WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZYRODY KL.IV

Transkrypt

1 WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZYRODY KL.IV Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Wymagania wykraczające (ocena celująca) Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: wymienia źródła informacji wymienia elementy tworzące podaje przykłady wykorzystania podaje przykłady zagadnień, przygotowuje krótką notatkę o przyrodzie; korzysta z płyty świat przyrody; omawia, czym pomocy dydaktycznych które będzie miał możliwość na temat różnych informacji dołączonej do podręcznika; zajmuje się przedmiot przyroda; znajdujących się w pracowni poznać na lekcjach przyrody; znajdujących się we omawia podstawowe zasady korzysta ze wskazanej przez przyrodniczej; wyjaśnia wyjaśnia zasady, którymi wskazanych przez nauczyciela pracy i bezpieczeństwa nauczyciela edukacyjnej strony celowość istnienia regulaminu powinni kierować się dodatkowych źródłach, np. obowiązujące w pracowni internetowej; omawia sposób pracowni przyrodniczej, kolekcjonerzy okazów atlasach, albumach, przyrodniczej; proponuje właściwego przygotowania omawia zasady skutecznego przyrodniczych encyklopediach itp. sposoby bezpiecznego miejsca do nauki; wymienia uczenia się; wyjaśnia, dlaczego omawia wpływ hałasu na analizuje wybrane 2 3 cechy spędzania przerw; wyjaśnia, na zasady skutecznego uczenia się; w sytuacjach trudnych warto samopoczucie w szkole; charakteru i zachowania, które czym polega zachowanie wymienia osoby, do których zwrócić się o pomoc do innych; charakteryzuje czynniki ułatwiają lub utrudniają asertywne (nie używając może się zwrócić uczeń mający podaje przykłady sytuacji, wpływające na tworzenie kontakty z rówieśnikami; terminu asertywność ); podaje problemy; podaje przykłady w których może służyć pomocą dobrej atmosfery w szkole proponuje, wraz przykłady obowiązków czynników pozytywnie innym; wyjaśnia, czym jest i w domu z uzasadnieniem, ciekawe domowych, które może i negatywnie wpływających na zdrowy styl życia; konstruuje uzasadnia, że planowanie formy wypoczynku dla swojej wykonywać uczeń 4 klasy; samopoczucie w szkole własny plan dnia; wyjaśnia, codziennych czynności jest rodziny, możliwe do analizuje przykładowy plan i w domu; omawia zasady dlaczego ważne jest stosowanie elementem zdrowego stylu zrealizowania w dniu wolnym 1

2 dnia; podaje przykłady form zdrowego stylu życia; wyjaśnia, różnorodnych form życia. od pracy. wypoczynku aktywnego; podaje dlaczego należy planować wypoczynku. przykłady form wypoczynku codzienne czynności; planuje biernego. formy wypoczynku dostosowane do codziennych czynności. Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika wymienia 3 4 elementy wyjaśnia znaczenie pojęcia wymienia cechy ożywionych podaje przykłady powiązań przeprowadza dowolne przyrody nieożywionej; podaje przyroda nieożywiona ; elementów przyrody; wskazuje przyrody nieożywionej doświadczenie wraz z zapisem 3 4 elementy przyrody wymienia 3 składniki przyrody w najbliższym otoczeniu i ożywionej; klasyfikuje wyników obserwacji; ożywionej; nieożywionej niezbędne do przykłady wytworów wskazane elementy na wyjaśnia, dlaczego do wymienia zmysły umożliwiające życia; podaje 3 przykłady działalności człowieka; ożywione i nieożywione niektórych doświadczeń poznawanie otaczającego wytworów działalności porównuje ilość i rodzaj składniki przyrody oraz należy używać dwóch świata; omawia dowolną cechę człowieka; omawia rolę informacji uzyskiwanych za wytwory działalności człowieka; zestawów przygotowuje przyrodnika; poszczególnych zmysłów pomocą poszczególnych na podstawie obserwacji informacje na temat innych podaje nazwy przyrządów w poznawaniu świata; zmysłów; określa rolę podejmuje próbę przewidzenia przyrządów służących do służących do prowadzenia wymienia cechy przyrodnika; obserwacji w poznawaniu niektórych sytuacji i zjawisk (np. prowadzenia obserwacji obserwacji w terenie; przyporządkowuje przyrząd do przyrody; omawia etapy dotyczących pogody, (odległych obiektów, głębin); przeprowadza obserwację za obserwowanego obiektu; doświadczenia; planuje miejsca zachowania zwierząt); wyjaśnia, samodzielnie wykonuje prosty pomocą lupy lub lornetki; proponuje przyrządy, jakie 2 3 obserwacji; dobiera czym jest doświadczenie; preparat mikroskopowy; notuje 2 3 spostrzeżenia należy przygotować do przyrząd do obserwowanego planuje obserwację dowolnego dotyczące obserwowanych prowadzenia obserwacji obiektu; podpisuje na obiektu lub organizmu w temat mikroskopu obiektów; wykonuje w terenie; określa schemacie poszczególne części terenie; uzasadnia celowość elektronowego; podaje schematyczny rysunek charakterystyczne cechy mikroskopu; przeprowadza zaplanowanej obserwacji; historyczne i współczesne 2

