t w ó j p r z e g l ą d s t o m a t o l o g i c z n y 7-8/2019 Wiktoria Wojtowicz 1, Roksana Grabowska 1, dr n. med. Anna Zawilska 2, lek. dent. Adrian Dukat 3 Wybielanie zębów z żywą miazgą Wraz z rozkwitem stomatologii estetycznej wybielanie żywych zębów znacząco zyskało na popularności i stało się elementem codziennej nowoczesnej praktyki stomatologicznej. Pierwsze historyczne metody usuwania przebarwień zębów zastosowano co najmniej 2000 lat temu. Już w okresie Cesarstwa Rzymskiego kluczowe było posiadanie pięknego, białego uśmiechu. W tym celu używano mocznika. W średniowieczu postępowano znacznie brutalniej, szlifowano powierzchowne warstwy szkliwa metalowym pilnikiem, a następnie w celu rozjaśnienia zęba stosowano Aqua Fortis, mieszankę zawierającą kwas azotowy. Postępowanie to przetrwało do XVIII wieku i było proponowane przez ówczesnych cyrulików. W XIX wieku stomatolodzy do likwidacji przebarwień zębów zaczęli stosować różne związki chemiczne. Westlake używał mieszaniny nadtlenków i eteru lub kwasu solnego o niskim stężeniu. W celu zmiany barwy zębów zaczęto stosować również nadtlenek sodu i wodoru. Kolejny rozkwit metody wybielania przyniósł rok 1918, kiedy to Abbot opisał metodę rozjaśniania zębów nadtlenkiem wodoru z dodatkowym zastosowaniem prądu elektrycznego i promieniowania UV. Za to w latach 60. XX wieku ortodonta Klusmier został odkrywcą domowej metody wybielania przy zastosowaniu indywidualnej nakładki z 10-proc. roztworem nadtlenku karbamidu. Jednak dopiero po udoskonaleniu tej metody zyskała ona na popularności pod nazwą wybielania nocnego (home bleaching) (1, 2, 4). W XXI wieku ciągle dołączają do tego nowe możliwości poprawy kolorytu naszego uzębienia. Są to efektowne procedury high-tech dotyczące techniki wybielania profesjonalnego w gabinecie (in-office bleaching), różne stomatologiczne i niestomatologiczne systemy świadczenia usług, ale przede wszystkim mnóstwo produktów sprzedawanych w drogeriach i aptekach, które są powszechnie do- stępne. Oprócz szeregu wybielających past do zębów koncerny kładą duży nacisk na środki wybielające stosowane samodzielnie przez pacjenta, jak na przykład paski wybielające (Whitestrips) (2, 4). Współczesny dentysta powinien kierować się etiologią przebarwień oraz proponować, jak i stosować metodę dającą pacjentowi najlepszy efekt terapeutyczny. Przebarwienia wynikają najczęściej z nagromadzenia barwników na powierzchni i wewnątrz tkanek twardych. Obecnie najczęściej wybieraną metodą zmiany barwy zęba jest zabieg wybielania. Środki ku temu służące działają na zasadzie utleniaczy. Wyróżnia się kilka sposobów wybielania zębów przebarwionych: stosowane samodzielnie przez pacjenta (głównie w domu), wykonywane profesjonalnie w gabinecie, jak i przez pacjenta oraz wykonywane jedynie w warunkach specjalistycznego gabinetu dentystycznego (1, 2). Do wybielania zębów żywych wykorzystuje się działanie chemiczne substancji takich jak: nadtlenek karbamidu, nadtlenek wodoru, nadtlenowęglan, nadboran sodu czy chloran sodu w różnych stężeniach uzależnionych od tego, czy preparat stosowany jest przez profesjonalistę, czy też przeznaczony jest do samodzielnego stosowania. Do wybielania chemicznego w gabinecie stomatologicznym przeznaczonych jest wiele produktów opartych na wyżej wymienionych substancjach w wysokich stężeniach. Dodatkowo jego działanie może być wzmacniane za pomocą światła lub ciepła (coraz bardziej popularne wybielanie przy pomocy lampy bądź lasera) (1, 3, 4). Przed każdym profesjonalnym