez Komisję Europejską jest wzmocnienie zintegrowanego podejścia terytorialnego, lepsze dostosowanie interwencji do potrzeb i potencjałów określonych typów terytoriów w Polsce oraz wsparcie rozwoju lokalnego. Ostateczny kształt Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych oraz Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność uzależniono od wyników konsultacji wewnątrz kraju, ale też ostatecznych przesądzeń w trakcie negocjacji w Radzie Europy i ustaleń z Komisją Europejską na etapie zatwierdzania Umowy Partnerskiej i programów operacyjnych. W tabeli 1. przestawiono instrumenty programowania nowej perspektywy finansowej UE, wskazując: jakie Programy będą realizowane, fundusz finansujący dany Program oraz jednostkę zarządzającą. Tab. 1. Instrumenty programowania nowej perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020 PROGRAMY PERSPEKTYWY FINANSOWE UE 2014-2020 ZARZĄDZANE PRZEZ MINISTRA ROZWOJU REGIONALNEGO Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Program Operacyjny Polska Cyfrowa Program Operacyjny Polska Wschodnia Program Pomocy Technicznej Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój Europejski Fundusz Społeczny ZARZĄDZANE PRZEZ WOJEWÓDZTWA Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 16 Regionalnych Programów Operacyjnych Fundusz Spójności ZARZĄDZANE PRZEZ MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Obszarów Wiejskich Program Operacyjny Rybactwo i Morze Europejski Fundusz Morski i Rybacki 2. TRANSPORT W INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI MAZOWSZA Kluczowym elementem działań Unii Europejskiej ukierunkowanych na udzielnie państwom członkowskim i regionom pomocy w wypracowaniu własnej metody wyjścia z recesji jest inteligentna specjalizacja innowacyjna strategia regionalnej transformacji gospodarczej. Inteligentna specjalizacja odnosi się do nowej generacji polityki badawczej i innowacyjnej, która wykracza poza klasyczne inwestycje w badania i technologie, mając na celu ogólne kreowanie potencjału w zakresie innowacyjności. Strategia inteligentnej specjalizacji w odniesieniu do typowych strategii innowacyjnych jest oparta na faktach w jej ramach uwzględnia się nie tylko typowe problemy badawcze i kwestie kwalifikacji, ale także wszystkie dostępne zasoby, takie jak: lokalizacja geograficzna, struktura populacji, klimat, zasoby naturalne, jak również kwestie dotyczące popytu czyli potrzeby społeczne, potencjalnych klientów, innowacje w sektorze publicznym. Inteligentna specjalizacja pobudza kraj bądź też region do angażowania jego specyficznej lokalnej wiedzy specjalistycznej i zdolności produkcyjnych w nowe łączone przedsięwzięcia innowacyjne. Z uwagi na fakt, iż decyzje dotyczące inteligentnej specjalizacji nie są podejmowane odgórnie, ale 2147

wypracowywane i wdrażane w ramach procesu dynamicznego, przedsiębiorczego odkrywania, angażującego kluczowe podmioty zainteresowane tą inicjatywą w oparte na współpracy kierowanie nią zapewnia ona nie tylko globalny wgląd w potencjalne korzyści umożliwiające przewagę konkurencyjną, ale także możliwości współpracy z innowatorami z pominięciem barier geograficznych. Inteligentna specjalizacja nie ma na celu typowania zwycięskich sektorów lub technologii jej zasadniczym zadaniem jest stymulowanie ich wzajemnego wspomagania. Ideą tej specjalizacji nie jest koncentracja na generowaniu wszędzie nowej wiedzy, lecz zalecenie wykorzystania dotychczasowej zarówno wiedzy, jak i technologii do wdrażania rozwiązań innowacyjnych we wszystkich możliwych formach w tym również w aspekcie organizacyjnym, marketingowym i społecznym ukierunkowanym na użytkownika.