3 obserwowanego obiektu; obserwowanych obiektów; obserwację mikroskopową określa przeznaczenie przykłady praktycznego podaje przykłady obiektów, omawia przeznaczenie zgodnie z instrukcją; wyjaśnia, poszczególnych części wykorzystania umiejętności które można obserwować za mikroskopu; przygotowuje co to jest widnokrąg; omawia mikroskopu; wyznaczania kierunków pomocą mikroskopu; wykonuje mikroskop do prowadzenia budowę kompasu; omawia podaje przykłady wykorzystania geograficznych; rysuje schematyczny rysunek obserwacji; sposób wyznaczania kierunków w życiu umiejętności fragment drogi do szkoły, np. obserwowanego obiektu; podaje nazwy głównych geograficznych za pomocą wyznaczania kierunków ulicy, zmniejszając jej wymiary podaje nazwy wskazanych przez kierunków geograficznych; gnomonu; wyznacza kierunki geograficznych; (np razy), nauczyciela głównych posługując się instrukcją, geograficzne, stosując poznane porównuje dokładność używając właściwych znaków kierunków geograficznych; wyznacza kierunki geograficzne wcześniej sposoby; opisuje wyznaczania kierunków topograficznych; dostosowuje wyznacza kierunki geograficzne za pomocą gnomonu; słowami fragment terenu geograficznych za pomocą sposób orientowania mapy do za pomocą kompasu; podaje nazwy pośrednich przedstawiony na planie; kompasu i gnomonu; omawia otaczającego terenu; rysuje różę głównych kierunków geograficznych; przygotowuje zbiór znaków sposoby wyznaczania kierunku prezentuje jedną kierunków geograficznych; rysuje różę głównych topograficznych dla najbliższej północnego na podstawie egzotyczną roślinę wymienia rodzaje map; i pośrednich kierunków okolicy; wyjaśnia, na czym obserwacji obiektów (ozdobną lub odczytuje informacje zapisane geograficznych; wyjaśnia polega orientowanie mapy; przyrodniczych i wytworów przyprawową), omawiając w legendzie planu; pojęcie legenda ; określa orientuje mapę za pomocą człowieka; jej wymagania życiowe; wskazuje kierunki geograficzne przeznaczenie różnych kompasu; rozpoznaje porównuje dokładność przygotowuje informację na mapie; wymienia zasady rodzajów map; dobiera rodzaj wybrane rośliny poszczególnych rodzajów map; na temat roślin leczniczych pielęgnacji roślin; na podstawie mapy do określonego zadania; doniczkowe; wyjaśnia, jakie odszukuje na mapie wskazane uprawianych w domu lub instrukcji zakłada rozpoznaje obiekty znaczenie ma znajomość obiekty; orientuje mapę za w ogrodzie; przygotowuje i prowadzi uprawę fasoli; przedstawione na planie za wymagań życiowych pomocą obiektów w terenie; ciekawostki i dodatkowe dzieli rośliny na drzewa, pomocą znaków uprawianych roślin; podaje wymienia kilka powodów, dla informacje na temat krzewy i rośliny zielne; topograficznych; nazwy etapów rozwoju których uprawiamy rośliny; zwierząt (np. wykonuje zielnik zawierający 5 określa położenie innych rośliny; rozpoznaje drzewa porównuje wymagania dwóch najszybsze zwierzęta). roślin; podaje przykłady obiektów na mapie w stosunku i krzewy rosnące roślin doniczkowych (np. zwierząt hodowanych przez do podanego obiektu; omawia w najbliższym otoczeniu; kaktusa i paproci); określa człowieka; omawia wymagania zasady pielęgnacji roślin; wykonuje zielnik warunki niezbędne do 3

4 zwierzęcia hodowanego podaje przykłady roślin zawierający rośliny rosnące prowadzenia uprawy roślin; w domu lub w pracowni stosowanych jako przyprawy na określonym siedlisku, porównuje budowę zewnętrzną przyrodniczej; opowiada do potraw; prezentuje wyniki np. na poboczach dróg; drzew, krzewów i roślin o hodowanym zwierzęciu. obserwacji rozwoju uprawianej określa cel hodowli zielnych; wykonuje zielnik fasoli; podaje przykłady drzew, zwierząt; wyjaśnia, zawierający rośliny rosnące krzewów i roślin zielnych dlaczego nie wszystkie w kilku różnych siedliskach; rosnących w ogrodach; zwierzęta możemy formułuje apel do osób wykonuje zielnik zawierający hodować w domu; mających zamiar hodować 10 roślin; wyjaśnia, dlaczego wskazuje źródła informacji zwierzę lub podarować je decyzja o hodowli zwierzęcia na temat hodowanych w prezencie. powinna być dokładnie zwierząt. przemyślana; omawia zasady opieki nad zwierzętami. Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych wymienia stany skupienia wody w przyrodzie; podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia; odczytuje wskazania termometru; podaje warunki krzepnięcia wody; podaje nazwy przemian stanów skupienia wody; przyporządkowuje stany skupienia wody do właściwych omawia budowę termometru; przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące wpływ: temperatury otoczenia na parowanie wody, wielkości powierzchni na parowanie wody; wyjaśnia pojęcia: parowanie i skraplanie wody; wyjaśnia zasadę działania termometru; formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń; rysuje schemat przedstawiający zmiany stanu skupienia wody; wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych; omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu roku; omawia sposób dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu; analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych; wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów; rozpoznaje rodzaje chmur; wyjaśnia, jak powstaje wiatr; na podstawie wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji; uzasadnia, że obieg wody w przyrodzie pozwala zachować jej stałą ilość na Ziemi (może zaproponować doświadczenie); omawia obieg wody w przyrodzie; wykazuje związek rodzajów chmur 4

