Monitoring problemu narkotyków i narkomanii w Polsce Marta Struzik Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii Spotkanie z przedstawicielami gmin z terenu województwa lubuskiego Zielona Góra, 24 maja 2013 r.
Informacje na temat problemu narkotykowego w Europie Sprawozdanie Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) Przegląd zjawiska narkomanii w krajach Europy Sprawozdanie roczne sporządzono na podstawie informacji udostępnionych EMCDDA w postaci sprawozdań krajowych przez państwa członkowskie UE, państwa kandydujące Chorwację i Turcję oraz Norwegię Najnowsze tendencje i reakcje Wybrane zagadnienia (tylko angielska wersja językowa): 1. problem narkotyków w więzieniach, 2. ciąża, rodzina i opieka nad dziećmi a narkotyki, EMCDDA 2012
Polityka narkotykowa oparta na dowodach Polityka oparta na dowodach naukowych to podejście, które pomaga podejmowaćświadome decyzje w zakresie kreowanej polityki, programu czy projektu poprzez umieszczenie najlepszych dostępnych dowodów naukowych u podstaw tychże działań versus Polityka oparta na opinii to podejście, które polega w dużej mierze na selektywnym traktowaniu dowodów bądź niezweryfikowanych poglądach osób lub grup, które często inspirowane są treściami o charakterze ideologicznym, uprzedzeniami czy domysłami. Źródło: EMCDDA (2010) Building a national drugs observatory: a joint handbook.. Polska wersja językowa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (2012) Tworzenie Krajowego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii. za Davies, P. (2004) Is evidence based government possible? 4th Annual CampbellCollaboration Colloquium, Washington D.C.
Model monitorowania problemu narkotyków i narkomanii Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) Sytuacja narkotykowa pięć podstawowych wskaźników monitorowania EMCDDA: 1. Rozpowszechnienie używania narkotyków w populacji generalnej i w wybranych grupach (np. młodzież) 2. Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków 3. Zgłaszalność do leczenia z powodu problemu narkotyków 4. Zgony w związku z narkotykami 5. Choroby zakaźne związane z narkotykami (HIV, HBV, HCV, itp.)
Model monitorowania problemu narkotyków i narkomanii Wdrażane działania ewidencja najlepszych praktyk, zbieranie danych dotyczących profilaktyki narkomanii, redukcji szkód związanych z używaniem narkotyków, leczenia uzależnień od narkotyków i reintegracji społecznej, analiza interwencji w ramach wymiaru sprawiedliwości oraz realizowanych strategii narkotykowych i legislacji. System Wczesnego Ostrzegania o Nowych Narkotykach Inne wskaźniki np. przestępczość narkotykowa, dostępność nielegalnych narkotyków oraz działania wobec nowych substancji psychoaktywnych
Monitoring w Polsce Raport Krajowy KBPN Spełnianie obowiązku sprawozdawczego krajowego i międzynarodowego
Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (Reitox Focal Point) instytucja odpowiedzialna za prowadzenie krajowego systemu informacji o narkotykach oraz monitorowanie działań podejmowanych na rzecz przeciwdziałania narkomanii, powołane w 2001 r. na mocy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, funkcjonuje w ramach Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, bliska współpraca z EMCDDA w ramach krajowych centrów monitorowania sieci Reitox
Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (Reitox Focal Point) współpraca z instytucjami centralnymi, naukowcami oraz samorządem wojewódzkim i lokalnym ważną rolę w krajowym systemie monitorowania pełnią Eksperci Wojewódzcy ds. Informacji o Narkotykach i Narkomanii
Rola samorządu lokalnego i wojewódzkiego w Polsce na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii opracowanie oraz wdrażanie gminnych i wojewódzkich strategii narkotykowych w oparciu o przeprowadzoną diagnozę zjawiska Krajowy Program wyznacza kierunki działań dla samorządów
Wybrane wyniki monitorowania krajowego
Rozpowszechnienie używania narkotyków wśród młodzieży
BADANIA ESPAD Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD Badania ankietowe w szkołach dostarczają informacji o rozpowszechnieniu eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji psychoaktywnych ESPAD ogólnopolskie badanie ankietowe zrealizowane w maju czerwcu 1995 r., 1999 r., 2003 r., 2007 r. oraz 2011 r., wiek: 15 16 lat (III klasy gimnazjum) i 17 18 lat (II klasy szkół ponadgimnazjalnych)
Odsetki uczniów w w wieku 15 16 16 lat, którzy używali u poszczególnych środków w chociaż raz w swoim życiu (ESPAD) 30 25 24 1995 1999 2003 2007 2011 20 15 19 18 19 17 16 16 15 16 10 5 0 10 10 9 9 8 9 3 7 6 4 5 2 4 3 6 3 3 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 3 3 3 3 3 3 3 2 3 Leki usp. lub nasenne Konopie Wziewne Amfetamina LSD Kokaina Heroina Ecstasy Sterydy anabol.
