Jolanta Wiśniewska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu USŁUGI WYKONYWANE PRZEZ POLSKIE FIRMY AUDYTORSKIE W ŚWIETLE BADANIA EMPIRYCZNEGO 1. Wprowadzenie Działająca z powodzeniem firma audytorska jest to jednostka, która świadczy usługi wysokiej jakości. Biegli rewidenci stanowią grupę zawodową, której głównym zadaniem jest ograniczenie ryzyka wynikającego z dostarczenia niewłaściwych lub mających niską jakość informacji uzyskiwanych z systemów rachunkowości przedsiębiorstw. Działalność gospodarcza określa różne rodzaje współpracy z firmami audytorskimi. Najczęściej usługi wykonywane przez biegłych rewidentów postrzegane są przez pryzmat wykonywanych przez nich usług rewizji finansowej, a w szczególności usługi badania sprawozdania finansowego. Natomiast, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, biegli rewidenci mogą wykonywać również inne usługi, które mają istotny wpływ na użyteczność i jakość informacji uzyskiwanych z sytemu rachunkowości zarówno o charakterze retro-, jak i prospektywnym. Celem artykułu jest przedstawienie kształtowania się struktury i rodzajów usług wykonywanych przez polskie podmioty biegłych rewidentów na rzecz przedsiębiorstw, jak również przedstawienie opinii firm audytorskich na temat zapotrzebowania na poszczególne rodzaje usług i występujących barier ograniczających większe korzystanie przez przedsiębiorstwa z usług świadczonych przez firmy biegłych rewidentów. 2. Metodyka badania i przebieg procesu badawczego Cel opracowania został zrealizowany za pomocą następujących metod badawczych: studia literaturowe, analiza aktów prawnych, badanie ankietowe, wnioskowanie. Badanie empiryczne wykorzystane w artykule jest fragmentem badania ankietowego, przeprowadzonego przez autorkę, dotyczącego rodzajów usług wykonywanych przez podmioty biegłych rewidentów na rzecz przed-
452 Jolanta Wiśniewska siębiorstw. Badanie zostało przeprowadzone w okresie od maja do czerwca 2014 roku. Próba badawcza została ustalona na podstawie listy podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych prowadzonej przez Krajową Izbę Biegłych Rewidentów (KIBR) na dzień 30 kwietnia 2014 roku. W badaniu wzięły udział podmioty, które znalazły się na liście KIBR, miały czynną stronę internetową i aktualny adres e-mailowy. Próba badawcza wyniosła 933 podmioty i została wysłana za pomocą programu Lime Survey System Badań Ankietowych On-Line. Otrzymano 138 poprawnie wypełnionych ankiet, co stanowiło 14,8% próby badawczej. 3. Klasyfikacja usług wykonywanych przez biegłych rewidentów Zakres usług wykonywanych przez biegłych rewidentów (tab. 1) regulują przepisy prawne i organizacje zrzeszające i nadzorujące biegłych rewidentów (Wiśniewska, 2013). W Polsce rodzaje usług wykonywanych przez biegłych rewidentów reguluje Ustawa z 7 maja 2009 roku o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz. U. 2009.77.649, z późn. zm.). Rodzaje usług biegłego rewidenta Usługi rewizji finansowej Klasyfikacja usług biegłego rewidenta Wyszczególnienie Tabela 1 Badanie rocznych sprawozdań finansowych Śródroczne badanie sprawozdań finansowych Badanie rachunkowości oraz działalności spółki na żądanie wspólnika lub wspólników reprezentujących co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego Badanie sprawozdania założycieli spółki komandytowo-akcyjnej Badanie planu przekształcenia spółki Wycena akcji spółki sporządzona według wartości godziwej Badanie sprawozdania o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu wyborczego składanego do Państwowej Komisji Wyborczej Badanie corocznej informacji finansowej o otrzymanej subwencji oraz o poniesionych z subwencji wydatkach przez partie polityczne Badanie formy i treści prospektu emisyjnego Audyty projektów i programów unijnych, wymagane i zastrzeżone wyłącznie dla osób posiadających kwalifikacje biegłego rewidenta Badanie prawidłowości wyliczenia przez przedsiębiorstwa współczynnika intensywności zużycia energii