5 przedziałów temperaturowych; przeprowadza doświadczenie powstawania chmur; rozróżnia obserwacji określa kierunek z możliwością wystąpienia wymienia składniki pogody; wykazujące zmianę objętości rodzaje osadów wiatru; omawia zmiany długości opadów; wyjaśnia różnice rozpoznaje rodzaje opadów; wody podczas krzepnięcia; atmosferycznych wyjaśnia, cienia w ciągu dnia; porównuje między opadami a osadami przyporządkowuje nazwy 3 przeprowadza doświadczenie czym jest ciśnienie wysokość Słońca nad atmosferycznymi; omawia przyrządów do rodzajów wykazujące wpływ atmosferyczne; formułuje widnokręgiem oraz długość związek zmian ciśnienia obserwacji meteorologicznych; temperatury wnioski z przeprowadzonych cienia w poszczególnych porach atmosferycznego odczytuje symbole umieszczone na proces topnienia; doświadczeń; omawia budowę roku. z aktywnością psychofizyczną na mapie pogody; prowadzi obserwuje i nazywa zjawiska wiatromierza; przygotowuje człowieka; kalendarz pogody na podstawie atmosferyczne występujące możliwą prognozę pogody na przygotowuje informację na obserwacji wybranych w Polsce; zapisuje temperaturę dzień następny dla swojej temat rodzajów wiatru; podaje składników pogody; wyjaśnia dodatnią i ujemną; na miejscowości; omawia zmiany przykłady praktycznego pojęcia: wschód podstawie obserwacji określa temperatury powietrza w ciągu wykorzystania wiadomości Słońca, zachód Słońca; stopień zachmurzenia nieba; dnia; wyjaśnia, czym są dotyczących zmian wymienia daty rozpoczęcia omawia sposób pomiaru ilości górowanie Słońca i południe temperatury i długości cienia kalendarzowych pór roku; opadów; podaje nazwy osadów słoneczne; omawia zmiany w ciągu dnia (np. wybór podaje po 3 przykłady zmian atmosferycznych; określa w pozornej wędrówce Słońca ubrania, pielęgnacja roślin, zachodzących w przyrodzie jednostki, w których wyraża się nad widnokręgiem ustawienie budy dla psa); w poszczególnych porach roku; składniki pogody; przeprowadza w poszczególnych porach roku. wymienia fenologiczne pory proponuje sposoby opieki nad doświadczenie wykazujące roku, czyli te, które wyróżnia zwierzętami w okresie zimy. obecność powietrza; podaje się na podstawie fazy rozwoju nazwę jednostki pomiaru roślinności. ciśnienia; przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność ciśnienia atmosferycznego; podaje nazwę jednostki, w której wyraża się prędkość wiatru na 5

6 podstawie instrukcji buduje wiatromierz; dokonuje pomiaru składników pogody prowadzi kalendarz pogody; omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem; wskazuje zależności między wysokością Słońca a długością cienia; wyjaśnia pojęcia: równonoc jesienna, równonoc wiosenna, przesilenie letnie, przesilenie zimowe; omawia cechy pogody w poszczególnych porach roku. Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia wyjaśnia pojęcia: organizm podaje charakterystyczne cechy omawia hierarchiczną budowę podaje przykłady różnych jednokomórkowy, organizm organizmów; rozpoznaje na organizmów sposobów wykonywania tych temat najmniejszych wielokomórkowy; odróżnia ilustracji wybrane wielokomórkowych; samych czynności przez i największych organizmów organizmy jednokomórkowe od organy/narządy; wymienia charakteryzuje czynności organizmy (np. ruch, wzrost); żyjących na Ziemi; uzasadnia wielokomórkowych; omawia czynności życiowe organizmów; życiowe organizmów; omawia porównuje rozmnażanie potrzebę klasyfikacji dwie wybrane czynności podaje nazwy królestw cechy rozmnażania płciowego płciowe i bezpłciowe; organizmów; charakteryzuje życiowe organizmów; omawia organizmów; omawia cechy i bezpłciowego; omawia cechy porównuje sposoby odżywiania wirusy; wymienia nazwy cechy przedstawicieli dwóch roślin, zwierząt i grzybów; przedstawicieli poszczególnych się roślin, zwierząt i grzybów; jednostek systematycznych; dowolnych królestw opisuje wybranych królestw organizmów; omawia sposób wytwarzania omawia zasady nazewnictwa 6

