SZKOŁA PODSTAWOWA NR 10 W LUBLINIE. Wymagania programowe na poszczególne stopie szkolne w oparciu o serię Tajemnice przyrody. Katalog wymagań programowych będzie realizowany przez Karolinę Łopion na lekcjach przyrody w klasie 4 w roku szkolnym 2016/2017. Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 9.13 wymienia źródła informacji o wymienia elementy tworzące przyrodzie świat przyrody proponuje sposoby opisuje sposób właściwego bezpiecznego spędzania przygotowania miejsca do przerw nauki wyjaśnia, na czym polega czynników zachowanie asertywne (nie pozytywnie i negatywnie używając terminu wpływających na asertywność ) samopoczucie w szkole podaje przykłady form i w domu wypoczynku biernego i opisuje zasady zdrowego aktywnego (B) stylu życia (B) opisuje zasady skutecznego uczenia się wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia wyjaśnia, dlaczego należy stosować różnorodne formy wypoczynku (B) Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 2.1, 2.3, 2.4, 3.1, 4.1 wymienia 3 4 elementy przyrody nieożywionej i ożywionej podaje nazwy przyrządów wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia podaje 3 przykłady wymienia cechy ożywionych elementów przyrody określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody służących do prowadzenia wytworów działalności opisuje etapy doświadczenia obserwacji w terenie człowieka wymienia zmysły opisuje rolę poszczególnych podpisuje na schemacie umożliwiające poznawanie zmysłów w poznawaniu poszczególne części otaczającego świata (B) świata mikroskopu obiektów, wymienia cechy przyrodnika wyjaśnia, co to jest które można obserwować za widnokrąg pomocą mikroskopu przyporządkowuje przyrząd wyjaśnia, na czym polega podaje nazwy głównych do obserwowanego obiektu orientowanie mapy kierunków geograficznych podaje nazwy etapów opisuje sposób wyznaczania rozwoju rośliny rysuje różę głównych kierunków geograficznych za rozpoznaje drzewa i krzewy kierunków geograficznych pomocą kompasu i gnomonu rosnące w najbliższym wyjaśnia zasady, którymi powinni kierować się kolekcjonerzy okazów przyrodniczych opisuje wpływ hałasu na samopoczucie w szkole charakteryzuje czynniki wpływające na tworzenie dobrej atmosfery w szkole i w domu (C) podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej wyjaśnia, czym jest doświadczenie planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie (D); określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy roślin porównuje budowę zewnętrzną drzew, krzewów i roślin zielnych (C) podaje przykłady 2 3 cech charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami (B) wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów (D); wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) (B) wymienia nazwy kilku roślin leczniczych uprawianych w domu lub 1
wymienia rodzaje map wymienia zasady pielęgnacji roślin dzieli rośliny na drzewa, krzewy i rośliny zielne zwierząt hodowanych przez człowieka (B) rysuje różę głównych i pośrednich kierunków geograficznych rozpoznaje obiekty przedstawione na planie za pomocą znaków topograficznych określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu opisuje zasady pielęgnacji roślin drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach opisuje zasady opieki nad zwierzętami (B) otoczeniu określa cel hodowli zwierząt wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu (B) Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 2.2, 3.2, 3.3, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 14.4 podaje przykłady występowania wody opisuje budowę termometru wyjaśnia zasadę działania termometru w różnych stanach skupienia wymienia czynniki wymienia przyrządy służące wywołujące topnienie, do obserwacji odczytuje wskazania krzepnięcie parowanie i meteorologicznych termometru skraplanie opisuje sposób powstawania podaje nazwy przemian zapisuje temperaturę chmur stanów skupienia wody dodatnią i ujemną wyjaśnia, czym jest ciśnienie przyporządkowuje stany podaje nazwy osadów atmosferyczne skupienia wody do atmosferycznych proponuje doświadczalne właściwych przedziałów podpisuje na rysunku wykazanie istnienia ciśnienia temperaturowych kierunek wiatru atmosferycznego wymienia składniki pogody określa jednostki, w których opisuje zmiany temperatury wyraża się składniki pogody powietrza w ciągu dnia rozpoznaje rodzaje opadów opisuje zmiany w pozornej opisuje pozorną wędrówkę wędrówce Słońca nad przyporządkowuje nazwy 3 przyrządów do rodzajów Słońca nad widnokręgiem uwzględniając zmiany widnokręgiem w poszczególnych porach analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów (D); rozpoznaje rodzaje chmur (D); wyjaśnia, jak powstaje wiatr opisuje zmiany długości cienia w ciągu dnia porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia w poszczególnych porach w ogrodzie (B) wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji (D); opisuje obieg wody w przyrodzie wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi (D); wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności (A) 2