Usługi wykonywane przez polskie fi rmy audytorskie 453 Inne usługi biegłego rewidenta Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych Usługi kompilacji Przegląd ksiąg rachunkowych Doradztwo podatkowe Prowadzenie postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego Działalność wydawnicza lub szkoleniowa w zakresie rachunkowości, rewizji finansowej i podatków Wykonywanie ekspertyz lub opinii ekonomiczno-finansowych Świadczenie usług doradztwa lub zarządzania, wymagających posiadania wiedzy z dziedziny rachunkowości lub rewizji finansowej Zlecenia oceniające zagadnienia obejmujące informacje finansowe i pozafinansowe Opracowanie zasad i tryb funkcjonowania służb finansowych; Usługi due-dilligence; Ocena systemów informatycznych; Audyty projektów i programów unijnych, gdzie nie są wymagane i zastrzeżone wyłącznie dla osób posiadających kwalifikacje biegłego rewidenta Jest to nowa usługa dotychczas nie występująca w katalogu usług atestacyjnych wykonywanych przez biegłych rewidentów, została do niego wprowadzona ustawą o odnawialnych źródłach energii, op. cit. Źródło: opracowanie własne na podstawie (Wiśniewska, 2013; Ustawa o biegłych rewidentach, Ustawa o odnawialnych źródłach energii). Podmiotami usług biegłych rewidentów są zarówno małe przedsiębiorstwa o zasięgu lokalnym, jak również duże instytucje o zasięgu międzynarodowym. Według respondentów rodzaje przedsiębiorstw, na rzecz których polskie firmy biegłych rewidentów świadczyły usługi, przedstawia tabela 2. Podmioty usług firm audytorskich Tabela 2 Rodzaje przedsiębiorstw Liczba Udział % Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) 291 87,8 Duże przedsiębiorstwa 83 22,2 w tym: jednostki zainteresowania publicznego (JZP) 24 6,4 pozostałe 59 15,8 Razem 374 100,0
454 Jolanta Wiśniewska Z danych przedstawionych w tabeli 2 wynika, iż firmy audytorskie świadczyły swoje usługi najczęściej na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw (87,8%). Natomiast duże przedsiębiorstwa stanowią 22,2% wszystkich klientów firm audytorskich. W sektorze dużych przedsiębiorstw wyodrębniono jednostki zainteresowania publicznego (JZP) 1 ze względu na znaczenie i rosnące wymagania dotyczące usług wykonywanych na rzecz tych podmiotów. Z przedstawionych danych wynika, iż usługi świadczone na rzecz JZP stanowią 6,4% wszystkich usług świadczonych przez badane firmy biegłych rewidentów. W związku ze zmianami dotyczącymi ograniczania obciążeń dotyczących rachunkowości i sprawozdawczości dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dyrektywa 2013/34/UE, Ustawa o rachunkowości), usługi atestacyjne mają tendencję malejącą, a to miejsce, w coraz większym zakresie, mają szansę wypełniać inne usługi biegłego rewidenta, co ma potwierdzenie w strukturze usług wykonywanych przez podmioty biegłych rewidentów przedstawionych w tabeli 3. Tabela 3 Rodzaje usług wykonywanych przez firmy biegłych rewidentów Rodzaje usług Liczba Udział % Usługi rewizji finansowej 132 46,6 Inne usługi biegłego rewidenta 151 53,4 Razem 283 100,0 Z tabeli 3 wynika, iż obecnie 53,4% usług wykonywanych przez badane firmy audytorskie to inne usługi biegłego rewidenta, natomiast usługi atestacyjne stanowią 46,6% wszystkich świadczonych przez te firmy usług. 4. Usługi atestacyjne wykonywane przez podmioty biegłych rewidentów Nadanie atrybutu wiarygodności danym finansowym przedstawianych w postaci różnych sprawozdań finansowych uzyskiwanym z systemów finansowo-księgowych wymaga zastosowania dodatkowej procedury, która określana jest zamiennie różnymi pojęciami: badanie sprawozdania finan- 1 W polskim prawie definicja jednostek zaufania publicznego została zawarta w art. 2, pkt 4 Ustawy z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym, op. cit.