zabiegiem wybielania zębów konieczna jest ocena ich barwy. Należy więc wspomnieć, czym ona jest. Podlega ona bowiem subiektywnej ocenie, jest wrażeniem psychicznym wywołanym w mózgu człowieka pod wpływem oddziaływania na komórki światłoczułe fal elektromagnetycznych z zakresu światła widzialnego. Dla TITLE: Bleaching of teeth with vital pulp STRESZCZENIE: W dzisiejszych czasach piękny uśmiech jest obiektem pożądania pacjentów. Jedną z jego składowych jest śnieżna biel zębów. Wraz z rozwojem stomatologii na rynku pojawia się coraz więcej preparatów służących do wybielania. W artykule chcemy przedstawić najpopularniejsze metody wybielania zębów, zarówno domowe, jak i profesjonalne. Znajomość produktów dostępnych dla pacjentów jest niezbędna, by spełnić ich oczekiwania. SŁOWA KLUCZOWE: wybielanie domowe, wybielanie profesjonalne, stomatologia estetyczna SUMMARY: Nowadays perfect smile is required more commonly. One of its components are white teeth. With the progress of dentistry, more and more whitening products are available. In this article we want to present the most popular self-administered and professional bleaching methods. Knowledge of the products is essential in order to fulfill patients expectations. KEYWORDS: home bleaching, in-office bleaching, aesthetic dentistry 69
człowieka jest to spektrum długości fal zawierające się w przybliżeniu w zakresie od 380 do 700 nm. Postrzeganie koloru zęba zależy od wielu czynników, takich jak: grubość i przezierność zębiny i szkliwa oraz rozległość miazgi. U ludzi młodych szkliwo jest zwykle bardzo przezierne i ma kolor mlecznokredowy, a zębina jest stosunkowo jasna. W miarę starzenia się organizmu również w uzębieniu zachodzą zmiany, które dotyczą właśnie barwy zębów, następuje sklerotyzacja zębiny okrywającej ząb staje się bardziej żółty. Przy doborze odcienia barwy zębów powinno się uwzględnić również zdanie samego pacjenta, gdyż w dzisiejszych czasach wszyscy chcą posiadać śnieżnobiały uśmiech, nawet kosztem jego nienaturalności (1-4). W pracy zostaną przedstawione metody wybielania domowego i profesjonalnego, które są dzisiaj najczęściej wykonywane i cieszą się ogromnym zainteresowaniem. In-office bleaching vs. home bleaching Wybór metody zabiegu wybielania zależy przede wszystkim od decyzji pacjenta, która powinna zostać skonsultowana z dentystą. Ma to na celu zwiększenie prawdopodobieństwa zadowolenia z uzyskanych efektów. Najważniejszym aspektem takiego postępowania jest fakt, że lekarz jest w stanie przewidzieć pewne trudności mogące wystąpić na drodze do białego uśmiechu oraz wie, jak im zapobiegać. Bez względu na wybraną technikę proces wybielania należy rozpocząć od profesjonalnego oczyszczenia powierzchni zębów, umożliwi to precyzyjne określenie ich barwy oraz obecności ewentualnych wypełnień. Następnie przystępuje się do omówienia indywidualnie polecanych metod wybielania (5). Zarówno wybielanie w gabinecie stomatologicznym, jak i metodą domową ma swoje wady i zalety, o których należy wspomnieć w rozmowie z pacjentem. In-office bleaching charakteryzują przede wszystkim: podwyższony poziom bezpieczeństwa, spersonalizowany plan działania i szybsze efekty. Wiąże się to z zastosowaniem bardziej stężonych preparatów oraz wspomaganiem ich działania poprzez aktywatory czy czynniki zewnętrzne, co sprawia, że uzyskane rezultaty utrzymują się dłużej. Wady mogą stanowić: zdecydowanie wyższa cena, większe ryzyko nadwrażliwości zębiny, zmiany struktury szkliwa, ryzyko uszkodzenia tkanek korzenia czy