ZARZĄD POWIATU W KOŚCIANIE P r o g r am och r on y środowiska dla P o w i atu K o ś c i ań skiego n a l ata 2012-2015 z perspektywą n a l ata 2016-2019 ( a k tualizacja I) P R O J E K T Autorzy opracowania: mgr inż. Sylwia Kościańska mgr inż. Robert Grzemski Kościan, październik 2012 r.
SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 1.1. Wprowadzenie... 1.2. Przedmiot i zakres opracowania... 1.3. Cele polityki ekologicznej państwa... 2. Ogólna charakterystyka powiatu kościańskiego. 19 2.1. Dane administracyjne... 19 2.1.1. Położenie geograficzne i administracyjne... 19 2.1.2. Klimat... 19 2.1.3. Sytuacja demograficzna... 20 2.1.4. Sytuacja gospodarcza... 20 2.2. Transport i komunikacja... 22 2.3. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w energię cieplną... 25 2.4. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w gaz ziemny... 25 2.5. Zaopatrzenie powiatu kościańskiego w energię elektryczną... 26 2.6.Telekomunikacja 26 2.7. Zaopatrzenie w wodę. 28 2.8. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków.. 37 2.9. Obiekty i tereny chronione. 39 3. Charakterystyka zasobów i składników środowiska przyrodniczego... 48 3.1. Rzeźba terenu... 48 3.2. Litologia... 48 3.2.1. Budowa geologiczna... 48 3.2.2. Zasoby kopalin... 48 3.3. Wody podziemne i powierzchniowe... 53 3.3.1. Charakterystyka wód podziemnych... 53 3.3.2. Charakterystyka wód powierzchniowych... 53 3.4. Gleby... 54 3.5. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej... 57 3.5.1. Charakterystyka ogólna szaty roślinnej... 57 3.5.2. Lasy... 57 3.5.3. Charakterystyka ogólna świata zwierząt... 61 3.5.4. Formy ochrony przyrody... 62 3.5.5. Zieleń urządzona... 73 4. Stan, tendencje oraz źródła przeobrażeń środowiska przyrodniczego... 4.1. Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej... 4.2. Powietrze atmosferyczne... 4.3. Wody podziemne... 4.4. Wody powierzchniowe... 4.4.1. Rzeki i kanały... 4.4.2. Jeziora... 2 4 4 4 6 74 74 74 77 80 80 97
4.5. Środowisko akustyczne... 99 4.6. Promieniowanie elektromagnetyczne... 102 4.7. Gleby... 104 4.8. Przyroda... 105 4.9. Odpady 108 5. Wnioski z diagnozy... 111 5.1. Uwarunkowania wewnętrzne... 112 5.2. Uwarunkowania zewnętrzne... 113 6. Zarządzanie środowiskiem... 114 7. Polityka i harmonogram ochrony środowiska... 118 7.1. Cele i zadania Programu ochrony środowiska dla powiatu kościańskiego... 119 7.2. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych dla powiatu kościańskiego 128 8. Założenia systemu edukacyjno-informacyjnego... 151 8.1. Potrzeba edukacji ekologicznej... 151 8.2. Docelowe segmenty edukacji... 151 8.3. Sposoby prowadzenie akcji edukacyjnej społeczeństwa... 151 9. Realizacja programu ochrony środowiska... 9.1. Założenia systemu finansowania inwestycji... 9.2. Zarządzanie Programem ochrony środowiska... 9.2.1. Instrumenty prawne... 9.2.2. Instrumenty finansowe... 9.2.3. Instrumenty społeczne... 9.2.4. Instrumenty strukturalne... 9.3. Monitorowanie Programu ochrony środowiska... 9.3.1. Zasady monitoringu... 9.3.2. Wskaźnik monitorowania 9.4. Szczegółowe wytyczne do sporządzania aktualizacji gminnych programów ochrony środowiska 10. Wykaz aktów prawnych... 11. Dane źródłowe. 12. Spis tabel... 155 155 159 160 160 161 162 163 163 163 164 167 169 170 Załącznik nr 1 Działania służące realizacji wyznaczonych celów i priorytetów ekologicznych w aktualizacji Programu ochrony środowiska na lata 2012-2019.. 172 3
1. WSTĘP 1.1. Wprowadzenie Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja uchwalonego w 2004 r. Programu ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego Uchwałą nr XVIII/171/04 Rady Powiatu Kościańskiego z dnia 15.06.2004 r. W porównaniu do roku 2004, kiedy tworzono dokument, zmieniła się sytuacja gospodarcza regionu, zmianie uległy dokumenty strategiczne wyższego szczebla oraz przepisy prawne. Zmieniły się uwarunkowania regionalne, które mają wpływ na zawartość dokumentu m. in. stan środowiska oraz stopień rozwinięcia infrastruktury związanej z ochroną środowiska. Program ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego jest podstawowym dokumentem koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska na terenie powiatu. Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego na lata 2012-2015 z opracowana została zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska 1. Zgodnie z art. 17 i 18 ustawy Prawo ochrony środowiska organ wykonawczy powiatu, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio powiatowy program ochrony środowiska, który następnie jest uchwalany przez radę powiatu. Program ten sporządzany, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, powinien określać cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Zakres merytoryczny programu określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (Ministerstwo Środowiska grudzień 2002). Zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo ochrony środowiska przedmiotowy Program podlega zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego. 1.2. Przedmiot i zakres opracowania Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska na analizowanym terenie. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska oraz określa hierarchię niezbędnych działań mających na celu poprawę tego stanu. Zagadnienia ochrony środowiska obejmują ochronę powietrza, wód, powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami określa Plan gospodarki odpadami dla Powiatu Kościańskiego. Aktualizacja Programu ochrony środowiska dla Powiatu Kościańskiego obejmuje lata 2012-2019, zawiera dwa etapy: cele bezpośrednie, które będą realizowane w latach 2012-2015, cele perspektywiczne, które będą realizowane do roku 2019. Ocena i weryfikacja realizacji zadań programu dokonywana będzie zgodnie z wymogami ustawy co 2 lata od przyjęcia programu, stwarzając możliwości jego weryfikacji i aktualizacji. 1 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) zwana dalej ustawą Prawo ochrony środowiska lub ustawą POŚ 4