[3, s.8-13] Inteligentna specjalizacja ma na celu ustalenie priorytetów w okresie ograniczonej dostępności zasobów oraz skupienie inwestycji na obszarach zapewniających największe korzyści w aspekcie doprowadzenia do powstania masy krytycznej, a w konsekwencji również i do wyróżnienia się kraju lub regionu spośród innych. Proces realizacji inteligentnej specjalizacji wymaga więc wyraźnego wskazania mocnych i słabych stron danego kraju lub regionu, a także umiejętności przywódczych reprezentowanych przez podmioty, zainteresowane innowacjami, które mają wspólną wizję działania. Niewątpliwie kluczowym aspektem całego procesu inteligentnej specjalizacji jest określenie, w których dziedzinach dany kraj lub region w tym również Mazowsze może potencjalnie się wyróżnić i być bardziej konkurencyjny od innych. Taki proces przedsiębiorczego odkrywania polega na opracowaniu kreatywnych rozwiązań zaistniałych problemów poprzez łączenie dostępnych zasobów i nowych partnerów, poprzez podejmowanie ryzyka, eksperymentowanie, poszukiwanie nowych pomysłów w ramach łańcucha wartości lub też włączanie się w nowe łańcuchy wartości. Kształtując proces inteligentnej specjalizacji nie należy pomijać głównego celu innowacji, jakim jest wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań na rynek, powodując tym samym wzrost gospodarczy, tworząc nowe miejsca pracy, podnosząc standard życia. Niewątpliwym elementem inteligentnej specjalizacji jest ciągłe poszukiwanie nowych możliwości, wskazywanie branż zapewniających osiągnięcie sukcesów, a także wyznaczanie kierunków prac badawczo-rozwojowych i innowacyjnych. Strategie inteligentnej specjalizacji mają na celu promowanie eksperymentów w istniejących lub nowych obszarach działalności oraz korygowanie polityki pod wpływem wniosków pochodzących z przeprowadzonych eksperymentów. Inteligentna specjalizacja wymaga efektywnego i aktywnego skoordynowania interwencji w politykę, w tym przede wszystkim łączenie różnych strategii i dostosowywanie wykorzystywanych w ich ramach instrumentów, chociażby takich jak zasada klastrowa. Ponadto inteligentna specjalizacja wymaga długofalowych wizji ze strony nie tylko decydentów, ale także różnych zainteresowanych podmiotów, w tym również podmiotów gospodarczych, odzwierciedlając tym konieczność podejmowania decyzji w okresie niełatwych przemian zachodzących w warunkach ostrych ograniczeń budżetowych.[6] Koncepcja inteligentnej specjalizacji jest jednym z narzędzi programowania polityki innowacyjności w kontekście realizacji Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Polega na koncentracji występujących w regionie zasobów materialnych i wiedzy na ograniczonej liczbie priorytetów gospodarczych. Specjalizacja w zakresie regionalnej polityki innowacyjności [14, s.2]: sprzyja wzmocnieniu efektu interwencji poprzez wyzwolenie synergii pomiędzy podejmowanymi działaniami; pozwala skoncentrować wsparcie na kluczowych regionalnych priorytetach, wyzwaniach i potrzebach w zakresie rozwoju opartego na wiedzy, wykorzystuje mocne strony i przewagi konkurencyjne regionu oraz jego potencjał do osiągania doskonałości; sprzyja innowacjom technologicznym i praktycznym, stymuluje i ukierunkowuje inwestycje sektora prywatnego; jest oparta na obiektywnych danych i dowodach (ang. evidence-based) i zawiera solidne systemy wdrażania, monitorowania, ewaluacji i aktualizacji. 2148

Wdrożenie koncepcji inteligentnej specjalizacji umożliwia budowanie relacji, pomiędzy sferą badań i innowacji a aktywnością gospodarczą, przy wykorzystaniu nowatorskich metod w tym przede wszystkim procesu przedsiębiorczego odkrywania na rzecz budowania strategii, a także wyznaczania priorytetów przez decydentów politycznych współpracujących z lokalnymi interesariuszami. Inteligentna specjalizacja Mazowsza nie jest celem, ale instrumentem wspomagającym osiągnięcie celów Regionalnej Strategii Innowacji. Proces wymaga ambitnego, jednocześnie realistycznego podejścia przy ustalaniu celów, w kontekście zestawienia atutów i możliwości z zewnętrznymi źródłami wiedzy i łańcuchem wartości. Jedynie uwzględnienie trendów globalnych stwarza realne możliwości podniesienia konkurencyjności w skali