PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO

Nr 9 (5) 2013 PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO ISSN 2080-1335 ABW AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO CENTRALNY OŚRODEK SZKOLENIA im. gen. dyw. Stefana Roweckiego GROTA

PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO WARSZAWA 9 (5) 2013

Rada naukowa Rada konsultacyjna COS ABW Recenzenci PBW nr 9 prof. dr hab. Brunon Hołyst prof. dr hab. Krzysztof Indecki dr hab. Jerzy Konieczny prof. dr hab. Andrzej Mania prof. dr hab. Stanisław Sulowski dr hab. Sebastian Wojciechowski prof. dr hab. Konstanty A. Wojtaszczyk Jan Widacki (przewodniczący) Andrzej Barcikowski Piotr Niemczyk Zbigniew Nowek Antoni Podolski Michał Stręk Zbigniew Nawrocki (sekretarz) dr hab. Tomasz Balbus dr hab. Stanisław Hoc dr hab. Jerzy Konieczny dr hab. Piotr Majer dr hab. Mirosław Sadowski prof. dr hab. Włodzimierz Suleja prof. dr hab. Stanisław Sulowski

INTERNAL SECURITY REVIEW WARSAW 9 (5) 2013

Redaktor tematyczny Zespół redakcyjny Antoni Podolski dr Zbigniew Nawrocki (redaktor naczelny) dr Piotr Potejko (zastępca redaktora naczelnego) Damian Szlachter (sekretarz redakcji) Agata Gąsiewska (zespół redakcji) Izabela Laskus, Grażyna Osuchowska, Anna Przyborowska (redakcja, korekt i skład) Copyright by Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego Centralny Ośrodek Szkolenia, Emów 2013 ISSN 2080-1335 Wszystkie artykuły zamieszczone w czasopiśmie są recenzowane All the articles published in the magazine are subject to reviews Deklaracja o wersji pierwotnej: Wersja drukowana czasopisma jest jego wersją pierwotną. Wszystkie artykuły zamieszczone w numerze wyrażają poglądy autorów. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego Centralny Ośrodek Szkolenia w Emowie im. gen. dyw. Stefana Roweckiego Grota 05-462 Wiązowna, ul. Nadwiślańczyków 2 Redakcja tel. (+48) 22 58 58 613 fax. (+48) 22 58 58 645 e-mail: redakcja.pbw@abw.gov.pl www.abw.gov.pl Numer zamknięto i oddano do druku w grudniu 2013 r. Druk: Biuro Logistyki Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego 00-993 Warszawa, ul. Rakowiecka 2A tel. (+48) 22 58 57 657

PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 5 Spis treści Pamięci płk. Konstantego Miodowicza byłego dyrektora Zarządu Kontrwywiadu Urzędu Ochrony Państwa... Konstanty Miodowicz Wszystko zaczęło się w Krakowie... I. Artykuły i Rozprawy... Cristian Nita Radical protest movements upsurge a current challenge on the European intelligence services agenda... Jarosław Tomasiewicz Nowa populistyczna prawica jako źródło zagrożenia terrorystycznego w Europie... Krzysztof Izak Radykalny islam na Bałkanach źródłem konfliktów społecznych i terrorystycznego zagrożenia dla Europy... Grzegorz Ocieczek Ocena poziomu makiawelizmu wśród polskich świadków koronnych jako oceny wiarygodności ich zeznań... Karol Jachymek Obraz służb specjalnych w polskiej kinematografii w latach 1989 2012... Maciej Kędzierski Zastosowanie rozwinięcia teorii układów samodzielnych na potrzeby typowania przywództwa organizacji przestępczej analiza psychocybernetyczna... II. Studia i Analizy... 11 13 15 17 30 52 75 101 128 145 Piotr Niemczyk Wywiadownie gospodarcze jako źródła informacji białego wywiadu... Grzegorz Borowik Zwalczanie zmów cenowych jako zagrożenia ekonomicznych interesów RP próba oceny skuteczności unormowań prawnych... Marcin Siuda Belgijska Służba Bezpieczeństwa Państwa i wybrane aspekty działań w ramach profilaktyki... Tomasz Kijewski Atak terrorystyczny na kompleks gazowy Tiguentourine w In Amenas w Algierii w styczniu 2013 r. jako przykład nowych zagrożeń dla energetycznej infrastruktury krytycznej i bezpieczeństwa wewnętrznego państwa... Janusz Wasilewski Zarys definicyjny cyberprzestrzeni... Radosław Jagiełło Wybrane aspekty wojskowego rozpoznania osobowego... 147 167 194 202 225 235