7 organizmów; przyporządkowuje przedstawicieli roślin, zwierząt charakteryzuje królestwo pokarmu przez rośliny; określa organizmów; przygotowuje podane organizmy do grup i grzybów, uwzględniając protistów; wyjaśnia pojęcia: rolę, jaką odgrywają w informacje na temat długości troficznych (samożywne, środowisko, w którym żyją; organizm samożywny, organizm przyrodzie zwierzęta życia wybranych organizmów cudzożywne); podaje przykłady dzieli organizmy na samożywne cudzożywny; wymienia cechy odżywiające się szczątkami (żyjących najdłużej i najkrócej); organizmów cudzożywnych; i cudzożywne; podaje przykłady roślinożerców; podaje glebowymi; wyjaśnia, na czym wymienia przedstawicieli organizmów roślinożernych; przykłady zwierząt polega pasożytnictwo; temat pasożytnictwa w świecie mięsożerców żyjących w Polsce; dzieli mięsożerców na odżywiających się szczątkami uzasadnia, że rośliny nie roślin wymienia przedstawicieli drapieżniki i padlinożerców; glebowymi; wymienia mogłyby istnieć bez obecności wszystkożerców; wymienia, na wyjaśnia, na czym polega przedstawicieli pasożytów; zwierząt. temat pasożytnictwa w świecie podstawie ilustracji, wszystkożerność; wyjaśnia, wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha bakterii, grzybów, protistów charakterystyczne cechy czym są zależności pokarmowe; pokarmowego; wyjaśnia, co to podaje przykłady obrony przed drapieżników; układa łańcuch podaje nazwy ogniw łańcucha jest sieć pokarmowa. wrogami w świecie roślin pokarmowy z podanych pokarmowego. i zwierząt; uzasadnia, że organizmów. zniszczenie jednego elementu przyrody może doprowadzić do wyginięcia innych. Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka dzieli pożywienie ze względu na wymienia składniki pokarmowe; omawia rolę składników omawia rolę witamin; omawia przedstawia krótkie informacje pochodzenie; podaje przykłady podaje przykłady produktów pokarmowych w organizmie; skutki niedoboru i nadmiernego na temat sztucznych produktów pochodzenia zawierających duże ilości białek, wymienia produkty zawierające spożycia poszczególnych barwników, aromatów roślinnego i zwierzęcego; cukrów, tłuszczów; wymienia sole mineralne; wyjaśnia, na składników pokarmowych; identycznych z naturalnymi, omawia znaczenie wody dla zasady spożywania posiłków; czym polega estetyczne wymienia wybrane objawy konserwantów znajdujących organizmu; omawia zasady wymienia narządy budujące nakrycie stołu; opisuje drogę niedoboru jednej z poznanych się w żywności; przedstawia przygotowywania posiłków; przewód pokarmowy; omawia pokarmu w organizmie; witamin; na podstawie analizy krótkie informacje na temat 7

8 wskazuje na modelu położenie rolę układu pokarmowego; omawia, co dzieje się piramidy pokarmowej układa wpływu napojów poszczególnych narządów omawia zasady higieny układu z pokarmem po zakończeniu dzienny jadłospis dla ucznia 4 energetyzujących na organizm przewodu pokarmowego; pokarmowego; omawia rolę trawienia; wymienia funkcje klasy; wyjaśnia rolę enzymów człowieka; omawia objawy wyjaśnia, dlaczego należy serca i naczyń krwionośnych; układu krwionośnego; wyjaśnia, trawiennych; wskazuje narządy, i skutki anoreksji; omawia rolę dokładnie żuć pokarm; omawia rolę układu czym jest tętno; proponuje w których zachodzi narządów wspomagających uzasadnia konieczność mycia krwionośnego zestaw prostych ćwiczeń mechaniczne i chemiczne trawienie; wymienia czynniki, rąk przed każdym posiłkiem; w transporcie substancji poprawiających przekształcanie pokarmu; które mogą szkodliwie wpłynąć wskazuje na schemacie serce, w organizmie; wymienia funkcjonowanie układu wyjaśnia, jak należy dbać na funkcjonowanie wątroby naczynia krwionośne; narządy budujące drogi krwionośnego; określa cel o układ krwionośny; lub trzustki; przygotowuje mierzy puls; liczy ilość uderzeń oddechowe; określa rolę układu wymiany gazowej; omawia podaje przykłady produktów informacje serca na minutę; na modelu oddechowego; opisuje zmiany budowę płuc; wyjaśnia, na czym żywnościowych korzystnie na temat grup krwi lub chorób pokazuje położenie narządów w wyglądzie części piersiowej polega oddychanie komórkowe; wpływających na pracę układu krwi; charakteryzuje rolę budujących układ oddechowy; tułowia podczas wdechu porównuje zapotrzebowanie krwionośnego; omawia poszczególnych składników wymienia zasady higieny układu i wydechu; wymienia produkty energetyczne organizmu wymianę gazową zachodzącą krwi; porównuje wielkość oddechowego; podaje oddychania komórkowego; człowieka w zależności od w płucach; wyjaśnia, na czym płuca lewego i prawego przykłady czynności, do poprawnie opisuje przebieg podanych czynników (np. stan polega współdziałanie układów: wyjaśnia przyczynę różnicy; wykonywania których doświadczenia wykazującego zdrowia, wiek, płeć, wysiłek pokarmowego, oddechowego uzasadnia konieczność niezbędna jest energia; obecność dwutlenku węgla fizyczny); rozróżnia rodzaje i krwionośnego w procesie regularnego odżywiania się dla wykonuje, zgodnie z instrukcją, i pary wodnej w wydychanym połączeń kości; podaje nazwy uzyskiwania energii przez prawidłowego funkcjonowania doświadczenie wykazujące powietrzu; wymienia elementy głównych stawów organizmu organizm; formułuje wnioski organizmu; przygotowuje obecność dwutlenku węgla budujące układ ruchu; podaje człowieka; z przeprowadzonych informacje na temat dziennego i pary wodnej w wydychanym nazwy głównych elementów wskazuje na planszy elementy doświadczeń; analizuje wartości zapotrzebowania powietrzu; podaje nazwy szkieletu; wymienia 3 funkcje budowy oka; wymienia zadania energetyczne wybranych energetycznego człowieka substancji powstających szkieletu; wymienia zasady mózgu; wskazuje na planszy produktów spożywczych; na w zależności od płci, wieku, w procesie oddychania; higieny układu ruchu; omawia pozostałe elementy wnętrza modelu lub planszy wskazuje rodzaju wykonywanej pracy wskazuje na modelu lub planszy rolę poszczególnych narządów ucha; wskazuje na planszy kości o różnych kształtach; wyjaśnia; dlaczego w okresie elementy szkieletu; wyjaśnia zmysłów; podaje nazwy drogę informacji dźwiękowych; omawia pracę mięśni szkolnym należy szczególnie 8

