Streszczenie w języku niespecjalistycznym Program ochrony środowiska dla powiatu oświęcimskiego został sporządzony w sposób zgodny z zaleceniami II Polityki Ekologicznej Państwa, zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Programem Ochrony Środowiska Dla Województwa Małopolskiego wytycznymi rządowymi dotyczącymi zawartości programów ochrony środowiska oraz Strategią Rozwoju Powiatu Oświęcimskiego. Program zawiera diagnozę stanu środowiska w powiecie oświęcimskim, cele ekologiczne do osiągnięcia w perspektywie 8-letniej, priorytetowe kierunki działań dla okresu 8- i 4-letniego, a także szczegółowe zestawienia zadań do realizacji w perspektywie 4-letniej. W programie uwzględniono wszystkie aspekty ochrony środowiska i zrównoważonego użytkowania jego zasobów od edukacji ekologicznej, poprzez ochronę powietrza aż po problematykę ochrony przyrody. Jednakże uwarunkowania regionalne i lokalne powodują, że najistotniejsze zadania do rozwiązania w najbliższych latach koncentrują się głównie wokół: - zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego, - kształtowania klimatu akustycznego, - rozwiązania problemów gospodarki ściekowej, - ograniczania środowiskowych skutków dotychczasowej działalności przemysłu, Zadaniami, których rozwiązywanie w najbliższych latach może stać się przedmiotem troski mieszkańców powiatu, są także, między innymi: - podniesienie poziomu świadomości ekologicznej lokalnych społeczności, - kształtowanie przestrzeni przyrodniczej, m.in. w związku z wdrażaniem systemu Natura 2000, - wdrażanie zasad rolnictwa integrowanego, Zasadniczym zadaniem programu jest określenie zakresu zadań przewidzianych do realizacji na terenie powiatu, nadających się do finansowania ze środków zewnętrznych. Uwzględniono szeroki zakres zadań związanych z ochroną środowiska, za realizację których odpowiedzialne są władze powiatu (zadania własne). Równocześnie jednak wskazano bardzo wiele konkretnych zadań dla podmiotów szczebla krajowego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, aż po konkretne podmioty gospodarcze mimo, że realizacja tych zadań nie wchodzi w zakres obowiązków samorządu powiatowego i nie jest związana z angażowaniem środków z budżetu powiatu (zadania koordynowane). Trzecią grupę stanowią zadania wspierane, tzn. zadania mieszczące się w kategorii koordynowanych, lecz przewidziane do ewentualnego dofinansowania z budżetu powiatu. Program ochrony środowiska dla powiatu oświęcimskiego nie jest dokumentem prawa miejscowego, lecz opracowaniem o charakterze operacyjnym przeznaczonym do okresowej aktualizacji (nie rzadziej, niż co 2 lata). Zakres celów, priorytetów i zadań dobrano w taki sposób, by z jednej strony były one zbieżne z zapisami przyjętymi w programie wojewódzkim, z drugiej jednak strony umożliwiały asymilację zewnętrznych środków finansowych w zakresie szerszym niż wynikające z aktualnych możliwości budżetowych powiatu.
