Nowa Biblioteka nr 2 (17), 2015

Nowa Biblioteka nr 2 (17), 2015 Jadwiga Lewińska Biblioteka Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii im. prof. Kazimierza Orzechowskiego Uniwersytet Wrocławski e-mail: jadwiga.lewinska@uwr.edu.pl WYJAZD SZKOLENIOWY DO BIBLIOTECA DE LA UNIVERSIDAD DE LA LAGUNA (BULL) (LA LAGUNA, 5-9 MAJA 2014 R.) W maju 2014 r. dzięki programowi edukacyjnemu LLP Erasmus miałam okazję zapoznać się z organizacją i funkcjonowaniem Biblioteki Uniwersytetu La Laguna (Biblioteca de la Universidad de La Laguna), mieszczącej się na Teneryfie. Archipelag Wysp Kanaryjskich, w którym znajduje się Teneryfa, to region autonomiczny Hiszpanii, składający się z siedmiu głównych wysp pochodzenia wulkanicznego, położonych na Oceanie Atlantyckim w odległości ok. 1 100 km od Kadyksu (najbardziej na południe wysuniętego miasta Hiszpanii kontynentalnej) oraz ok. 300 km od Maroka. Wyspy Kanaryjskie uzyskały w 1982 r. status Autonomii Kanaryjskiej (status communidad autonomia) i obecnie posiadają znaczną własną władzę ustawodawczą i wykonawczą. Posiadają także lokalny parlament, rząd i wymiar sprawiedliwości. Kanaryjczycy bardzo lubią podkreślać swoją odrębność kulturową. Przestają się czuć częścią Hiszpanii i uważają, że traktowani są przez nią jak zamorska kolonia Madrytu. Teneryfa jest największą i najciekawszą pod względem geograficznym wyspą archipelagu. Jej powierzchnia wynosi 2 034 km 2. Ma ok. 80 km długości i 50 km szerokości. Liczba ludności wynosi ok. 906 000. Wyspę tę cechują unikatowa w skali światowej fauna i flora oraz wiele gatunków endemicznych. Ze względu na unikalne położenie, piękno krajobrazu oraz klimat uważany

Wyjazd szkoleniowy do Biblioteca de la Universidad de La Laguna 103 za jeden z najlepszych na świecie, Wyspy Kanaryjskie zwane są Wyspami Szczęśliwymi. Miasto La Laguna (pełna nazwa to Ciudad de San Cristóbal de la Laguna miasto św. Krzysztofa) do 1723 r. pełniło rolę stolicy Teneryfy; obecnie stolicą wyspy jest Santa Cruz. La Lagunę, liczącą blisko 141 000 mieszkańców, założono pod koniec XV w. Wygląd jej starówki pozostał niezmieniony od XVI w. zachowały się rezydencje ówczesnych patrycjuszy z eleganckimi, kolorowymi fasadami i okiennicami, wąskimi balkonami i wewnętrznymi dziedzińcami. Od 1999 r. miasto znajduje się na Światowej Liście Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Uniwersytet św. Ferdynanda w La Laguna (Universidad de San Fernando de La Laguna ULL) jest jednym z najstarszych uniwersytetów w Hiszpanii oraz pierwszą i największą wyższą uczelnią Wysp Kanaryjskich. Jego początki sięgają 1701 r., był on wówczas szkołą zakonną bractwa augustianów. W 1792 r. królewski dekret podpisany przez Karola IV zarządził powstanie pierwszego uniwersytetu na Wyspach. Niestety, liczne zawirowania dziejowe opóźniały realizację zamierzenia. Dopiero w 1817 r., kiedy król Ferdynand VII zezwolił na otwarcie tej uczelni, uniwersytet podjął działalność w pełnym znaczeniu tego słowa. Obecnie w murach uczelni pobiera naukę ponad 23 000 studentów z różnych krajów, w tym także z Hiszpanii kontynentalnej, a nawet z Polski. Uniwersytet składa się z pięciu kampusów: Central, de Anchieta, de Guajara, de Ofra i de Santa Cruz. Poszczególne kampusy są znacznie oddalone od siebie (ok. 7-10 km od najstarszej części uniwersytetu) i funkcjonują odrębnie. Uczelnia zatrudnia ok. 1 800 osób, z czego 1 000 to pracownicy dydaktyczni, administracja zaś 800 osób, w tym 143 pracowników biblioteki [3]. Dla porównania na Uniwersytecie Wrocławskim kształci się aktualnie 26 239 studentów, w tym 780 obcokrajowców; ogólna liczba pracowników UWr wynosi 3 328 osób, w tym 1 838 nauczycieli akademickich i 284 bibliotekarzy, wliczając 19 bibliotekarzy dyplomowanych (stan na 31.12.2013 r.) [6]. ULL kształci studentów na czterech typach kierunków: nauki humanistyczne (Humanidades), nauki społeczne (Ciencias Sociales), nauki o zdrowiu (Ciencias de la Vida) oraz nauki techniczne (Ciencias Puras, Experimentales y Tecnicas). Obsługę biblioteczno-informacyjną Uniwersytetu La Laguna zapewnia Biblioteka Uniwersytecka (La Biblioteca de la Universidad de La Laguna, BULL), pełniąca jednocześnie rolę Biblioteki Regionalnej Wysp Kanaryjskich. BULL złożona jest aktualnie z osiemnastu bibliotek wydziałowych. Pion bibliotek humanistycznych tworzą biblioteki: Geografii i Historii, Filologii, Filozofii, Psychologii, Dziennikarstwa, Nauk Pedagogicznych oraz Sztuk Pięknych. Do bibliotek z zakresu nauk ścisłych należą biblioteki: Matematyki i Fizyki, Biologii i Chemii,

104 Jadwiga Lewińska Informatyki, Inżynierii Rolnictwa, Architektury oraz Inżynierii Morskiej. W skład Działu Nauk Społecznych wchodzą: Biblioteka Wydziału Prawa i Nauk Politycznych, Biblioteka Ekonomii, Biznesu i Turystyki, a także Biblioteka Informacji Naukowej. Dział Nauk o Zdrowiu tworzą biblioteki: Medycyny i Farmacji. Dodatkowo funkcjonuje Oddział Zbiorów Specjalnych, który składa się z Kolekcji Kanaryjskiej, Działu Starych Druków oraz Działu Zbiorów Zabezpieczonych. Strukturę zawodową kadry bibliotekarskiej przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Struktura zawodowa pracowników biblioteki Grupa zawodowa Liczba osób A1 (bibliotekarze dyplomowani) 3 A2 (kustosze i starsi bibliotekarze) 44 AC (pracownicy magazynu) 11 Auxilliary Staff (pomocnicy bibliotekarzy) 85 Ogółem 143 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w BULL. W maju 2014 r. w BULL na stanowiskach bibliotekarzy zatrudnionych było czterdzieści siedem osób, z których trzy zaszeregowane były do kategorii zawodowej A1, która stanowi odpowiednik polskiego bibliotekarza dyplomowanego, a pozostałe czterdzieści cztery zaliczały się do kategorii A2 odpowiednika polskiego kustosza i starszego bibliotekarza. Aby zostać zakwalifikowanym do kategorii A2, trzeba być absolwentem wyższej uczelni oraz mieć ukończone studia podyplomowe z zakresu bibliotekoznawstwa (hiszp. la biblioteconomía). Pracownicy ci to wysoko wykwalifikowana kadra zawodowa, odpowiedzialna za funkcjonowanie newralgicznych działów BULL. Kategoria AC, do której zaszeregowanych było jedenaście osób, jest odpowiednikiem polskich magazynierów. Oprócz tego BULL zatrudnia osiemdziesięciu pięciu pomocników bibliotekarzy (auxilliary staff). Osoby te mają odrębny status pracowników i są zatrudnione na podstawie innej niż umowa o pracę 1. Aby sprostać rosnącym potrzebom informacyjnym społeczności akademickiej, w 1992 r. oddano do użytku nowy gmach BULL, liczący siedem kondygnacji oraz prawie 12 000 m 2 powierzchni użytkowej z 1 400 miejscami w czytelniach. Budynek ten, mieszczący Bibliotekę Główną Nauk Humanistycznych (Biblioteca General y de Humanidades), 1 Dane uzyskane od kierownictwa biblioteki.