9 pojęcie stawy ; omawia 2 elementów budowy oka, wskazuje różnice w budowie szkieletowych; wymienia dbać o prawidłową postawę; zasady higieny układu ruchu; służących do jego ochrony; ciała kobiety i mężczyzny; narządy budujące układ omawia działanie mięśni, wymienia narządy zmysłów; na wskazuje na planszy małżowinę omawia rolę poszczególnych nerwowy; wyjaśnia, w jaki narządów wewnętrznych; planszy lub modelu wskazuje uszną, przewód słuchowy narządów układu rozrodczego; sposób układ nerwowy odbiera podaje przykłady skutków elementy oka służące jego i błonę bębenkową; omawia na planszy wskazuje miejsce informacje z otoczenia; uszkodzenia układu ochronie przed rolę skóry jako narządu zmysłu; zapłodnienia; omawia główne uzasadnia, że układ nerwowy erwowego; zanieczyszczeniami: brwi, wymienia zasady higieny oczu etapy rozwoju dziecka koordynuje pracę wszystkich powieki, rzęsy; omawia rolę i uszu; wymienia narządy wewnątrz organizmu matki; narządów zmysłów; wyjaśnia temat wad wzroku lub słuchu; ucha; wymienia zadania tworzące żeński i męski układ omawia zmiany zachodzące przyczyny różnic w budowie przygotowuje przykładowe narządów smaku i powonienia; rozrodczy; określa rolę układu w dwóch dowolnie wybranych układu rozrodczego żeńskiego informacje na temat roli kobiet wymienia rodzaje smaków; rozrodczego; omawia zasady etapach rozwojowych i męskiego; omawia rozwój i mężczyzn w rodzinie przyporządkowuje podane higieny układu rozrodczego; na człowieka; charakteryzuje okres zygoty od momentu i społeczeństwie na przestrzeni cechy budowy zewnętrznej do planszy wskazuje miejsce wieku dorosłego i okres zapłodnienia do chwili kilku pokoleń (np. zajęcia sylwetki kobiety lub mężczyzny; rozwoju zarodka; wyjaśnia starości. zagnieżdżenia się w macicy; prababci, babci, mamy, wskazuje na planszy położenie pojęcie ciąża ; podaje wyjaśnia, jaką rolę pełni łożysko starszej siostry, itp.); podaje narządów układu rozrodczego; przykłady zmian zachodzących omawia zmiany zachodzące przykłady czynników, które rozpoznaje komórki rozrodcze: w organizmie w poszczególnych w poszczególnych etapach mogą zakłócić rozwój płodu; męską i żeńską; wyjaśnia etapach rozwojowych; rozwojowych; porównuje wykonuje oś czasu pojęcie zapłodnienie ; podaje wymienia zmiany fizyczne funkcjonowanie przedstawiającą okresy życia nazwy etapów życia po zachodzące w okresie organizmu w poszczególnych człowieka. narodzeniu; charakteryzuje dojrzewania u dziewcząt i okresach życia. dowolny etap rozwojowy; chłopców; podaje nazwy podaje przykłady zmian w kolejnych okresów organizmie świadczących o rozwojowych. rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci. 9