europejskiej i światowej. Zadaniem inteligentnej specjalizacji jest koncentracja przedsięwzięć wzmacniających innowacyjność Mazowsza, która wraz z hierarchizacją i integracją proinnowacyjnych działań będzie sprzyjała spójności i efektywności w tworzeniu regionalnego systemu innowacji. Filarami inteligentnej specjalizacji Mazowsza są obszary gospodarcze o największym potencjale rozwojowym, kluczowe technologie oraz procesy usługowe, które stymulują i warunkują innowacyjność i konkurencyjność regionu. Istotę określenia inteligentnej specjalizacji stanowią łańcuchy powiązań i sprzężeń zwrotnych między: poszczególnymi obszarami gospodarczymi; poszczególnymi technologiami wiodącymi; obszarami gospodarczymi a technologiami wiodącymi. Mazowsze nie posiada jednej, wyróżniającej się specjalizacji przemysłowej. Województwo cechuje silna, wielopłaszczyznowa polaryzacja, prowadząca do podziału regionu na dwa obszary o odmiennej charakterystyce społeczno-gospodarczej. Szczególny status Warszawy jako stolicy i największego ośrodka miejskiego w kraju przekłada się na dominację usług, w szczególności w subregionach centralnych. Szczególnie cennym zasobem regionu jest wysoka liczba jednostek naukowych i uczelni wyższych, realizujących szerokie spektrum badań. Wykorzystanie tego potencjału poprzez profesjonalizację usług B+R świadczonych przedsiębiorcom może stać się jednym z filarów przewagi konkurencyjnej województwa. Usługi B+R oferowane przez mazowieckie jednostki naukowe mogą stać się cennym towarem eksportowym. Duża różnorodność gospodarcza i naukowa Mazowsza skłania do wyboru specjalizacji stanowiących punkty styczne wyłonionych obszarów, technologii i procesów, które odpowiadają na potrzeby mieszkańców oraz wpisują się w trendy globalne. Obszary, procesy i technologie stanowią pewnego rodzaju sieć, w której koncentracja powiązań wyznacza inteligentną specjalizację regionu. Inteligentna specjalizacja w aspekcie realizacji celów ukierunkowana jest na wykorzystanie pojawiających się szans i rozwiązań rynkowych w spójny sposób unikając przy tym powielania i rozdrobnienia działań. Inteligentna specjalizacja sprowadza się do budowania przewagi konkurencyjnej w kontekście całościowego spojrzenia na zagadnienia dotyczące specjalizacji w zakresie nauki, technologii i gospodarki. Istotnym aspektem inteligentnej specjalizacji jest rozwój potencjału badawczego i innowacyjnego aspekcie ścisłego powiązania działalności badawczorozwojowej, rozwoju kapitału ludzkiego i specyfiki gospodarczej regionu poprzez łączenie sfery nauki z dążeniami przedsiębiorców. Tab. 2. Inteligentna specjalizacja Mazowsza [14, s.1-8] Inteligentna specjalizacja Mazowsza Obszary gospodarcze Procesy usługowe Technologie wiodące sektor rolno spożywczy sektor chemiczny sektor medyczny sektor energetyczny sektor IT sektor budowlany usługi B2B, w tym usługi finansowe usługi B+R biotechnologia technologie informacyjnokomunikacyjne nanotechnologie elektronika fotonika 2149

Inteligentna specjalizacja Mazowsza jest określona na podstawie powiązań i sprzężeń zwrotnych pomiędzy: poszczególnymi obszarami gospodarczymi, poszczególnymi technologiami wiodącymi, obszarami gospodarczymi a technologiami wiodącymi wśród których wskazuje się na wysoką jakość życia, nowoczesne usługi dla biznesu, bezpieczną żywność oraz inteligentne systemy zarządzania. W ujęciu tabelarycznym w artykule przedstawiono obszary gospodarcze, procesy usługowe oraz technologie wiodące, które kształtują inteligentną specjalizację Mazowsza. Proponowane obszary inteligentnej specjalizacji Mazowsza wraz przykładowymi powiązaniami zostały przedstawione w tabeli 2. Tab. 3. Proponowane obszary inteligentnej specjalizacji Mazowsza [14, s.1-8] PROPONOWANE OBSZARY INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI MAZOWSZA Wysoka Przykłady powiązań jakość życia Nowoczesne usługi dla biznesu działania zmniejszające polaryzację rozwojową