POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT ZOOLOCICZNY FRAGMENTA FAUNISTICA Tom X V III W arszaw a, 25 IV 1972 N r 3 W o jcie ch N i e d b a ł a Mechowce (A cari, O ribatei) nowe dla fauny Polski. II. [Z 12 rysunkam i w tekście] W niniejszej pracy wym ieniam nie znane dotąd z Polski mechowce należące do rodziny BrachychthoniićUie. Do poszczególnych gatunków dodaję uwagi morfologiczne i dołączam rysunki. Określam także, opierając się n a piśm iennictwie, ich w ym agania ekologiczne. Liochthonius evansi ( F o r s s lu n d, 1958) (rys. 1) Stanow iska: 1. Pow. Trzcianka, Radolin. Przesiew ka ze ściółki lasu liściastego (dąb, olcha, leszczyna) nad rzeką, 4 okazy (15 VI 1967), leg. K. B ł a s z a k ; 2. W ielkopolski P ark Narodowy. W ściółce pod świerkiem w pobliżu jez. Skrzynka, 3 okazy (X 1967), leg. W. N i e d b a ł a ; 3. K am pinoski P ark Narodowy, oddział 161, rezerw at ścisły. W ściółce lasu sosnowego, ' 2 okazy (IX 1969), leg. W. N i e d b a ł a. F o r s s l u n d wyodrębnił ten gatunek z grupy h o r r i d u s Potwierdził to M a h u n k a (1969). W ym iary (w m ilim etrach): długość 0,143-0,148, szerokość 0,079-0,083. Okaz z Wiel-, kopolskiego P ark u Narodowego, n r X X : długość propodosom y 0,047, hysterosom y 0,097, sensillus 0,028, szczeciny b2 0,032, szerokość hysterosom y 0,079, odległość włosów interlam ellarnych 0,022. Osobniki z Polski są nieco mniejsze od okazów angielskich ( E v a n s 1952) i szwedzkich ( F o r s s l u n d 1958). W materiale z Polski L. evansi różni się od L. łiorridus nie tylko odległością od siebie włosów interlamellarnych lecz także brakiem ząbkowania szczecin notogastralnych, kształtem sensillus oraz m niejszymi wymiarami ciała.
34 W. N iedbała 2 Gatunek znany dotąd z Anglii ( E v a n s 1952 sub Brachychihonius horridus), KRF, Finlandii i Szwecji ( F o r s s l u n d 1958), ZSEE ( B y z o v a 1964a) i Czechosłowacji ( E n g e l m a n n 1968). Znajdowany wyłącznie w ściółce lasów iglastych i liściastych. Liochthonius hystricinus ( F o r s s l u n d ) f. tuxeni ( F o b s s l u n d, 1957) (rys. 2-3) Stanow isko: Ojcowski P ark Narodowy. L as bukow y na Chełmowej Górze. W ilgotne gniazdo Troglodytes troglodytes L. na wys. około 1,5 m n a krzaku leszczyny, 2 okazy (23 VI 1967), leg. B. W i a t r. W ym iary: Okaz n r X X I: długość 0,166, szerokość 0,102, długość szczeciny ba 0,029. Okaz n r X X II: długość 0,160, szerokość 0,097, długość szczeciny b 0,027. E ys. 1-3. 1. Liochthonius evansi. 2. L. hystricinus i. tuxeni. 3. L. hystricinus i. tuxeni, głów ka sensillus. Obydwa okazy z Polski są mniejsze od islandzkich ( F o r s s l u n d 1957). Forma ta jest bardzo podobna do typowego L. hystricinus i nie różni się od niego w materiale polskim wielkością. Ma jednak znacznie krótsze szczeciny notogastralne oraz grubszą główkę sensillus. Gatunek ten znany był dotąd tylko z Islandii ( F o r s s l u n d ), gdzie znaleziono go w glebie przy ciepłym źródle oraz z hted ( S c h a l k 1968), gdzie go zebrano na łące.