Zasadniczym zadaniem jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów, priorytetów i w konsekwencji działań jakie stoją przed samorządem powiatowym w dziedzinie ochrony środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań naszego kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz w znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki ekologicznej państwa. Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do Polityki ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016. Podejmuje więc zagadnienia ochrony dziedzictwa przyrodniczego, racjonalnego użytkowania zasobów przyrody, surowców, materiałów oraz poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Zagadnienia te są analizowane w odniesieniu do zasadniczych komponentów środowiska, a więc: przyrody i krajobrazu, lasów, gleb, kopalin i wód podziemnych, wód powierzchniowych i powietrza oraz skutków bytowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka, czyli odpadów stałych i ciekłych, hałasu, pól elektromagnetycznych, chemikaliów i awarii. Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedną z głównych dróg prowadzących do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, należy jednak pamiętać, że nie jedyną. O w pełni zrównoważonym rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów: ekologicznego, społecznego, ekonomicznego (gospodarczego), przestrzennego. Podstawowym narzędziem osiągnięcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Ład społeczny może być osiągnięty poprzez akceptację mieszkańców dla proponowanych i poodejmowanych działań. Ład gospodarczy osiąga się poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny wiąże się np. z odpowiednią lokalizacją terenów przemysłowych, mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych. Powyższe zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzględnione w niniejszym opracowaniu, ze wskazaniem kierunków i hierarchii działań zmierzających do ich wprowadzenia na terenie powiatu kościańskiego. Do najistotniejszych wytyczonych dla powiatu kościańskiego, celów i kierunków działań w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego i ochrony środowiska należą: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin); ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu); ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, ochrona przed powodzią, właściwa gospodarka wodno-ściekowa); ochrona gleb; ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem ich różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna eksploatacja lasów); prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie realizacji wyżej wymienionych działań. 5
Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celi strategicznych w powiązaniu z programem edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna zapewnić powiatowi kościańskiemu rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. 1.3. Cele polityki ekologicznej państwa i województwa Program ochrony środowiska powinien być powiązany z innymi dokumentami planistycznymi z zakresu ochrony środowiska. Powinien wpisywać się w plany, programy, strategie zarówno szczebla wojewódzkiego jak i krajowego. Obowiązującymi dokumentami nadrzędnymi jest Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 2012 z perspektywą do roku 2016 oraz Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019. Poniższe zapisy zostały wyprowadzone z obowiązujących dokumentów wyższego rzędu. ZASADY I CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016 jest realizacją ustaleń ustawy Prawo ochrony środowiska, która w art. 13-16 wprowadza obowiązek przygotowania i aktualizowania co 4 lata polityki ekologicznej państwa. Została ona przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą z dnia 22 maja 2009 r. (M. P. nr 34 poz. 501). Obecny obowiązujący dokument stanowi aktualizację i uszczegółowienie Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 2006. Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 13 reguluje, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata w wyniku Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992r. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Właściwemu osiąganiu celów polityki ekologicznej sprzyja przestrzeganie następujących zasad: równorzędność polityki ekologicznej, gospodarczej i społecznej; integralność polityki ekologicznej z każdą wyodrębnioną polityką sektorową w skali państwa z polityką międzynarodową (uwzględnienie celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi); równy dostęp do środowiska przyrodniczego i jednakowego obowiązku jego ochrony; zanieczyszczający płaci (odpowiedzialność za skutki zanieczyszczenia i stwarzania zagrożeń ponosi jednostka użytkująca zasoby środowiska); 6
uspołecznienie przez stworzenie warunków do uczestnictwa obywateli; ekonomizacja polityki ekologicznej, czyli osiągania postawionych celów minimalnym nakładem sił i środków; przezorność(podwojenie działań, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo wystąpienia problemu); prewencja(podejmowanie działań zabezpieczających na wszystkich etapach realizacji przedsięwzięć); stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT 2 ); subsydiarność (stopniowe przekazywanie kompetencji i uprawnień na niższych szczeblach zarządzania środowiskiem). Poprawa stanu środowiska ma nastąpić między innymi wskutek działań w obrębie następujących elementów: uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska, zarządzanie środowiskowe (EMAS 3 i ISO 14001 4 ), udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, rozwój badań i postęp techniczny w dziedzinie ochrony środowiska, odpowiedzialność za szkody w środowisku, aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym, ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony rozwój lasów, racjonalne gospodarowanie zasobami wody, ochrona powierzchni ziemi, gospodarowanie zasobami geologicznymi, środowisko a zdrowie, jakość powietrza, ochrona wód, gospodarka odpadami, oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, substancje chemiczne w środowisku. Główne cele polityki to: a) w zakresie działań systemowych: rozwój metodologii wykonywania ocen oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych oraz szkolenia dla projektodawców tych dokumentów i dla osób oceniających, 2 BAT (ang. Best Available Techniques Najlepsze Dostępne Techniki) zgodnie z dyrektywą IPPC (dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza, wody i gleby przez instalacje przemysłowe, rolnicze i inne) standard służący określaniu wielkości emisji zanieczyszczeń dla większych zakładów przemysłowych w UE 3 Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) (ang. Eco-Management and Audit Scheme) to system zarządzania środowiskowego, w którym dobrowolnie mogą uczestniczyć organizacje (przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje, urzędy). Głównym założeniem systemu jest wyróżnienie tych organizacji, które wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i ciągle doskonalą efekty swojej działalności środowiskowej. 4 ISO 14001 jeden ze standardów ISO, stosowany w zarządzaniu środowiskowym; norma zarządzania środowiskowego. 7
zastosowanie systemu zielonych zamówień w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego organizowanych przez wszystkie instytucje korzystające ze środków publicznych, eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska, promocja tworzenia zielonych miejsc pracy z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej, promocja transferu do Polski najnowszych technologii służących ochronie środowiska przez finansowanie projektów w ramach programów unijnych, wykonanie analizy dotyczącej możliwości wprowadzenia w Polsce zielonej reformy podatkowej, przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii społecznej kształtującej zrównoważone wzorce konsumpcji, wprowadzenie etykiet informujących o produktach ekologicznych i ich promocja wśród społeczeństwa, opracowanie krajowego planu wycofania proszków do prania zawierających fosforany, wsparcie zastosowania pojazdów o niskiej emisji i wysokiej efektywności energetycznej z napędami alternatywnymi oraz wypracowanie rozwiązań hamujących napływ do krajowego parku zagranicznych pojazdów o niekorzystnych parametrach ekologicznych i energetycznych, stworzenie mechanizmów stymulujących przystępowanie przedsiębiorstw i instytucji do systemów zarządzania środowiskowego, doskonalenie metod udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie przez wszystkie instytucje publiczne, rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony środowiska, dostępu do informacji o środowisku oraz kształtowanie zachowań zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szkół), promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia konsumentom zachowań proekologicznych, finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, zapewnienie udziału pozarządowych organizacji ekologicznych we wszystkich gremiach podejmujących decyzje dotyczące ochrony środowiska, szkolenia dla pracowników instytucji publicznych oraz przedsiębiorców w zakresie przepisów o dostępie społeczeństwa do informacji o środowisku, ściślejsza współpraca z dziennikarzami w zakresie edukacji ekologicznej wszystkich grup społecznych większe niż dotąd zaangażowanie w tym zakresie funduszy ekologicznych, uruchomienie systemu zagranicznych stypendiów naukowych dla najlepszych absolwentów uczelni związanych z ochroną środowiska, umożliwienie finansowania przez fundusze ekologiczne wdrażania ekoinnowacji opracowanych w polskich placówkach naukowobadawczych, zwiększenie wymiany zespołów badawczych z najlepszymi zagranicznymi instytutami (wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne), doposażenie w nowoczesną aparaturę naukową instytutów, uczelni i systemów monitoringu (finansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), wspieranie platform technologicznych jako miejsca powstawania rozwiązań innowacyjnych przez ośrodki naukowe i jednostki gospodarcze, 8
wdrożenie systemu informatycznego resortu Środowisko, w tym wdrożenie Systemu Informatycznego Inspekcji Ochrony Środowiska EKOINFONET, uruchomienie krajowego systemu monitorowania technologii środowiskowych, zakończenie prac nad pełną transpozycją przepisów dyrektywy 2004/35/WE 5 do ustawodawstwa polskiego przez nowelizację ustawy o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, stworzenie bazy danych o szkodach w środowisku i działaniach naprawczych, prowadzenie szkoleń na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku dla pracowników administracji, sądownictwa oraz podmiotów gospodarczych, wzmocnienie kadrowe i aparaturowe Inspekcji Ochrony Środowiska pozwalające na pełną realizację zadań kontrolnych, zapewnienie w budżecie państwa środków na rekultywacje terenów zanieczyszczonych przed 30 kwietnia 2007 r., wdrożenie wytycznych metodycznych dotyczących uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko (wraz z poprawą jakości tych dokumentów), wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (które jest opracowaniem planistycznym obejmującym teren całej gminy), zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci Natura 2000 oraz sporządzenie dla nich planów ochrony, wdrożenie koncepcji korytarzy ekologicznych, uwzględnianie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, określenie zasad ustalenia progów tzw. chłonności środowiskowej oraz pojemności przestrzennej zależnie od typu środowiska, wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie, uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu; b) w zakresie ochrony zasobów naturalnych: dokończenie inwentaryzacji i waloryzacji różnorodności biologicznej Polski, realizowanie zadań wynikających z Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, dotyczących przywracania właściwego stanu siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożonych wyginięciem gatunków oraz różnorodności genetycznej roślin, zwierząt i grzybów, przywrócenie drożności lądowych i wodnych korytarzy ekologicznych umożliwiających przemieszczanie się zwierząt i funkcjonowanie populacji w skali kraju, wsparcia procesu opracowania planów ochrony dla obszarów chronionych, 5 Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu 9
zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i właściwych metod ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, egzekwowanie wymogów ochrony przyrody w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz rygorystyczne przestrzeganie zasad ochrony środowiska, wypracowanie metod skutecznej ochrony cennych przyrodniczo zadrzewień przydrożnych oraz terenów zieleni miejskiej, kontynuacja tworzenia krajowej sieci obszarów chronionych uwzględniająca utworzenie nowych parków narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych oraz powstanie form i obiektów ochrony przyrody, ścisła współpraca w zakresie ochrony przyrody z organizacjami pozarządowymi oraz prowadzenie szerokich akcji edukacyjnych wśród społeczeństwa, realizacja przez Lasy Państwowe Krajowego programu zwiększenia lesistości, utrzymanie znacznej retencji wodnej i jej powiększenie przez przywracanie przesuszonych przez meliorację terenów wodno-błotnych, dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych, wyodrębnienie w ramach gospodarowania wodami dwóch sektorów, tj. sektora zarządzania zasobami wodnymi (funkcja organu właściwego w sprawach gospodarowania wodami, zarządzającego zasobami wodnymi i wykonującego kontrole) oraz sektora administrowania majątkiem Skarbu Państwa (utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz planowanie i realizacja inwestycji w gospodarce wodnej), stopniowe wprowadzanie odpłatności przez użytkowników wód za korzystanie przez nich z zasobów wodnych, z uwzględnieniem oddziaływania na środowisko, pełne dostosowanie polskiego prawa do prawa UE, opracowanie i wdrożenie systemu informatycznego gospodarowania wodami spójnego z systemem informatycznym resortu Środowisko, przygotowanie oceny ryzyka powodziowego, która wskazywała będzie obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi, dla których należało będzie do 2013 r. opracować mapy zagrożenia i mapy ryzyka powodziowego, wyznaczenie obszarów zalewowych tam, gdzie nie zostały jeszcze wyznaczone, realizację zadań wynikających z ustawy Prawo wodne przez państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną i państwową służbę hydrogeologiczną, rozwój tzw. małej retencji wody przy wsparciu finansowym z programów UE, realizacja projektów z środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (priorytet III), mających na celu zapewnienie odpowiedniej ilości zasobów wodnych na potrzeby ludności i gospodarki kraju oraz ochrony przed powodzią, modernizacja systemów melioracyjnych przez zaopatrzenie ich w urządzenia piętrzące wodę, umożliwiające sterowanie odpływem, dokończenie systemu monitorowania terenów osuwiskowych, rozpoczęcie realizacji ochrony głównych zbiorników wód podziemnych, propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno-promocyjne (akcje, kampanie skierowane do wszystkich grup społecznych), opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, w tym walki z ich zakwaszeniem, promocja rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego, waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej żywności oraz promocja takiej żywności, 10
rozwój monitoringu gleb, finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych, zakończenie opracowania systemu osłony przeciwosuwiskowej przez Państwowy Instytut Geologiczny, ułatwienia dla przedsiębiorstw prowadzących prace poszukiwawczorozpoznawcze przez uchwalenie nowego prawa geologicznego i górniczego, ułatwienia w dostępie do map i danych geologicznych, uzupełnienia mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50.000 o nowe warstwy tematyczne, uzupełnienie baz danych geologiczno-inżynierskich dla aglomeracji miejskich, tworzenie stanowisk dokumentacyjnych i geoparków w celu prawnej ochrony dziedzictwa geologicznego Polski oraz inwentaryzacja stanowisk geologicznych i utworzenie ich centralnego rejestru, zakończenie prac nad systemem osłony przeciwosuwiskowej SOPO i utworzenie centralnego rejestru osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi, określenie obszarów zagrożonych naturalnymi mikrowstrząsami sejsmicznymi, prowadzenie polityki koncesyjnej mającej na celu zwiększenie udokumentowania złóż surowców energetycznych z jednoczesnym promowaniem nowych technologii pozyskiwania energii ze złóż, zwłaszcza węgla, w celu minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko dotychczasowego sposobu eksploatacji, promowanie wykorzystania metanu z pokładów węgla; c) w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: ścisła współpraca Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Inspekcją Ochrony Środowiska w zakresie zbierania i udostępniania informacji na temat zagrożeń dla zdrowia społeczeństwa (zarówno nagłych, jak i długotrwałych), opracowania zasad analizy ryzyka zdrowotnego dla procedur związanych z dopuszczaniem inwestycji do realizacji, poprawy funkcjonowania państwowego monitoringu środowiska i monitoringu sanitarnego przez poprawę technicznego wyposażenia służb kontrolnych w nowoczesny sprzęt oraz sieci alarmowe, wspólnych działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Środowiska w celu poprawy jakości wody pitnej, prowadzenia akcji edukacyjno-szkoleniowych dla służb zakładów przemysłowych i pracowników administracji publicznej w zakresie zapobiegania awariom oraz skażeniom środowiska, doposażenie straży pożarnej w sprzęt do ratownictwa chemiczno-ekologicznego, sporządzanie wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem wystąpienia awarii, dalsza redukcja emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii, możliwie szybkie uchwalenie nowej polityki energetycznej Polski do 2030 r., w której zawarte będą mechanizmy stymulujące zarówno oszczędność energii, jak i promujące rozwój odnawialnych źródeł energii, modernizacja systemu energetycznego, w latach 2009-2012 podjęcie działań związanych z gazyfikacją węgla (w tym także z gazyfikacją podziemną) oraz z techniką podziemnego składowania dwutlenku węgla, 11
