Chrońmy Przyrodę Ojczystą

Chrońmy Przyrodę Ojczystą Organ Państwowej Rady Ochrony Przyrody SPIS TREŚCI Tom 71, zeszyt 6, listopad/grudzień 2015 ARTYKUŁY ARTICLES ARTYKUŁY ARTICLES Jan Aleksandra Bodziarczyk, Biedrzycka: Malwina Siwy, Wpływ Marcin zaniku Widlak: i fragmentacji Struktura, dynamika siedliska i stan na strukturę zdrowotny genetyczną cisa pospolitego populacji susła Taxus perełkowanego baccata w Spermophilus rezerwacie przyrody suslicus Cisy wykorzystanie w Mogilnie danych (Karpaty genetycznych Zachodnie) do Structure, planowania dynamics ochrony gatunku and The health effect status of habitat of the fragmenta on European yew and Taxus loss baccata on gene c popula on structure in of the spo ed Cisy w suslik Mogilnie popula ons the use of nature gene cal reserve data (Western in species Carpathians) conserva on...... 403 243 Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Joanna Perzanowska: Monitoring gatunków zwierząt i roślin w Polsce Magdalena w latach Lenda, 2009 2014 Piotr Skórka: Monitoring Orzech of animal włoski Juglans and plant regia species nowy, in Poland potencjalnie in 2009 2014 inwazyjny... gatunek w rodzimej 422 Carlos florze Bau sta, Walnut Agnieszka Juglans Olszańska, regia a Teresa new, poten ally Berezowska-Cnota, invasive species Hubert in Fedyń, na ve Tomasz flora... Jastrzębski, 261 Robert Nowakowski, Agnieszka Marcela, Nuria Selva: Odszkodowania za szkody powodowane Piotr przez Profus, niedźwiedzie Mateusz brunatne Matysiak: w Obserwacje województwie pomurnika podkarpackim Tichodroma w latach muraria 1999 2014 w Polsce poza tatrzańską ostoją lęgową Compensa ons Records for of brown Wallcreeper bear damages Tichodroma in the muraria Podkarpackie in Poland Voivodeship outside the in breeding 1999 2014 site... in the Tatra Mts 442 271 Jerzy Kruk, Renata Szymańska: Rukiew drobnolistna Nastur um microphyllum (Boenn.) Rchb. nowe NOTATKI stanowiska NOTESw okolicach Krakowa New stands of one-row yellow cress Nastur um microphyllum (Boenn.) Rchb. in the surroundings of Kraków... 279 Adam Zbyryt, Edyta Kapowicz, Szymon Bzoma: Druga największa kolonia czapli białej Ardea alba w Polsce Adam The Olszewski, second largest Michał colony Główka: of Great Występowanie White Egret różanki Ardea Rhodeus alba in Poland sericeus... (Pallas, 1776) i piskorza Misgurnus 454 Arkadiusz fossilis Sikora: (Linné, Śródlądowa 1758) w Puszczy obserwacja Kampinoskiej foki pospolitej The Phoca occurrence vitulina of na the Wiśle bi erling koło Gniewu Rhodeus sericeus (Pallas, 1776) Inland and record weatherfish of harbour Misgurnus seal Phoca fossilis vitulina (Linné, on the 1758) Vistula in the River Kampinos near Gniew Forest (Pomerania) (Central Poland)... 460287 Przemysław Stolarz, Ewa Stolarz: Liczne występowanie salwinii pływającej Salvinia natans Adam w dolinie Stebel: dolnej Mech Pilicy pędzliczek The abundance szerokolistny of floa ng Syntrichia watermoss la folia Salvinia (Hartm.) natans Huebener in the lower w Karpatach Pilica Polskich river i problemy valley... jego ochrony The Water Screw-moss Syntrichia la folia in the Polish Carpathians and problems 463 Zbigniew of its Kołodziej, protec on Piotr... Bilański, Marek Pająk: Nowe stanowiska nasięźrzału pospolitego 293 Ophioglossum vulgatum na Płaskowyżu Kolbuszowskim New locali es of adder s-tongue Marcin Ophioglossum Nobis, Agnieszka vulgatum Nobis: on the Stanowisko Kolbuszowa Plateau sasanki... otwartej Pulsa lla patens (L.) Mill. (Ranunculaceae) 467 Adam w Kapler, Starachowicach Wiesław Gawryś, (Przedgórze Bronisław Iłżeckie) Szmit, Antoni A locality Krzyżewski: of Pulsa lla Nowe, patens liczne stanowisko (L.) Mill. (Ranunculaceae) sasanki łąkowej in Pulsa lla Starachowice pratensis (Iłża (Ranunculaceae) Foreland)... na Wysoczyźnie Ciechanowskiej Newly discovered, abundant 299 locality of Pulsa lla pratensis (Ranunculaceae) in Ciechanów Plateau (Central Poland)... 