obserwacji meteorologicznych odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku podaje po 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C) Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia długości cienia wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe opisuje cechy pogody w poszczególnych porach roku (B) roku (B) Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.1, 4.4, 4.5, 4.6, 4.11, 4.12, 4.14 odróżnia organizmy wymienia czynności życiowe jednokomórkowe od organizmów wielokomórkowych podaje nazwy królestw opisuje dwie wybrane organizmów czynności życiowe opisuje cechy roślin, organizmów zwierząt i grzybów przyporządkowuje podane podaje przykłady organizmy do grup organizmów roślinożernych troficznych (samożywne, cudzożywne) wyjaśnia, na czym polega wymienia, na podstawie wszystkożerność ilustracji, charakterystyczne wyjaśnia, czym są zależności cechy drapieżników pokarmowe układa łańcuch pokarmowy z podaje nazwy ogniw podanych organizmów (C) łańcucha pokarmowego (A) opisuje hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych charakteryzuje czynności życiowe organizmów opisuje cechy przedstawicieli poszczególnych królestw organizmów wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny wymienia cechy roślinożerców wymienia przedstawicieli pasożytów wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (B) Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 8.1 a), b), c), d), e), 8.2, 8.3, 8.4, 8.5, 8.6, 9.3, 9.5, 9.6, 9.13 podaje przykłady produktów spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego opisuje znaczenie wody dla wymienia składniki pokarmowe wymienia zasady spożywania posiłków opisuje rolę składników pokarmowych w organizmie opisuje drogę pokarmu roku (C) podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności (np. ruch, wzrost, odżywianie) przez organizmy należące do poznanych królestw opisuje sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo (B) opisuje rolę witamin opisuje skutki niedoboru i nadmiernego spożycia poszczególnych składników uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów charakteryzuje wirusy wymienia nazwy jednostek systematycznych opisuje zasady nazewnictwa organizmów pasożytnictwa w świecie roślin, grzybów, bakterii i protistów obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C) opisuje rolę narządów wspomagających trawienie wymienia czynniki, które 3
organizmu opisuje zasady przygotowywania posiłków wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem podpisuje na schemacie elementy szkieletu oraz narządy układów: pokarmowego, krwionośnego, oddechowego i rozrodczego zaznacza na schemacie ręki miejsce, w którym mierzy się puls wymienia zasady higieny układu oddechowego czynności, do wykonywania których niezbędna jest energia wymienia narządy zmysłów opisuje rolę oka i ucha przyporządkowuje podane cechy budowy zewnętrznej do sylwetki kobiety lub mężczyzny rozpoznaje na ilustracji komórki rozrodcze: męską i żeńską wyjaśnia pojęcie zapłodnienie podaje nazwy etapów życia po narodzeniu zmian w organizmie świadczących o wymienia narządy budujące przewód pokarmowy, drogi oddechowe opisuje rolę układu pokarmowego, serca i naczyń krwionośnych, układu oddechowego opisuje zasady higieny układu pokarmowego, układu ruchu, oczu i uszu wymienia produkty oddychania komórkowego wymienia 3 funkcje szkieletu wymienia zasady higieny układu ruchu opisuje rolę poszczególnych narządów zmysłów podaje nazwy elementów budowy oka, służących do jego ochrony wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy określa rolę układu rozrodczego opisuje zasady higieny układu rozrodczego wyjaśnia pojęcie ciąża podaje przykłady zmian zachodzących w organizmie w poszczególnych etapach rozwojowych wymienia zmiany fizyczne w organizmie wymienia funkcje układu krwionośnego proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego (D); opisuje budowę płuc wyjaśnia, na czym polega oddychanie komórkowe porównuje zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka w zależności od podanych czynników (np. stan zdrowia, wiek, płeć, wysiłek fizyczny) rozróżnia rodzaje połączeń kości podaje nazwy głównych stawów organizmu człowieka wymienia zadania mózgu wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny opisuje główne etapy rozwoju dziecka wewnątrz organizmu matki (A) pokarmowych wyjaśnia rolę enzymów trawiennych wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu wyjaśnia, jak należy dbać o układ krwionośny opisuje wymianę gazową zachodzącą w płucach wyjaśnia, na czym polega współdziałanie układów: pokarmowego, oddechowego i krwionośnego w procesie uzyskiwania energii przez organizm opisuje pracę mięśni szkieletowych wymienia narządy budujące układ nerwowy wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D); opisuje rozwój zygoty od momentu zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się w macicy wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko porównuje funkcjonowanie organizmu w poszczególnych okresach życia (D) mogą szkodliwie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki charakteryzuje rolę poszczególnych składników krwi uzasadnia konieczność regularnego odżywiania się dla prawidłowego funkcjonowania organizmu (D); wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę skutków uszkodzenia układu nerwowego (A) 4
rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (B) Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (B) Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.9, 9.1, 9.2, 9.4, 9.7, 9.8, 9.9, 9.10, 9.11, 9.12 wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka wymienia przyczyny chorób zakaźnych wymienia objawy towarzyszące gorączce drobnoustrojów wyjaśnia, co to jest gorączka wymienia sposoby chorobotwórczych zapobiegania zatruciom odczytuje informacje opisuje przyczyny zatruć pokarmowym umieszczane na rozpoznaje wszy i kleszcze opisuje zasady opakowaniach żywności przechowywania żywności (skład, data przydatności do opisuje sposoby zapobiegania spożycia, sposób zarażeniu się pasożytami opisuje zasady zapobiegania przechowywania) wewnętrznymi i chorobom przenoszonym wymienia pasożyty zewnętrznymi przez zwierzęta domowe wewnętrzne i zewnętrzne wyjaśnia, dlaczego należy opisuje sposób pielęgnacji człowieka dbać o higienę skóry skóry ze szczególnym wyjaśnia, dlaczego ważna opisuje zasady udzielania uwzględnieniem okresu jest czystość rąk pierwszej pomocy dojrzewania opisuje sposób mycia zębów w przypadku skaleczeń wyjaśnia, na czym polega wymienia numery i oparzeń higiena jamy ustnej telefonów alarmowych opisuje zasady pielęgnacji charakteryzuje objawy opisuje zasady bezpiecznego ozdobnych roślin trujących i stłuczeń, złamań i oparzeń korzystania z domowych silnie drażniących urządzeń elektrycznych opisuje zagrożenia związane wyjaśnia, czym są niewypały wymienia przyczyny z przebywaniem nad wodą, i niewybuchy wypadków drogowych na wsi uzasadnia celowość opisuje zasady poruszania się opisuje sposób postępowania umieszczania symboli na po drogach w przypadku pożaru opakowaniach substancji podaje przynajmniej dwa wyjaśnia, jak należy niebezpiecznych przykłady negatywnego postępować z zardzewiałymi opisuje zagrożenia ze strony wpływu dymu tytoniowego przedmiotami niewiadomego owadów i roślin i alkoholu na organizm pochodzenia człowieka wyjaśnia, na czym polega substancji, prezentuje właściwe palenie bierne które mogą uzależniać zachowanie asertywne w wymienia skutki podaje przykłady sytuacji, w wybranej sytuacji (C) przyjmowania narkotyków których należy zachować się asertywnie (C) wyjaśnia, czym jest opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego wyjaśnia, na czym polega higiena osobista opisuje sposób unieruchamiania kończyn przy złamaniach opisuje zasady postępowania w przypadku zatruć środkami chemicznymi rozpoznaje kilka roślin trujących (D); wyjaśnia, czym jest uzależnienie uzasadnia konieczność zachowań asertywnych (D) wyjaśnia istotę działania szczepionek wyjaśnia, dlaczego należy rozsądnie korzystać z kąpieli słonecznych i solariów wymienia sposoby pomocy osobom uzależnionym profilaktyki chorób nowotworowych (B) 5
asertywność (B) Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.8, 4.9, 4.10, 4.11, 4.12, 12.3 wskazuje na mapie lądy oraz morza i oceany podaje przykłady wód słodkich (w tym wód wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone wymienia przystosowania powierzchniowych) i wód wymienia cechy budowy wybranych zwierząt, np. ryb, słonych zwierząt wodnych delfinów, do życia w wodzie opisuje schemat rzeki, wymieniając: źródło, bieg charakteryzuje warunki życia w wodzie opisuje przystosowania roślin do życia w wodzie ułatwiające pokonywanie oporu wody opisuje warunki świetlne panujące w zbiorniku górny, środkowy, dolny, wyjaśnia, co to jest plankton wodnym ujście wymienia cechy, którymi zaznacza na mapie rzekę podaje nazwy organizmów różnią się poszczególne główną i jej dopływy rozpoznaje na rysunku glony jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe odróżnia glony jednokomórkowe od pierwotniaków żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dopływ, dorzecze na planszy lub schematycznym rysunku odcinki rzeki opisuje przystosowania organizmów żyjących w biegu górnym, środkowym i dolnym rzeki wyjaśnia pojęcie glony rozpoznaje amebę podpisuje elementy doliny wskazuje poszczególne i pantofelka podpisuje, rzeki elementy budowy glonów np. na schematycznym wymienia cechy glonów wielokomórkowych rysunku, strefy życia w podaje nazwy przedstawicieli opisuje znaczenie glonów jeziorze, w morzach i glonów jednokomórkowych, i pierwotniaków oceanach