województwa inicjatywy zwiększające funkcjonalność i bezpieczeństwo życia działania wykorzystujące zdalne kanały komunikacji (tele- i e-usługi) mechanizmy budujące kapitał społeczny instrumenty stymulowania innowacji społecznych działania zwiększające dostępność i adekwatność specyficznej grupy usług społecznych działania kształtujące otoczenie sprzyjające przedsiębiorczości stymulowanie usług B+R CZŁOWIEK 1) Edukacja: programy kształcenia i rozwoju umiejętności stymulujące kreatywność oraz przedsiębiorczość sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, usługi B+R; 2) Zdrowie: telemedycyna sektor medyczny, sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, biotechnologia, nanotechnologia, fotonika, elektronika; zaawansowana dietetyka sektor rolno-spożywczy, chemia, medycyna, biotechnologia; 3) Praca: telepraca sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne; rozwiązania organizacyjne zmniejszające pozasłużbowe obciążenia pracowników sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, usługi B2B; Wsparcie kapitałowe i infrastrukturalne OTOCZENIE 1) Edukacja: otwarty dostęp do wiedzy sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, usługi B2B; 2) Zdrowie: tworzywa specjalne sektor chemiczny, sektor medyczny, biotechnologia, nanotechnologia, fotonika, elektronika; farby hipoalergiczne i inne substancje obojętne dla organizmów żywych i środowiska sektor chemiczny, sektor medyczny, biotechnologia, nanotechnologia; 3) Bezpieczeństwo: systemy monitoringu i ochrony sektor IT, technologie informacyjno-komunikacyjne, fotonika, elektronika; bezpieczeństwo cyfrowe sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne; 4) Czas wolny: zaawansowane systemy rozrywki sektor IT, technologie informacyjno-komunikacyjne, elektronika, fotonika, sektor kreatywny; rozwój i zwiększanie dostępności usług świadczonych za pośrednictwem elektronicznych kanałów transmisji danych sektor IT, technologie informacyjno-komunikacyjne; Przykłady powiązań rozwój i zwiększenie adekwatności usług instytucji otoczenia biznesu usługi B2B 2150

Bezpieczna żywność Inteligentne systemy zarządzania mechanizmy zwiększające dostępność do usług finansowych inicjatywy wzmacniające status Warszawy jako centrum usługowego produkty spożywcze wysokiej jakości produkty spożywcze wytworzone zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju produkty spożywcze bezpieczne dla końcowego odbiorcy produkty spożywcze bezpieczne dla środowiska w całym cyklu produkcji i dystrybucji działania zwiększające efektywność kosztową i materiałową mechanizmy adaptacyjne zaawansowane rozwiązania infrastrukturalne narzędzia wspomagające proces decyzyjny Zasób wiedzy profesjonalizacja usług badawczych usługi B+R, usługi B2B, kluczowe technologie wspomagające; rozwój rynku usług sektora kreatywnego usługi B2B; zamawiane kierunki szkolnictwa usługi B2B; Usprawnianie procesów konsolidacja i rozwój struktur sieciowych usługi B2B; Żywność wysokiej jakości Minimalizowanie wpływu na środowisko (zrównoważony rozwój) Bezpieczeństwo odbiorcy Cykl produkcji Dystrybucja Rozwiązania infrastrukturalne Przykłady powiązań opakowania sektor rolnospożywczy, sektor chemiczny, nanotechnologie; oprzyrządowanie do zapewniania i weryfikacji jakości sektor rolnospożywczy, sektor chemiczny, sektor medyczny, nanotechnologie, fotonika, elektronika; środki i techniki ochrony upraw, środki weterynaryjne - sektor rolnospożywczy, sektor chemiczny, sektor medyczny, biotechnologia; zagospodarowanie produktów ubocznych produkcji i przetwórstwa rolno-spożywczego sektor rolnospożywczy, sektor energetyczny, sektor chemiczny, biotechnologia, nanotechnologia, usługi B2B; substancje aktywne biologicznie, żywność funkcjonalna sektor rolnospożywczy, sektor medyczny, sektor chemiczny, biotechnologia; systemy monitorowania upraw/hodowli sektor rolnospożywczy, sektor IT, technologie