6 PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 III. Recenzje... Antoni Podolski Polityka i agentury na marginesie książek Piotra Zychowicza... Krzysztof Izak Xavier Raufer, Atlas radykalnego islamu... Marek Świerczek Po drugiej stronie lustra... Mirosław Sikora Recenzja ksiązki Wilhelma Dietla pt. Schattenarmeen. Die Geheimdienste der islamischen Welt (pol. Armie Cienia. Tajne służby świata islamu )... Marek Świerczek Władysław Michniewicz, Wielki bluff sowiecki... IV. Przegląd prac konkursowych... Ogólnopolski konkurs Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego na najlepszą pracę licencjacką/magisterską z dziedziny bezpieczeństwa wewnętrznego państwa... Arkadiusz Król Działalność operacyjna służb specjalnych w systemie bezpieczeństwa państwa... Maciej Smolak Formy zwalczania procederu prania brudnych pieniędzy... V. Dokumenty i Sprawozdania... Anna Kańciak Bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni oraz społeczeństwo informacyjne jako przedmiot analiz naukowych i debat publicznych... Kamil Galicki, Grzegorz Świszcz Usprawnienie procesu obiegu informacji w systemie zarządzania kryzysowego... Renata Dąbrowska Sprawozdanie ze spotkania warsztatowego w DABW Poznań dla prokuratorów i sędziów sądów apelacyjnych pt. Użyteczność badań poligraficznych w postępowaniach karnych (19 kwietnia 2013 r.)... Piotr Burczaniuk Podpisanie porozumienia z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie współpracy naukowo-dydaktycznej z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego... O autorach... Informacje dla autorów Przeglądu Bezpieczeństwa Wewnętrznego... 243 245 248 256 262 271 275 277 279 294 307 309 318 324 326 328 329

PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 7 contents In Memory of col. Konstanty Miodowicz former Director of the Counterintelligence Department in the Office for State Protection (UOP)... 11 Konstanty Miodowicz It all started in Cracow... I. ARTICLES AND DISSERTATIONS... Cristian Nita Radical protest movements upsurge a current challenge on the European intelligence services agenda... Jarosław Tomasiewicz New right-wing populism as a source of terrorist threat in Europe... Krzysztof Izak Islamist extremism in the Balkans as a source of social conflicts and terrorist threat to Europe... Grzegorz Ocieczek Assessment of the level of Machiavellianism among the Polish crown-witnesses, as a predicator of evaluation of their testimonies credibility... Karol Jachymek Polish special services in the Polish cinematography between 1989-2012... Maciej Kędzierski Use of the autonomous systems theory for indicating leadership of criminal organizations psycho-cybernetic analyze... II. STUDIes I ANALYSES... 13 15 17 30 52 75 101 128 145 Piotr Niemczyk Business intelligence as a source information for open intelligence... Grzegorz Borowik Price fixing as a threat to the economical interest of Poland attempt to assess the effectiveness of law regulations... Marcin Siuda Selected aspects of activities of the Belgian State Security Service and in the framework of prevention... Tomasz Kijewski Terrorist attack on the gas system in Tiguentourine, Amenas, Algeria, in January 2013, as an example of new threats to critical energy infrastructure and the internal security of the state... Janusz Wasilewski Overview of the cyberspace definition... Radosław Jagiełło Chosen aspects of the military HUMINT... 147 167 194 202 225 235