uzależnienie od wolnych terminów wizyt u lekarza dentysty (1, 2, 5). Home bleaching nie wymaga od pacjenta zastosowania skomplikowanych urządzeń i jest zdecydowanie tańsze. Pacjent może sam podjąć decyzję o rozpoczęciu wybielania w dogodnym dla siebie czasie, stosując między innymi indywidualne, wielorazowego użytku nakładki. Niestety ta metoda nie jest pozbawiona wad. Po pierwsze, przy metodzie nakładkowej pacjent musi być zdyscyplinowany i regularny w noszeniu szyn. Brak regularności bądź zbyt krótki czas stosowania nie przyniosą spodziewanych efektów. Natomiast przesada w drugą stronę może skutkować nadwrażliwością i uszkodzeniem zębów, przyzębia czy stawów skroniowo-żuchwowych. Po drugie, wybielanie domowe trwa dłużej i jest mniej skuteczne na niektóre przebarwienia. Wskazaniami do tego sposobu są: przebarwienia od żółtawych do brązowych, łagodna postać fluorozy, delikatne przebarwienia tetracyklinowe (5). Przeciwwskazaniami do wybielania są: młody wiek (poniżej 16. roku życia), kobiety ciężarne i karmiące piersią, osoby uczulone na składniki preparatu wybielającego lub tworzywa stosowane podczas zabiegu, pacjenci z ciężkimi chorobami układowymi, nałogowi palacze tytoniu, pacjenci z silną nadwrażliwością, starcie, pęknięcia szkliwa, liczne ubytki próchnicowe, mnogie wypełnienia, choroby dziąseł i przyzębia, zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych (w metodzie nakładkowej) (1, 5). Żele wybielające Preparaty tego typu mogą być używane zarówno przez pacjenta w warunkach domowych, jak i przez stomatologa w gabinecie dentystycznym. Do wybielania profesjonalnego stosuje się silniejsze preparaty nadtlenki mocznika i wodoru o stężeniu 25-38%. W celu przyspieszenia reakcji można zastosować źródła ciepła i światła, np. laser argonowy, półprzewodnikowy, lampę łukową, polaryzacyjną, diodową czy plazmową. Przy podjęciu decyzji odnośnie do wybielania powinno ustalić się przyczynę przebarwień, sprawdzić szczelność wypełnień i dopiero wtedy przejść do samego zabiegu (2, 3). Na samym początku należy zabezpieczyć tkanki miękkie w celu ochrony przed oparzeniem lub podrażnieniem środkiem wybielającym. Używa się w tym celu różnego rodzaju spandeksów, materiałów zabezpieczających (np. Oraseal) czy płynnego koferdamu. Jeśli występują silne przebarwienia, można potraktować te powierzchnie kwasem fosforowym o stężeniu 30-37% przez 5-7 sekund w celu zwiększenia przenikania środka wybielającego. Następnie apli- 70
t w ó j p r z e g l ą d s t o m a t o l o g i c z n y 7-8/2019 fot. archiwum autorów 1 3 5 2 4 6 Fot. 1. Pacjentka przed zabiegiem higienizacji Fot. 2. Pacjentka po zabiegu higienizacji Fot. 3. Założenie rozwieraka, zabezpieczenie przyzębia brzeżnego Optradam, aplikacja żelu na wybielane powierzchnie zębów. Zabieg wybielania z użyciem lampy Beyond wymaga zastosowania okularów ochronnych Fot. 4. Ocena koloru zębów przed procedurą wybielania. Odcień zębów na poziomie A2 Fot. 5. Ustawienie akceleratora najbliżej rozwieraka jak to jest możliwe, zachowując kąt 90º względem wybielanej powierzchni Fot. 6. Odcień zębów po pierwszym cyklu Fot. 7. Odcień zębów po drugim cyklu Fot. 8. Efekt końcowy po trzecim cyklu stabilizującym kolor. Odcień zębów na poziomie B1 7 8 71
