Projekt ustawy o prawach konsumentów (druk 2076) Stanowisko Konfederacji Lewiatan I. Wstęp Przedstawione poniżej uwagi mają na celu: - przyczynienie się do prawidłowej implementacji dyrektywy (spójność terminologiczna). - zapewnie realizacji celu, jaki przyświecał unijnemu prawodawcy podczas prac nad dyrektywą: rozwój rynku wewnętrznego, poprzez m.in. wykorzystanie potencjału umów zawieranych na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa. - uniknięcie niewymuszonych dyrektywą zmian w przepisach, które nałożą na przedsiębiorców koszty i spowodują wątpliowści interpretacyjne. II. Implementacja dyrektywy 2011/83 1. Zawężenie definicji umowy zawieranej na odległość, zgodnie z treścią dyrektywy. Art. 2 pkt 1 Zgodnie z projektem, umowa zawarta na odległość to umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie. Proponowane brzmienie: Umowa zawarta na odległość umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie; za umowę zawartą na odległość nie uznaje się umowy, której warunki konsument negocjuje w lokalu przedsiębiorstwa, jednakże samo zawarcie takiej umowy następuje na odległość (rec. 20 dyrektywy). 2. Zastąpienie słowa urządzenie słowem narzędzie (Art. 2 pkt 4) Zgodnie z projektem trwały nośnik to materiał lub urządzenie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych osobiście do niego, w sposób umożliwiający dostęp do informacji w przyszłości przez czas odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i które pozwalają na odtworzenie informacji w niezmienionej postaci. Z zaproponowanej definicji może wynikać, że projektodawca uznaje za trwały nośnik wyłącznie nośniki fizyczne, co naszym zdaniem jest niezgodne z treścią dyrektywy 2011/83/WE. Proponujemy dodać do definicji kolejne zdanie, tak jak w Motywie 23 Dyrektywy: 1
Proponowane brzmienie: 4) trwały nośnik materiał lub narzędzie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych osobiście do niego, w sposób umożliwiający dostęp do informacji w przyszłości przez czas odpowiedni do celów, jakim te informacje służą i które pozwalają na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci; Pojęcie trwały nośnik obejmuje w szczególności papier, pamięć USB, płyty CD-ROM, DVD, karty pamięci lub dyski twarde komputerów, a także pocztę elektroniczną. 3. Podwyższenie pułapu, od którego ustawa będzie miała zastosowanie dla umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa (Art. 3 ust. 1 pkt 10) Zaproponowana wysokość progu nie odpowiada warunkom rynkowym i dotyczy ona jedynie niewielkiego odsetka transakcji, gdyż wartość całego zamówienia nie może przekroczyć 50 zł brutto. Za podwyższeniem przedmiotowego pułapu przemawiają również liczne obowiązki informacyjne spoczywające na przedsiębiorcy (zarówno przed zawarciem umowy z konsumentem, jak i po jej zawarciu), związane ze stosowaniem dyrektywy. Przy tak niskim progu wartości transakcji decydującym o konieczności stosowania wymogów z dyrektywy, będą nieproporcjonalnym obciążeniem dla przedsiębiorców, a w konsekwencji mogą stać się barierą transakcyjną. Istnieje ryzyko, iż koszty informacyjne oraz inne, nakładane na przedsiębiorców obciążenia, przekroczą wartość ich marży, co z pewnością utrudni obrót konsumencki w szczególności wśród małych firm. Obciążenie drobnych przedsiębiorców tak restrykcyjnymi warunkami nie ma, zatem, ani ekonomicznego, ani faktycznego uzasadnienia. Proponowane brzmienie: 10) zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, o wartości przedmiotu pojedynczej umowy do równowartości 200 złotych. lub ( ) 50 EUR przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym zawarto umowę. 4. Zmiany w artykule 12, zakazującym pobierania opłat wyższych niż za zwykłe połączenie telefoniczne za skorzystanie z numeru telefonu przeznaczonego do kontaktów. Proponujemy zastąpienie pojęcia opłaty wyższej niż za zwykłe połączenie telefoniczne zdefiniowanym w prawie telekomunikacyjnym pojęciem usługi o podwyższonej opłacie (art. 64 ust 1 PT) i wprowadznenie zakazu obciążania konsumentów takimi opłatami. Pojęcie zwykłego połączenia telefonicznego jest niejasne i będzie rodzić wątpliwości interpretacyjne. 5. Zmiana momentu spełnienia obowiązków informacyjnych w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość 2