Odsetki uczniów w w wieku17 18 18 lat, którzy używali u poszczególnych środków w chociaż raz w swoim życiu (ESPAD) 40 35 36,737,3 1995 1999 2003 2007 2011 30 25 20 15 10 5 0 20,8 22,4 20,820,1 19 16,817,1 27,9 15,4 10,5 7,9 8,3 6,8 7,8 6,8 5,46,35,6 5,8 4,2 3,5 3,9 4,2 5 3,9 4,0 2,8 2,7 2,7 2,2 2,7 2,63,5 3,2 1,82,42,5 1,7 3,5 0,8 1,2 0,6 0,6 Leki usp. lub nasenne Konopie Wziewne Amfetamina LSD Kokaina Heroina Ecstasy Sterydy anabol.
Dopalacze (wyniki ESPAD 2011) 15 16 lat Słyszało o dopalaczach 93,7% Było w sklepie z dopalaczami 15,3% Zakupiło dopalacze 8,0% 17 18 lat Słyszało o dopalaczach 94,9% Było w sklepie z dopalaczami 21,6% Zakupiło dopalacze 11,6%
Dopalacze używanie (wyniki ESPAD 2011) 15 16 lat Kiedykolwiek w życiu 10,5% W ciągu ostatnich 12 miesięcy 7,1% W ciągu ostatnich 30 dni 2,5% 17 18 lat Kiedykolwiek w życiu 15,8% W ciągu ostatnich 12 miesięcy 9,0% W ciągu ostatnich 30 dni 2,2%
Rozpowszechnienie używania narkotyków wśród dorosłych
Badania w populacji generalnej (General Population Surveys GPS) W 2006 r. i 2010 r. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii przeprowadziło badania obejmujące reprezentatywną grupę mieszkańców naszego kraju w wieku 15 64 lata. Badania tego typu są realizowane co 4 lata i są zgodne z założeniami Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii.
Używanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu (%) (15 64 lata) 18 17,6 16 14 2006 2010 12 10 9,1 8 6 4 2 0 0,9 2 2,7 4 1 2 1,2 3,4 0,2 0,2 0,8 1,2 1,7 1,6 0,2 0,6 0,1 0,2 0,4 Marihuana lub haszysz LSD Amfetamina Grzyby halucynogenne Ecstasy Crack Kokaina Heroina "Kompot" Sterydy anaboliczne Substancje wziewne Źródło: General Population Survey, CINN KBPN.
Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy (%) (15 64 lata) 10 9,6 9 8 7 2006 2010 6 5 4 3 2 1 0 2,7 0,1 0,7 0,7 1,9 0,1 0,6 0,3 1,5 0,7 0 0,1 0,2 0,1 0,1 0,2 0,1 0,7 0,5 Marihuana lub haszysz LSD Amfetamina Grzyby halucynogenne Ecstasy Crack Kokaina Heroina "Kompot" Sterydy anaboliczne Substancje wziewne Źródło: General Population Survey, CINN KBPN.
Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 30 dni (%) (15 64 lata) 6 5 5,4 2006 2010 4 3 2 1 0 0,9 1 0,4 0,4 0,6 0,2 0 0,1 0,5 0,5 0 0,1 0,1 0,3 0,1 0 0 Marihuana lub haszysz LSD Amfetamina Grzyby halucynogenne Ecstasy Crack Kokaina Heroina "Kompot" Sterydy anaboliczne Substancje wziewne Źródło: General Population Survey, CINN KBPN.
Używanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu według płci badanych (15 64 lata) Substancja Mężczyźni Kobiety Jakikolwiek narkotyk 24,5 14,1 Marihuana lub haszysz 22,0 13,0 LSD Amfetamina Ecstasy 3,1 6,5 5,1 0,8 1,8 1,7 2010 Kokaina/Crack 2,1 0,6 Heroina 0,3 0,2 Substancje wziewne 2,7 0,9 Sterydy anaboliczne 3,1 0,3 Leki uspokajające i nasenne 3,7 6,2 Źródło: General Population Survey, CINN KBPN 2010.
Ocena dostępności substancji psychoaktywnych jak trudne byłoby zdobycie każdej z wymienionych substancji (odsetki respondentów suma odpowiedzi dosyćłatwe i bardzo łatwe ) w 2010 (%) (15 64 lata) 40 35 30 25 20 15 10 5 0 31,9 24,4 8,1 LSD Grzyby halucynogenne Leki uspokajające i nasenne Marihuana lub haszysz 7,2 8,5 9,7 3,8 4,9 4,2 Ecstasy Amfetamina Crack Kokaina Heroina Sterydy anaboliczne 8,3 4,2 5,2 37,3 32,5 GHB "Kompot" Bimber "Dopalacze" 2010 Źródło: General Population Survey, CINN KBPN 2010.
Zgłaszalność do leczenia z powodu problemu narkotyków
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1990 2011 z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (liczba pacjentów). 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 3614 3710 3783 4107 422347725336 2803 6100 6827 8690 9096 13320 12982 14444 14150 13198 12836 12582 12627 11915 11778 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: IPiN (2013)
Odsetki pacjentów przyjętych do leczenia z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych w latach 1997 2010, w podziale na grupy wiekowe. 100% 80% 60% 40% 20% 7 7 7 8 8 10 11 13 14 16 17 18 20 19 17 15 14 12 11 10 11 11 11 11 12 14 13 33 29 24 22 14 22 23 24 26 29 30 33 36 37 37 40 46 52 55 57 55 51 48 45 41 36 31 28 28 45 + 35-44 25-34 16-24 -15 0% 4 4 3 3 3 2 3 2 2 2 2 2 2 2 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: IPiN (2012)
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1997 2010 z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD 10: F11 F16, F18, F19), liczby osób wg typu substancji. 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 Mieszane i inne Substancje wziewne Halucynogeny Inne stymulanty Kokaina Leki uspokajające i nasenne Konopie Opiaty 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: IPiN (2012)
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 2011 roku z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (ICD 10: F11 F16, F18, F19), odsetki osób wg typu substancji. konopie 3,0% leki uspokajające i nasenne 13,0% kokaina 0,3% inne stymulanty 3,5% halucynogeny 0,3% opiaty 7,8% wziewne 0,4% mieszane i nieokreślone 71,8% Źródło: IPiN (2013)
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 2010 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych wg miejsca zamieszkania pacjenta (współczynniki na 100 000 mieszkańców) 0 10 20 30 40 50 60 DOLNOSLASKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE LÓDZKIE MALOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE SLASKIE SWIETOKRZYSKIE WARMINSKO-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE 11,9 17,4 16,8 23,7 23,8 32,6 35,2 31,0 27,6 38,7 47,0 47,7 47,5 51,2 37,8 Polska 53,3 53,4 Źródło: Sierosławski, J., Instytut Psychiatrii i Neurologii (2012)
Pacjenci z podwójną diagnozą przyjęci do lecznictwa stacjonarnego
Pacjenci z podwójną diagnozą wśród wszystkich przyjętych do stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w latach 1997 2010 (odsetki pacjentów). 9 8 7 6 5 5,6 5,9 6,3 7,6 7,4 7,3 7,4 7,7 7,4 4 3 2 3,2 3,7 4 4 4,1 1 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie (2012)
Liczba pacjentów z podwójną diagnozą przyjętych do lecznictwa stacjonarnego w latach 1997 2010. 1200 1000 1073 1010 974 915 9361001 800 600 645 693 809 400 200 343 378 171 229 271 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie (2012)
Odsetki pacjentów z problemem narkotykowym przyjętych do stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w latach 1997 2010, według diagnozy ICD 10. 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Zaburzenia osobowości Inne zaburzenia afektywne Inne zaburzenia psychiczne Depresja Zaburzenia lękowe Źródło: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie (2012)
Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS
Nowe zakażenia HIV w latach 1999 2011 1200 1000 800 600 400 200 543 634 579 546 702 670 702 284 335 298 809 807 840 956 954 192 263 211 158 125 95 53 54 39 58 1095 iniekcyjne używanie narkotyków (IDU) wszyscy 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Rok rozpoznania Źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny (Zakład Epidemiologii). 2011
Liczba nowych zachorowań na AIDS w latach 1999 2011 200 180 160 140 120 100 80 60 40 138 79 127 133 125 68 72 73 146 91 176 84 152 78 166 89 139 178 76 73 127 53 173 170 70 56 iniekcyjne używanie narkotyków (IDU) wszyscy 20 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Rok rozpoznania Źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny (Zakład Epidemiologii).