Usługi wykonywane przez polskie fi rmy audytorskie 455 sowego, weryfikacja sprawozdania finansowego, rewizja finansowa, rewizja sprawozdania finansowego, atestacja sprawozdania finansowego, audyt finansowy, auditing (m.in.: Pfaff, 2008, s. 13; Andrzejewski, 2014, s. 28 29; Krzywda, 2012, s. 14). Usługi atestacyjne polegają na sformułowaniu przez biegłego rewidenta opinii mającej za zadanie zwiększenie zaufania potencjalnych interesariuszy do dostarczanych im informacji finansowych (m.in.: Pfaff, 2008, s. 13; Gabrusewicz, 2014, s. 15). Rodzaje wykonywanych usług atestacyjnych przez badane firmy audytorskie przedstawia tabela 4. Tabela 4 Rodzaje usług atestacyjnych wykonywanych przez firmy audytorskie Rodzaje usług Duże przedsiębiorstwa MSP Razem JZP Pozostałe Razem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Badanie rocznych sprawozdań 24 40,0 67 39,2 91 39,4 125 30,4 216 33,6 finansowych Śródroczne badanie sprawozdań 17 28,3 18 10,5 35 15,2 14 3,4 49 7,6 finansowych Badanie rachunkowości oraz działalności spółki 2 3,3 11 6,4 13 5,6 57 13,9 70 10,9 na żądanie wspólnika lub wspólników Badanie sprawozdania założycieli spółki 0 0,0 4 2,3 4 1,7 16 3,9 20 3,1 komandytowo - -akcyjnej Badanie planu przekształcenia spółki 1 1,7 26 15,2 27 11,7 95 23,1 122 19,0 Wycena akcji spółki sporządzona według 4 6,7 12 7,0 16 6,9 31 7,5 47 7,3 wartości godziwej Badanie formy i treści prospektu 5 8,3 5 2,9 10 4,3 1 0,2 11 1,7 emisyjnego Audyty projektów i programów unijnych 4 6,7 24 14,0 28 12,1 60 14,6 88 13,7 Inne 3 5,0 4 2,3 7 3,0 12 3,0 19 3,0 Razem 60 100,0 171 100,0 231 100,0 411 100,0 642 100,0
456 Jolanta Wiśniewska Według respondentów (tab. 4) najczęściej firmy audytorskie wykonywały na rzecz swoich klientów usługi rewizji finansowej polegające na badaniu sprawozdań finansowych (33,6%), w następnej kolejności wykonywano badania planów przekształcenia spółek (19%), a w trzeciej kolejności najczęściej wykonywane usługi atestacyjne to audyty projektów i programów unijnych (13,7%). Zmiany w przepisach Unii Europejskiej (por. m.in.: Dobija, Cieślak, 2012; Dyrektywa 2013/34/UE, Dyrektywa 2014/95/UE) i konieczność ich implementacji do prawa krajowego państw członkowskich, dotyczące wymogów podmiotowych i przedmiotowych audytu, mogą mieć wpływ na zapotrzebowanie na usługi rewizji finansowej (Maciejewska, 2015; Ślebzak, Ślebzak, 2014). Opinie badanych firm na temat popytu na tego typu usługi w przyszłości przedstawia tabela 5. Zapotrzebowanie na usługi rewizji finansowej Tabela 5 Duże przedsiębiorstwa Odpowiedź MSP Razem JZP Pozostałe Razem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Rosnąć 16 34,8 15 17,7 31 23,7 14 11,5 45 17,8 Maleć 7 15,2 29 34,1 36 27,5 71 58,2 107 42,3 Nie zmieni się 20 43,5 34 40,0 54 41,2 31 25,4 85 33,6 Nie mam zdania 3 6,5 7 8,2 10 7,6 6 4,9 16 6,3 Razem 46 100,0 85 100,0 131 100,0 122 100,0 253 100,0 Z przedstawionych danych w tabeli 5 wynika, iż badane firmy audytorskie przewidują w przyszłości znaczny spadek zapotrzebowania na usługi rewizji finansowej (42,3%), przy czym w sektorze MSP będzie on znacznie wyższy (58,2%) niż w sektorze dużych przedsiębiorstw (34,1%). Zdaniem 33,6% respondentów poziom zapotrzebowania na usługi rewizji finansowej pozostanie na takim samym poziomie jak obecnie. Wzrost popytu na te usługi w przyszłości deklaruje zaledwie 17,8% respondentów. W świetle przewidywań badanych firm biegłych rewidentów dotyczących znacznego spadku zapotrzebowania na usługi rewizji finansowej, respondenci wypowiedzieli się na temat barier mających wpływ na popyt na usługi rewizji finansowej w Polsce (tab. 6).