10 Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia wymienia drogi wnikania do wymienia przyczyny chorób wymienia objawy towarzyszące opisuje objawy wybranych wyjaśnia istotę działania organizmu człowieka zakaźnych; wyjaśnia, co to jest gorączce; wymienia sposoby chorób zakaźnych; omawia szczepionek; przygotowuje drobnoustrojów gorączka; omawia przyczyny zapobiegania zatruciom sposób postępowania informacje na temat objawów chorobotwórczych; odczytuje zatruć; określa zachowania pokarmowym; omawia zasady w przypadku chorób zakaźnych; boreliozy i sposobów informacje umieszczane na zwierzęcia, które mogą przechowywania żywności; wymienia drobnoustroje postępowania w przypadku opakowaniach żywności (skład, świadczyć o tym, że jest ono wyjaśnia pojęcie pasożyty mogące wnikać do organizmu zachorowania; przygotowuje data przydatności do spożycia, chore na wściekliznę; wewnętrzne ; podaje przykłady przez uszkodzoną skórę; informacje na temat sposób przechowywania); rozpoznaje wszy i kleszcze; pasożytów zewnętrznych; dzieli pasożyty na zewnętrzne pasożytów wewnętrznych, wymienia miejsca omawia sposoby zapobiegania wyjaśnia pojęcie pasożyty i wewnętrzne, podając innych niż omówione na lekcji; występowania kleszczy; zarażeniu się pasożytami zewnętrzne ; omawia zasady przykłady; charakteryzuje przygotowuje informacje wskazuje sposoby wewnętrznymi; omawia zapobiegania chorobom objawy mogące świadczyć o znaczeniu filtrów UV, zabezpieczania się przed sytuacje sprzyjające zarażeniom przenoszonym przez zwierzęta o obecności pasożyta rozsądnym korzystaniu kleszczami; wymienia pasożyty pasożytami zewnętrznymi domowe; opisuje sposób wewnętrznego; omawia z kąpieli słonecznych wewnętrzne człowieka; omawia wyjaśnia, dlaczego należy dbać pielęgnacj skóry ze szczególnym zmiany, jakie mogą pojawić się i solariów; wykonuje plakat lub sposoby zapobiegania zarażeniu o higienę skóry; omawia sposób uwzględnieniem okresu na skórze w okresie gazetkę ze wskazówkami, jak się wybranym pasożytem mycia włosów; opisuje sposób dojrzewania; wyjaśnia, dojrzewania; wyjaśnia, na czym uniknąć niebezpiecznych wewnętrznym; wymienia pielęgnacji paznokci; wyjaśnia, na czym polega higiena jamy polega higiena osobista; sytuacji w domu; przygotowuje pasożyty zewnętrzne; omawia na czym polega właściwy dobór ustnej; charakteryzuje objawy demonstruje sposób zakładania dane statystyczne dotyczące lub demonstruje sposób mycia odzieży; omawia skutki stłuczeń i złamań; omawia opatrunków; demonstruje np. liczby pożarów, liczby rąk; wyjaśnia, dlaczego ważna upadków; omawia zasady objawy oparzeń; odczytuje sposób; unieruchamiania wypadków drogowych jest czystość rąk; omawia udzielania pierwszej pomocy symbole umieszczane na kończyn; z udziałem pieszych, dzieci itp. sposób mycia zębów; wymienia w przypadku skaleczeń; omawia opakowaniach substancji omawia zasady postępowania przyczyny wypadków; wyjaśnia, zasady udzielania pierwszej niebezpiecznych; wyjaśnia, w przypadku zatruć środkami temat pomocy osobom dlaczego nawet drobne pomocy przy oparzeniach; czym są niewypały chemicznymi; charakteryzuje uzależnionym; przygotowuje 10

11 zranienia powinny zostać omawia zasady pielęgnacji i niewybuchy; omawia rodzaje zagrożeń informacje na temat zdezynfekowane; wymienia ozdobnych roślin trujących zagrożenia ze strony owadów występujących możliwych przyczyn, postaci i numery telefonów alarmowych; i silnie drażniących; omawia i roślin; wyjaśnia, na czym poza domem; rozpoznaje 2 3 profilaktyki omawia zasady bezpiecznego zagrożenia związane polega palenie bierne; dziko rosnące rośliny trujące; chorób nowotworowych. korzystania z domowych z przebywaniem nad wodą; wymienia wyjaśnia, czym jest urządzeń elektrycznych; podaje przykłady wypadków, skutki przyjmowania uzależnienie; charakteryzuje wymienia przyczyny wypadków które mogą się zdarzyć na wsi; narkotyków; wyjaśnia, czym jest substancje znajdujące się drogowych; omawia zasady wyjaśnia, na czym polega asertywność. w dymie papierosowym; poruszania się po drogach; bezpieczeństwo podczas zabaw uzasadnia konieczność objaśnia znaczenie kilku znaków ruchowych; omawia sposób zachowań asertywnych. dotyczących bezpieczeństwa na postępowania w przypadku drogach; podaje przynajmniej pożaru; wyjaśnia, jak należy dwa przykłady negatywnego postępować z zardzewiałymi wpływu dymu tytoniowego i przedmiotami niewiadomego alkoholu na organizm pochodzenia; podaje przykłady człowieka; prezentuje właściwe substancji, które mogą zachowanie asertywne uzależniać; podaje przykłady w wybranej sytuacji. sytuacji, w których należy zachować się asertywnie. Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie wskazuje na mapie lądy oraz podaje przykłady wód słodkich wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, charakteryzuje wody słodkie wyszukuje i prezentuje morza i oceany; podaje (w tym wód powierzchniowych) wody słone; charakteryzuje występujące na Ziemi; omawia, informacje typu naj przykłady wód słonych; i wód słonych; wyjaśnia, jak wody powierzchniowe; omawia jak powstają bagna; omawia, (najdłuższa rzeka, największe wymienia przystosowania powstają rzeki; wskazuje warunki niezbędne do popierając przykładami, wpływ jezioro, największa głębia 11