3 Nowe dla Polski mechowce. II. 35 Liochthonius laticeps ( S t r e n z k e, 1951) (rys. 4) Stanow iska: 1. Ojcowski P ark Narodowy. Cienkie kożuchy m chu na zacienionej skale, przy wejściu do wąwozu Jam ki, kilkadziesiąt okazów (14 X 1967), leg. A. S z e p t y c k i; 2. Pow. Tomaszów Mazowiecki. Przesiewka z lasu sosnowego n a trasie Tomaszów Mazowiecki Spała, 3 okazy (8 V 1968), leg. wycieczka Z akładu Morfologii Zw ierząt UAM. W ym iary: długość 0,197-0,209, szerokość 0,098-0,103. Okaż z Tomaszowa Mazowieckiego n r X X III: długość propodosom y 0,085, hysterosom y 0,124, sensillus 0,029, szczeciny b2 0,012 szerokość hysterosom y 0,099. Rys. 4-5. 4. Liochthonius laticeps. 5. L. piluiferus. Okazy z Polski wielkością, są zbliżone do okazu opisanego przez S t r e n z k e g o. Mają jednak krótsze szczeciny b2 (u S t r e n z k e g o 0,015-0,017). Poza tym między włosami interlamellarnymi na propodosomie widoczne są 3 pary bardzo niewyraźnych pól. L. laticeps opisany z Holsztynu notowany był dotąd jedynie w N R F i HB.D ( K n u l l e 1957, S c h a l k 1968) i Czechosłowacji ( H a la s k o v a i K u n s t 1960). S t r e n z k e (1952) podkreśla przywiązanie tego gatunku do suchych stanowisk n a twardym podłożu (dachówki, mur). Znalezisko z Ojcowa wydaje się tezę tę potwierdzać. Jednak H a la ś k o y a i K u n s t znajdowali go w bardzo wilgotnym mchu w lesie brzozowym, a S c h a l k na łące.
36 W. Niedbała 4 Liochthonius piluiferus (F orsslund, 1942) (rys. 5) Stanow isko: Pow. S targard Szczeciński. D obrzany, w ściółce 25-letniego boru świerkowego, 1 okaz (28 IV 1965), leg. M. G ó r n y. W ym iary (okaz nr X X IV ): długość propodosom y 0,053, hysterosom y 0,097, sensillus 0,022, szczeciny -bj 0,010, szerokość hysterosom y 0,075. Okaz z Polski swoją wielkością, kształtem i cechami morfologicznymi całkowicie odpowiada okazom szwedzkim. L. piluiferus jest gatunkiem znanym dotąd ze Szwecji ( F o r s s l u n d 1942, 1943, 1945), Anglii ( E v a n s 1952 i M u r p h y 1953), Grenlandii ( S t r e n z k e 1955), Austrii ( K lim a 1959), Czechosłowacji ( H a la s k o v a i K u n s t 1960) i KRD ( M o r it z 1963). Jest to gatunek o dość szerokiej skali ekologicznej. Znajdowany był w różnych stanowiskach na terenach otwartych i w różnych typach lasów o najrozmaitszych warunkach ekologicznych. Jak wynika z badań F o r s s l u n d a (1943) w lasach świerkowych zajmuje głębsze poziomy profilu glebowego, n ie występując na powierzchni w świeżej ściółce iglastej. K lim a zalicza go do euedaphonu. Brachy chthonius cricoides W e is - F o g h, 1948 (rys. 6-7) Stanow iska: 1. Pow. Trzcianka, Radolin. Przesiew ka z lasu liściastego (dąb, olcha, leszczyna) nad rzeką, 4 okazy (15 VI 1967), leg. K. B ł a s z a k ; 2. Pow. Tomaszów Mazowiecki. Przesiew ka z lasu sosnowego n a trasie Tomaszów Mazowiecki Spała, 3 okazy (8 V 1968), leg. w ycieczka Z akładu Morfologii Zw ierząt UAM. W ym iary: długość 0,135-0,138, szerokość 0,067-0,071. Okaz z Tom aszowa Mazowieckiego n r X X V : długość propodosom y 0,048, hysterosom y 0,087, sensillus 0,025, szerokość hysterosom y 0,067. Okazy z Polski są równe duńskim ( W e is - F o g h 1948) a mniejsze od angielskich ( E v a n s 1952) i niemieckich ( M o r it z 1963). W kształcie ciała i rysunku na notogaster zbliżone są do okazów angielskich. Zarówno okazy z Anglii jak i z Polski mają jedną parę lateralnych pól na propodosomie, a nie dwie, jak podkreśla W e is - F o g h w swym opisie. B. cricoides zbliżony jest do B. suecicus F o r s s l u n d. Różni się od niego wyraźnymi pierścieniami na I odcinku hysterosomy. Ponadto u okazów z Radolina zauważyłem delikatne ząbkowanie na rostrum (rys. 7), jak u B. furcatus W e is - F o g h. Gatunek znany z ZSRR ( V t o r o v i K r i v o l u c k i j 1968), Czechosłowacji ( H a l a ś k o v a i K u n s t 1960), NRD ( M o r itz 1963, 1965), Danii ( W e is - F o g h 1948) i Anglii ( E v a n s 1952).