kolonijnych opisuje warunki życia wymienia nazwy 2 3 i wielokomórkowych w jeziorze w zależności od organizmów żyjących wymienia sposoby poruszania pory roku w strefie przybrzeżnej jeziora, się pierwotniaków charakteryzuje roślinność morza i oceanu z podanych organizmów strefy przybrzeżnej jeziora podaje nazwy organizmów układa łańcuch pokarmowy w tworzących plankton (A) jeziorze opisuje warunki panujące w opisuje warunki panujące w strefie otwartej toni wodnej strefie przybrzeżnej jeziora jeziora wyjaśnia, dlaczego w strefie roślin wód głębokich jeziora nie strefy przybrzeżnej jeziora występują rośliny charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi wyjaśnia, dlaczego zbiornik wodny nie zamarza do dna wymienia czynniki wpływające na ilość światła i głębokość, na jaką ono przenika wyjaśnia pojęcie plecha opisuje odżywianie się pierwotniaków opisuje rolę pierwotniaków w łańcuchach pokarmowych wyjaśnia wpływ mieszania się wód jeziora na życie organizmów wodnych wyjaśnia, dlaczego w strefie przybrzeżnej jeziora występuje bogactwo organizmów żywych charakteryzuje zależności pokarmowe występujące w strefie otwartej toni wodnej jeziora opisuje cechy przystosowujące organizmy do życia w strefie głębinowej mórz i oceanów (B) wymienia nazwy: najdłuższej rzeki, największego jeziora, największej głębi oceanicznej wymienia przystosowania organizmów wodnych (np. żaby) do przetrwania zimy pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka pozytywnej i negatywnej roli glonów morskich zaznacza na mapie położenie morza najbardziej i najmniej zasolonego (C) 6
podaje nazwy organizmów tworzących plankton podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie toni wodnej lub strefie wód głębokich jeziora opisuje piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów (B) opisuje warunki panujące w strefie głębinowej mórz i oceanów zależności pokarmowych występujących w morzach i oceanach (C) Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, 4.7 4.13, 4.14, 5.3 wymienia 2 cechy podaje przykłady charakteryzujące skały: lite, poszczególnych rodzajów zwięzłe i luźne skał podaje przykłady opisuje budowę gleby organizmów żyjących wymienia rodzaje gleb w glebie występujących w Polsce opisuje przystosowania opisuje rolę organizmów zwierząt do zmian glebowych temperatury wskazuje przystosowania podpisuje na schemacie roślin do ochrony przed nazwy warstw lasu niekorzystną (zbyt niską lub rozpoznaje na ilustracji dwa zbyt wysoką) temperaturą drzewa iglaste i dwa drzewa liściaste opisuje zasady zachowania opisuje wygląd łąki się w lesie (uwzględnia występowanie wymienia nazwy traw, drobnych zwierząt) przykładowych organizmów podaje dwa przykłady żyjących w poszczególnych znaczenia łąki warstwach lasu wyjaśnia, dlaczego nie wolno porównuje wygląd igieł sosny wypalać traw i świerka podaje nazwy zbóż wymienia cechy łąki uprawianych na polach opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica porównuje żyzność poszczególnych rodzajów gleb wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych opisuje znaczenie lasu opisuje wymagania środowiskowe wybranych przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały opisuje przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta opisuje rolę wiatru w życiu roślin charakteryzuje wymianę gazową u roślin charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach (D); przyporządkowuje rodzaj lasu do typu gleby, na której rośnie podaje przykłady drzew rosnących w poszczególnych typach lasów przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do opisuje przystosowania 2 3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny wyjaśnia, czym jest walka biologiczna wymienia korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (B) 7
warzyw uprawianych na polach wymienia nazwy drzew uprawianych w sadach wymienia dwa szkodniki upraw polowych uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu (C) wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej w formie łańcucha pokarmowego przedstawia proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące opisuje sposoby wykorzystywania roślin zbożowych wymienia nazwy krzewów uprawianych w sadach (A) gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu porównuje drzewa liściaste z iglastymi rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny iglaste przedstawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku rozpoznaje pięć gatunków roślin występujących na łące wyjaśnia, które zboża należą do ozimych, a które do jarych wykorzystywania uprawianych warzyw wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych (B) charakterystycznych barw łąki uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt innych upraw niż zboża, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, wskazując sposoby ich wykorzystywania przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych (C) 8