470 Adam P. Kubiak: Flora naczyniowa doliny Olszówki (Kotlina Sandomierska) walory i zagadnienia ochrony RECENZJE Vascular REVIEWS flora of the Olszówka valley (Kotlina Sandomierska, SE Poland) it s values and conserva on issues 303 Ryszard Marcin Ochyra: Stanisław Piotr Wilga: Górski: Rycerzyk Wątrobowce oliwkowożółty (Marchan ophyta) Tricholomopsis Leśnego decora Kompleksu (Fr.: Fr.) Promocyjnego Singer w Lasach Lasy Oliwskich Środkowopomorskie (Trójmiejski Park Krajobrazowy) (Pomorze Zachodnie) Tricholomopsis... decora (Fr.: Fr.) Singer in Lasy Oliwskie Forests (Trójmiejski 476 Ryszard Landscape Ochyra: Park) Erwin... Domínguez Díaz: Flora na va Torres del Paine... 479311 RECENZJE REVIEWS Anna Medwecka-Kornaś: Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa (red.): Czerwona Księga Karpat Polskich. Rośliny naczyniowe... 314

ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 403 421, 2015 Struktura, dynamika i stan zdrowotny cisa pospolitego Taxus baccata w rezerwacie przyrody Cisy w Mogilnie (Karpaty Zachodnie) Structure, dynamics and health status of the European yew Taxus baccata popula on in the Cisy w Mogilnie nature reserve (Western Carpathians) JAN BODZIARCZYK, MALWINA SIWY, MARCIN WIDLAK Zakład Bioróżnorodności Leśnej, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu, Wydział Leśny Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja 31 425 Kraków, al. 29 Listopada 46 e-mail: rlbodzia@cyf-kr.edu.pl Słowa kluczowe: demografia, wzorzec przestrzenny, struktura populacji, rzadki i chroniony gatunek. Stanowisko cisa pospolitego Taxus baccata L. koło Mogilna jest aktualnie jednym z najbogatszych skupisk tego gatunku w polskiej części Karpat. Od kilkudziesięciu lat podlega ochronie rezerwatowej. W ciągu ostatnich 50 lat liczba osobników w populacji zwiększyła się prawie dwukrotnie, a sporo z nich wyrosło poza granicą rezerwatu. Badaniami objęto całość populacji, która liczy 1272 osobniki. Większość cisów nie wytwarza organów generatywnych (85%). W odniesieniu do danych sprzed 5 lat udział cisów o cechach pozwalających zidentyfikować płeć jest ponad czterokrotnie mniejszy, a w porównaniu do innych populacji karpackich badanych przez autorów cisy w Mogilnie najsłabiej obradzają (15% populacji). Większość osobników posiada zdrową i żywotną koronę (89%), ale aż u 67% cisów stwierdzono różnego rodzaju uszkodzenia pnia, wśród których dominują porażenia grzybowe. Głównym problemem w rozwoju populacji jest słabe obradzanie osobników i brak odpowiednio licznego odnowienia, które zapewniałoby ciągłość rozwoju populacji. Cisy w Mogilnie is one of the nine nature reserves that protect European yew in the Polish Western Carpathians. The local yew population is one of the largest mountain populations of this species in Poland. Detailed studies of the population structure and health status of each specimen were carried out in 2011 and 2012. A total of 1 272 yew specimens (over 0.5 m high) occur on an area of ca. 36 ha, which means that the number of yews increased almost twice during the 50 years. Also seedlings and undergrowth of the protected species occurred in the reserve, but their spatial distribution was irregular. The yew specimens are distributed over the nature reserve area in clusters. The majority of them grow on gentle slopes exposed to the north, while others prefer steep slopes of the streams banks (Fig. 2). In terms of altitude, their distribution in the reserve ranges from 556 m to 715 m above sea level. The height distribution of the local yew population specimens resembles, to some extent, the theoretical normal distribution, however, a discrepancy between the actual height distribution and the theoretical one is rather high (Fig. 7). The tallest yew in the nature reserve is 13 m high, while the female yew specimen growing outside the boundaries of the reserve is 19 m high (Fig. 9). The most numerous are 5.5 6.5 m yew specimens. Similarly