12 wybranych zwierząt, np. ryb, różnice między oceanem powstania jeziora; wymienia ruchu wody na aktywność oceaniczna); przygotowuje delfinów, do życia w wodzie; a morzem charakteryzuje cechy budowy zwierząt ruchową organizmów; wyjaśnia, informacje na temat rysuje liście roślin wodnych, np. warunki życia w wodzie; wodnych ułatwiające dlaczego zbiornik wodny nie przystosowań organizmów wywłócznika; podaje 2 3 omawia przystosowania roślin pokonywanie oporu wody; zamarza do dna; wymienia wodnych (np. żaby) do przykłady zwierząt do życia w wodzie; wyjaśnia, co podaje przykłady zwierząt czynniki wpływające na ilość przetrwania zimy; oddychających tlenem to jest plankton; wymienia unoszonych przez prąd wody, światła i głębokość, na jaką ono podaje przykłady pozytywnego rozpuszczonym w wodzie; źródła tlenu rozpuszczonego pływających, przytwierdzonych przenika; omawia i negatywnego wpływu rzek na podaje przykłady organizmów w wodzie; opisuje sposoby pod wodą i żyjących na dnie; rzeźbotwórczą działalność rzeki; życie i gospodarkę człowieka; żyjących na dnie zbiornika pobierania tlenu przez wyjaśnia, dlaczego większość oblicza prędkość z jaką woda wodnego; na planszy lub organizmy żyjące w wodzie; na organizmów wodnych może płynie w rzece temat rzek, np. największych, schematycznym rysunku planszy lub schematycznym przetrwać zimę; omawia wyjaśnia pojęcie plecha ; najdłuższych, okresowych przyporządkowuje (lub opisuje): rysunku podpisuje elementy warunki świetlne panujące omawia odżywianie się podaje przykłady pozytywnej koryto rzeki, obszar zalewowy, doliny rzeki; podaje nazwy w zbiorniku wodnym; omawia pierwotniaków; omawia rolę i negatywnej roli glonów dolinę, brzeg prawy i lewy; organizmów żyjących w biegu budowę doliny rzecznej; pierwotniaków w łańcuchach morskich; przygotowuje krótki opisuje schemat rzeki, górnym, środkowym i dolnym wymienia cechy, którymi różnią pokarmowych; wyjaśnia wpływ opis najbliższego jeziora; wymieniając: źródło, bieg rzeki; wskazuje na mapie się poszczególne odcinki rzeki; mieszania się wód jeziora na przygotowuje ciekawostki na górny, środkowy, dolny, ujście; dorzecze; wyjaśnia pojęcia: omawia przystosowania życie organizmów wodnych temat organizmów żyjących wskazuje na mapie rzekę rzeka główna, dopływ, dorzecze organizmów żyjących w biegu wyjaśnia, dlaczego w strefie w morzach; wskazuje na mapie główną i jej dopływy; wymienia cechy glonów; podaje górnym, środkowym i dolnym przybrzeżnej jeziora występuje położenie morza najbardziej rozpoznaje na rysunku glony nazwy przedstawicieli glonów rzeki; omawia sposób pomiaru bogactwo organizmów żywych; i najmniej zasolonego. jednokomórkowe, kolonijne, jednokomórkowych, prędkości wody w rzece; charakteryzuje zależności wielokomórkowe; odróżnia kolonijnych wyjaśnia pojęcie glony ; pokarmowe występujące glony jednokomórkowe od i wielokomórkowych; wymienia wskazuje poszczególne w strefie otwartej toni wodnej pierwotniaków; rozpoznaje sposoby poruszania się elementy budowy glonów jeziora; omawia sposób amebę i pantofelka; opisuje, np. pierwotniaków; podaje nazwy wielokomórkowych; omawia odżywiania się małży; wyjaśnia na schematycznym rysunku, stref życia w jeziorze; znaczenie glonów; omawia przyczyny różnic w zasoleniu nazwy stref życia w jeziorze; z podanych organizmów układa znaczenie pierwotniaków; mórz i oceanów; opisuje cechy 12

13 odczytuje z ilustracji nazwy 2 3 łańcuch pokarmowy w jeziorze; omawia warunki życia przystosowujące organizmy do organizmów żyjących omawia warunki panujące w jeziorze w zależności od pory życia w strefie głębinowej mórz w poszczególnych strefach w strefie przybrzeżnej jeziora; roku; wymienia czynniki i oceanów. jeziora; uzupełnia brakujące podaje przykłady roślin strefy warunkujące życie nazwy organizmów tworzących przybrzeżnej jeziora; podaje w poszczególnych strefach łańcuch pokarmowy w jeziorze; nazwy organizmów tworzących jeziora; charakteryzuje podaje przykłady ryb żyjących w plankton; podaje nazwy roślinność strefy przybrzeżnej strefie przybrzeżnej jeziora; zwierząt żyjących w strefie toni jeziora; omawia warunki podaje przykłady innych wodnej lub strefie wód panujące w strefie otwartej toni zwierząt żyjących w strefie głębokich jeziora; wymienia wodnej jeziora; wyjaśnia, przybrzeżnej jeziora; wymienia czynniki wpływające na dlaczego w strefie wód po 1 przykładzie zwierząt obecność organizmów żyjących głębokich jeziora nie występują żyjących w strefie toni wodnej w morzach i oceanach; omawia rośliny; wyjaśnia, dlaczego i strefie wód głębokich jeziora; piętrowe rozmieszczenie glony są rozmieszczone podaje nazwy stref życia glonów w morzach i oceanach; piętrowo w morzach i w morzach i oceanach; podaje podaje nazwy zwierząt żyjących oceanach; omawia warunki nazwy organizmów tworzących w strefie otwartej toni wodnej panujące w strefie głębinowej plankton; podaje nazwy mórz i oceanów. mórz i oceanów; podaje zwierząt żyjących w strefie przykłady zależności przybrzeżnej mórz i oceanów. pokarmowych występujących w morzach i oceanach. Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie na podstawie obserwacji podaje nazwy grup skał; podaje omawia budowę skał; opisuje opisuje skały występujące przygotowuje kolekcję skał wymienia 2 cechy przykłady poszczególnych budowę skał litych, zwięzłych w najbliższej okolicy; z najbliższej okolicy wraz z ich 13