5 Nowe dla Polski mechowce. II. 37 Znajdowany był w różnych środowiskach leśnych, na wrzosowiskach, nieraz na znacznej wysokości w górach do 2800 m npm. Rys. 6-8. 6. Brachychthonius cricoides. 7. B. cricoides, rostrum. 8. B. italicus. Brachychthonius italicus (Ber lese, 1910) (rys. 8) Stanow iska: 1. W ejherowo. Przesiewka ze ściółki lasu sosnowo-bukowego z domieszką grabu, n a wzgórzu Kalwaria, 5 okazów (10 IX 1967), leg. J. R a f a l s k i ; 2. Pow. Chojna. Rezerw at leśno-stepowy Bielinek nad Odrą. Przesiewka ze ściółki p artii lasu zbliżonego do Fagetum boreo-atlanticum n a zachodnich zboczach parow u storczykowego, 6 okazów (29 IX 1967), leg. J. R a f a l s k i ; 3. Ojcowski P ark Narodowy. Przesiewka ze ściółki lasu bukowego na zboczu Cbełmowej Góry, w kierunku wąwozu Jam ki, 2 okazy (3 VI 1969), leg. W. N i e d b a ł a. W ym iary: długość 0,190-0,192, szerokość 0,112-0,115. Okaz z W ejherowa n r X X V I: długość propodosom y 0,059, bysterosom y 0,132, sensillus 0,045, szczeciny b2 0,017, szerokość hysterosom y 0,114. Okazy z Polski wymiarami są bliskie węgierskim (Balogh 1943), a mniejsze niż włoskie (B erlese 1910) i niemieckie (Strenzke 1951). B. italicus znany jest z wielu krajów Europy. W ystępuje w różnych środowiskach leśnych i na terenach otwartych, w biotopach wilgotnych i zdecydowanie suchych. Jest to gatunek dość częsty, choć występujący nielicznie.
38 W. Niedbała 6 Synchthonius crenulatus ( J a c o t, 1938) (rys. 9) Stanow isko: Pow. Nowy Sąez. Przesiew ka ze ściółki lasu bukowego w rezerwacie Orkana n a zboczu Kowieńca, n a trasie Niedźwiedź Turbacz, 1 okaz (30 V 1968), leg W. N i e d b a ł a. W ym iary (okaz n r X X V III): długość propodosom y 0,066, bysterosom y 0,125, sensillus 0,045, szerokość hysterosom y 0,113. Okaz z Polski wymiarami zbliżony jest do okazów z Czechosłowacji (Hal a ś k o v a i K t j n s t 1960) i nieco większy niż amerykańskie ( J a c o t 1938). 8. crenulatus jest jednym z trzech znanych gatunków rodzaju Synchthonius H a m m e n, bardzo podobny do 8. hoschmai H a m m e n. Eóżni się od niego wymiarami ciała, inaczej ukształtowanym rostrum, mniejszymi szczecinkami notogastralnymi, innym rysunkiem propodosomy oraz szczegółami rysunku hysterosomy. Sposób wykształcenia chitynowej listewki na propodosomie nie odróżnia, jak wspominają H a la & k o v a i K u n s t (1960), tego gatunku od 8. hoschmai. Między lamellarnymi włoskami jest ona zamknięta zarówno u 8. hoschmai jak i u /S. crenulatus z Ameryki Północnej oraz z Grenlandii. Natomiast u 8. crenulatus z Czechosłowacji oraz z Polski (rys. 9) miejsce między lamellarnymi włoskami pozostaje otwarte. Rys. 9-10. 9. Synchthoniua crenulatus. 10. 8. elegans.