8 PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 III. REVIEWS... Antoni Podolski Politics and agency - in the margins of Piotr Zychowicz books... Krzysztof Izak Xavier Raufer, Atlas of Radical Islam... Marek Świerczek Oskar Reile, Der Deutsche Geheimdienst im II. Weltkrieg Ostfront (eng. The German intelligence in World War II Eastern Front )... Mirosław Sikora Wilhelm Dietl, Schattenarmeen. Die Geheimdienste der islamischen Welt (eng. Shadow Armies: the Secret Services of the Islamic World )... Marek Świerczek Władysław Michniewicz, Great Soviet Bluff... IV. REVIEW OF THE WORKS... Polish competition of the Head of Internal Security Agency for the best bachelor s/master s degree in the field of the internal security... Arkadiusz Król Operational activities of security services in the state protection system... Maciej Smolak Methods of combating money laundering... V. DOCUMENTS AND REPORTS... Anna Kańciak Security in cyberspace and the information society as an object of scientific analysis and public debates... Kamil Galicki, Grzegorz Świszcz Enhancing the flow of information between crisis management stakeholders... Renata Dąbrowska The report from the workshop held by the Internal Security Agency Field Office in Poznan for prosecutors and judges from the appellate courts, entitled: Usefulness of polygraph tests in criminal proceedings (19 th April 2013)... Piotr Burczaniuk The signature of the bilateral agreement on the scientific and educational cooperation with the Faculty of Law and Administration of the Cardinal Stefan Wyszynski University in Warsaw (12 th June 2013, Warsaw)... About the Authors... Information for the Authors of Internal Security Review... 243 245 248 256 262 271 275 277 279 294 307 309 318 324 326 328 329

PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 11 Pamięci płk. Konstantego Miodowicza byłego dyrektora Zarządu Kontrwywiadu śp. KONSTANTY MIODOWICZ 9 stycznia 1951 23 sierpnia 2013 Z wykształcenia etnograf, z zamiłowania taternik, alpinista i bibliofil. Absolwent Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opozycjonista, współtwórca Urzędu Ochrony Państwa pierwszej cywilnej służby specjalnej w nowej odrodzonej Polsce; poseł pięciu kadencji sejmu. Urodził się 9 stycznia 1951 r. jako syn Zyty z Bednarskich i Alfreda Miodowicza, zagorzałego komunisty i prominentnego działacza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. O tym, że różnią się z ojcem poglądowo, przekonał się już w szkole podstawowej, podczas słuchania Radia Wolna Europa. W latach 70. XX wieku, wspólnie z młodszą siostrą Dobrosławą, odkrył w sobie miłość do gór i ryzykownych wspinaczek po skałkach. Jak sam wspominał, marzył o ścianach Tatr i Dolomitów, o ostrych wyczynach. Działając w krakowskim kole Klubu Wysokogórskiego, ukończył kolejne kursy wspinaczkowe i zdobył uprawnienia do szkolenia adeptów alpinizmu. Na swoim koncie miał m.in. dwukrotne pokonanie dwóch sławnych dróg Chergianiego (jako pierwszy z Polaków stanął na Piku Szczurowskiego i szczycie Szcheldy-tau) oraz zdobycie najwyższego na Kaukazie szczytu Elbrus. W jednym z wywiadów przyznał, że pasja do gór przeszła mu w ułamku sekundy, gdy w sierpniu 1980 r. zobaczył w gazecie informację o strajkach na Wybrzeżu. Na fali solidarnościowej rewolucji, wspólnie m.in. z Janem Rokitą, Bogdanem Klichem i Bartłomiejem Sienkiewiczem, założył w Krakowie Niezależne Zrzeszenie Studentów. Antykomunistyczną działalność K. Miodowicza przerwało wprowadzenie stanu wojennego. Konstanty trafił do obozu odosobnienia w Wiśniczu Nowym, a następnie do Załęża i, tuż przed wyjściem na wolność w lipcu 1982 r., do Kielc. Natychmiast po opuszczeniu aresztu zajął się obroną pracy magisterskiej, którą, pod czujnym okiem odwiedzającej go w czasie internowania promotor, skończył pisać w więzieniu. Życie zawodowe związał z krakowskim AWF-em. Do 1990 r. pracował w tamtejszej Katedrze Alpinizmu. Powrócił również do działalności opozycyjnej przerwanej na skutek internowania. Gdy w 1985 r. grupa osób związana ze zdelegalizowanym w 1982 r. NZS-em podpisała deklarację założycielską Ruchu Wolność i Pokój, został jej sygnatariuszem. Był naszym analitykiem: zawsze można było liczyć na jego myślenie, radę i analizę wspominał współzałożyciel WiP-u Jan Rokita. Dnia 30 listopada 1988 r., gdy cała Polska oglądała telewizyjną debatę Lech Wałęsa Alfred Miodowicz, Konstanty całym sercem był po stronie przyszłego prezydenta, który to starcie zdecydowanie wygrał. Wynikiem upadku komunizmu w Polsce były gruntowne zmiany w całym państwie. Między innymi powołano do życia pierwszą cywilną służbę specjalną w wolnej Polsce Urząd Ochrony Państwa. Na jej czele stanął w maju 1990 r. Krzysztof Kozłowski, który rozpoczął tworzenie nowych struktur z pomocą krakowskich opozycjonistów. Pierwszym zadaniem, jakie K. Kozłowski postawił przed K. Miodowiczem, było utworzenie jednostki analitycznej dostarczającej informacji z tzw. źródeł otwartych (biały wywiad).