Art. 13 Projekt ustawy zakłada niewłaściwą implementację postanowień dyrektywy wymagając podania wszystkich informacji z artykułu 6 dyrektywy najpóźniej w chwili złożenia propozycji zawarcia umowy na odległość lub poza lokalem, podczas gdy dyrektywa w tym zakresie wymaga udzielania konsumentowi informacji w ww. zakresie (dopiero) najpóźniej w chwili związania umową (art. 6 ust. 1 dyrektywy). Pozostawienie proponowanego rozwiązania nałoży na przedsiębiorców obowiązek przekazywania informacji określonych w ustawie już na etapie dążenia do złożenia oferty konsumentowi i narazi na odpowiedzialność w przypadku przekazania ich po przedstawieniu oferty. Podobnie niewłaściwie implementowany jest art. 5 dyrektywy (por. art. 8 ustawy). Postulujemy o zgodną z treścią dyrektywy zmianę by te informacje musiały zostać przekazane najpóźniej w chwili zawarcia umowy. Art. 17 W projekcie posłużono się odwołaniem do okoliczności zawarcia umowy i wynagrodzenia ustalonego w umowie, co może sugerować, że art. 17 dotyczy obowiązków informacyjnych (potwierdzenia), po zawarciu umowy. Niemniej jednak treść tego przepisu odpowiada postanowieniu dyrektywy, które dotyczy obowiązków informacyjnych przed zawarciem umowy (art. 7 ust 4 lit a w zw. z art. 6 ust. 1 dyrektywy). Z powyższych względów, w ocenie Konfederacji Lewiatan, wymagane jest wprowadzenie zgodnych z dyrektywą zmian. Proponowana zmiana: W przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, gdy płatność, której ma dokonać konsument, nie przekracza 600 złotych, konsument zażądał wykonania usługi przez przedsiębiorcę w celu naprawy lub konserwacji, a przedsiębiorca i konsument natychmiast wykonują swoje zobowiązania, ( ) 6. Niewprowadzanie obowiązku potwierdzania treści proponowanej umowy przy umowach zawieranych przez telefon (Art. 21 ust 2) Postulat: Wykreślenie ustępu 2. Wprowadzenie dodatkowego obowiązku polegającego na akceptacji potwierdzenia proponowanej umowy w rzeczywistości doprowadzi do skomplikowania zawarcia procesu zawarcia umowy przez telefon. Będzie to zaprzeczeniem intencji ustawodawcy, który umożliwiając zmianę warunków umowy za pomocą środków porozumiewania się na odległość planował uprościć proces zawierania takich umów, tak, aby był bardziej przyjazny dla konsumentów. Ewentualnie nadanie zdaniu drugiemu ust. 2 ww. przepisu następującego brzmienia: 2. Jeżeli przedsiębiorca proponuje konsumentowi zawarcie umowy przez telefon, ma obowiązek potwierdzić treść proponowanej umowy utrwaloną na papierze lub innym trwałym nośniku. 7. Informacja o kraju pochodzenia rzeczy (art. 546 zn 1 par 1 kc) 3
Postulat: wykreślenie Zobowiązywanie podmiotów gospodarczych do wskazywania państwa pochodzenia produktu jest uciążliwe dla przedsiębiorców, a konsumentów może wprowadzić w błąd. Ze względu na to, że obecnie proces produkcji rozproszony jest w wielu państwach, ustalenie państwa pochodzenie produktu może być trudne. Kryteria wykorzystywane do tego celu (np. na potrzeby ustalania ceł) są złożone i nieznane nawet dobrze poinformowanemu konsumentowi. Trudno wymagać takiej wiedzy także od sprzedawcy, będącego ostatnim ogniwem w dystrybucji towaru. 8. Doprecyzowanie odpowiedzialności konsumenta za zmniejszenie wartości rzeczy wynikające ze zwykłego korzystania (Art. 34 ust. 4). Proponowane brzmienie: Konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy będące wynikiem korzystania z niej w sposób inny niż konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania rzeczy, chyba, że przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o prawie odstąpienia od umowy zgodnie z wymaganiami art. 13 ust. 1 pkt. 9. Normalne korzystanie z rzeczy wykracza poza granice korzystania z niej w sposób konieczny do stwierdzenia jej charakteru, cech i funkcjonowania. II. Zmiany niewynikające z obowiązku implementacji dyrektywy W opinii Konfederacji Lewiatan implementacja dyrektywy nie powinna być pretekstem do zaostrzania przepisów wobec przedsiębiorców, dlatego opowiadamy się za utrzymaniem przepisów w dotychczasowym kształcie. 