kuje się preparat wybielający bezpośrednio na zęby lub można nasączyć nim przyciętą gazę. Część środków występuje w postaci dwóch strzykawek, w jednej strzykawce znajduje się stężony nadtlenek wodoru, a w drugiej katalizator, które trzeba zmieszać przed użyciem jako przykład może posłużyć nam dostępny powszechnie na rynku Opalescence Xtra Boost (1-3). Warstwę żelu o grubości 0,5-1 mm nakłada się na powierzchnie wargowe i policzkowe, tak aby lekko zachodziła na brzegi sieczne, i powierzchnie żujące; w celu dodatkowej aktywacji żel można naświetlać światłem lampy polimeryzacyjnej w ciągu 20-30 minut z odległości około 30 cm (na podstawie badań klinicznych stwierdzono jednak, że brak jest istotnej różnicy w efektywności działania akurat tego materiału po naświetleniu lampą i po samej tylko aktywacji chemicznej), należy go również mieszać co 5 minut. Po zakończeniu zabiegu usuwa się preparat za pomocą ssaka, płucze zęby ciepłą wodą i dopiero usuwa zabezpieczenia tkanek miękkich. Dopuszczalne jest 2-4-krotne nałożenie wybielacza podczas jednej wizyty, jeśli efekt nie jest zadowalający dla pacjenta (3, 4). Polecane jest również zastosowanie na sam koniec żelu lub lakieru fluorkowego znoszącego nadwrażliwość. Zabieg powtarza się w razie potrzeby kilkukrotnie (najczęściej 3-krotnie) w odstępie 7 dni. Należy pamiętać, by unikać po zabiegu wybielania przez co najmniej 3 doby spożywania kolorowych potraw oraz powstrzymać się od palenia tytoniu (1, 3). Inne środki o podobnym działaniu i wykorzystywane przy tej metodzie to np.: Hi Lite, Opalescence Xtra, Accel Plus, Powergel, Opalescence Quick i wiele innych dostępnych na rynku stomatologicznym. Pacjent bez konsultacji z lekarzem może również samodzielnie zastosować żele wybielające. Należy zaznaczyć, że preparaty te różnią się od tych profesjonalnych stężeniem środka wybielającego, które jest zdecydowanie mniejsze. Preparatem tego rodzaju jest Simply White (firmy Colgate), w którego skład wchodzi nadtlenek mocznika o stężeniu 18%. Stosuje się go dwa razy dziennie przez 30 minut do 14 dni. Nowością na rynku jest BlanX Med WhiteMaker w postaci żelu w kredce, co umożliwia szybkie i równomierne jego nałożenie na zęby. Innowacyjny żel wybielający BlanX działa bezpośrednio na szkliwo, przywracając naturalną biel zębów. Usuwa przebarwienia osadowe po kawie, nikotynie i czerwonym winie oraz redukuje przebarwienia pod powierzchnią szkliwa. Produkt zawiera ten sam bezpieczny składnik wybielający (nadtlenek wodoru), którego używają dentyści. Ta sama firma wypuściła również system wybielający z łukiem świetlnym BlanX White Shock. Intensive Whitening Treatment używa się trzy razy dziennie, każdego dnia. Przed założeniem BlanX LED Bite nakłada się warstwę produktu na przezroczystą podpórkę. Następnie naciska się przycisk i pozwala światłu z łuku świetlnego oświetlać zęby przez co najmniej minutę. Aby wybielanie było jeszcze intensywniejsze, używa się BlanX LED Bite co najmniej raz w tygodniu przez minimum 10 minut. Na rynku jest obecnie dostępnych wiele środków tego typu do stosowania w warunkach domowych. Preparaty te, jeśli są stosowane zgodnie z zaleceniami producenta, nie spowodują uszkodzenia zębów bądź dziąseł. Wybielanie nakładkowe Jest to jeden z najbardziej znanych i najchętniej wybieranych sposobów poprawy barwy uśmiechu w gabinecie stomatologicznym i wykonywanych przez samego pacjenta w domu. Najbardziej popularną wśród pacjentów metodą rozjaśniania zębów jest technika gotuj i gryź. Wynika to z faktu, że jest ona chętnie reklamowana w środkach masowego przekazu oraz z bardzo dużej dostępności produktów do niej potrzebnych. Technika ta wykorzystuje uniwersalną nakładkę (jeden rozmiar dla wszystkich pacjentów). Jednym z najbardziej znanych środków w tej metodzie jest Opalescence Now. Jest