7 Nowe dla Polski mechowce. II. 39 8. crenulatus znany jest z Ameryki Północnej ( J a c o t 1938), Grenlandii (H a m m e r 1952), Włoch (M a h u n k a 1966), Czechosłowacji ( H a la s k o v a i K u n s t 1960) i KRF ( K n u l l e 1957). Ze względu na nieliczne występowanie tego gatunku i niewiele znanych dotąd stanowisk, trudno cokolwiek powiedzieć o jego ekologii. J a c o t znalazł go w ściółce pod Gornus mas, H am m ek w wilgotnej, bogatej w próchnicę glebie pod arktycznymi roślinami. H a la S k o v a i K u n s t w wilgotnym mchu w brzozowym lesie, M a h u n k a na ubogiej łące i w lesie bukowym. Synchthonius elegans F o r s s l u n d, 1957 (ry s. 10) Stanow iska: 1. Pow. Gołdap. Przesiew ka ze ściółki lasu świerkowego z dom ieszką to poli n a Górze Szeskiej n a południe od Gołdapi, 2 okazy (13 IX 1969), leg. wycieczka Zakładu Morfologii Zw ierząt UAM; 2. Pow. Olecko. Przesiew ka ze ściółki z rezerw atu cisów n a po łudnie od Guz, 2 okazy (13 IX 1969), leg. wycieczka Zakładu Morfologii Zw ierząt UAM. W ym iary: długość 0,211-0,213, szerokość 0,123-0,125, długość szczeciny t>2 0,054-0,055. Morfologia tego gatunku została szczegółowo przedstawiona w pracy G r a n d - JEANA (1963). Okazy z Polski wielkością zbliżone są do okazów z Islandii ( F o r s s lu n d 1957a) i z Korsyki ( G r a n d j e a n 1963) ale mniejsze od szwedzkich ( F o r s s lu n d 1957a). 8. elegans jest szeroko rozprzestrzeniony. Znany z Dalekiego Wschodu i Sachalinu, a także z Islandii i Korsyki. B u la n o v a - Z a c h v a t k in a (1970) uważa go za gatunek europejsko-syberyjski. Znajdowany był głównie w lasach różnego typu lecz także i na łące powyżej 3500 m npm w górach Tjan-Szan ( Z l o t i n i K r i v o l u c k i j 1969) oraz w ziemistym nawozie (M a h u n k a 1968). EobracJiychthonicus borealis ( F o r s s lu n d, 1942) (rys. 11) Stanowisko: Pow. Człuchów, Pakotulsko. Rezerwat Korm oranów nad B rdą. W ysiane ze ściółki starego, przerzedzonego lasu bukowego o skąpym runie, 2 okazy (19 IX 1967), leg. w ycieczka Z akładu Morfologii Zw ierząt UAM. W ym iary (okaz n r X X IX ): długość propodosom y 0,080, hysterosom y 0,147, sensillus 0,041, szczeciny b2 0,034, szerokość hysterosom y 0,155. Mimo, że okazy moje są nieco dłuższe, a zwłaszcza szersze od opisanego przez F o r s s l u n d a, jednak są wyraźnie mniejsze od zbieranych w Polsce E. oudemansi i E. latior. U jasnoszarych okazów tego gatunku nie ma widocznych plam na hysterosomie. Mała płytka z włoskiem leżąca przy płytce aggenitalnej jest podłużna. Poza tym płytki analne i adanalne są równoległe, a nie zbieżne
40 W. Niedbała 8 jak u E. oudemansi. Również włosy rostralne są nieco bardziej oddalone od czubka rostrum. E. borealis znany był dotąd ze Szwecji ( F o r s s l u n d 1942, 1957, D a l e n i u s 1960, T a r r a s - W a h l b e r g 1953), Finlandii ( K a r p p i n e n 1958, 1962), ZSRR ( B y z o v a 1964, G o r d e e v a 1970) i Rumunii ( S c h a l k 1965). O O Rys. 11-12. 11. EobracJiyeJithonius borealis. 12. E. latior. Znajdowany był w lasach iglastych, liściastych a także mieszanych, na zrębach leśnych, w mchach i porostach, w Karpatach i na Krymie na dużych wysokościach. B u l a n o v a - Z a c h v a t k i n a (1970) uważa, że jest to gatunek arktyczny, którego zasięg nie jest ograniczony tundrą, lecz wkracza znacznie dalej na południe, w stronę tajgi. Eobrachychthonius latior ( B e r l e s e, 1910) (rys. 12) Synonim y (według F o r s s l u n d a 1957): Brachychthonius brevis var. glabra T h o r 1930, Eobrachychthonius sexnotatus J a c o t 1936, Brachychthonius grandis S e l l n i c k 1944. Stanow iska: 1. Pow. Choszczno. Rezerw at Radęcin nad Drawą. Przesiewka ze ściółki w stary m lesie dębowo-bukowym z podszytem, 3 okazy (11 V II 1968), leg. wycieczka Zakładu Morfologii Zwierząt UAM; 2. T atrzański P ark Narodowy. W ysiane ze ściółki spod świerków n a wschodniej stronie Morskiego Oka, 1 okaz (8 VI 1969), leg. W. N i e d b a ł a. W ym iary: długość 0,275-0,289, szerokość 0,168-0,171. Okaz z T atr n r X X X : długość propodosom y 0,075, hysterosom y 0,214, sensillus 0,039, szczeciny b a 0,033, szerokość hysterosom y 0,168.