informacyjno-komunikacyjne, fotonika, elektronika, chemia; automatyzacja produkcji sektor rolno-spożywczy, sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, fotonika, elektronika; logistyka, zarządzanie cyklem dostaw sektor rolno-spożywczy, sektor IT, technologie informacyjnotelekomunikacyjne, usługi B2B; Przykłady powiązań sieci inteligentne sektor energetyczny, sektor IT, technologie informacyjno-komunikacyjne, fotonika, elektronika, budownictwo; systemy zarządzania i sterowania infrastrukturą, budynki inteligentne sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, fotonika, elektronika, budownictwo; 2151

Narzędzia wspomagające procesy decyzyjne Efektywność surowcowa Efektywność energetyczna systemy ERP, CRM sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, usługi B2B; internet obiektów sektor IT, technologie informacyjnokomunikacyjne, fotonika, elektronika, usługi B+R; systemy utylizacji odpadów przemysłowych i recyklingu sektor chemiczny, biotechnologia, nanotechnologie, usługi B2B, budownictwo; magazynowanie energii sektor energetyczny, budownictwo W oparciu o przeprowadzoną diagnozę i proces konsultacji, wytypowano cztery obszary specjalizacji regionalnej Mazowsza: 1. Wysoką jakość życia - w odniesieniu do której z jednej strony zasoby kapitałowe, infrastrukturalne i intelektualne jako elementy składowe potencjału a z drugiej - polaryzacja rozwojowa województwa oraz zdiagnozowany niski potencjał kapitału społecznego wymaga interwencji systemowej zorientowanej na podniesienie jakości życia i aktywności społecznej mieszkańców województwa. 2. Nowoczesne usługi dla biznesu - wśród których wysoka koncentracja podmiotów wyspecjalizowanych we wsparciu działalności gospodarczej i outsourcingu, w tym m.in.: instytucji finansowych, centrów logistycznych, jednostek naukowych stanowi istotny potencjał i wiąże się z dużym, stale rosnącym zasobem powierzchni biurowej. 3. Bezpieczną żywność - której potencjałem, której potencjałem jest rozwinięta baza produkcyjna w zakresie podstawowych produktów rolnych, a w szczególności owoców, warzyw, mięsa i mleka, a także znaczna liczba zakładów przetwórstwa rolno spożywczego i zaplecze naukowe takie jak chociażby Szkoła Głowna Gospodarstwa Wiejskiego. 4. Inteligentne systemy zarządzania których budowanie opiera się na zapewnieniu ich adaptacyjności i może być wsparte poprzez udostępnienie zaawansowanych rozwiązań infrastrukturalnych oraz narzędzi wspomagających proces decyzyjny, umożliwiających w szczególności zwiększanie efektywności surowcowej i energetycznej. Wykorzystanie potencjału sektora usług w połączeniu z instrumentami stymulowania innowacji społecznych umożliwi działania zwiększające dostępność i adekwatność specyficznej grupy usług społecznych, w szczególności w zakresie edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa, pracy i spędzania czasu wolnego. Celem proponowanych obszarów inteligentnej specjalizacji Mazowsza jest odpowiednio: wzrost atrakcyjności województwa jako miejsca do życia i rozwoju mieszkańców, zmniejszenie dysproporcji społecznych, rozwój kapitału społecznego, kształtowanie otoczenia sprzyjającego przedsiębiorczości poprzez rozwój rynku nowoczesnych usług biznesowych, wzmocnienie i utrwalenie statusu Warszawy jako ważnego ośrodka outsourcingowego w Europie Środkowo-Wschodniej, wdrożenie i utrwalenie standardów produkcji i przetwórstwa zgodnych z ideą zrównoważonego rozwoju i wysokiej efektywności energetycznej, wzmocnienie pozycji konkurencyjnej regionu i regionalnych marek sektora rolno-spożywczego na rynku krajowym i za granicą, upowszechnienie stylu zarządzania ukierunkowanego na wysoką innowacyjność i adaptacyjność, zwiększanie efektywności kosztowej i materiałowej. Realizacja tych celów możliwa jest poprzez odpowiednie procesy zmian - dywersyfikacje rozumianą jako rozszerzenie oferty usług tworzących powiązania synergiczne z różnymi sektorami 2152