12 PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 Gdy zorganizowane przez Miodowicza Biuro Analiz i Informacji zaczęło sprawnie funkcjonować, objął on stanowisko dyrektora w Zarządzie Kontrwywiadu UOP. Jak sam wspominał, znalazł się w innym świecie, w którym likwidowano lub reorganizowano stare kierunki zainteresowań operacyjnych i jednocześnie tworzono nowe, m.in. wschodni i antyterrorystyczny (ten ostatni uformował się w cieniu słynnej operacji Most ). K. Miodowicz odszedł ze stanowiska dyrektora Zarządu Kontrwywiadu w grudniu 1995 r., pozostawiając po sobie jednostkę sprawnie funkcjonującą i uznaną przez sojusznicze służby specjalne. W liście pożegnalnym do Niego dyrektorzy delegatur UOP napisali: ( ) Wyrażamy słowa uznania za ukształtowanie nowoczesnego, sprawnego i efektywnego pionu Kontrwywiadu. Pana dynamizm działania, stanowczość i jasna wizja przyszłości dawały gwarancję kompetentnej i rzetelnej realizacji wspólnych zadań. Dla oficerów Urzędu Ochrony Państwa zaszczytem jest służba w Kontrwywiadzie, który Pan stworzył od podstaw, nadając mu odpowiedni wymiar i prestiż ( ). Po odejściu ze służby K. Miodowicz zaangażował się w działalność polityczną uwieńczoną wejściem do Zarządu Fundacji powstałego w 1995 r. Instytutu Lecha Wałęsy oraz zdobyciem w 1997 r. mandatu poselskiego, który sprawował przez kolejnych pięć kadencji. Od początku działalności w sejmie jasno określił kierunki swoich zawodowych zainteresowań: pracował w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, Komisji do Spraw Służb Specjalnych, której wielokrotnie był przewodniczącym, a także w podkomisjach zajmujących się m.in. ustawami lustracyjnymi oraz bezpieczeństwem państwa i ochroną informacji niejawnych. Gdy w 2002 r. w miejsce Urzędu Ochrony Państwa powoływano Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencję Wywiadu, K. Miodowicz z sejmowej trybuny przekonywał, że reforma jest niepotrzebna, ale jeśli już ma być przeprowadzona, to należy ją przeprowadzić rzetelnie, skupiając się na realnych problemach państwowego bezpieczeństwa, rozumianego nie jako dostęp do teczek. Do końca życia aktywnie działał w środowisku służb specjalnych i uczestniczył w najważniejszych uroczystościach z nimi związanych. W uznaniu zasług i działalności na rzecz bezpieczeństwa państwa był wielokrotnie odznaczany: Złotym Krzyżem Zasługi (1993 r.), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1995 r.), Odznaką Honorową im. gen. dyw. Stefana Roweckiego Grota (2011 r.) oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, w 2013 r.). Prywatnie od 1983 r. był mężem siostry słynnego barda z Ponidzia, Małgorzaty z d. Belon, z którą mieszkał na stałe w Busku-Zdroju. Tam też oddawał się swoim pasjom: jeździe konnej oraz uzupełnianiu potężnego księgozbioru. Zmarł 23 sierpnia 2013 r. w Centralnym Szpitalu Klinicznym MSW w Warszawie.

PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 13 Konstanty Miodowicz Wszystko zaczęło się w Krakowie 1 Wszystko zaczęło się w Krakowie, w kawiarni Kolorowa na ulicy Gołębiej, kilka kroków od starej siedziby Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS). To tam, pod koniec maja 1990 r. Bartłomiej Sienkiewicz zaproponował mi pracę w nowo tworzonym Urzędzie Ochrony Państwa (UOP). Mówił o pracy dla Polski. Nie wdawał się w szczegóły. Był powściągliwy i tajemniczy. Do Warszawy przyjechałem w Święto Bożego Ciała, by po noclegu w hotelu MSW przy ulicy Słonecznej wylądować na Rakowieckiej. Między badaniami lekarskimi a testami psychologicznymi, Bartłomiej Sienkiewicz przedstawił mi swój plan. Miałem opracować szczegółową koncepcję dużej jednostki analitycznej pracującej w ramach UOP na podstawie tzw. źródeł otwartych. By wszystko stało się jasne, Bartek zilustrował swe wywody, kreśląc na wyrwanej z notesu kartce kilka prostokątów i strzałek: Patrz, tutaj wchodzą różne dane, tu wchodzą po analizie, a tam przekazywane są decydentom. Proste prawda? Wziąłem sobie tę instrukcję do serca i przystąpiłem do pracy. Niestety, informacja ta miała wiele walorów poza tym jednym prosta nie była. Rozwinięcie wizji założycielskiej okazało się przedsięwzięciem złożonym i trudnym. Mojej pracy na uczelni towarzyszyły liczne rozmowy z osobami zatrudnionymi zarówno w MSW, jak i w wielu instytucjach zewnętrznych (Uniwersytet, Politechnika, PAN, agencja informacyjna, redakcje ). Ostatecznie raport końcowy mojego autorstwa przeznaczony dla ministra Kozłowskiego liczył blisko 100 stron. Precyzował cele, zadania, ogniwa organizacyjne, etaty i logistykę Biura Analiz i Informacji UOP. Minister zatwierdził ten raport bez uwag. Rozpocząłem więc prace organizacyjne. Już w październiku 1990 r. BAiI zatrudniało około 80 osób (stan etatowy zakreślono na 125 pracowników). Jednostka ta różniła się od innych jednostek Urzędu. Połowę spośród zatrudnionych stanowili ludzie nowo przyjęci do służby. Ich rekrutację przeprowadzałem osobiście. Biuro łączyło kwalifikacje socjologów, dziennikarzy i ekonomistów z doświadczeniem pozytywnie zweryfikowanych funkcjonariuszy SB. Nie chodziło nam o byle jakie analizy, lecz o opracowania naprowadzające jednostki operacyjne na stosowne pola zainteresowań. W listopadzie 1990 r. powierzono mi obowiązki dyrektora Zarządu Kontrwywiadu. Nastąpiło to w bardzo ciekawych okolicznościach. W Zarządzie II UOP pracowało wtedy około pięciu osób niewywodzących się ze Służby Bezpieczeństwa. Znalazłem się w innym świecie. Łatwo nie było. Nie oszczędzaliśmy się. Rzadko opuszczałem pomieszczenia Zarządu. Trzeba było się uczyć, uczyć i jeszcze raz uczyć, a poza tym organizować pracę jednostki. Likwidowano lub reorganizowano stare kierunki zainteresowań operacyjnych i jednocześnie otwierano nowe. Te ostatnie tworzono od podstaw i to one właśnie były dla nas priorytetowe. Mam na myśli kierunek wschodni i antyterrorystyczny. Ten ostatni uformował się w cieniu operacji Most. Na kierunku wschodnim usytuowano oficerów wywodzących się głównie z wydziałów pierwszego i trzeciego Departamentu II SB. Dobierano ich wyjątkowo starannie. Były to oso- 1 Tekst pochodzi z wydania specjalnego Przeglądu Bezpieczeństwa Wewnętrznego z okazji 20-lecia UOP/ABW, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego z 6 kwietnia 2010 r.