lepkim, gęstym, przeźroczystym żelem o trzech smakach (miętowym, arbuzowym i bezsmakowym), którego czynnikiem aktywnym jest nadtlenek karbamidu występujący w dwóch stężeniach: 10% i 16%. Preparat ten zalecany jest również pacjentom do kontynuowania wybielania zębów zapoczątkowanego w gabinecie dentystycznym (2, 3). Cała procedura nie jest skomplikowana. Na początku w garnku z wrzącą wodą należy umieścić nakładkę na około 5 sekund. Po jej uplastycznieniu zakłada się ją do ust, obejmując dokładnie cały łuk zębowy. Dociskając z każdej strony, należy ją uformować, a następnie ochłodzić. Kolejny etap obejmuje wprowadzenie środka do nakładki. Ze względu na jej niedokładne dopasowanie preparat wybielający może z niej wypływać i drażnić tkanki miękkie. W związku z tym po nałożeniu środka do nakładki i dociśnięciu jej na zębach warto przepłukać usta wodą, dzięki czemu pozbędziemy sie wypływających nadmiarów. Nakładka powinna być zakładana dwa razy dziennie na około 30-60 minut (1, 3). Wybielanie nakładkowe może być wykonywane również w gabinecie stomatologicznym pod nadzo- 72
t w ó j p r z e g l ą d s t o m a t o l o g i c z n y 7-8/2019 rem lekarza. Pierwsza różnica polega na zastosowaniu indywidualnej nakładki wykonanej przez technika, a nie uniwersalnej jak w metodzie gotuj i gryź, dzięki czemu jest ona dokładnie dopasowana do pacjenta i nie prowadzi do uszkodzeń tkanek miękkich. Środkiem wybielającym stosowanym w metodzie profesjonalnej jest Illuminé office. Nie wymaga on do aktywacji zastosowania źródła energii ani też nie jest konieczne zabezpieczenie tkanek miękkich. Materiał ten jest pakowany w dwóch strzykawkach, których zawartość należy połączyć przed zastosowaniem (strzykawka A 30-proc. nadtlenek wodoru, strzykawka B proszek). Zabieg ten na fotelu dentystycznym trwa od 30 do 60 minut i można go powtórzyć do trzech razy w zależności od indywidualnych wskazań (2, 3). Obecnie wielu pacjentów wybiera wariant wybielania zębów w domu, ale przy użyciu indywidualnie wykonanej nakładki pod kontrolą lekarza. W tym celu używa się środków o niższych stężeniach, jak przy metodzie z nakładkami uniwersalnymi. Wybielanie to można podzielić na nocne i dzienne w zależności od potrzeb i możliwości pacjentów. Łyżkę indywidualną stosuje się zwykle przez 14 dni i nosi przez 2-10 godzin. Preparaty wykorzystywane w tym celu to np.: Opalescence PF, Perfecta, Rapid Bright, Nite White Classic (1-3). Wybielanie z zastosowaniem lamp i laserów Jest to połączenie wcześniej omówionej metody wybielania przy pomocy żelu z aktywującym działaniem energii świetlnej. Obecnie najczęściej używane są akceleratory w postaci lamp LED (Beyond II, Phillips Zoom, WhitenMAX BR 800), halogenowych (Beyond) czy łączących oba systemy źródeł promieniowania (Akcelerator Beyond Polus Advanced). Popularne są również systemy wykorzystujące energię lasera (ibrite Teeth Whitening Laser, LaserSmile, Ezlase). Zastosowanie światła o długości 400-520 nm dla lamp i w zależności od rodzaju wiązki odpowiednio 810-980 nm dla lasera diodowego i 1064 nm dla neodymowo-yagowego ma na celu zwiększenie efektywności działania środka wybielającego. Cząsteczki preparatu wnikają głębiej w tkanki zęba, utleniając nawet głęboko umiejscowione przebarwienia. Dzięki zastosowaniu akceleratora otrzymuje się widoczne efekty w krótszym czasie, zabieg laserowy trwa 30-45 minut, natomiast procedura wybielania z wykorzystaniem lamp zajmuje około 1,5-2 godzin. Zmiana koloru tkanek zęba może wynosić od kilku do kilkunastu tonów już po jednej