1. Pozostanie przy obowiązującej definicji konsumenta (Art. 44 pkt 1) Postulat: Wykreślenie artykułu 44 pkt 1 Zaproponowana definicja jest bardzo nieprecyzyjna. Istnieją realne obawy, że konsekwencją jej wprowadzenia będą liczne spory i problemy interpretacyjne. Strony nie będą mogły jednoznacznie ustalić uprawnień konsumentów w przypadku, gdy ustawa przewiduje różne reżimy odpowiedzialności dla konsumentów i pozostałych podmiotów. Ponadto, nie będą miały pewności czy ustalony w chwili zawarcia umowy status drugiej strony jako podmiotu gospodarczego nie zostanie później zakwestionowany. Aktualnie obowiązująca definicja w pełni przystaje do wymogów przewidzianych w dyrektywie. 2. Utrzymanie dotychczasowej definicji wady fizycznej i zakresu regulacji obowiązującej w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. 3. Utrzymanie zakresu odpowiedzialności za wady fizyczne. 4
Art. 556¹. 1. Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli: 1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia; 2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór; 3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia, co do takiego jej przeznaczenia a właściwości towaru były indywidualnie uzgadniane z konsumentem 4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym. Postulat: Dodanie w punkcie 3, po słowie przeznaczenia a właściwości towaru były indywidualnie uzgadniane z konsumentem (jw.) 4. Utrzymanie 6 miesięcznego terminu domniemania istnienia wady rzeczy w chwili jej wydania. Postulat: zmiana art. 44 pkt 13- z proponowanych 12-tu na obecnie obowiązujące 6 miesięcy. 5. Pozostawienie przedsiębiorcom wyboru o sposobie doprowadzenia rzeczy do stanu wolnego od wad. (Art. 44 pkt 14) Ze względu na interesy przedsiębiorców, to oni powinni móc wybrać środek naprawczy towaru tak, żeby finalnie konsument otrzymał produkt wolny od wad. Proponowane brzmienie (pkt 11-13) Art. 560. 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać obniżenia ceny albo od umowy odstąpić, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady. 2. Jeżeli kupującym jest konsument zmiana w stosunku do projektu sprzed RM 3. Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna. 6. Utrzymanie obowiązujących terminów rękojmi (Art. 44 pkt 17) Postulat: wykreślenie artykułu 44 pkt 17. Tak dalece posunięte wydłużenie okresów rękojmi jest bardzo ryzykowne. Pojawienie się wielu wad zależy często od sposobu użytkowania danej rzeczy, czy nieruchomości przez konsumenta. Dochodzenie, po tak długim okresie użytkowania rzeczy bądź nieruchomości, źródła wady będzie z pewnością niezmiernie trudne. 5
7. Niewprowadzanie odpowiedzialności wykroczeniowej za naruszenie obowiązków informacyjnych. Postulat: wykreślenie art. 45 ust. 2. Zwracamy uwagę na wysokie ryzyko odpowiedzialności przedsiębiorców za nieumyślne naruszenia przepisów projektowanej ustawy zwłaszcza wobec odwrotnej niż w Kodeksie karnym ogólnej zasady ponoszenia odpowiedzialności za wykroczenia popełniane nieumyślnie. III. Inne uwagi Na zakończenie, pragniemy zwrócić uwagę na szereg sformułowań, które naszym zdaniem budzą wątpliwości interpretacyjne, między innymi: - Zamieszczone w art. 44 pkt 8 sformułowanie wyjaśnienia o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących rzeczy sprzedanej jest niezrozumiałe i wydaje się, że określenie jego zakresu będzie w praktyce sprawiało problem. - Wskazujemy również, że pojęcie przejścia niebezpieczeństwa użyte w zaproponowanej treści art. 548 1 nie przystaje do terminologii, którą posługuje się aktualnie kodeks cywilny, a także dyrektywa. Polskie prawo cywilne posługuje się pojęciem ryzyka, dlatego też dalsze posługiwanie się pojęciem niebezpieczeństwa nie wydaje się zasadne. - Konfederacja Lewiatan zaznacza też, iż pojęcie wyposażenia rzeczy sprzedanej, zawarte w 5 art. 546 1, nie jest zgodne z obecnie stosowaną w kodeksie cywilnym terminologią. Kodeks cywilny posługuje się pojęciem części składowych i przynależności danej rzeczy. W związku z powyższym prosimy o dokonanie koniecznych zmian terminologicznych, gdyż wydaje się, że użyte pojęcie wyposażenia jest bardziej potoczne i odnosi się raczej do pomieszczeń lub lokali, a nie do rzeczy ruchomej. Konfederacja Lewiatan, 03.02.2014r. 6