14 PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 by doświadczone, sprawne i gwarantujące bezpieczne wykonywanie powierzonych im zadań. Bardzo pomogli nam partnerzy zagraniczni. Otrzymaliśmy od nich bezcenną pomoc szkoleniową i informacyjną. To dzięki nim tak szybko udało się rozpocząć działalność operacyjną. Warunki do jej prowadzenia były wyjątkowo trudne, a powodów takiego stanu rzeczy było wiele. Czuliśmy na karkach gorący oddech Historii. Przez nasze terytorium przesuwały się oddziały Północnej i Zachodniej Grup Wojsk Armii Czerwonej, a radzieckie służby wywiadowcze gorączkowo wypracowywały nowe pozycje. Na naszych oczach dokonywały się wielkie zmiany. Decydowała się przyszłość Polski. Kontrwywiad wkraczał na nowe, trudne pola działań operacyjnych. Musieliśmy zaakceptować wysoki poziom ryzyka. Na reakcję strony przeciwnej nie trzeba było długo czekać. Niebawem rozległy się groźne pomrukiwania. Nasza służba stała się negatywnym bohaterem publicystyki Krasnoj Zwiezdy. Z krytyką UOP wystąpił sam marszałek Jazow minister obrony ZSRR. Mimo wszystko, parliśmy do przodu. Nasz wysiłek nie poszedł na marne. Stosunkowo szybko przeszliśmy do realizacji przedsięwzięć długofalowych, ofensywnych, o wysokim stopniu złożoności. Jednocześnie dokonaliśmy kompleksowego przeglądu wiedzy o przeciwniku. Jej ewaluacja stała się możliwa dzięki pomocy sojuszników. Wspominam ją z wdzięcznością. We współpracy międzynarodowej kontrwywiad UOP od początku był uznawany za partnera znaczącego, profesjonalnego i wiarygodnego. Trudno tego nie podkreślić. Decyzja dotycząca możliwości kontynuowania przez część kadr byłej SB pracy w nowych strukturach, z zupełnie innymi zadaniami, na mocy ustawy o UOP, okazała się ze wszech miar słuszna. W Polsce dokonywały się wówczas przemiany o fundamentalnym znaczeniu dla bezpieczeństwa naszego kraju i kontynentu europejskiego. Chcieliśmy zdobywać o nich wiedzę z pozycji sprawnej służby ochrony państwa. Z perspektywy czasu dyskusja na temat decyzji podjętych przez polskie władze w początkach funkcjonowania Urzędu Ochrony Państwa wydaje się być jałowa. Gdyby nie doszło do perturbacji, jakie zostały sprowokowane przez działania tandemu A. Macierewicz- -P. Naimski, gdyby służba nie weszła w fazę rozedrgania w wyniku źle rozegranej sprawy Oleksego, gdyby pod koniec lat 90. XX w. nie przeprowadzono eksperymentów kadrowych i gdyby nie miały miejsca ekscesy z archiwami wywiadu w latach 2003 2004, to uważałbym, że linia postępowania przyjęta przez rządzących w roku 1990 była słuszna. Obecnie mam co do tego liczne wątpliwości, zwłaszcza w kontekście skandalicznego rozegrania sprawy emerytur dla oficerów byłej Służby Bezpieczeństwa, zweryfikowanych pozytywnie i zatrudnionych w UOP. Wygląda na to, że przeprowadzony przed dwudziestu laty eksperyment, jakim była budowa sprawnych, wpisanych w realizację rzeczywistych interesów państwa, dobrze i umiejętnie wykorzystywanych przez rząd, służb specjalnych, załamał się. Polska klasa polityczna ma kłopoty z właściwym wykorzystaniem służb wywiadowczych. Jestem pełen uznania dla wysiłków obecnego szefostwa ABW, które po raz kolejny usiłuje kleić rozłamane całości, przywrócić służbie wiarygodność i budować niezbędną dla pracy struktur bezpieczeństwa renomę. Co prawda, nie do końca podzielam koncepcję obecnego szefa Agencji dotyczącą budowy polskiego FBI. Zdecydowanie rekomendowałbym sformowanie służby odbiurokratyzowanej, o mniejszym stanie etatowym, sprawnej, perfekcyjnie współpracującej z pozostałymi segmentami administracji. Służby rozwijającej linię klasycznego kontrwywiadu, ochrony tajemnicy państwowej, antyterrorystyczną i rozpoznania przestępstw przeciwko konstytucji, pozbawionej tego, co przemieszcza nas na pola kompetencji policyjnych. Proponowałbym także likwidację struktur dochodzeniowo-śledczych. Taki jest mój punkt widzenia na najważniejsze dla Agencji problemy. Oczywiście, możliwe są także inne ujęcia tych spraw i o tym należy rozmawiać.