konieczne opracowanie i wdrożenie przez właściwych marszałków województw programów naprawczych w 161 strefach miejskich, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5, budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów dla wszystkich aglomeracji powyżej 15.000 RLM oraz rozbudowa dla nich sieci kanalizacyjnych wspierana dotacjami z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (priorytet I), uruchomienie działań zapisanych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce oraz w programie wodno-środowiskowym kraju, opracowanie programów działań specjalnych mających na celu ograniczenie zanieczyszczenia powodowanego przez substancje niebezpieczne i priorytetowe pochodzące przede wszystkim ze źródeł przemysłowych, realizacja programów działań na obszarach szczególnie narażonych na azotany pochodzenia rolniczego, wyposażenie zakładów sektora rolno-spożywczego w wysokosprawne oczyszczalnie ścieków, wyposażenie jak największej liczby gospodarstw rolnych w zbiorniki na gnojowicę i płyty obornikowe, ustanowienie obszarów ochronnych dla głównych zbiorników wód podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych, rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych, ścisła współpraca z państwami leżącymi nad Morzem Bałtyckim w realizacji programu ochrony wód tego morza w ramach Konwencji Helsińskiej, wdrożenie do praktyki najbardziej skutecznych i ekonomicznie opłacalnych metod odzysku osadów ściekowych z dużych oczyszczalni ścieków, zorganizowanie banku danych o odpadach (do końca 2009 r.), reforma obecnego systemu zbierania i odzysku odpadów komunalnych w gminach, dająca władzom samorządowym znacznie większe uprawnienia w zarządzaniu i kontrolowaniu systemu (do końca 2009 r.), zwiększenie stawek opłat za składowanie odpadów zmieszanych biodegradowalnych oraz odpadów, które można poddać procesom odzysku, finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inwestycji dotyczących odzysku i recyklingu odpadów, a także wspieranie wdrożeń nowych technologii w tym zakresie, dostosowanie składowisk odpadów do standardów UE (do końca 2009 r.), wprowadzenie rozwiązań poprawiających skuteczność systemu recyklingu wyeksploatowanych pojazdów, finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne modernizacji technologii prowadzących do zmniejszania ilości odpadów na jednostkę produkcji (technologie małoodpadowe), realizacja projektów dotyczących redukcji ilości składowanych odpadów komunalnych i zwiększenia udziału odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwieniu wspieranych dotacjami Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów (np. opakowań, toreb foliowych) i ich preselekcję w gospodarstwach domowych, wzmocnienie przez Inspekcję Ochrony Środowiska kontroli podmiotów odbierających odpady od wytwórców oraz podmiotów posiadających instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, 12
dokończenie akcji likwidacji mogilników, zawierających przeterminowane środki ochrony roślin i inne odpady niebezpieczne oraz akcji eliminacji PCB z transformatorów i kondensatorów (do końca 2010 r.), przygotowanie aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy w celu pełnej implementacji do polskiego prawa przepisów rozporządzenia REACH i innych aktów wspólnotowych, kontynuowane będą także programy krajowe dotyczące usuwania PCB z transformatorów, kondensatorów i innych urządzeń zawierających te związki wraz z dekontaminacją tych urządzeń, usuwanie azbestu, likwidacja mogilników, szkolenia dotyczące odpowiedzialnego stosowania chemikaliów i postępowania z ich odpadami, wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne, propagowanie produktów z substancji ulegających biodegradacji (np. torby na zakupy i naczynia jednorazowego użytku). CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA Dokumentem nadrzędnym wytyczającym cele i kierunki działań w zakresie polityki ekologicznej województwa jest Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2019, który został uchwalony 5 lipca 2010 uchwałą Nr XLIX/737/10 przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego. Celem strategicznym polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2019 roku jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego województwa (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) oraz harmonizacja rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Celowi temu podporządkowane są cele szczegółowe, ujęte w trzech blokach tematycznych: - ochrona zasobów naturalnych, - poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, - działania systemowe. Cel Najważniejsze kierunki działań do 2019 r. Cel 1. Zachowanie różnorodności biologicznej i jej racjonalne użytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 1.Dalsze rozpoznanie obszarów o dużej różnorodności biologicznej w celu ich ochrony prawnej. 2.Rozbudowa systemu obszarów chronionych w województwie wielkopolskim. 3.Opracowanie planów ochrony parków krajobrazowych. 4.Kontynuacja wdrażania sieci Natura 2000. 5.Utrzymanie różnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków. 6.Utrzymanie różnorodności gatunków, w tym opracowanie i wdrażania planów ochrony dla gatunków zagrożonych. 7.Wzmocnienie znaczenia ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej w planowaniu Przestrzennym. 8.Intensyfikacja wdrażania i promocji 13