Liczba nowych zakażeń HIV wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków w 2011 roku (wskaźniki na 100 tyś. mieszk.) zachodniopom wielkopolskie warm-maz świętokrzyskie śląskie pomorskie podlaskie podkarpackie opolskie mazowieckie małopolskie łódzkie lubuskie lubelskie kuj-pom dolnośląskie 0 0 0,06 0,03 0,03 0,09 0,12 0,2 0,17 0,21 0,22 0,19 0,21 0,28 0,33 Źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny (Zakład Epidemiologii). 0,49 woj. lubuskie 5 przypadków, woj. mazowieckie 9, woj. śląskie 13, woj. dolnośląskie - 6
Zgony związane z narkotykami
Zgony z powodu narkotyków w latach 1997 2010 (dane GUS) 340 320 300 280 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 253 235 292 310 294 324 277 231 290 241 214 244 247 261 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Liczby zgonów z powodu narkotyków według płci w latach 1990 2010 (dane GUS) 360 340 320 300 280 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 56 72 73 78 61 64 56 88 96 113 129 110 138 90 99 141 126133124111123 165 139 179 181184186187 143 172 145 137142 174 160 1990 1991 1992 Kobiety Mężczyźni 88 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 118 73 101 96 102 77 2006 2007 2008 2009 2010
Wskaźnik zgonów z powodu narkotyków w 2009 r. wg województw, dla Polski 0,64. Zachodniopom Wielkopolskie War-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazowieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kuj-pomorskie Dolnośląskie 0,08 0,10 0,09 0,10 0,14 0,29 0,44 0,69 0,50 0,63 0,45 0,84 0,87 1,00 1,30 1,40 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 1,60 Na podstawie danych GUS.
Liczba problemowych użytkowników narkotyków Liczba problemowych użytkowników narkotyków * : 56 000 103 000 * Problemowe używanie narkotyków definiuje się jako regularne używanie nielegalnych substancji psychoaktywnych powodujące poważne problemy, przy czym bierze się tu pod uwagę wszystkie nielegalne substancje The EMCDDA defines problem drug use as intravenous drug use (IDU) or long duration/regular drug use of opiates, cocaine and/or amphetamines. Ecstasy and cannabis are not included in this category. Źródło danych: Oszacowanie przeprowadzone w 2010 r. dla 2009 roku.
Szacowana liczba problemowych użytkowników opiatów w 2009 roku (IPiN) WOJEWÓDZTWO Mazowieckie Dolnośląskie Lubuskie Zachodniopomorskie Pomorskie Łódzkie Kujawsko pomorskie Warmińsko mazurskie Podlaskie Śląskie Lubelskie Wielkopolskie Małopolskie Opolskie Świętokrzyskie Podkarpackie ŚRODKOWY PUNKT PRZEDZIAŁU Liczba 4760 1888 634 760 847 804 635 436 347 1181 536 739 668 168 185 254 Wskaźnik na 100 000 mieszkańców 91,1 65,6 62,8 44,9 38,0 31,6 30,7 30,6 29,2 25,4 24,8 21,7 20,3 16,3 14,6 12,1 Polska: 10 400 19 800 Sierosławski, J. 2012
Monitoring problemu narkotykowego Monitorowanie jako wsparcie informacyjne dla prowadzonych działań, Wyniki monitorowania kluczowym elementem przy ewaluacji strategii narkotykowych na każdym szczeblu, Diagnoza i monitorowanie jako podstawa do wdrażania potrzebnych działań Monitoring realizowany na różnych poziomach: krajowym, regionalnym, lokalnym
Dziękuję za uwagę! nfpp@kbpn.gov.pl