I artykuły i rozprawy

Cristian Nita I. ARTYKUŁY I ROZPRAWY 17 Radical protest movements upsurge - a current challenge on the European intelligence services agenda Scientific studies and theorizations established two distinct approaches to the Internet: on the one hand, the Internet is a communication and information means and on the other hand, it is an environment for social activities. Together the two dimensions make a complete description of this field and cannot unilaterally sufficient. The social component of the Internet is an undeniable reality which obviously cannot be narrowed down to communication processes. Initially the Internet was restricted to mediated communication; however it got out of control and became a defining trait of our times. In the global framework of deep technological and society changes, it is crucial to analyze the social actions of individuals in the virtual environment. From this perspective, Internet Sociology is set up as a new branch of scientific investigation aimed at drafting explanatory theories of a phenomenon that is gathering momentum and is generating effects and meanings in the information society that we live in. The mission of Internet Sociology is to study the transformations and peculiarities of interactions and social communication in the virtual environment, the networks, organizations and institutions, the aspects of society and global cultures. In other words, Internet Sociology is the science that encompasses the transition from industrial capitalism to information capitalism and the new virtual forms of society as well as the society development process enabled by the IT&C networks and technologies. The Internet through its glocalization 1 ability is a catalyst of central significant connections between individuals found close or far from each other; thus, the Internet becomes a third place 2 for socialyzing. The Internet has got a global nature, it is interactive, flexible, dynamic; it has rich resources and offers a large pool of information, and is relatively cheap in comparison to the other means of mass communication. The Internet has set up for users new ways to communicate, cooperate, socialize, interact and coordinate. For all these reasons, more and more Internet applications and services were developed not only in support of the user s actions and needs but also in order to make it accessible to a more diversified audience. 1 A neologism that represents a combination of localization and globalization; its origin goes back to the Japanese business practices of the 80 s. The term was rendered popular in the 90s by the British sociologist, Ronald Robertson. It refers to the ability to communicate by means of the computer and create connections between individuals both locally and worldwide. 2 In The Great Good Place: Cafes, Coffee Shops, Bookstores, Bars, Hair Salons, and Other Hangouts at the Heart of a Community (New York: Marlowe & Company, 3rd Edition, 1999), besides the family and the professional environment, Ray Oldenburg speaks of a third public place that is extremely important for human community and society. He calls it generically the third place, the agora, the public marketplace where citizens meet in order to discuss issues and take decisions on matters of common interest. The agora of the first democratic society, the Greek one, diversified in time beyond the marketplace and included coffee shops, bookshops, bars and more recently, malls. The Internet, more precisely, the cyberspace turned into a third virtual place where people meet in order to get information, to communicate, to relax, to find support and make personal or group decisions.

18 PRZEGLĄD BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO 9/13 In other words, the Internet is evolving into an area of social communication and interaction, a virtual place. It is a place created by technological and cyber means that allows one access to information and possibilities to interact without geographic, social and cultural boundaries. Social networks - an element of change The current security environment is characterized by transition towards a world that is constantly changing. This requires clear priorities and security strategies and their adjustment to increasing vulnerabilities. A possible evolution scenario of the postindustrial society envisions a potentially nonstate world 3 under the decisive influence of new technologies, in which nonstate actors take the lead in managing or escalating global challenges. Therefore in a world in which new technologies interact with individual responses to change, which in turn generates endless rapid changes, the new media instruments, especially social networks will be able to rally interests, individuals and groups with radical tendencies. It is not by chance maybe that lately the most important part played by social networks was that they offered people living under authoritarian regimes the chance to make their voices heard, especially in those countries where traditional media was under censorship or was inaccessible. From this we derive a fundamental characteristic of social networks, i.e. they warrant and allow people the freedom of speech. Because of the modern technology, it is almost impossible for a society to remain totally closed and international public opinion to have no indication of what is going on in that society. Moreover, one can notice the role played by social networks in spontaneous protest movements that challenged the official power and which involved large masses of citizens as it was the case in Georgia in November 2003, in Kiev on November 22, 2004, in Kyrgyzstan in March 2005, in Spain on March 11, 2004, in the Republic of Moldova on April 7, 2009 4 in Iran during the elections in June 2009, in Tunisia in December 2010 and in Egypt in January 2011. If we analyze the last two examples, we notice that the role of social networks in the changes that affected the political map of the Middle East raised considerable interest both on the part of researchers in the academia and on the part of intelligence specialists. Social networks contributed to regimes changes and to the rapid political developments in the area by enabling the organization and communcation of protesters, and by carrying out social unrest campaigns and street movements. In this respect, in January 2010, the US State Secretary Hillary Clinton put forward an idea that 3 According to a study of the US National Intelligence Council entitled..global Trends 2030: An Alternative World (2013). The latter identifies the tendencies and factors that are able to radically change the world in the next 15-20 years. 4 The events that took place between April 6 and 12, 2009 in the Republic of Moldova were called the Twitter Revolution because media reports indicate the fact that the organizers of the protests used social network instruments to a large extent in order to fuel the dissatisfaction of the citizens. In the case of the Republic of Moldova, the Twitter network might have had a larger impact, although the number of users is rather small. Thus the number of Twitter users in the Republic of Moldova was important, but not relevant or representative. The fact that such a small number of people managed to generate consistent talks in the virtual space, for almost a week, proves that social networks are more influent than expected. This is the most obvious indication that the public area is becoming democratic. Another essential aspect of the role of the social media in organizing protests, which was left out by the analysts is that the Twitter revolution proved the fact that the agora - the location where the protests take place - might no longer represent the center of organizational efforts, while the virtual space tends to become an important place for the rallying of revolutionary energies.