Wyjazd szkoleniowy do Biblioteca de la Universidad de La Laguna 105 zlokalizowany jest w kampusie Guajara, oddalonym o ok. 10 km od gmachu głównego Uniwersytetu. W kampusie tym usytuowane są wydziały i biblioteki z zakresu nauk humanistycznych, prawniczych i ekonomicznych. Fot. 1. Biblioteka Główna Nauk Humanistycznych Źródło: [6]. Biblioteka Główna Nauk Humanistycznych zbudowana jest na planie trójkąta prostokątnego, a jej wnętrze zdobi dużo zieleni. W gmachu zlokalizowano pomieszczenia dla służby bibliotecznej, sale czytelniane, pokoje do cichej nauki wykonane z materiałów dźwiękochłonnych. Wyciszenie sal bibliotecznych jest tu bardzo istotne, gdyż ok. 100 m od budynku biegnie autostrada prowadząca ze stolicy Teneryfy Santa Cruz na lotnisko Tenerife Norte. Zarówno w czytelniach ogólnych, jak i w pokojach do cichej nauki, hałas wytwarzany przez ruch lądowy i powietrzny zredukowano do bardzo niskiego poziomu trzydziestu decybeli [2, s. 110]. Pomieszczenia te pokryto ponadto materiałem pochłaniającym promienie słoneczne, co zapewnia wnętrzom przyjemny i orzeźwiający chłód, motywujący do intensywnego i skutecznego przyswajania wiedzy. Oświetlenie sal zostało tak zaprojektowane, aby oprócz światła sztucznego wykorzystać też światło naturalne, którego na wyspie jest pod dostatkiem. Okna czytelń wychodzą na północ, co zapobiega nadmiernemu nasłonecznieniu i nagrzaniu sal. Jednocześnie, umieszczenie stolików dla czytelników w pobliżu okien pozwala zaoszczędzić energię elektryczną. We wszystkich czytelniach funkcjonuje sprawnie działająca wentylacja i klimatyzacja, co korzystnie wpływa na komfort pracy umysłowej użytkowników. W czytelniach jest wolny dostęp do księgozbioru,

106 Jadwiga Lewińska a nad bezpieczeństwem dzieł zgromadzonych w książnicy czuwają elektroniczne bramki wejściowe. Księgozbiór Biblioteki Głównej liczy ok. 700 000 woluminów książek oraz 12 000 tytułów czasopism. Do dyspozycji użytkowników pozostają również bogate zasoby elektroniczne, w tym ok. 80 000 e-booków, a także 80 baz danych i naukowych portali informacyjnych. Na parterze budynku Biblioteki Głównej Nauk Humanistycznych znajduje się okazały Katalog Kolekcji, Oddział Zbiorów Specjalnych (którego częścią jest Biblioteka Kanaryjska, zawierająca zbiory ściśle związane z regionem Wysp Kanaryjskich) oraz Oddział Starych Druków (Fondo Antiguo). Ten ostatni posiada wiele cennych dla historii cywilizacji i kultury dzieł przechowywaną tu kolekcję stanowi 300 manuskryptów, 21 inkunabułów, 800 dzieł wydanych w XVI w., a także 12 000 dzieł, które ukazały się na rynku wydawniczym w XVII w. [1, s. 288]. Perełką tej kolekcji jest manuskrypt El Libro des Horas modlitewnik francuskoflamandzki z XV wieku. Z kolei w Oddziale Zbiorów Zabezpieczonych zgromadzono ok. 3 000 woluminów prac doktorskich (tesis y tesinas), obronionych na ULL (większość tych prac została zdigitalizowana i jest dostępna online). Ich katalog cyfrowy zawiera podstawowe dane bibliograficzne, jak: autor, tytuł, promotor, wydział i rok obrony. Na pierwszym piętrze budynku zlokalizowano dziesięć dźwiękochłonnych sal do pracy w grupach cztero-, sześcio- i ośmioosobowych. Znajduje się tu również Audytorium sala konferencyjna na sto miejsc, gdzie organizuje się konferencje krajowe i międzynarodowe. Jest ona wyposażona w nagłośnienie i kabiny dla tłumaczy (na potrzeby przekładu symultanicznego). W przestronnej Sali Wystaw, liczącej 150 m 2, organizowane są cykliczne ekspozycje związane z działalnością Biblioteki i uniwersytetu, poświęcone wydarzeniom społeczno-kulturalnym itp. W czasie mojego pobytu zorganizowano wystawę filmów z całego świata, których treść nawiązywała do regionu kanaryjskiego. Zgromadzono tu fotosy ze starych filmów, rekwizyty starego kina, np. stare okienko do kasy biletowej, dawne programy i afisze kinowe oraz kostiumy. Położona na drugiej kondygnacji gmachu Czytelnia Czasopism posiada siedemdziesiąt dwa miejsca dla czytelników i udostępnia liczącą ogółem 12 000 tytułów kolekcję wydawnictw ciągłych czasopism i serii naukowych z zakresu różnych dziedzin związanych z działalnością człowieka (na bieżąco prenumerowanych jest 800 periodyków). Zbiór czasopism datowany jest od XVIII w. aż do czasów współczesnych; znajdują się tutaj m.in. takie cenne tytuły, jak bogato ilustrowany Merkuriusz czy anglojęzyczny The Spectator Addisona. W czytelni tej oferowany jest serwis reprograficzny. Na drugim piętrze biblioteki