działalności gospodarczej i modernizację poprzez wsparcie innowacji i wdrożenie kluczowych technologii wspomagających w sektorze funkcjonującym w regionie. WNIOSKI Wśród proponowanych obszarów inteligentnej specjalizacji Mazowsza niestety brak jest wyraźnego wskazania transportu, jako sfery, która nie tylko kształtuje jakość życia mieszkańców Mazowsza, ale stanowi istotny czynnik rozwoju i konkurencyjności gospodarki. Sektor transportu zapewnia również nadwyżkę w wymianie handlowej sektora usług. Należy zwrócić uwagę na rangę współpracy, we wdrażaniu i kreowaniu innowacyjnego transportu, pomiędzy sektorem biznesu, nauki i administracji publicznej. Innowacje na rzecz zrównoważonego rozwoju będące elementem inteligentnej specjalizacji odnoszą się niewątpliwie również do dzisiejszego rynku transportowego, w tym przede wszystkim do takich kwestii jak: konieczność interdyscyplinarności w transporcie XXI wieku, korzyści jakie niesie za sobą wdrażanie nowatorskich koncepcji w zakresie zarządzania, finansowania, technologii przewozu w sektorze transportu, czy i jak skutecznie wdrażać innowacyjne przedsięwzięcia oraz w jaki sposób je odpowiednio finansować ze środków europejskich, a także kwestii dotyczących kooperacji i konkurencji w strukturach klastrowych. Innowacyjność w transporcie koncentruje się na działaniach polegających na udoskonaleniu już istniejących lub wprowadzeniu nowych rozwiązań lub procesów dotyczących wszelkich aspektów zmian i przyczyniających się do zwiększenia efektywności ekonomicznej, finansowej, technicznej i technologicznej, środowiska naturalnego systemów transportowych w celu maksymalizacji efektów społecznych i wyników gospodarowania przez sektor publiczny i prywatny. Jako, że innowacyjność w transporcie dotyczy wielu sfer działania, a nie tylko rozwiązań technicznych i technologicznych, transport powinien zostać wskazany jako jeden z proponowanych obszarów inteligentnej specjalizacji Mazowsza. Szeroko pojęta innowacyjność w transporcie odnosi się do innowacji:[4] technicznych i technologicznych dotyczących bezpośrednio transportu, w zakresie organizacji i zarządzania transportem, sprzedaży i marketingu usług transportowych w tym infrastruktury oraz taboru, finansowych dotyczących pozyskiwania funduszy na rozwój transportu i logistyki zarówno w odniesieniu do sektora prywatnego, jak i publicznego, transakcyjnych dotyczących organizacji i sposobu przygotowywania projektów transportowych. Innowacyjność w transporcie dotyczy z jednej strony lepszego wykorzystania potencjału, który już istnieje, a z drugiej tworzenie nowego potencjału transportowego. Inicjowanie działań proinnowacyjnych, zarówno w transporcie, jak i infrastrukturze jest zadaniem trudnym i nowym. Konieczne jest jednak wdrażanie intensywnych działań wspierających i promujących rozwój proinnowacyjnych postaw i rozwiązań systemowych, w tym ułatwiających pozyskiwanie środków krajowych i międzynarodowych. Ponadto konieczne, w ramach inteligentnych specjalizacji regionów, jest zmniejszanie barier we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań przez intensyfikację współpracy zarówno krajowej, jak i międzynarodowej pomiędzy wieloma podmiotami a tym samym wspólne tworzenie warunków i narzędzi niezbędnych do rozwoju interdyscyplinarnych przedsięwzięć innowacyjnych. Niewątpliwie istotnym aspektem w odpowiedzi na zaistniałe potrzeby jest rozwinięcie i sformalizowanie wspólnych działań sektora badawczego i biznesowego co w obszarze transportu sprowadza się do klastra będącego zorganizowaną formą współpracy. Celem klastra transportowego jest :[4] promowanie i rozwijanie koncepcji innowacyjności w transporcie, wspieranie kształtowania proinnowacyjnej polityki transportowej, wspieranie współpracy sektora badawczo-rozwojowego z podmiotami gospodarczymi, partnerstw trójsektorowych, oraz partnerstwa publiczno-prywatnego (ppp), w generowaniu i wdrażaniu projektów innowacyjnych, 2153