Usługi wykonywane przez polskie fi rmy audytorskie 457 Tabela 6 Bariery wpływające na rynek usług rewizji finansowej Duże przedsiębiorstwa Odpowiedź JZP Pozostałe Razem MSP Razem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Brak obowiązku ustawowego 6 13,3 16 13,1 22 13,1 90 30,2 112 24,1 Wysoka cena usługi 2 4,4 10 8,2 12 7,2 19 6,4 31 6,7 Niezadowolenie z dotychczasowej 4 8,9 4 3,3 8 4,8 4 1,3 12 2,6 współpracy Rezultaty pracy nie spełniały oczekiwań zleceniodawcy 7 15,6 18 14,7 25 15,0 18 6,0 43 9,2 Brak zaufania do służb zewnętrznych 3 6,7 5 4,1 8 4,8 10 3,4 18 3,9 Brak wiedzy o korzyściach wynikających 14 31,2 40 32,8 54 32,3 89 29,9 143 30,7 z korzystania z usług Brak informacji o firmach 1 2,2 7 5,7 8 4,8 20 6,7 28 6,0 audytorskich Brak informacji (reklamy) 6 13,3 18 14,8 24 14,4 43 14,4 67 14,4 o usługach Inne 2 4,4 4 3,3 6 3,6 5 1,7 11 2,4 Razem 45 100,0 122 100,0 167 100,0 298 100,0 465 100,0 Z danych przedstawionych w tabeli 6 wynika, że największą barierą w korzystaniu przez przedsiębiorstwa z usług rewizji finansowej jest brak wiedzy o korzyściach uzyskiwanych w wyniku realizacji tych usług (30,7%), na drugim miejscu respondenci wskazali brak obowiązku ustawowego (24,1%), a na trzecim brak informacji o usługach rewizji finansowej świadczonych przez biegłych rewidentów (14,4%).
458 Jolanta Wiśniewska 5. Inne usługi biegłych rewidentów wykonywane przez firmy audytorskie W związku ze zmieniającym się zapotrzebowaniem na usługi wykonywane przez biegłych rewidentów coraz większy udział w strukturze tych usług mają inne usługi biegłego rewidenta dopuszczone przez przepisy prawa do świadczenia przez tę grupę zawodową (tab. 1). Rodzaje innych usług biegłego rewidenta świadczone przez badane firmy audytorskie przedstawia tabela 7. Tabela 7 Rodzaje innych usług świadczonych przez firmy biegłych rewidentów Rodzaje usług Duże przedsiębiorstwa JZP Pozostałe Razem MSP Razem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych 2 6,7 9 7,6 11 7,4 75 16,7 86 14,4 i podatkowych Przegląd ksiąg rachunkowych 5 16,7 10 8,4 15 10,1 67 14,9 82 13,7 Nadzór nad księgami 1 3,3 10 8,4 11 7,4 51 11,3 62 10,3 rachunkowymi Doradztwo podatkowe 4 13,3 21 17,6 25 16,8 61 13,6 86 14,4 Prowadzenie postępowania upadłościowego 0 0,0 2 1,7 2 1,3 5 1,1 7 1,2 lub li- kwidacyjnego Działalność wydawnicza lub 3 10,0 11 9,2 14 9,4 16 3,6 30 5,0 szkoleniowa Wykonywanie ekspertyz lub opinii 7 23,3 20 16,8 27 18,1 69 15,3 96 16,0 ekonomiczno- -finansowych Świadczenie usług doradztwa 4 13,3 17 14,3 21 14,1 49 10,9 70 11,7 lub zarządzania Pozostałe 4 13,3 19 16,0 23 15,4 57 12,7 80 13,3 Razem 30 100,0 119 100,0 149 100,0 450 100,0 599 100,0