9 Nowe dla Polski mechowce. II. 41 Okazy z Polski są nieco węższe od przedstawionych z innych krajów lecz tak samo długie. Nie wszystkie pola hysterosomy są widoczne. Brak na przykład dwóch par pól na trzecim odcinku hysterosomy. Morfologia brzusznej strony jest identyczna jak na rysunku przedstawionym przez F o r s s l t j n d a (1957), m. in. brak położonej przy płytce aggenitalnej małej płytki z włoskiem charakterystycznej dla E. oudemansi i E. borealis. Gatunek ten jest szeroko rozprzestrzeniony; od Prancji poprzez Anglię, Belgię, N R F i N K D, europejską część ZSRR aż po Daleki Wschód. Na północy Europy znany ze Szwecji i ze Spitsbergenu, na południu z Włoch. Znaleziony także w Ameryce Północnej i Grenlandii. E. latior jest gatunkiem eurytopowym znajdowanym w różnych typach lasów, na mchach torfowcach {Sphagnum), na łąkach i innych terenach otwartych. Poza wyżej wymienionymi znane są z Polski następujące gatunki B rachy chthoniidae: Lioehthonius gisini (S c i i w e i z e r, 1951). Pom orze Zachodnie Gołogóra pod K oszalinem (S t r e n z k e 1952). L. globuliferus (S t r e n z k e, 1951). Uroczysko Marcelin w Poznaniu ( N i e d b a ł a 1968), K am pinoski P ark Narodowy ( N i e d b a ł a i R o h l o f f 1971). L. horridus (S e l l n i c k, 1929). Pow. Gorlice i Ojcowski P ark N arodowy ( R a f a l s k i 1966), uroczysko Marcelin w P oznaniu ( N i e d b a ł a 1972). L. hystricinus ( F o r s s l u n d, 1942). Pomorze Zachodnie (S t r e n z k e 1952). L. lapponicus (T r a g Ar d i i, 1910). Pom orze Zachodnie (S t r e n z k e 1952). L. marginatus ( F o r s s l u n d, 1942). Uroczysko Marcelin w Poznaniu, W ielkopolski P ark N arodowy i okolice Poznania ( N i e d b a ł a 1968, 1969), Kampinoski P ark Narodowy ( N i e d b a ł a i R o h l o f f 1971). L. peduncularius ( S t r e n z k e, 1951). Pom orze Zachodnie (S t r e n z k e 1952). L. perpusillus ( B e r l e s e, 1910). Uroczysko Marcelin w Poznaniu i W ielkopolski P ark N arodow y ( N i e d b a ł a 1968), Kam pinoski P ark N arodowy ( N i e d b a ł a i R o h l o f f 1971). L. sealaris ( F o r s s l u n d, 1942). Kam pinoski P ark Narodowy ( N i e d b a ł a i R o h l o f f 1971), uroczysko Marcelin w Poznaniu ( N i e d b a ł a 1972). L. sellnicki ( T h o r, 1920). Pom orze Zachodnie (S t r e n z k e 1952), P ark Solacki w Poznaniu, pow. K ościan i uroczysko Marcelin w Poznaniu ( N i e d b a ł a 1967, 1971, 1972). Brachychthonius berlesei W i l l m a n n, 1928. Okolice W rocławia ( F r e n z e l 1936), Zieleniec pod D usznikam i i pow. Legnica ( W i l l m a n n 1939, 1949), Pomorze Zachodnie (S t r e n z k e 1952), okolice Poznania, pow. Kościan i uroczysko Marcelin w Poznaniu ( N i e d b a ł a 1969, 1971, 1972), K am pinoski P ark Narodowy ( N i e d b a ł a i R o h l o f f 1971). B. brevis (M i c h a e l, 1888). Okolice W rocławia ( F r e n z e l 1936), Masyw Śnieżnika K łodzkiego i pow. Legnica ( W i l l m a n n 1939, 1949, 1956). B. hungaricus ( B a l o g h, 1943). Pomorze Zachodnie (S t r e n z k e 1952), uroczysko Marcelin w P oznaniu (N i e d b a ł a 1972). B. striatus W i l l m a n n, 1956. Masyw Śnieżnika Kłodzkiego ( W i l l m a n n 1956). B. suecieus ( F o r s s l u n d, 1942). Uroczysko Marcelin w Poznaniu i W ielkopolski P ark N arodow y ( N i e d b a ł a 1968), K am pinoski P ark Narodowy ( N i e d b a ł a i R o h l o f f 1971).