14 charakteryzujące skały: lite, rodzajów skał; omawia etapy i luźnych; wyjaśnia, w jaki przyporządkowuje rodzaje skał opisem; ocenia żyzność gleb zwięzłe i luźne; powstawania gleby; omawia sposób powstaje próchnica; do rodzajów gleb, które na nich w najbliższej okolicy; przyporządkowuje podane skały budowę gleby; wymienia omawia żyzność powstały; omawia przykładowe przygotowuje dokumentację (1 2) do poszczególnych grup; rodzaje gleb występujących poszczególnych rodzajów gleb; sposoby ograniczania strat fotograficzną na temat wymienia 2 3 nazwy gleb; w Polsce; omawia rolę wyjaśnia, dlaczego należy dbać wody przez zwierzęta; omawia organizmów glebowych wymienia organizmy żyjące organizmów glebowych; o glebę; charakteryzuje rolę wiatru w życiu roślin; występujących w najbliższej w glebie; omawia omawia rolę korzeni roślin przystosowania roślin charakteryzuje wymianę okolicy; przygotowuje przystosowania zwierząt do lądowych; wskazuje zabezpieczające przed utratą gazową u roślin; charakteryzuje informacje na temat zmian temperatury; na planszy przystosowania roślin do wody; wymienia przykłady poszczególne warstwy lasu, przystosowań 2 3 gatunków dydaktycznej lub ilustracji ochrony przed niekorzystną przystosowań chroniących uwzględniając czynniki zwierząt lub roślin do życia wskazuje warstwy lasu; (zbyt niską lub zbyt wysoką) zwierzęta przed działaniem abiotyczne oraz rośliny w ekstremalnych warunkach wymienia po dwa gatunki temperaturą; podaje nazwy wiatru; opisuje sposoby i zwierzęta żyjące w tych lądowych; przygotowuje organizmów żyjących w jednej warstw lasu; omawia zasady wymiany gazowej u zwierząt warstwach; przyporządkowuje informacje o życiu wybranych lub dwóch wybranych zachowania się w lesie; lądowych omawia znaczenie rodzaj lasu do typu gleby, na organizmów leśnych (innych, warstwach lasu; podaje po dwa wymienia nazwy przykładowych lasu; omawia wymagania której rośnie; podaje przykłady niż omawiane na lekcji) przykłady drzew iglastych organizmów żyjących środowiskowe wybranych drzew rosnących z uwzględnieniem ich i liściastych; rozpoznaje dwa w poszczególnych warstwach gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych typach lasów; przystosowań do życia w danej drzewa iglaste i dwa liściaste; lasu; podaje charakterystyczne w poszczególnych warstwach przyporządkowuje nazwy warstwie lasu; przygotowuje opisuje wygląd łąki (uwzględnia cechy igieł; porównuje wygląd lasu; porównuje drzewa gatunków roślin do informacje na temat roślin występowanie traw, drobnych igieł sosny i świerka; wymienia liściaste z iglastymi; rozpoznaje charakterystycznych barw łąki; iglastych pochodzących zwierząt); podaje dwa przykłady cechy budowy roślin iglastych rosnące w Polsce rośliny iglaste; uzasadnia, że łąka jest z innych regionów świata, znaczenia łąki; wyjaśnia, ułatwiające ich rozpoznawanie, rozpoznaje przynajmniej sześć środowiskiem życia wielu uprawianych w ogrodach; dlaczego nie wolno wypalać np. kształt i liczba igieł, kształt gatunków drzew liściastych; zwierząt; podaje przykłady charakteryzuje bory, grądy, traw; podaje nazwy zbóż i wielkość szyszek; wymienia wymienia typy lasów rosnących innych upraw niż zboża, łęgi i buczyny; wykonuje zielnik uprawianych na polach; podaje cechy ułatwiające w Polsce przedstawia zmiany warzywa, drzewa i krzewy roślin łąkowych; wyjaśnia, przykłady warzyw uprawianych rozpoznawanie drzew zachodzące na łące w różnych owocowe, wskazując sposoby czym jest walka biologiczna; na polach; wymienia nazwy liściastych; wymienia cechy łąki; porach roku; rozpoznaje pięć ich wykorzystywania; 14

15 drzew uprawianych w sadach; wymienia zwierzęta gatunków roślin występujących przedstawia zależności temat korzyści i zagrożeń wymienia dwa szkodniki upraw mieszkające na łące i żerujące na łące; wyjaśnia, które zboża występujące na polu w formie wynikających ze stosowania polowych; uzupełnia brakujące na niej; w formie łańcucha należą do ozimych, a które do łańcuchów pokarmowych. chemicznych środków ogniwa w łańcuchach pokarmowego przedstawia jarych; podaje przykłady zwalczających szkodniki. pokarmowych organizmów proste zależności pokarmowe wykorzystywania uprawianych żyjących na polu. między organizmami żyjącymi warzyw; wymienia na łące; omawia sposoby sprzymierzeńców człowieka wykorzystywania roślin w walce ze szkodnikami upraw zbożowych; wymienia nazwy polowych. krzewów uprawianych w sadach. 15