ZADOŚĆUCZYNIENIA Z TYTUŁU ZDARZEŃ SPRZED 3 SIERPNIA 2008 R. JAKO WARTOŚĆ DODANA DLA RODZIN OSÓB POSZKODOWANYCH JOANNA SMERECZAŃSKA-SMULCZYK
Zadośćuczynienie za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej spowodowanej czynem niezdolnym, uregulowane jest w art. 446 4 k.c. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Został on wprowadzony do polskiego porządku prawnego w dniu 3 sierpnia 2008 roku, na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2008 r. Nr 116, poz.731)
Sposoby kompensowania krzywdy przed nowelizacją ustawy Kodeks cywilny (przed wprowadzeniem do polskiego systemu prawnego art. 446 4 k.c.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wypracowane na gruncie art. 446 3 k.c. wskazywało, iż odszkodowanie obejmuje nie tylko wymierne szkody majątkowe ale i szkody niemajątkowe (pogorszenie bowiem sytuacji życiowej może być wynikiem zarówno obiektywnej konieczności zmiany sposobu zarobkowania, kształcenia czy realizowania w sferze społecznej, osłabienia, utraty sił, bólu, poczucia osamotnienia, a nawet wstrząsem psychicznym) orzeczenia: Sądu Najwyższego z dnia 5.01.1968 r., I PR 424/67 (nie publ.) Sądu Najwyższego z dnia 27.11.1974 r. II CR 658/74, (nie publ.) Sądu Najwyższego z dnia 24.08.1977r., IV CR300/77 (nie.publ.)
Potrzeba poszukiwania kompensowania krzywdy doznanej wskutek śmierci osoby najbliższej przez odwoływanie się do treści art. 446 3 k.c. odpadła wraz z wejściem w życie z dniem 23.08.1996 roku normy art. 448 k.c. (Dz. U. Nr 114, poz. 542), zgodnie z którą: W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 3 stosuje się.
Dodanie 4 do art. 446 k.c. wywołało wątpliwości odnośnie relacji tego przepisu i art. 448 k.c. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10 ( OSNC ZD 2011, nr B poz.42) Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r., a więc przed wejściem w życie art. 446 4 k.c. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11 (OSNC2012,nr 1, poz10) Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 w związku z art. 24 1 k.c. także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013 r., IV CSK 377/11 (nie publ.) postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2013 r., IV CSK 200/13 (nie publ.), postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 r., III CZP 2/14 (publ. OSNC)
Odpowiedzialność ubezpieczycieli sprawcy wypadku komunikacyjnego za wypłatę zadośćuczynienia osobie najbliższej na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów i powstające na tym tle wątpliwości rozstrzygnięto w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12 oraz w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12 (OSNC 2013, nr 7-8, poz. 84).
Katalog dóbr osobistych określony w art. 23 k.c. ma charakter otwarty W judykaturze uznano, że do katalogu dóbr osobistych należy między innymi: prawo do intymności i prywatności, płeć człowieka, prawo do planowania rodziny, tradycja rodzinna, pamięć o osobie zmarłej, ale także więzi rodzinne. Więzi te stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71 Konstytucji RP, art. 23 k.r.o.) Zważywszy, iż dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci osoby zmarłej uznać należy, iż tym bardziej może nim być także więź między osobami żyjącymi. Szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c.