Usługi wykonywane przez polskie fi rmy audytorskie 459 Według respondentów (tab. 7) najczęściej firmy audytorskie wykonywały na rzecz swoich klientów inne usługi biegłego rewidenta, polegające na sporządzaniu ekspertyz lub opinii ekonomiczno-finansowych (16%), w następnej kolejności na równi były to usługi prowadzenia ksiąg rachunkowych i podatkowych oraz doradztwa podatkowego (po 14,4%), a w trzeciej kolejności najczęściej wykonywane inne usługi to przegląd ksiąg rachunkowych (13,7%). Zakres zmian prawnych i uwarunkowań ekonomiczno-finansowych, jak również rosnące zapotrzebowania na informacje wysokiej jakości ma wpływ na zapotrzebowanie na inne usługi świadczone przez specjalistów z dziedziny rachunkowości, jakimi są niewątpliwie biegli rewidenci. Opinie badanych firm dotyczące zapotrzebowania na inne usługi biegłego rewidenta przedstawia tabela 8. Tabela 8 Zapotrzebowanie na inne usługi wykonywane przez biegłych rewidentów Duże przedsiębiorstwa Odpowiedź MSP Razem JZP Pozostałe Razem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Rosnąć 12 28,6 16 21,3 28 23,9 26 26,3 54 25,0 Maleć 7 16,7 23 30,7 30 25,7 37 37,4 67 31,0 Nie zmieni się 19 45,2 31 41,3 50 42,7 32 32,3 82 38,0 Nie mam zdania 4 9,5 5 6,7 9 7,7 4 4,0 13 6,0 Razem 42 100,0 75 100,0 117 100,0 99 100,0 216 100,0 Z przedstawionych w tabeli 8 danych wynika, że 38% respondentów uważa, że rynek innych usług świadczonych przez biegłych rewidentów utrzyma się na dotychczasowym poziomie, 31%, że będzie maleć, a 25%, że nastąpi wzrost popytu na te usługi. W świetle przewidywań badanych firm biegłych rewidentów dotyczących zapotrzebowania w przyszłości na inne usługi biegłego rewidenta, respondenci wskazali bariery, ich zdaniem, mające wpływ na popyt na tego typu usługi (tab. 9).
460 Jolanta Wiśniewska Tabela 9 Bariery wpływające na rynek innych usług biegłego rewidenta Duże przedsiębiorstwa Odpowiedź JZP Pozostałe Razem MSP Razem Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Brak obowiązku ustawowego 8 17,0 18 19,4 26 18,6 44 21,5 70 20,3 Wysoka cena usługi 4 8,5 8 8,6 12 8,6 16 7,8 28 8,1 Niezadowolenie z dotychczasowej 2 4,3 2 2,1 4 2,8 5 2,4 9 2,6 współpracy Rezultaty pracy nie spełniały oczekiwań 4 8,5 7 7,5 11 7,9 13 6,3 24 7,0 zleceniodawcy Brak zaufania do służb 2 4,3 5 5,4 7 5,0 11 5,4 18 5,2 zewnętrznych Brak wiedzy o korzyściach wynikających 16 34,0 30 32,3 46 32,9 64 31,2 110 31,9 z korzystania z usług Brak informacji o firmach 3 6,4 6 6,5 9 6,4 16 7,8 25 7,2 audytorskich Brak informacji (reklamy) o świadczonych 6 12,7 15 16,1 21 15,0 32 15,6 53 15,4 usługach Inne 2 4,3 2 2,1 4 2,8 4 2,0 8 2,3 Razem 47 100,0 93 100,0 140 100,0 205 100,0 345 100,0 Z danych przedstawionych w tabeli 9, zdaniem firm audytorskich, największą barierą w korzystaniu przez przedsiębiorstwa z innych usług biegłych rewidentów, tak samo jak w przypadku usług rewizji finansowej, jest brak wiedzy o korzyściach uzyskiwanych w wyniku realizacji tych usług (31,9%), na drugim miejscu plasuje się brak obowiązku ustawowego (20,3%), a na trzecim brak informacji o innych usługach świadczonych przez biegłych rewidentów (15,4%).