wzmocnienie innowacyjnego potencjału polskich jednostek naukowo-badawczych w transporcie i infrastrukturze, wspieranie współpracy międzynarodowej i budowania europejskiej przestrzeni badawczej, oraz rozwoju współpracy transatlantyckiej i światowej dotyczącej innowacji, wspieranie celów zrównoważonego rozwoju zgodnie z założeniami polityki unii europejskiej i polski oraz trendami światowymi. Ten kierunek działań innowacyjnych w sektorze transportu, prowadzonych w ramach inteligentnej specjalizacji regionu, jest zgody z europejską polityką transportową i zgodny z zasadami programowania ujętymi w ramy perspektywy finansowej Unii Europejskiej dla Polski na lata 2014-2020. Streszczenie Regionalne Strategie Innowacji, w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-2020, stanowią ważny instrument wsparcia władz regionalnych w procesie tworzenia struktur i narzędzi służących rozwojowi regionu. Strategia ta, by mogła spełnić skutecznie założone cele musi być zorientowana na inteligentne specjalizacje regionu. Specjalizacje formułowane w toku działań oddolnych, prowadzonych w strukturze regionu innowacyjnego i zapisanych jako inteligentna specjalizacja regionu. Celem rozważań przestawionych w artykule jest zwrócenie uwagi na kwestie związane z metodologią formułowania inteligentnej specjalizacji na przykładzie województwa mazowieckiego, jako istotnej części Regionalnej Strategii Innowacyjnej tego regionu. Omówiono również, w sposób syntetyczny, znaczenie tych dokumentów programowych dla kształtowania poziomu absorpcji środków z nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014-20. W końcowej części rozważań szczególną uwagę zwrócono na kwestie dotyczące transportu i jego znaczenia dla kształtowania rozwoju i konkurencyjności regionu, a który to nie został wskazany - w omówionych dokumentach programowych Mazowsza, jako sfera inteligentnej specjalizacji regionu. Smart specialization of Mazovia in the light of the Regional Innovation Strategy and Transport Abstract Regional Innovation Strategies in the new EU financial perspective for the years 2014-2020, are an important instrument to support regional authorities in the process of creating structures and tools for the development of the region. This strategy, to be able to effectively meet the goals must be focused on smart specialization region. Specializations formulated in the course of grassroots activities conducted in the structure of the region innovative and saved as smart specialization region. The aim of the discussion in the article is to draw attention to issues related to the methodology of formulating smart specialization for example Mazowieckie province, as an essential part of the Regional Innovation Strategy of the region. It also discusses, in a synthetic way, the importance of these documents for the development of the level of absorption of the new EU financial perspective for the years 2014-20. In the final part of the consideration paid special attention to issues related to transportation and its importance in shaping the development and competitiveness of the region, and that it has not been specified - in the program documents discussed Mazovia as a sphere of smart specialization region. BIBLIOGRAFIA 1. Grad B., Regionalne przewozy pasażerskie w procesach dostosowania do standardów europejskich, Wyd.Politechniki Radomskiej, Radom, 2012, s.70-77. 2. Innowacje jako przedmiot badań ekonomicznych, [w:] Niedzielski P., Polityka innowacyjna w transporcie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, 2003, s. 13 43; Pysiak B., Innowacje w regionie, [w:] Strużycki M. (red.), Innowacyjność w teorii i praktyce, AGH, Warszawa 2006, s. 187 215; Pomykalski A., Zarządzanie innowacjami, Wyd. PWN, Warszawa 2001, s. 24 64; Bogdanienko J., Haffer M., Popławski W., Innowacyjność przedsiębiorstw, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2004, s. 99 100; 2154