42 W. N iedbała 10 B. zelawaiensis (S e l l n i c k, 1929). Pom orze Zachodnie (S t r e n z k e 1952), Masyw Śnieżnika Kłodzkiego ( W i l l m a n n 1956), Zakopane (M a h u n k a 1969), uroczysko Marcelin w P oznaniu ( N i e d b a ł a 1972). EobraehycTithonius oudemansi H a m m e n, 1952. Pow. Krosno i pow. Jelenia Góra ( R a - f a l s k i 1966). Zakład Morfologii Zwierząt U niw ersytetu im. A. Mickiewicza Poznań, ul. F red ry 10 PIŚM IEN N IC TW O B a l o g h J. 1943. M agyaroszdg Pńncólosatkśi. M ath. term. Kozi., B udapest, 39: 1-202, 18 tt. B e r l e s e A. 1910. Aoari nuovi. M anipulus VI. Redia, Firenze, 6: 215-220. B u l a n o v a - Z a c h v a t k i n a E. M. 1970. F au n a oribatidnyh klesóej SSSR i ih rasprostranenie. O rihatidy (Oribatei) ich roi' v pocvoobrazovatel'nyh processah. Liet. TSR Moksl. A kad. Zool. P arazit. In st., Vilnius, 55-71. B y z o v a Ju. 1964. Fauna pocvennyh nogohvostok i klesćej severa sredneevropejskoj tajgi. Pedohiologia, Jen a, 3: 286-303, 3 tab. B y z o v a J u. 1964a. O ribatidy jugo-vostocnyh predgorij Salairskogo krjaza (Kem erovskaja oblast'). Pedobiologia, Jen a, 4: 181-191, 3 tt. D a l e n i u s P. 1960. Studies on th e Oribatei (A cari) of th e T ornetrask territo ry in Swedish L apland. I. A list of the h ab itats and the com position of th eir oribatid fauna. Oikos, Kobenhavn, 11: 80-124, 9 ff., 18 tt. E n g e l m a n n M. D. 1968. B eitrag zu r O ribatidenfauna des A lvatergebirges (Jeseniky). Abh. N aturk. mus., Gorlitz, 44 (2): 95-100. E v a n s G. O. 1952. B ritish m ites of th e genus BrachycMhonius B e r l., 1910. Ann. Mag. nat. H ist., London, 5 (51): 227-239, 8 ff. F o r s s l u n d K. H. 1942. Schwedische Oribatei. I. Ark. Zool., Stockholm, 34: 1-11, 14 ff. F o r s s l u n d K. H. 1943. Studien iiber die Tierw elt des N ordschwedischen W aldbodens. Medd. Skogsforsoksanst., Stockholm, 34 (1): 1-264, 31 ff., 21 tt. F o r s s l u n d K. H. 1945. S am m anfattande oversikt over vid m arkfaunaundersokningar i V assterbotten p&traffade djurform er. Medd. Skogsforsoksanst. (Stockh.), Stockholm, 34 (5): 341-364. F o r s s l u n d K. H. 1957. Notizen iiber Oribatei (Acari). I. Ark. Zool., Stockholm, 2 (10): 583-593, 14 ff. F o r s s l u n d K. H. 1957a. Schwedische Oribatei (Acari). III. E n t. Tidskr., Stockholm, 77: 210-218, 12 ff. F o r s s l u n d K. H. 1958. N otizen iiber Oribatei (Acari). II. E n t. Tidskr. Stockholm, 79: 75-86, 17 ff. F r e n z e l G. 1936. U ntersuchungen iiber die Tierwelt des W iesenbodens. Jena, IV + 130 pp, 8 ff., 19 tt. G o r d e e v a E. V. 1970. Pancirnye klesci v pocvach K rym a. O ribatidy (Oribatei) ich rol' v pocvoobrazovatel'nych processach. Liet. TSR Moksl. Akad. Zool. P arazit. Inst., Vilnius, 119-129, 2 ff., 1 t. G r a n d j e a n F. 1963. Sur deux cspćces de Brachychthoniidae et leur developpem ent (Oribates). Acarologia, Abbeville, 5 (1): 122-151, 12 ff.