Spis treści PROGRAM 1WPROWADZENIE... 5 1.1PODSTAWA PRAWNA... 5 1.2STRUKTURA DOKUMENTU... 5 1.3METODY OPRACOWANIA PROGRAMU...5 2DIAGNOZA STANU POWIATU...9 2.1INFORMACJE OGÓLNE...9 2.1.1Położenie...9 2.1.2Ludność...11 2.1.3Bezrobocie... 12 2.1.4Rolnictwo i przemysł...14 2.2INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...17 2.2.1Zaopatrzenie w wodę... 17 2.2.2Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków...18 2.2.3Gospodarka odpadami...23 2.2.4Infrastruktura energetyczna...26 2.2.5Ciepłownictwo...27 2.2.6Gazownictwo...28 2.2.7Infrastruktura komunikacyjna...28 2.2.8Linie kolejowe i inne środki transportu... 30 2.2.9Hałas i wibracje...30 2.3STAN W POWIECIE...31 2.3.1Podstawowe dane fizjograficzne...31 2.3.2Budowa geologiczna...32 2.3.3Użytkowanie surowców mineralnych...34 2.3.3.1Kopaliny energetyczne... 34 2.3.3.2Kopaliny ilaste ceramiki budowlanej... 34 2.3.3.3Kruszyw naturalne... 35 2.3.3.4Górnictwo i przetwórstwo kopalin... 35 2.3.4Uwarunkowania glebowe... 37 2.3.4.1Charakterystyka gleb powiatu... 37 2.3.4.2Skażenie gleb i degradacja terenu... 39 2.3.4.3Magazyny paliw płynnych... 39 2.3.5Wody powierzchniowe... 40 2.3.6 Zanieczyszczenie osadów wodnych...42 2.3.7Wody podziemne... 43 2.3.8Jakość powietrza emitory pyłów i gazów...46 2.3.9Klimat...48 2.3.10Ochrona przyrody, krajobrazu i dziedzictwa kulturowego...48 2.3.10.1Chronione obiekty przyrody żywej... 48 2.3.10.2 Zabytki kultury... 50 2.3.11Wnioski...51 2.4DOTYCHCZASOWA REALIZACJA ZADAŃ W ZAKRESIE... 53 2.5SZANSE I OGRANICZENIA ROZWOJU POWIATU WYNIKAJĄCE ZE STANU... 55 3ANALIZA MOŻLIWOŚCI POWIATU W ZAKRESIE WEWNĘTRZNEGO I ZEWNĘTRZNEGO FINANSOWANIA ZADAŃ W DZIEDZINIE...56 3.1SPRAWOZDANIE EKONOMICZNE Z BUDŻETU POWIATU ZA LATA 2001-2003... 56 3.2ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNEJ... 57 3.3OCENA WYDATKÓW NA OCHRONĘ... 58 3.4PROGNOZA DOCHODÓW I WYDATKÓW NA LATA 2004-2007...58 3.4.1Dochody budżetowe 2004-2007...59 3.4.2Wydatki budżetowe...59 4CELE ŚRODOWISKOWE POWIATU I ICH ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ PAŃSTWA ORAZ WOJEWÓDZTWA...61 5PRZEDSIĘWZIĘCIA PRIORYTETOWE DLA RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ POPRAWY JAKOŚCI (UWARUNKOWANIA PRAWNE, EKONOMICZNE, TECHNICZNE I ORGANIZACYJNE) WYNIKAJĄCE Z CELÓW KRÓTKO- I ŚREDNIOTERMINOWYCH... 70
7NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU... 74 7.1STRUKTURA ORGANIZACYJNA ZARZĄDZANIA PROGRAMEM... 74 8OSZACOWANIE MOŻLIWOŚCI I ZAGROŻEŃ FINANSOWANIA PROGRAMU... 75 9ZESTAWIENIE WYTYCZNYCH DLA GMINNYCH PROGRAMÓW...77 10MONITORING REALIZACJI CELÓW ŚRODOWISKOWYCH POWIATU - KRYTERIA, ZASADY ORGANIZACYJNE, LIMITY I WSKAŹNIKI... 78 11WYKAZ MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH... 97 Spis tabel TABELA 1 POWIERZCHNIA GMIN WCHODZĄCYCH W SKŁAD POWIATU... 10 TABELA 2 LUDNOŚĆ W POWIECIE OŚWIĘCIMSKIM (DANE GUS 2001)... 11 TABELA 3 STOPA BEZROBOCIA W POWIECIE W POWIECIE OŚWIĘCIMSKIM W LATACH 1999 2003...13 TABELA 4 LICZBA BEZROBOTNYCH W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU W I I II KWARTALE 2003R...13 TABELA 5 GŁÓWNE FORMY DZIAŁALNOŚCI PRODUKCYJNE I USŁUGOWEJ NA TERENIE POWIATU...14 TABELA 6 ZESTAWIENIE DŁUGOŚCI SIECI WODOCIĄGOWEJ NA TERENIE POWIATU (DANE GUS 2001)...17 TABELA 7 DŁUGOