Charakterystyka sieci klient-serwer i sieci równorzędnej Sieć klient-serwer Zadaniem serwera w sieci klient-serwer jest: przechowywanie plików i programów systemu operacyjnego; przechowywanie programów i danych użytkownika; zarządzanie systemem plików; zarządzanie dostępem użytkowników do zasobów w sieci; zarządzanie siecią i śledzenie jej pracy; ochrona zgromadzonych w nim danych. W skład serwerów wchodzą zazwyczaj pojemne i szybkie napędy dysków, pamięci RAM o dużej pojemności, szybkie karty sieciowe. Serwery, na których działają sieciowe systemy operacyjne, są również używane do uwierzytelniania użytkowników i umożliwiania dostępu do współdzielonych zasobów. Są tak zaprojektowane, aby mogły jednocześnie obsługiwać żądania wielu klientów. Przed uzyskaniem dostępu do zasobów serwera, klient musi zostać rozpoznany i uwierzytelniony. Identyfikację i uwierzytelnianie realizuje się poprzez przydzielenie każdemu klientowi nazwy konta i hasła. Bardzo ważną cechą systemów mogących działać jako serwery jest moc przetwarzania. Zazwyczaj komputery mają jeden procesor, który wykonuje instrukcje składające się na dane zadanie lub proces. Aby działać efektywnie i szybko reagować na żądania klientów, sieciowy system operacyjny serwera wymaga wydajnego procesora do wykonywania zadań lub programów. Systemy jednoprocesorowe mogą spełnić wymagania większości serwerów, jeśli procesor jest odpowiednio szybki. Aby uzyskać większą szybkość przetwarzania, systemy wyposaża się w kilka procesorów. Są one nazywane systemami wieloprocesorowymi mogą wykonywać wiele zadań równolegle, w tym samych czasie. Serwery muszą być wydajne i niezawodne w działaniu, ponieważ odgrywają rolę centralnych zasobów potrzebnych do pracy systemom klienckim. Muszą działać efektywnie przy dużym obciążeniu, być odporne na awarię jednego lub kilku procesów czy różnych komponentów. Osiąga się to poprzez wbudowywanie dodatkowych elementów sprzętowych, w razie potrzeby przejmujących zadania tych, które uległy uszkodzeniu. Ta cecha nosi nazwę nadmiarowości serwera. Zazwyczaj serwery konfiguruje się tak, by korzystały z całej rodziny protokołów internetowych, protokołu TCP/IP i oferowały klientom jedną lub kilka usług TCP/IP, np.: WWW, FTP, DHCP, DNS. Przykładowy schemat sieci klient-serwer przedstawiono poniżej. Zasób uzupełniający do podręcznika Technologia informacyjna w Internecie, WSiP, Warszawa 2009 1
Jak pokazano na powyższym rysunku drukarka sieciowa może być udostępniona użytkownikom sieci w dwojaki sposób: drukarka jest podłączona do komputera (serwera). drukarka jest bezpośrednio włączona do sieci (musi wtedy mieć przydzielony numer IP, najlepiej w sposób statyczny). Nad zasobami i usługami sieci czuwa administrator (ang. admin, supervisor, superuser) oraz upoważnione przez niego osoby, nazywane operatorami sieci. Do zadań administratora należy zakładanie kont innym użytkownikom sieci (ang. user account), zarządzanie nimi, czuwanie nad bezpieczeństwem sieci, tworzenie kopii zapasowych systemu i danych zgromadzonych w serwerze. Administrator ma nieograniczone możliwości dostępu do zasobów sieciowych. Natomiast inne konta mają uprawnienia, które przydzieli im administrator. Czyli nie wszystkie konta w sieci są sobie równe. Inne uprawnienia będą mieli nauczyciele prowadzący zajęcia w szkolnych pracowniach, inne uczniowie, a jeszcze inne tzw. anonimowi użytkownicy, z bardzo ograniczonymi prawami dostępu. Dla potrzeb administracji, konta są przypisane do jednej bądź kilku grup użytkowników. Wówczas prawa dostępu są określane dla całej grupy. Prawa dostępu do folderu i jego zawartości zilustrujemy na przykładzie folderu Szkoła. Właściciel folderu, czyli użytkownik Jan Kowalski, ma prawo modyfikowania jego zawartości, a pozostali użytkownicy mogą tylko ją odczytać (bez prawa modyfikowania, usuwania). Administrator sieci ma do tego folderu wszystkie prawa, łącznie z prawem przejęcia własności zawartych w nim plików. Pierwsza czynność, jaką musi wykonać administrator sieci, to udostępnienie folderu Szkoła: Tak udostępniony folder jest już widoczny w sieci: Zasób uzupełniający do podręcznika Technologia informacyjna w Internecie, WSiP, Warszawa 2009 2
Następna czynność to określenie użytkowników i ich praw. Administrator ma wszystkie prawa, użytkownik Jan Kowalski prawie wszystkie: modyfikacja, zapis, kasowanie plików, natomiast grupa Wszyscy czyli pozostali użytkownicy tej sieci tylko prawo odczytu zawartości tego folderu. Zasób uzupełniający do podręcznika Technologia informacyjna w Internecie, WSiP, Warszawa 2009 3
W obecnie funkcjonujących sieciach komputerowych jest używanych kilkanaście sieciowych systemów operacyjnych. Ich wybór zależy od wymagań danej sieci i możliwości zarządzania nią, potrzeb użytkowników oraz możliwości finansowych firmy czy instytucji, w której założona jest sieć. Najbardziej popularne systemy zostały przedstawione poniżej. Novell UNIX Windows Linux Netware HP-UX NT Red Hat IntraNetWare Sun Solaris Server 2000 Caldera GroupWise BSD.NET Server SuSE SCO Server 2003 Debian AIX Slackware Zasób uzupełniający do podręcznika Technologia informacyjna w Internecie, WSiP, Warszawa 2009 4
Sieć równorzędna {AUTOR poniższy tekst już jest w podręczniku!} Zasób uzupełniający do podręcznika Technologia informacyjna w Internecie, WSiP, Warszawa 2009 5