Usługi wykonywane przez polskie fi rmy audytorskie 461 6. Podsumowanie Rynek usług audytorskich zmienia się, o czym świadczą wyniki przeprowadzonego badania, zatem biegli rewidenci powinni wyciągnąć wnioski z tych zmian. Obowiązek ustawowy badania sprawozdań finansowych coraz bardziej się kurczy, jednocześnie wzrastają wymagania wobec biegłych rewidentów. Coraz większego znaczenia nabierać będzie biegły rewident nie tylko jako audytor, ale przede wszystkim doradca i ekspert, co powinno wpłynąć na zmianę strategii działania firm audytorskich i oferowania szerokiego spektrum usług z zakresu finansów i rachunkowości z uwagi na coraz większe wymagania stawiane przez same przedsiębiorstwa, jak i innych interesariuszy informacji pozyskiwanych z systemu rachunkowości, które powinny zaspokajać coraz bardziej wymagający rynek (m.in.: Grzesiak, Skoczylas, 2013, s. 27; Vaicekauskas, Mackevičius, 2014, s. 172 173; Johnstone, Li i in., 2014, s. 123). Literatura Andrzejewski M. (2014), Miejsce i rola rewizji fi nansowej w rachunkowości, [w:] H. Lelusz, R. Burchart (red.), Współczesne problemy rachunkowości w teorii i praktyce, Wydawnictwo UWM, Olsztyn. Audyt sprawozdań fi nansowych. Teoria i praktyka (2014), W. Gabrusewicz (red.), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. Dobija D. (2014), Audyt fi nansowy we współczesnych systemach społecznych, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa. Dobija D., Cieślak I (2012), Rozwój regulacji Unii Europejskiej w zakresie rewizji fi nansowej. Rys history czny, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 69(125), SKwP, Warszawa. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 roku, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej z 29.06.2013 r. L 182. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 roku, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej z 15.11.2014 r. L 330. Grzesiak L., Skoczylas-Tworek A. (2013), Audyt i kontrola w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 74(130), SKwP, Warszawa 2013. Johnstone K.M., Li C., Luo S. (2014), Client-Auditor Supply Chain Relationships, Audit Quality, and Audit Pricing, Auditing: A Journal of Practice & Theory American Accounting Association, vol. 33, No. 4.
462 Jolanta Wiśniewska Krzywda D. (2012), Istota, cel i podstawy prawne rewizji sprawozdań fi nansowych, [w:] D. Krzywda (red.), Rewizja sprawozdań fi nansowych, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa. Maciejewska I. (2015), Implementacja dyrektywy 34 szansa czy zagrożenie dla przyszłości zawodu biegłego rewidenta w Polsce, http://abc.online.wolterskluwer.pl/wkplonline, dostęp: 5.05.2015. Pfaff J. (2007), Wpływ rewizji fi nansowej na wiarygodność sprawozdań fi nansowych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice. Pogodzińska-Mizdrak E. (2012), Zasady wykonywania zawodu biegłego rewidenta, [w:] D. Krzywda (red.), Rewizja sprawozdań fi nansowych, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa. Ślebzak M., Ślebzak K. (2014), Spodziewane zmiany ustawy o rachunkowości a obligatoryjne badania sprawozdań fi nansowych. Artykuł dyskusyjny, Rachunkowość, nr 8. Vaicekauskas D., Mackevičius J. (2014), Developing a Framework for Audit Quality Management in Audit Firms, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 75(131), SKwP, Warszawa. Wiśniewska J. (2013), Klasyfi kacja usług wykonywanych przez biegłych rewidentów, Copernican Journal of Finance & Accounting, vol. 2, Iss. 2. Ustawa z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, Dz. U. 2015.478. Ustawa z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym, Dz. U. 2009.77.649, z późn. zm. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U. 2013.330 j.t. z późn. zm. Streszczenie Biegli rewidenci stanowią grupę zawodową, której głównym zadaniem jest ograniczenie ryzyka wynikającego z dostarczenia niewłaściwych lub mających niską jakość informacji wspomagających procesy decyzyjne. W artykule przedstawiona została struktura i rodzaj usług wykonywanych przez podmioty biegłych rewidentów na rzecz przedsiębiorstw, jak również opinie firm audytorskich na temat zapotrzebowania na poszczególne rodzaje usług i występujące bariery ograniczające w szerszym zakresie korzystanie przez przedsiębiorstwa z usług świadczonych przez firmy biegłych rewidentów. Słowa kluczowe: biegły rewident, firma audytorska, rewizja finansowa, usługi biegłego rewidenta.
Usługi wykonywane przez polskie fi rmy audytorskie 463 Services provided by Polish audit firms in the light of empirical research Abstract Statutory auditors are a professional group whose main task is to reduce the risk resulting from improper delivery or from a low quality of information supporting decision-making processes. The article presents the structure and type of services performed by statuary auditors for businesses as well as audit firms opinion on the demand for specific types of services and on the existing barriers limiting greater use by enterprises of the services provided by auditors. Keywords: auditor, audit firm, audit, expert auditors services.