to the height distribution, also the DBH distribution resembles the theoretical one. Also in this case, however, there are discrepancies between both patterns (Fig. 10). The DBH of yew specimens varies from 1.3 to 44.6 cm. The thickest specimen (nature monument) is growing outside the borders of the nature reserve its stem circumference is 393 cm (Fig. 9). In the whole population, only seven specimens of varying size were found dead. The percentage of specimens with determined sex is very low (15%), including ca. 12% produced female flowers, and 3% male flowers. The sex could not be determined for 85% of specimens, because they have not produced any flowers in the year when the study was carried out. It was found that as many as 89% of the yew population consist of specimens having vigorous, healthy crowns with deeply green needles and with no signs of any discolouration or defoliation (Fig. 12). On the other hand, the damaged stems were found in many yew specimens (67.4%; Fig. 13), which was caused mainly (35.5%) by various rot fungi. As far as the health status of the yew specimens is concerned, an interesting phenomenon was observed in the reserve, i.e. ca. 4.4% of stems had symptoms of bark peeling, and another 3.6% had traces of being grazed by red deer and roe-deer. Despite the fact that the European yew population protected in the nature reserve is large and still growing, its further maintenance is far from being secured. A low percentage of specimens producing flowers and poor seed production result in unsatisfactory natural regeneration of yew. Adverse growing conditions, such as a disturbed stand structure and strong competition from herbaceous vegetation dominated by blackberry (Rubus hirtus), reduce the establishment of seedlings and regeneration of yew specimens.

ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 422 441, 2015 Monitoring gatunków zwierząt i roślin w Polsce w latach 2009 2014 Monitoring of animal and plant species in Poland in 2009 2014 MAŁGORZATA MAKOMASKA JUCHIEWICZ, JOANNA PERZANOWSKA Instytut Ochrony Przyrody Polska Akademia Nauk 31 120 Kraków, al. A. Mickiewicza 33 e-mail: juchiewicz@iop.krakow.pl Słowa kluczowe: Dyrektywa Siedliskowa, gatunki o znaczeniu dla Wspólnoty, monitoring stanu populacji i siedlisk gatunków, ocena stanu ochrony. W latach 2009 2014 prowadzono terenowe prace monitoringowe w ramach projektu Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 faza III i faza IV. Była to kontynuacja prac będących częścią Państwowego Monitoringu Środowiska, rozpoczętych w latach 2006 2008. Tak jak poprzednio, koordynował je Instytut Ochrony Przyrody PAN na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Głównym celem projektu było opracowanie metodyk monitoringu gatunków i siedlisk przyrodniczych, ocena stanu populacji i siedlisk gatunków oraz struktury i funkcji siedlisk przyrodniczych na wybranych stanowiskach i obszarach Natura 2000. Efektem prac było także przygotowanie raportów dla Komisji Europejskiej na temat stanu ochrony gatunków i siedlisk o znaczeniu wspólnotowym na poziomie regionów biogeograficznych. W niniejszym artykule przedstawiono zakres i wyniki prac monitoringowych wykonanych w latach 2009 2014 w odniesieniu do gatunków zwierząt i roślin. In the years 2009 2014, the Institute for Nature Conservation of the Polish Academy of Science coordinated the monitoring project entitled Monitoring of species and natural habitats with particular regard to special areas of conservation of the Natura 2000 network the 3 rd and 4 th phases. The project was implemented within the framework of the State Monitoring of Environment, supervised by the Chief Inspectorate of Environmental Protection and financed by the National Fund of Environmental Protection. The main objectives of the project were to develop monitoring methods for particular species and natural habitats and to conduct a monitoring