Wyjazd szkoleniowy do Biblioteca de la Universidad de La Laguna 107 znajdują się ponadto takie agendy, jak: Oddział Dokumentacji i Informacji Bibliograficznej, Wypożyczalnia Międzybiblioteczna oraz Mediateka, dysponująca salą dla dwudziestu użytkowników oraz kabinami do pracy indywidualnej. Przechowywany jest tutaj m.in. zbiór mikrofilmów 15-35 mm oraz odpowiednie czytniki. Trzecie piętro budynku biblioteki zajmuje Czytelnia Geografii i Historii, dysponująca 232 miejscami dla czytelników oraz czterema pokojami do pracy w grupach. Zbiory tej czytelni liczą ok. 40 000 woluminów; znajduje się tu księgozbiór z zakresu geografii, prehistorii, historii średniowiecza, dziejów nowożytnych i współczesnych, historii sztuki oraz dziejów Ameryki. Fot. 2. Wnętrze Czytelni Geografii i Historii Źródło: fot. Jadwiga Lewińska. Czwarte piętro budynku mieści Czytelnię Filologii, która obejmuje księgozbiór liczący ok. 52 000 woluminów oraz 264 miejsca dla czytelników i cztery pokoje do pracy w grupie. Czytelnia ta oferuje dostęp do księgozbioru z zakresu filologii klasycznej, języka i literatury hiszpańskiej i hiszpańskojęzycznej, neofilologii angielskiej i francuskiej. Na piątym piętrze biblioteki usytuowana jest z kolei Czytelnia Psychologii, w której zgromadzono 10 000 woluminów publikacji z zakresu nauk psychologicznych. Wygospodarowano tutaj 264 miejsca dla czytelników oraz cztery pokoje do pracy w grupie. Inną prężnie działającą biblioteką wydziałową w sieci BULL jest Biblioteka Wydziału Ekonomii i Zarządzania (Biblioteca de Economicas y Empresariales). Jej zbiór liczy ok. 300 000 woluminów przeznaczonych

108 Jadwiga Lewińska do wypożyczenia, z czego w wolnym dostępie znajduje się ok. 58 800 woluminów monografii oraz 1 076 tytułów czasopism (w tym 443 tytuły wydawane do chwili obecnej). Podobnie jak inne biblioteki wydziałowe, biblioteka czynna jest od poniedziałku do piątku w godzinach 8.15-20.30; w okresie sesji egzaminacyjnej niektóre czytelnie dostępne są całodobowo przez siedem dni w tygodniu. Fot. 3. Budynek Biblioteki Wydziału Ekonomii i Zarządzania Źródło: [6]. Ze względu na akademicki charakter biblioteki, do wypożyczania zbiorów upoważnieni są głównie studenci i pracownicy uniwersytetu. Liczba udostępnianych książek i okres wypożyczenia zależą od statusu użytkownika odpowiednie dane zestawione zostały w tabeli 2. Tabela 2. Limity wypożyczeń w zależności od typu czytelnika Typ użytkownika Liczba woluminów Okres wypożyczenia Studenci (studia dzienne) 5 15 dni Studenci podyplomowi 10 60 dni Kadra naukowa 25 180 dni Działy (Departamentas) 50 365 dni Spoza uczelni 5 15 dni Źródło: Ulotka informacyjna BULL.

Wyjazd szkoleniowy do Biblioteca de la Universidad de La Laguna 109 Fot. 4. Wnętrze czytelni Biblioteki Wydziału Ekonomii i Zarządzania Źródło: [6]. W dwupoziomowej czytelni tej biblioteki znajduje się 490 miejsc dla czytelników oraz 40 miejsc w salach do pracy w grupach; do dyspozycji użytkowników jest tutaj 145 komputerów stacjonarnych, a także pięć laptopów przeznaczonych do wypożyczenia. Czytelnia ta jest licznie odwiedzana przez użytkowników frekwencję w roku akademickim 2013/2014 przedstawia tabela 3. Tabela 3. Liczba użytkowników czytelni od października 2013 do kwietnia 2014 r. Miesiąc Liczba czytelników Październik 2013 15 813 Listopad 2013 16 818 Grudzień 2013 25 835 Styczeń 2014 21 474 Luty 2014 14 249 Marzec 2014 17 500 Kwiecień 2014 18 528 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych w czytelni Biblioteki Wydziału Ekonomii i Zarządzania ULL.