I. ARTYKUŁY I ROZPRAWY 19 the State Department adopted and which became the motto of these changes, proving the ability of the Internet to promote freedom and democracy: We want to place these instruments in the hands of people who will use them to promote democracy and human rights. Call it the Agenda for Internet Freedom: the idea that technology can open the world where offline efforts have failed 5. 3 What all these rapid changes had in common, was access to information and the swiftness with which they spread to all levels of society. In December 2010, in Tunisia, these instruments determined the appearance of a virtual intifada that quickly removed from power an authoritarian regime. Unlike the 1978-1979 Iranian revolution that required the presence of a charismatic leader, millions of people in the street and one year of efforts, the events in Tunisia occurred rapidly and became an example for the public opinion in other Arab states. In this context, it was first of all surprising to note the ability of social networks to identify events and engage various locations and perspectives at the same time. The crises of the beginning of the XXI century and the recrudescence of radical movements in the virtual environment The combination of crises (the social - economic crisis of the Euro zone, the crisis of the social insurance systems in EU member states, the crisis of government debts, the crisis of the banking system, the crisis of the rule of law, the crisis of values) and extreme events (the active presence of terrorist networks at the Southern border of the EU, the radical changes of the political framework in the MENA area) that have swiftly taken place in the EU, but also at glocal level has generated a number of heterogeneous, non-ideological, claimant, marginal and antisystemic groups in the virtual and public environment. The fact that the economic crisis is protracted deeply affects highly developed (industrialized) areas which are presumed to benefit from a strong institutional structure. The current society is facing the worst systemic crisis since the Great Depression in the 30 s. The crisis has a direct impact not only on the national and international economic situation, but also on the social one. This is mirrored by serious political tensions that question the functioning of the rule of law (blockages in the functioning of the institutions of dialogue/negotiation/political decision making, extremist political protests in advanced democracies, chauvinistic and xenophobic acts). The current financial/economic crisis has an impact equivalent to that of a war during times of peace as it increases public debts substantially. In the EU, the aggregated public debt of governments has increased by around 40% after 2008. The cumulated debts of the private sector are a multiple value of the EU GDP. In the US public debt is over 100% of its 2012 GDP. Potential economic growth is estimated to have been halved by the crisis in industrialized countries 6. Moreover, the crisis as well as previous developments (including demographic ones) has affected the resources of welfare states, a fact that requires the reform of the welfare system. The capacity of dialogue and compromise of the institutions that carry out the function of social insurance against risks was affected by the passing of radical measures, imposed by the worsening of the economic situation. 5 Evgheni Morozov, Libertate.gov, in the periodical Foreign Policy Romania, no. 20.01.01.2011. 6 Daniel Daianu, The burden of extreme events - the crisis drops the robustness of systems. What is there to do?, the Conference. National security in a knowledge society. Intelligence, strategic knowledge and decision, the Romanian Academy, November 26, 2012.