Przesłanki, które mają wpływ na wysokość zasądzanych kwot tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. Rola jaką osoba zmarła pełniła w rodzinie, stopień w jakim pokrzywdzony będzie się umiał znaleźć w nowej rzeczywistości i w jakim stopniu będzie posiadał zdolność jej akceptowania, jak wyglądał proces leczenia doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego i osoby zmarłej, głębokość krzywdy, wysokość wstrząsu psychicznego, załamanie linii życia, nagłość, niespodzianość danego zdarzenia, jego okoliczności, jak strona powodowa sobie poradziła z danym zdarzeniem w sferze psychicznej, emocjonalnej, stan przerażenia, smutku przygnębienia, niemożność uwolnienia się od stale powracających myśli, męczliwość, płaczliwość lęk o przyszłość, upływ czasu i pomimo tego utrzymujące się odczucie tęsknoty, smutku, żalu, stan obniżonego nastroju, bezradności, napięcia emocjonalnego, drażliwości, stan zdrowia, zaburzenia adaptacyjne w postaci zaburzeń lękowych, depresyjnych, stresu pourazowego i jego powikłań, trudności z koncentracją, budzenie się w nocy, koszmary nocne, stałość rozgoryczenia, funkcjonowanie w życiu osobistym i relacje z bliskimi.
Jaka kwota tytułem zadośćuczynienia będzie kwotą odpowiednią i stanowić będzie należytą rekompensatę danej krzywdy czyniąc zadość kryteriom ustalania słusznego i sprawiedliwego zadośćuczynienia? Kwota która: pomoże w pewien sposób w dostosowaniu się roszczącego do zmienionej sytuacji; będzie zmierzać do naprawienia szkody niemajątkowej krzywdy w postaci doznanych przez poszkodowanego/roszczącego cierpień fizycznych i ujemnych przeżyć psychicznych istniejących w chwili orzekania, jak i tych które z pewnością lub z dużym stopniem prawdopodobieństwa będą odczuwane także w przyszłości z pewnością lub z dużym prawdopodobieństwem; skompensuje przedwczesną utratę członka rodziny, która jest nieodwracalna w skutkach; wartość będzie ekonomicznie odczuwalna, a nie dowolna.
Wartości kwot przyznawanych przez ubezpieczycieli oraz sądy powszechne tytułem zadośćuczynienia, zgodnie z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 1 k.c. L.p. Sygn. akt 1 III Ca 469/14 Zdarzenie z dnia 02.11.2006 r. 2 I ACa 431/14 Zdarzenie z dnia 18.12.2006 r. 3 I ACa 261/14 Zdarzenie z dnia 18.12.2006 r. 4 I C 466/14 Zdarzenie z dnia 18.12.2006 r. 5 I ACa 214/14 Zdarzenie z dnia 28.07.1998 r. 6 I ACa1439/13 Zdarzenie z dnia 02.04.2000 r. 7 I C 6/14 Zdarzenie z dnia 21.06.1998 r. 8 I ACa 413/14 Zdarzenie z dnia 22.07.2007 r. 9 I C 538/12 Zdarzenie z dnia 13.09.2005 r. Kwota zadośćuczynienia przyznana przez Towarzystwo Ubezpieczeń na etapie przedsądowym Kwota należności głównej z tytułu zadośćuczynienia przyznana przez Sąd Stopień pokrewieństwa 0,00 zł 50.000,00 zł Roszczenie małoletniej córki po zmarłym ojcu 0,00 zł 98.000,00 zł Roszczenie żony po zmarłym mężu 0,00 zł 120.000,00 zł Roszczenie córki po zmarłym ojcu 0,00 zł 70.000,00 zł Roszczenie matki/babci po zmarłej córce/wnuczce 0,00 zł 80.000,00 zł Roszczenie syna po zmarłej matce 0,00 zł 100.000,00 zł Roszczenie syna po ojcu 0,00 zł 160.000,00 zł Roszczenie córki po zmarłych rodzicach 0,00 zł 120.000,00 zł Roszczenia marki po zmarłej córce 0,00 zł 100.000,00 zł Roszczenie męża po zmarłej żonie
Zadośćuczynienie z tytułu zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. stanowi bez wątpienia wartość dodaną dla rodzin osób poszkodowanych. Daje możliwość kompensacji szkody niemajątkowej. Możliwość zaś jednoczesnego dochodzenia roszczeń, w oparciu o treść art. 446 1, 2 i 3 k.c., służących naprawieniu szkody majątkowej w sposób pełniejszy prowadzi do pełnej kompensaty szkody.
Dziękuję za uwagę