Cel 2. Zwiększenie lesistości województwa oraz prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej Cel 3. Zrównoważone użytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i suszą Cel 4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych programów rolnośrodowiskowych. 9.Renaturalizacja i poprawa stanu zniszczonych ekosystemów, zwłaszcza wodno-błotnych, rzecznych i leśnych. 10.Prowadzenie szkoleń i edukacji (formalnej i nieformalnej) w zakresie ochrony przyrody i różnorodności biologicznej. 11.Utrzymanie i rozwój terenów zieleni. 1. Realizacja zrównoważonej gospodarki leśnej. 2. Prowadzenie zalesień gruntów rolnych. 3.Ujmowanie w dokumentach planistycznych gruntów do zalesień, wyznaczanie w mpzp granic rolno-leśnych. 4.Tworzenie spójnych kompleksów leśnych, szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów. 5.Systematyczna zmiana struktury wiekowej i składu gatunkowego drzewostanów, w celu dostosowania ich do charakteru siedliska i zwiększenia różnorodności genetycznej i biologicznej biocenoz leśnych. 6.Odbudowa zdegradowanych siedlisk leśnych. 1.Realizacja harmonogramu wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej w regionie wodnym Warty. 2.Wdrażanie Dyrektywy Powodziowej w regionie wodnym Warty. 3.Objęcie ochroną w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych rzek. 4.Przebudowa, rozbudowa i budowa wałów przeciwpowodziowych. 5.Budowa i modernizacja zbiorników retencyjnych. 6.Odbudowa zniszczonych obiektów hydrotechnicznych. 7. Budowa obiektów małej retencji. 8. Modernizacja melioracji szczegółowych. 9. Budowa przepławek dla ryb. 10.Ustanawianie i odpowiednie zagospodarowanie stref ochronnych ujęć wód podziemnych. 1. Przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) w zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo. 2.Wdrażanie programów rolnośrodowiskowych uwzględniających działania prewencyjne w zakresie ochrony gleb, w tym erozji gleb. 3.Wspieranie i rozwijanie rolnictwa ekologicznego. 4.Ochrona gruntów ornych (przeciwdziałanie przeznaczaniu gruntów ornych na cele nierolnicze). 5.Minimalizacja negatywnego wpływu działalności gospodarczej na stan powierzchni ziemi. 6.Kontynuacja i rozwój monitoringu środowiska glebowego w województwie. 7.Prowadzenie rejestru terenów zdegradowanych. 8. Rewitalizacja terenów zdegradowanych. 14
Cel 5. Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji 1.Kontynuowanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznania i dokumentowania złóż kopalin. 2.Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, 3.Ochrona złóż kopalin przed zabudową infrastrukturalną m.in. poprzez uwzględnianie złóż kopalin w opracowaniach planistycznych 4.Sukcesywna rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji kopalin. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Cel 1. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska wodnego. Usprawnienie systemu zaopatrzenia w wodę Cel 2. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji wymaganych przepisami prawa 1.Budowa nowych i przebudowa istniejących oczyszczalni ścieków wraz z systemami gospodarowania osadami ściekowymi. 2.Budowa nowych i przebudowa istniejących systemów kanalizacji zbiorczej. 3.Budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, na terenach gdzie budowa systemów zbiorczych jest nieuzasadniona ze względu na uwarunkowania techniczne lub ekonomiczne. 4.Rozbudowa infrastruktury gospodarki wodnościekowej w zakładach przemysłowych. 5.Realizacja programów działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych w obszarach regionalnych zarządów gospodarki wodnej. 6.Rozbudowa sieci wodociągowej, budowa nowych i modernizacja istniejących ujęć i stacji uzdatniania wody. 7.Wzmocnienie kadrowe i aparaturowe WIOŚ w Poznaniu, pozwalające na pełną realizację zadań monitoringowych i kontrolnych na obszarach OSN. 1. Wdrażanie programów ochrony powietrza. 2. Wzmocnienie systemu monitoringu powietrza. 3.Ograniczenie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, w tym eliminowanie węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych i zastępowanie go innymi, bardziej ekologicznymi nośnikami ciepła, w tym odnawialnych źródeł energii (np. wody geotermalne, energia słoneczna, energia wiatrowa, energia biomasy z lokalnych źródeł). 4.Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych. 5.Wprowadzanie zintegrowanej gospodarki energetycznej w miastach poprzez wykorzystanie do celów komunalnych ciepła odpadowego z elektrociepłowni i kotłowni zakładowych. 6.Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 7.Modernizacja układów technologicznych ciepłowni i elektrociepłowni, w tym wprowadzanie nowoczesnych technik spalania. 8.Instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie spalania, a także poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń redukujących zanieczyszczenia. 9.Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz ich automatyzacja. 15