wizycie. Metoda ta obarczona jest jednak pewnym ryzykiem. Podczas emisji wiązki światła uwalniane jest dużo energii cieplnej, która przy dłuższej ekspozycji tkanek zęba na jej działanie może być szkodliwa. Należy pamiętać, że podwyższenie temperatury miazgi o 5,5 C niesie nieodwracalne skutki. Oprócz wcześniej wymienionych przeciwwskazań tej metody nie poleca się osobom leczącym się preparatami fotouczulającymi (5). Paski wybielające To kolejna metoda bardzo chętnie wybierana przez większość społeczeństwa. Zwolennicy pasków wybielających cenią sobie możliwość samodzielnego i domowego stosowania, cenę oraz przede wszystkim skuteczność tego rozwiązania. Wybielanie zębów za pomocą pasków z roku na rok staje się coraz bardziej popularne. Przykładem mogą być paski Crest 3D White Whitestrips Luxe Professional Effects, które idealnie dopasowują się do zębów dzięki wykonaniu z rozciągliwego i bardzo dobrze przylegającego materiału. Stosuje się je, nakładając raz dziennie na 30 minut. Na początku zakłada się pasek na dolny łuk zębowy (krótszy pasek) od strony pokrytej żelem, a następnie na górny łuk (dłuższy pasek). Bezpośredni kontakt zawartego w żelowym pasku nadtlenku wodoru aktywnie usuwa przebarwienia z zębów, z którymi nie poradzi sobie pasta do zębów. Po zdjęciu pasków płucze się jamę ustną wodą. Kurację można powtórzyć co 3-6 miesięcy w celu utrzymania lepszego efektu (2, 3). Metody domowe pasty, artykuły spożywcze Wielu pacjentów z przyczyn ekonomicznych preferuje rozwiązania tanie i łatwo dostępne. Jako jeden z powszechnie używanych środków należy wymienić sodę oczyszczoną. Niestety nie gwarantuje ona spektakularnych efektów, możliwe jest jedynie usunięcie powierzchniowych osadów na zasadzie mechanicznego działania ściernego. Jest to stosunkowo agresywna metoda, dlatego rozsądniejsze jest stosowanie past do zębów o pewnym stężeniu tej substancji, która będzie bezpieczna dla szkliwa (Colgate Herbal Whitening, Colgate Advanced Whitening, Elmex Sensitive Professional Gentle Whitening). Obecnie na popularności zyskują pasty do zębów z aktywnym węglem i tlenkami fluoru czy hydroksyapatytem (Curaprox Black is white, UltraBlanc). Przy wyborze konkretnego środka należy zwrócić uwagę na wskaźnik RDA (Radioactive Dentine Abrasion), który standardowo wynosi 30-70, a przy pastach wybielających około 100. Im wyższa wartość, tym większe właściwości abra- 73
zyjne mogące prowadzić do wystąpienia nadwrażliwości, a w skrajnych przypadkach nawet do ubytków klinowych. Metody te nie gwarantują śnieżnej bieli zębów, lecz, stosując je regularnie, możliwe jest pozbycie się delikatnego osadu i zapobieganie jego ponownemu odkładaniu się. Kolejnym środkiem spożywczym, który ma zagwarantować biały uśmiech, jest sok z cytryny. W tym przypadku również należy zastanowić się nad mechanizmem działania tego specyfiku. Kwas zawarty w cytrynie powoduje obniżenie ph jamy ustnej, a co za tym idzie sprzyja rozpuszczaniu twardych tkanek zęba, prowadząc do erozji i demineralizacji szkliwa. Poważne skutki stosowania tej substancji nie zachęcają do eksperymentów (6). Działania niepożądane Najczęściej występującymi powikłaniami po wybielaniu zębów są nadwrażliwość zębiny i podrażnienie dziąseł. Według piśmiennictwa około 55-75% pacjentów skarży się na nadwrażliwość zębów ustępującą w 1.