110 Jadwiga Lewińska W ciągu całego roku akademickiego czytelnię odwiedza dziennie średnio ok. 1 100 czytelników. Najbardziej pracowitymi miesiącami są grudzień i styczeń (okres sesji zimowej) oraz maj i czerwiec (letnia sesja egzaminacyjna). Podczas mojej wizyty na Uniwersytecie w pierwszym tygodniu maja 2014 r. liczba studentów odwiedzających czytelnię wynosiła nawet ponad 1 600 osób dziennie. Biblioteka Uniwersytetu La Laguna jest placówką, w której dużą wagę przywiązuje się do działalności edukacyjnej, realizowanej w formie tradycyjnej oraz za pośrednictwem kursów e-learningowych i w systemie blended learning. W taki sposób organizowane są liczne szkolenia biblioteczne dla studentów i pracowników naukowych na temat metodyki studiowania i wyszukiwania informacji, szkolenia dla pracowników naukowych z zakresu wykorzystania Internetu do pracy naukowej, a także szkolenia dla pracowników bibliotek publicznych. Ważnym elementem działalności jest digitalizacja materiałów dydaktycznych (pracownicy naukowi zgłaszają w bibliotece zapotrzebowanie na digitalizację określonych publikacji, które następnie, już w postaci cyfrowej, rozsyłane są kadrze naukowej i studentom). Na stronie internetowej BULL znajdują się blogi o tematyce biblioteczno-księgarskiej; instytucja widoczna jest na portalach społecznościowych, m.in. na Facebooku i Twitterze. W Bibliotece Głównej organizowane są wizyty z przewodnikiem, a zgłaszać zapotrzebowanie na nie można poprzez wypełnienie formularza elektronicznego, znajdującego się na stronie internetowej [4]. W ostatnim czasie Biblioteka Uniwersytetu La Laguna zmuszona jest mierzyć się z wieloma problemami natury finansowej. Głęboki kryzys ekonomiczny dosięgnął zarówno Hiszpanię kontynentalną, jak i Wyspy Kanaryjskie, gdzie bezrobocie dotyka obecnie 33% aktywnej zawodowo populacji (jest to odsetek o 1/3 wyższy niż na terytorium Hiszpanii kontynentalnej). Uczelnia oszczędza środki materialne na zakup książek oraz podwyżki płac pracowników. Bibliotekarze narzekają na przeciążenie pracą, gdyż od lat mimo rozrostu księgozbioru, rozwoju nowych technologii informatycznych oraz pojawienia się różnych form kształcenia nie tworzy się nowych etatów, a miejsca pracy osób odchodzących na emeryturę są zamykane lub wygaszane. Mimo tych niełatwych uwarunkowań BULL nadal skutecznie wychodzi naprzeciw potrzebom informacyjnym swoich czytelników i spełnia ważną rolę w społeczności akademickiej Wysp Kanaryjskich.

Wyjazd szkoleniowy do Biblioteca de la Universidad de La Laguna 111 BIBLIOGRAFIA: [1] Gonzales A.J.: El servicio de Biblioteca y Documentacion de la Universidad de La Laguna. Boletín de la ANABAD Vol. 46 nr 3/4 (1996), s. 283-292. ISSN 0210-4164. [2] Gonzales A.J.: La nueva Biblioteca General y de Humanidades de la Universidad de La Laguna. Boletín de la ANABAD Vol. 44 nr 1 (1994), s. 107-122. ISSN 0210-4164. [3] Servicio de Biblioteca de la Universidad de La Laguna [online]. [Data dostępu: 22.12.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bbtk.ull.es. [4] Servicio de Biblioteca de la Universidad de La Laguna. Actividades [online]. [Data dostępu: 22.12.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://www.bbtk.ull.es/view/institucional/bbtk/actividades/es. [5] Universidad de La Laguna [online]. [Data dostępu: 22.12.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ull.es. [6] Uniwersytet Wrocławski. Wybrane dane statystyczne za rok 2013 [online]. 2014. [Data dostępu: 22.12.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://uni.wroc.pl/sites/default/files/uwr%20wybrane %20dane%20statystyczne%202013%20na%20WWW.pdf.