Cel 3. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego Cel 4. Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisko 10.Wdrażanie nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku (BAT). 11.Systematyczna kontrola zakładów przemysłowych, zwłaszcza zakładów wymienianych w monitoringu WIOŚ w Poznaniu jako szczególnie uciążliwych dla środowiska. 12.Realizacja systemu handlu emisją dwutlenkiem węgla. 13.Rozwój infrastruktury drogowej z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska (obwodnice, poprawa stanu technicznego dróg). 14.Promocja i wspieranie rozwiązań w transporcie pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji, m.in. poprzez: wprowadzanie pojazdów spełniających normy Euro 4 i Euro 5, zmiany organizacji ruchu na terenach miejskich, transport zbiorowy, kolej, transport wodny i rowerowy. 15. Ograniczanie emisji komunikacyjnej poprzez odpowiednie utrzymanie czystości nawierzchni ulic. 16.Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz korzystania ze środków transportu publicznego. 1.Realizacja programów ochrony środowiska przed hałasem. 2.Systematyczna aktualizacja map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem. 3.Rozszerzanie monitoringu hałasu w środowisku, szczególnie na terenach będących pod wpływem oddziaływania określonej kategorii dróg, linii kolejowych oraz terenów wskazanych w powiatowych programach ochrony środowiska. 4.Realizacja inwestycji zmniejszających narażenie na hałas komunikacyjny (budowa obwodnic, modernizacja szlaków komunikacyjnych, budowa ekranów akustycznych, rewitalizacja odcinków linii kolejowych i wymiana taboru na mniej hałaśliwy, itp.). 5.Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urządzeń ograniczających emisję hałasu). 6.Przestrzeganie wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów: stosowanie w planowaniu przestrzennym zasady strefowania. 1.Kontynuacja badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia polami elektromagnetycznymi oraz poszerzenie wiedzy na temat stopnia ich oddziaływania. 2.Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi. 3.Opracowanie i wdrożenie systemu pomiarów i ich ewidencji (baza danych w systemie GIS) w 16
Cel 5. Minimalizacja skutków poważnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska Cel 1. Kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku oraz zrównoważona polityka konsumpcyjna Cel 2. Zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych DZIAŁANIA SYSTEMOWE celu monitorowania zmian wielkości i stopnia zagrożenia środowiska polami elektromagnetycznymi. 4.Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. 5.Edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól elektromagnetycznych. 1.Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych, w tym transportu materiałów niebezpiecznych. 2.Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, w tym minimalizacja transportu substancji niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe. 3.Usuwanie skutków zagrożeń środowiska oraz bezpieczne, tymczasowe magazynowanie odpadów powstałych w czasie usuwania skutków poważnej awarii. 4.Wsparcie jednostek straży pożarnej w zakresie wyposażenia do prowadzenia działań ratowniczych, zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom oraz zagrożeniem środowiska i zdrowia człowieka wynikającym z nadzwyczajnych zdarzeń. 1.Prowadzenie działań związanych z edukacją dla zrównoważonego rozwoju przez jednostki samorządu terytorialnego. 2.Wspieranie merytoryczne i finansowe działań z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej w szkołach, parkach krajobrazowych i narodowych oraz promowanie aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży. 3.Współpraca samorządów wszystkich szczebli z mediami regionalnymi i lokalnymi w zakresie prezentacji stanu środowiska i pozytywnych przykładów działań podejmowanych na rzecz jego ochrony. 4.Wspieranie Parków Narodowych i Krajobrazowych, współpracujących z placówkami akademickimi i instytutami badawczymi oraz organizacjami naukowymi, instytucjami i stowarzyszeniami w zakresie prowadzonej przez te ośrodki edukacji ekologicznej wśród młodzieży szkolnej, mieszkańców województwa i turystów. 5.Promowanie materiałów/wydawnictw w zakresie edukacji ekologicznej. 6.Udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla wojewódzkiego i lokalnego oraz przedstawicieli przedsiębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku. 7.Promowanie postaw opartych na idei zrównoważonej i odpowiedzialnej konsumpcji. 1.Objęcie dokumentów polityk/strategii/programów/planów sektorowych (zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku) strategicznymi ocenami 17
dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem Cel 3. Kształtowanie harmonijnej struktury funkconalno-przestrzennej województwa, sprzyjającej równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska Cel 4. Wdrażanie mechanizmów zapewniających aktywizację rynku na rzecz ochrony środowiska Cel 5. Promowanie i wsparcie wdrażania systemu EMAS w gałęziach przemysłu o znaczącym oddziaływaniu na środowisko, w sektorze małych przedsiębiorstw oraz administracji publicznej szczebla regionalnego i lokalnego Cel 6. Zwiększenie roli wielkopolskich placówek badawczych we wdrażaniu innowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska Cel 7. Wdrożenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. oddziaływania na środowisko. 2. Popularyzacja szkoleń w zakresie metodologii wykonywania i oceniania prognoz skutków oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych. 1.Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań przepisów ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wyników monitoringu środowiska (w szczególności w zakresie powietrza, hałasu i wód) oraz identyfikacja konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi. 2.Wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które jest opracowaniem planistycznym obejmującym teren całej gminy. 3.Uwzględnianie progów tzw. chłonności środowiskowej i pojemności przestrzennej wraz z systemem monitorowania zmian. 4. Zachowanie korzystnych warunków w zakresie stanu środowiska na istniejących terenach o wysokich walorach. 1.Analiza możliwości wprowadzenia w województwie nowych rynkowych instrumentów wspierających działania w zakresie ochrony środowiska. 2.Promocja tworzenia zielonych miejsc pracy z wykorzystaniem środków pomocowych UE. 3.Promocja wśród mieszkańców województwa etykiet informujących o produktach ekologicznych. 