11 Nowe dla Polski mechowce. II. 43 H a l a ś k o y a V., K u n s t M. 1960. Uber einige Bodenm ilbengruppen aus dem Moorgebiet Soos im Bóhm en (Acari: Gamasina, Zerconina, Oribatei). A cta Univ. Carolinae Biol., P rah a, Suppl., 11-58. H a m m e r M. 1 9 5 2. The O ribatid and Collembola fauna in some soil samples from Sondre Strom fjord. E nt. Modd., K ebonhavn, 26 ( 5 ) : 4 0 4-4 1 4, 3 f f., 1 t. J a c o t A. P. 1938. More prim itive moss-mites of N ortb Carolina I I I J. E lisha Mitch, sci. Soc. Chapel Hill. N. C., 54 (1): 127-137, 2 tt. K a r p p i n e n E. 1958. U ber die O ribatiden (Aear.) der finnischen W aldbóden. Ann. zool. Soc. zool.-bot. fenn. V anam o, Helsinki, 19: 1-43, 9 ff., 14 tt. K a r p p i n e n E. 1 9 6 2. Zur K enntnis der O ribatidenfauna Nordfinnlands. Arch. Soc. zool.-bot. fenn. V anam o, Helsinki, 16: 3 6-4 8, 4 ff., 4 tt. K l i m a J. 1959. Die Zonosen der O ribatiden in der Umgebung von Innsbruck. De N atura Tirolensi (Fren-Festschrift), Innsbruck, 197-208, 3 tt. K n u l l e W. 1957. Die Verteilung der Acari: Oribatei in Boden. Z. Morphol. Okol., Berlin, 46: 397-432, 5 ff., 5 tt. M a h u n k a S. 1966. A study of Oribatids collected by Prof. Dr D i C a s t r i on th e M T. Spitz (Reccaro, Italy). A tti In st. Yenete di Sci., L ett. A rti, Venezia, 124: 369-386, 17 ff. M a h u n k a S. 1968. Beitrage zur K enntnis der in Exkrem enten, N estern und Stallen lebenden Milben. I. P arazit. H ung., B udapest, 1: 119-130, 13 ff. M a h u n k a S. 1969. Beitrage zur K enntnis der M ilbenfauna Ungarns. I. R ovart. Kozlem., B udapest, 22 (2): 21-30, 14 ff. M a h u n k a S. 1969a. Beitrage zur K enntnis der M ilbenfauna der K arpathen (Acari). I. R o v a rt. Kozlem., B udapest, 12 (24): 447-452, 6 ff. M o r i t z M. 1963. U ber Oribatidengem einschaftcn (Acari: Oribatei) norddeutscher Laubwaldbóden unter besonderer Beriicksichtigung der die Verteilung regelnden Milieubedingungen. Pedobiologia, Jen a, 3: 142-243, 30 ff., 54 tt. M o r i t z M. 1965. U ntersuchungen uber den Einfluss von K ahlschlagm assnahm en auf die Zusam m ensetzung von H ornm ilbenschaften (Acari: Oribatei) norddeutscher Laubu n d Kiefermischwalder. Pedobiologia, Jena, 5: 65-101, 23 tt. M u r p h y P. W. 1953. Soil faunal investigations. R eport on Forest Research. London, pp. 110-116, 5 tt. N i e d b a ł a W. 1967. B adania ilościowe nad występowaniem mechowców (Acari, Oribatei) w P ark u Solackim w Poznaniu w zależności od niektórych zabiegów gospodarczych. Bad. fizjogr. Pol. zach., Poznań, 20: 29-44, 8 ff., 2 tt. N i e d b a ł a W. 1968. Mechowce (Acari, Oribatei) nowe d la fauny Polski oraz nowe stan o w iska kilku rzadkich gatunków. Fragm. faun., W arszawa, 15 (1): 1-9, 5 ff. N i e d b a ł a W. 1969. F au n a mechowców (Acari, Oribatei) nadrzew nych w okolicach P oznania. Pol. Pism o ent., W rocław, 39 (1): 83-94, 1 f. N i e d b a ł a W. 1971. F auna roztoczy (Acari) glebowych w dwóch różnych biotopach oraz w strefie przejściowej między nimi. Bad. fizjogr. Pol. zach., Poznań, 24 (B): 217-220, 1 f., 2 tt. N i e d b a ł a W. 1972. Sukcesja ekologiczna mechowców (Acari, Oribatei) w zadrzewieniach uroczyska Marcelin w P oznaniu (w druku). N i e d b a ł a W., R o h l o f f J. 1971. W ydajność ap aratu M acfadyena w w ypłaszaniu roztoczy glebowych. Rocz. gleboznawcze, W arszaw a, 22 (1): 189-203, 9 ff., 2 tt. Rafalski J. 1966. Materiały do znajomości fauny mechowców (Acari, Oribatei) Polski. I. Fragm. faun., Warszawa, 12 (21): 347-372. S c h a l k V. 1965. Beitrage zur O ribatidenfauna (Acarina) Rum aniens. R ovart. Koźlem., B udapest, 18 (15): 281-290. S c h a l k V. 1968. Zur B odenfauna von W iesen und Luzernebestanden unterschiedlicher S tandorte u n ter besonderer Beriicksichtigung der O ribatiden. Pedobiologia, Jena, 8 : 424-506, 10 ff., 65 tt.