-4. dobie po zabiegu. Wynika ona z przenikania cząsteczek H 2 O 2 czy nadtlenku karbamidu do komory zęba i podrażnianiu miazgi, w konsekwencji powstaje stan zapalny, który przemija wkrótce po odstawieniu środka wybielającego. Nierzadko należy zastosować odpowiednie leczenie, by zniwelować nadwrażliwość. Obecnie rutyną powinno być stosowanie preparatów fluorkowych po zakończonym zabiegu, mające na celu obniżenie ryzyka wystąpienia tego powikłania. Podrażnienia dziąseł, warg czy języka najczęściej powstają wskutek mechanicznego uszkodzenia podczas zakładania szyny bądź chemicznego podrażnienia nadtlenkami. Najlepiej zapobiegać takiej sytuacji poprzez dokładne sprawdzenie przylegania nakładki, szczelności osłony dziąsłowej czy zaizolowanie tkanek miękkich dzięki zaaplikowaniu wazeliny na dziąsło brzeżne. Po założeniu nakładki wybielającej zaleca się również usunięcie środka, który wypłynął z jej brzegów, w warunkach domowych pacjent powinien przepłukać jamę ustną wodą. Połknięcie preparatu wybielającego może skutkować bólami brzucha, nudnościami, a w skrajnych przypadkach owrzodzeniami gardła. Należy uprzedzić pacjenta o możliwych działaniach niepożądanych, które mogą wystąpić w trakcie lub po zakończeniu zabiegu, by przygotować go na wszelkie ewentualności. Nadtlenki nie są również obojętne dla adhezyjnych wypełnień kompozytowych. Możliwe jest wystąpienie żółtawych przebarwień w obrębie już istniejących wypełnień, ponadto wnikający w głąb zęba preparat obniża siłę wiążącą materiałów adhezyjnych. Wynika to z niemożności całkowitego usunięcia warstwy mazistej oraz uwalniania tlenu, zaburzającego utwardzanie kompozytów. Z tego powodu ewentualną wymianę wypełnień bądź leczenie próchnicy należy odroczyć od jednego do dwóch tygodni (1, 3-5). Podsumowanie Obecnie na rynku dostępnych jest wiele metod wybielania zębów pozwalających pacjentom na swobodę wyboru zgodną z osobistymi preferencjami. Rolą stomatologa jest dostosowanie sposobu wybielania do sytuacji klinicznej i oczekiwanych przez pacjenta efektów. Dobór techniki jest również uzależniony od etiologii przebarwień. Wiarygodnej oceny skuteczności zabiegu powinno się dokonywać nie wcześniej niż osiem dni po jego zakończeniu. Wynika to z odwodnienia tkanek zęba bezpośrednio po wykonaniu procedury, co daje zakłamany efekt wybielenia, większy nawet o kilka stopni w skali Vita w porównaniu z pomiarem po kilku dniach. Należy również pamiętać, że żadna z technik nie gwarantuje dożywotniego efektu. Obserwacje dowodzą, że zmiana barwy zębów utrzymuje się do trzech lat (1, 5). Podziękowania dla Centrum Stomatologii Estetycznej i Implantologii DENTICA Krzysztof Majewski, Agata Grajdek, Monika Pazia za udostępnienie zdjęć z zabiegu wybielania. Piśmiennictwo 1. Piątowska D.: Kariologia współczesna. Postępowanie kliniczne. Med. Tour Press International, Otwock 2009, 367-370, 374-383. 2. Wagner L.: Wybielanie zębów. Med. Tour Press International Wydawnictwo Medyczne, Warszawa 2003, 40-60, 65-77. 3. Jańczuk Z.: Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny. PZWL, Warszawa 2014, 505-507, 510-511. 4. Schmidseder J.: Color atlas of dental medicine esthetic dentistry. Thieme, Nowy Jork 2000, 54, 60-61. 5. Geissberger M.: Stomatologia estetyczna w praktyce klinicznej. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012, 62-76. 6. Li Y.: Stain removal and whitening by baking soda dentifrice a review of literature. JADA 2017, 148, 20-26. 1 studentki IV roku stomatologii Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2 asystent i kierownik Poradni Katedra Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Marta Tanasiewicz 3 Katedra Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Marta Tanasiewicz 74