4.Współpraca z organizacjami pozarządowymi w prowadzeniu kampanii promocyjnych etykiet ekologicznych, zrównoważonej konsumpcji oraz tworzenia zielonych miejsc pracy. 5.Promocja polskich firm, zwłaszcza lokalnych, produkujących urządzenia ochrony środowiska. 1.Promowanie systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ) a w szczególności EMAS. 2.Stymulowanie organizacji do udziału w programach szkoleniowo-informacyjnych w zakresie systemu EMAS oraz do korzystania z instrumentów (organizacyjnych, technicznych i finansowych) zachęcających organizacje do wdrażania EMAS. 1.Integracja środowisk społeczno-gospodarczych regionu na rzecz innowacji. 2. Wsparcie dla powiązań o charakterze klastrów. 3.Promowanie i wspieranie przedsiębiorstw wprowadzających innowacje. 1.Udział pracowników administracji w szkoleniach na temat odpowiedzialności sprawcy za szkody w środowisku. 2.Wzmocnienie kadrowe i aparaturowe WIOŚ w Poznaniu, pozwalające na pełną realizację zadań kontrolnych. 18
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU KOŚCIAŃSKIEGO 2.1. Dane administracyjne 2.1.1. Położenie geograficzne i administracyjne Powiat kościański położony jest w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego, przy drodze krajowej nr 5 i głównym szlaku kolejowym łączącym Śląsk z Wybrzeżem. Do Poznania, jednego z największych ośrodków gospodarczych Polski, odległość w linii prostej wynosi 41 km. Jest to powiat średniej wielkości w skali województwa, a jego powierzchnia stanowi 2,4% powierzchni Wielkopolski, co klasyfikuje go na dziewiętnastym miejscu pod względem wielkości. Siedziba powiatu znajduje się w mieście Kościan. Powiat kościański sąsiaduje od północy z powiatem poznańskim ziemskim, od wschodu z powiatem śremskim, od południa z powiatem gostyńskim i leszczyńskim, natomiast od zachodu z powiatem wolsztyńskim i grodziskim. Pod względem administracyjnym powiat podzielony jest na 5 gmin: gmina miejska Kościan, gmina wiejska Kościan, gminy miejsko-wiejskie: Czempiń, Krzywiń i Śmigiel. Według danych GUS (2011) na obszarze 722,42 km 2 zamieszkują 78.895 osoby. Pod względem fizyczno-geograficznym teren powiatu leży w większości na Równinie Kościańskiej, a także częściowo w Dolinie Środkowej Obry. Są to płaskie tereny o mało urozmaiconej powierzchni i niewielkim stopniu lesistości. 2.1.2. Klimat Klimat powiatu jest umiarkowany o przewadze wpływów oceanicznych związanych z globalną cyrkulacją mas powietrza napływającego znad północnego Atlantyku i basenu Morza Śródziemnego. Według regionalizacji klimatycznej powiat położony jest w obrębie regionu Śląsko Wielkopolskiego. Amplitudy temperatur są tutaj mniejsze od przeciętnych w Polsce, wiosny i lata wczesne i ciepłe, zimy łagodne. Średnia roczna temperatura powietrza dochodzi do 8 C, najzimniejszym miesiącem jest styczeń (średnia temperatura od 3 do 3,5 C), najcieplejszym lipiec (od 17,5 do 18 C). Długość okresu wegetacyjnego wynosi około 220 dni. Charakterystyczna dla tej strefy jest dość duża liczba dni pochmurnych (od 120 do 145 w roku), a jednocześnie jedne z najmniejszych w Polsce opady suma roczna rzędu 500-580 mm. Najwyższe 19
sumy opadów charakteryzują miesiące letnie (lipiec sierpień), natomiast najniższe zimowe (od stycznia do marca). Około 60-70% opadów przypada na okres wegetacyjny. Podobnie jak na większości obszaru województwa wielkopolskiego, również w powiecie kościańskim przeważają wiatry zachodnie. Ich udział (z sektora NW do SW) wynosi w skali roku około 40-50%. Zdecydowanie zachodni kierunek wiatru dominuje w ciągu całego roku. Oczywiście warunki klimatu lokalnego dla gmin mogą nieco odbiegać od przedstawionych wyżej warunków makroklimatu powiatu. Uzależnione to będzie głównie od różnic w ukształtowaniu powierzchni, pokrycia roślinnością, obecności dużych powierzchni wodnych czy wręcz stopnia zainwestowania terenu. 2.1.3. Sytuacja demograficzna Według danych pozyskanych z Bazy Danych Lokalnych prowadzonej przez Główny Urząd Statystyczny liczba mieszkańców w powiecie kościańskim na koniec 2011 r. wynosiła 78 895 osoby, z czego w miastach zamieszkiwało 36 669 osób (ok. 46 %), a na terenach wiejskich 42 226 osób ( ok. 54%). W porównaniu z rokiem 2007, nastąpił wzrost liczby mieszkańców ogółem o 903 osoby (ok. 1,1 %). Liczba mieszkańców w miastach - w analizowanym okresie zwiększyła się o 205 osoby natomiast na terenach wiejskich o 698 osób. Ilość mieszkańców w poszczególnych gminach jest zróżnicowana. Średnia gęstość zaludnienia w powiecie kościańskim na koniec 2011 r. wyniosła 109 osób/km 2. Szacuje się, że w kolejnych latach będzie następował dalszy wzrost liczby ludności. Tabela 1. Liczna ludności w powiecie kościańskim L.p. Gmina Powierzchnia [ha] 20 Liczba mieszkańców miasto wieś 2007 2011 2007 2011 1. Gmina miejska Kościan 879 24138 24130 - - 2. Gmina wiejska Kościan 20 272 - - 15095 15 617 3. Gmina Czempiń 14 219 5185 5277 6114 6155 4. Gmina Śmigiel 18 977 5516 5619 12005 12028 5. Gmina Krzywiń 17 895 1625 1643 8314 8426 RAZEM 72 242 36464 36669 41528 42226 Razem mieszkańców: 2007 2011 77992 78895 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Bazy Danych Lokalnych GUS (stan na 31.12.2011 r.) 2.1.4. Sytuacja gospodarcza Powiat kościański ma charakter rolniczo-przemysłowy. Na obszarach wiejskich dominuje funkcja rolnicza, która ze względu na znaczną liczbę mieszkańców bezpośrednio związanych ekonomicznie z produkcją rolną jest traktowane jako istotny element bazy ekonomicznej. Ponadto uzupełniającą funkcję obszarów wiejskich stanowi turystyka, szczególnie na obszarach atrakcyjnych pod względem rekreacji i wypoczynku. Na obszarach miejskich dominuje sektor usług, przemysłu oraz handlu. Oprócz przetwórstwa mięsa, owoców, warzyw rozwija się przemysł metalowy, meblowy, elektroniczny i poligraficzny. Gospodarkę reprezentują także ośrodki małej i średniej wytwórczości, handlu i rzemiosła.