44 W. N iedbała 12 S i t n i k o v a L. 1962. Ekologo-faunistićeskij ocerk pancirnyh klesćej Leningradskoj oblasti. A vtoreferat, U niversitet im. A. A. Zdanova, Leningrad, pp. 1-21. S t r e n z k e K. 1951. Die norddeutschen A rten der G attungen Brachychthonius und Brachychochthonius (Acarina, Oribatei). D tsch. zool. Z., H an never-berlin, 1: 234-249, 13 ff. S t r e n z k e K. 1952. U ntersuchungcn iiber die Tiergem einschaften des Bodens: Die Oribatiden und ihre Synusien in der Bódcn N orddeutschlands. Zoologica, S tu ttg art, 104: 1-172, 10 diagr., 29 + 1 tt. S t r e n z k e K. 1955. O ribates (Acariens). in : M icrofauna du sol de l ege, Groenland. Vol. I. A raehnides. A ctualites scient. et in d u str. (1932). Paris, O ribates: pp. 14-64, 9 ff. T a r r a s - W a h l b e r g N. 1 9 5 2. O ribatids from mires in Sm&land. Fórh. fysiogr. Sallsk. L und, L und, 22 (1): 1-6, 1 f. V t o r o v P. P., K r i v o l u c k i j D. A. 1968. P ancirnye klesci vostocnij Kirgizii. Pedobiologia., Jen a, 8: 123-133, 4 tt. W e is -Fogh T. 1948. Ecological investigations on m ites and collemboles in the soil. N at. ju tlan d., A arhus, 1: 135-270, 31 ff., 21 tt. W i l l m a n n C. 1936. Neue Acari aus schlesischen W iesenboden. Zool. Anz., Leipzig, 113: 273-290. W i l l m a n n C. 1 9 3 9. Die M oorfauna des G latzer Schneebergmoore. Beitr. Biol. Glatzer Schneeberges, Breslau, 5: 4 2 7-4 5 8, 1 8 ff. W i l l m a n n C. 1 9 4 9. fib er eine M ilbenausbeute aus dem N aturschutzgebiet Verlorenes W asser bei P an ten (Kr. Liegnitz). Abh. naturw. Ver., Brem en, 32 (2): 3 3 9-3 4 8. W i l l m a n n C. 1956. Milben aus dem N aturschutzgebiet auf dem Splieglitzer (Glatzer) Schneeberg. Csl. P arazit., P rah a, 3: 211-275, 22 ff. Z l o t i n B. I., K r i v o l u c k i j D. A. 1969. F au n a i landśaftnoe raspredelenie pancirnych kleścej (Oribatei) v vysokogor'jah vnutrennogo T jan'-sanja. Pedohiologia, Jena, 9: 254-270, 5 ff., 2 tt. [3arjiaBHe: IlaHnHpHbie icnemn (Acari, Oribatei) HOBbie ajih (Jiaynbi IIonbinH. II.] PE3IOME Abtop paccmatphbaet 10 hobhx aah nojibura bhaob nahphphbix KJiemeii (Acari, Oribatei) nphhaajieacamhx k cemeilctby Brachychthoniidae. Hapa^y c piicyhxamh h 3a- MeTKaMH no MopcJiojioran H3ynaeMbix bhaob abtop npnboaht Ha ochobahhh JiHTepa- TypHbix nahhbix reorpa(jjhheckhe apeanbi OTACJibHbix bhaob a hx akojiornuecicyfo xapax- TepncTHKy. B pasote nphbeneh Taoce cnncok bhaob H3 cemefictba Brachychthoniidae oohapyikehhbix ao nacroauiero BpeMeHH b Ilojibnie. [Title: On oribatids (Acari) new for Poland. II.] * SUMMARY The author gives a list of 10 species of Brachychthoniidae (Acari, Oribatei) new for Poland, with morphological, jzoogeographical and ecological comments to each species. A check-list of Brachychthoniidae occuring in Poland is also given.
R edaktor pracy dr W. Mikołajczyk Państw ow e W ydaw nictw o N aukow e W arszawa 1972 N akład 1055+90 cgz. A rk. w yd. 1; druk. 7/8. P ap ier druk. sat. kl. I I I 80 g. B I. Cena zł 6 N r zam. 841. 71 W rocławska D rukarnia N aukow a F - ll