survey in selected localities situated inside and outside the Natura 2000 network. The survey focused on the assessment of the status of populations and habitats of species, and the structure and functions of natural habitats. The results of monitoring were used as a basis of reports submitted to the European Commission on the conservation status of species and habitats in the biogeographical regions. Organization and methodical assumptions, as well as the results of the 1 st and 2 nd phases of the monitoring program were presented, among others, in the Chrońmy Przyrodę Ojczystą (Makomaska-Juchiewicz et al. 2009). In the years 2009 2014, the project was continued. There were monitored 96 animal species at more than 2200 sites and 60 plant species, at 705 sites. Some species were surveyed twice in this period. For most of the plant species, the monitored sites are a good representation of their populations. The results of the monitoring project indicated that the conservation status of animal species was favourable at only 31% of the surveyed sites. At most of the sites, the status was unfavourable: inadequate U1 (at 31.4% of the sites and bad U2 at 30.4% of the sites (Fig. 4). Of the three parameters of the conservation status, the population got the lowest score. This parameter had the lowest percentage of FV (39%) and the highest percentage of U2 (27.6%) (Fig. 5). The best assessed parameter was the habitat of species. The comparison of the monitoring results between the two biogeographical regions did not show large differences in the conservation status of animal species. In the alpine region, however, the percentage of sites with bad conservation status was lower and the quality of species habitats was better than in the continental region (Figs 6, 7). For more than half of the surveyed animal species (61.5%), the monitoring results allowed to conclude on their conservation status at a national level (Fig. 8). For other species, the sample of the surveyed sites was too small. The results of the monitoring of plant species were similar. The conservation status of plant species was also unfavourable at most of the monitored sites. The percentage of favourable assessments (FV) was only 30%, while that of unfavourable-inadequate (U1) amounted to 36% and that of unfavourable-bad 32.7% (Fig. 9). It was the status of habitats which decided about the assessment of the overall conservation status as U1, while the bad conservation status U2 was most often the result of the bad status of populations (Fig. 10). Future prospects were the best assessed parameter; it was favourable at about 50% of the sites. It has been found that the conservation status of plant species is better in the alpine region where it was assessed as favourable at about 45% of the surveyed sites, and as bad at only 17.5%. In the continental region, the respective values amounted to 24.9% and 38.3%. The percentage of sites with unfavourable-inadequate U1 conservation status of plant species were similar in both regions about 36% (Fig. 11). Assessments of particular parameters of conservation status are also better in the alpine region, especially of the habitat and future prospects (Fig. 12). Assessments of the conservation status at the monitored sites were used to conclude on the conservation status of plant species in the country (Fig. 13).

ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 442 453, 2015 Odszkodowania za szkody powodowane przez niedźwiedzie brunatne w województwie podkarpackim w latach 1999 2014 Compensa ons for brown bear damages in the Podkarpackie Voivodeship in 1999 2014 CARLOS BAUTISTA 1, AGNIESZKA OLSZAŃSKA 1, TERESA BEREZOWSKA CNOTA 1, HUBERT FEDYŃ 2, TOMASZ JASTRZĘBSKI 2, ROBERT NOWAKOWSKI 2, AGNIESZKA MARCELA 2, NURIA SELVA 1 1 Instytut Ochrony Przyrody Polska Akademia Nauk 31 120 Kraków, al. A. Mickiewicza 33 e-mail: carlos@iop.krakow.pl; olszanska@iop.krakow.pl; berezowska@iop.krakow.pl; nuriselva@gmail.com 2 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie 35 001 Rzeszów, al. Marszałka Józefa Piłsudskiego 38 e-mail: hubert.fedyn.rzeszow@rdos.gov.pl; tomasz.jastrzebski.rzeszow@rdos.gov.pl; robert.nowakowski.rzeszow@rdos.gov.pl; sekretariat.rzeszow@rdos.gov.pl Słowa kluczowe: Bieszczady, konflikty między człowiekiem a dzikimi zwierzętami, odszkodowania, ochrona i zarządzanie dziką przyrodą, pasieka, Ursus arctos. Szkody powodowane przez niedźwiedzie są rekompensowane w wielu krajach Europy. W Polsce odszkodowania za szkody powodowane przez niedźwiedzie wypłacane są już od 1970 roku, jednak badania dotyczące rodzaju szkód, ich przyczyn oraz konsekwencji wypłacanych odszkodowań są nieliczne. W niniejszym artykule przedstawiono przestrzenny i czasowy rozkład odszkodowań wypłaconych za szkody powodowane przez niedźwiedzie na Podkarpaciu w latach 1999 2014. W badanym okresie na terenie woj. podkarpackiego wypłacono 545 rekompensat, w większości (97%) za szkody w pasiekach. Rocznie wypłacano średnio 34 (SD = 26,5) odszkodowania za szkody powodowane przez niedźwiedzie, jednak różnice pomiędzy poszczególnymi latami były wysokie (od 0 w 2006 r. do 99 w 2010 r.). Średni roczny sumaryczny koszt wypłacanych odszkodowań wyniósł 60 575 zł (SD = 65 077,1), a średni koszt jednego odszkodowania 1785 zł (SD = 1942,8). Większość zrekompensowanych szkód powodowanych przez niedźwiedzie (70%) zgłaszano od kwietnia do sierpnia, a najwięcej szkód notowano w kwietniu. Szkody były wyrządzane w całym zasięgu występowania niedźwiedzia na Podkarpaciu, wyróżniono jednak miejsca częstszego ich pojawiania się (tzw. hotspotów). W porównaniu z kosztami odszkodowań za szkody powodowane przez inne gatunki chronione czy kosztami odszkodowań wypłacanych w innych krajach, sumaryczne kwoty odszkodowań za szkody powodowane przez niedźwiedzie w Polsce są bardzo niskie. W artykule zwrócono uwagę na znaczenie polityk ochrony i zarządzania przyrodą, wdrażających i dofinansowujących mechanizmy zapobiegania szkodom, a co za tym idzie minimalizujących koszty odszkodowań. Podkreślono również konieczność stworzenia tzw. map ryzyka, które pozwolą na identyfikację obszarów częstszego występowania szkód i ukierunkowanie tam działań ochronnych. The damages caused by brown bears are compensated in many countries of Europe. In Poland damages caused by bears are compensated by the government since 1970; however the study of the compensation of bear damages and its underlying causes is still poorly addressed. Here we aimed at analyzing the spatial and temporal distribution of the compensation of damages caused by bears in Podkarpackie Voivodeship from 1999 to 2014. A total of 545 damages were compensated in the study period, from which 97% were damages to apiaries. An average of 34 (SD = 26.5) damages were compensated per year, although the variations were high, ranging from 0 to 99 compensations in 2006 and 2010, respectively. On average, 60,575 PLN (SD = 65,077.1) were compensated per year, and 1,785 PLN (SD = 1,942.8) were compensated per damage. The majority of the compensated damages (70%) occurred between April and August, with the highest peak in April (Fig. 3). Although compensated properties were located across the whole bear distribution in Podkarpackie, damages occurred more frequently in certain areas or hotspots. In comparison with other protected species and other countries with compensation schemes, the costs associated with damages caused by bears in Poland are very low. We highlight the importance of management and conservation policies that implement and subsidize measures to prevent damages in order to minimize compensation costs. To prevent efficiently the occurrence of damages caused by bears, we propose the creation of risk maps that allow the identification of more vulnerable areas to prioritize conservation efforts.

Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 454 459, 2015 Druga największa kolonia czapli białej Ardea alba w Polsce The second largest colony of Great White Egret Ardea alba in Poland ADAM ZBYRYT 1, EDYTA KAPOWICZ 1, SZYMON BZOMA 2 1 Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków 15 471 Białystok, ul. Ciepła 17 e-mail: adam.zbyryt@wp.pl, ekapowicz@ptop.org.pl 2 Grupa Badawcza Ptaków Wodnych KULING 81 526 Gdynia, ul. Świerkowa 34/7 e-mail: szymbz@poczta.onet.pl Słowa kluczowe: czapla biała, Ardea alba, kolonia lęgowa, czapla siwa, kormoran. Pod koniec kwietnia 2015 r. dokonano odkrycia lęgów czapli białej Ardea alba na jeziorze Gaładuś (54 10 06,3 N; 23 25 14,8 E). W dniu 22.05.2015 r. przeprowadzono szczegółową inwentaryzację zajętych gniazd kormoranów, czapli siwych i czapli białych gniazdujących na wyspie. Całkowita liczba par zasiedlająca badaną kolonię wynosiła 727, w tym 498 par kormoranów (68,5%), 116 par czapli białej (16,0%) i 113 par czapli siwej (15,5%). Odkryta kolonia czapli białej jest najdalej na północ wysuniętym w kraju stanowiskiem lęgowym tego gatunku. W 2015 r. była ona również największą kolonią czapli białej w Polsce i drugą (ex aequo) co do wielkości dotychczas znanych z terenu kraju. At the end of April breeding pairs of Great White Egret Ardea alba were discovered on the Lake Gaładuś (54 10 06,3 N; 23 25 14,8 E). On the 22 nd May 2015, a detailed survey of occupied nests of Cormorants Phalacrocorax carbo, Grey Herons Ardea cinerea and Great White Egrets was carried out on the island. The total number of pairs populating the investigated colony was 727, including 498 pairs of Cormorants (68.5%), 116 pairs of Great Egret (16.0%) and 113 pairs of Grey Heron (15.5%). The discovered colony of Great White Egret is the northernmost breeding site of this species in Poland. In 2015 this was also the largest colony of Great White Egret in Poland and the second (ex aequo) ever known in the country. 454

Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 460 462, 2015 Śródlądowa obserwacja foki pospolitej Phoca vitulina na Wiśle koło Gniewu Inland record of harbour seal Phoca vitulina on the Vistula River near Gniew (Pomerania) ARKADIUSZ SIKORA Stacja Ornitologiczna, Muzeum i Instytut Zoologii Polska Akademia Nauk 80 680 Gdańsk, ul. Nadwiślańska 108 e-mail: sikor@miiz.waw.pl Słowa kluczowe: Phoca vi ulina, śródlądzie, rzeka, Pomorze. W październiku 2015 roku na śródlądowym odcinku Wisły, poniżej Gniewu, w pobliżu miejscowości Wielkie Walichnowy (888 km rzeki) obserwowano jedną fokę pospolitą Phoca vitulina. Wcześniej, w lipcu 2012 roku, widziano osobnika tego gatunku koło Polskiego Gronowa (883 km rzeki). In October 2015, a single individual of harbour seal Phoca vitulina was observed on the inland waters of the Vistula river near Wielkie Walichnowy (the 888 th km of the river). Previously one individual of this species was observed near the same place (Polskie Gronowo, the 883 rd km of the Vistula) in July 2012. 460

Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 463 466, 2015 Liczne występowanie salwinii pływającej Salvinia natans w dolinie dolnej Pilicy The abundance of floa ng watermoss Salvinia natans in the lower Pilica river valley PRZEMYSŁAW STOLARZ, EWA STOLARZ Centrum Ekologii Człowieka 05 075 Warszawa-Wesoła, ul. T. Kościuszki 24 e-mail: przem.stolarz@gmail.com, ewa_stolarz@interia.pl Słowa kluczowe: salwinia pływająca, Salvinia natans, starorzecza, sieć Natura 2000. W latach 2013 2014 badano występowanie salwinii pływającej Salvinia natans (L.) All. w dolnej części doliny Pilicy (Nizina Mazowiecka, odcinek Białobrzegi Mniszew). Skontrolowano 81 zbiorników wodnych w dolinie oraz koryto rzeki na długości 28 km. Roślinę wykryto na 27 stanowiskach w polach ATPOL ED68, ED86 i ED87, głównie w starorzeczach (51,9% stanowisk), rzadziej w korycie rzeki (29,6%) oraz w stawach i sadzawkach (18,5%). In 2013 2014, the presence of floating watermoss Salvinia natans (L.) All. was analysed in the lower Pilica river valley (Mazovian Lowland, Central Poland, Białobrzegi-Mniszew river section). We inspected 81 water reservoirs and 28 km of the riverbed. The plant was found at 27 sites in the ATPOL fields no. ED68, ED86 and ED87, mainly in oxbow lakes (51.9% of the sites), less frequently in the riverbed (29.6%) and in ponds (18.5%). 463

Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 467 469, 2015 Nowe stanowiska nasięźrzału pospolitego Ophioglossum vulgatum na Płaskowyżu Kolbuszowskim New locali es of adder s-tongue Ophioglossum vulgatum on the Kolbuszowa Plateau ZBIGNIEW KOŁODZIEJ, PIOTR BILAŃSKI, MAREK PAJĄK Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie 31 425 Kraków, al. 29. Listopada 46 e-mail: rlkolodz@cyf-kr.edu.pl, rlbilans@cyf-kr.edu.pl, rlpajak@cyf-kr.edu.pl Słowa kluczowe: Płaskowyż Kolbuszowski, siatka ATPOL. Nasięźrzał pospolity Ophioglossum vulgatum L., znany był dotychczas z dwóch stanowisk na Płaskowyżu Kolbuszowskim. W latach 2008 i 2015 odkryto trzy nowe stanowiska w miejscowościach Wólka Niedźwiedzka-Budy (ATPOL FF46) oraz Nart i Poręby Wolskie (ATPOL FF34). Najliczniej nasięźrzał występował w miejscowości Nart na powierzchni ok. 3 m 2 zagęszczenie wynosiło około 40 osobników na 1 m 2. So far, only two sites of Ophioglossum vulgatum had been known from the Kolbuszowa Plateau, described in 1929 and 1968. This paper describes three new Ophioglossum vulgatum localities in two ATPOL quadrants (FF34 and FF46). Two newly described sites (A and C) are connected patches of grassland displaying Molinion caeruleae syndrome (Junco-Molinietum and Gallo borealis-molinietum). Ophioglossum vulgatum occurred most often at the third site (B), in a grassland meadow dominated by Cirsium rivulare, Lychnis flos-cuculi, and Galium boreale, as well as other species typical of wet or fresh meadows. This locality yielded about 140 specimens of which almost half developed sporophyll ears. 467

Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (6): 470 475, 2015 Nowe, liczne stanowisko sasanki łąkowej Pulsa lla pratensis (Ranunculaceae) na Wysoczyźnie Ciechanowskiej Newly discovered, abundant locality of Pulsa lla pratensis (Ranunculaceae) in Ciechanów Plateau (Central Poland) ADAM KAPLER 1, WIESŁAW GAWRYŚ 1, BRONISŁAW SZMIT 2, ANTONI KRZYŻEWSKI 1 1 Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Warszawie-Powsinie 02 973 Warszawa, ul. Prawdziwka 2 e-mail: adam.kapler@obpan.eu, bgpas@obpan.eu 2 Szkółka Drzew i Krzewów Ozdobnych Joanna i Bronisław Szmit, Pęchcin 06 400 Ciechanów, ul. Kwiatowa 18 e-mail: szmit@szmit.pl Słowa kluczowe: Pulsa lla pratensis, Wysoczyzna Ciechanowska, Pęchcin. Sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis (L.) Mill. jest rzadką, chronioną w Polsce i państwach ościennych rośliną z rodziny jaskrowatych. W pracy opisano nieznane dotychczas botanikom stanowisko tego gatunku na Wysoczyźnie Ciechanowskiej (woj. mazowieckie) obejmujące około 300 osobników, z których większość odznacza się dobrą kondycją. Z uwagi na bliskość intensywnie użytkowanych pól ornych, pastwisk oraz szkółek ogrodniczych, naturalne procesy sukcesji, obecność ekspansywnego trzcinnika piaskowego, groźbę wykupu działki z przeznaczeniem na skład sypkich materiałów budowlanych oraz na wysokie walory ozdobne sasanek, narażające je na zrywanie i wykopywanie, populację objęto monitoringiem i ochroną. The protected and rare Small Pasque Flower Pulsatilla pratensis (L.) Mill. (Ranunculaceae) was found at the new site, previously unknown to botanists, in Pęchcin near Ciechanów (Central Poland, Ciechanów Plateau, Mazovia province) during fieldwork in 2012 and 2013. The observed population consists of nearly 300 clumps, most of them generative ones. Pasque flowers grow in open pine forest near arable fields, meadows, pastures and hives. Due to relatively intensive agriculture and horticulture near this locality and beauty of this species, often illegally collected from natural populations, monitoring and other forms of active protection (site of ecological interest) of this population are necessary. 470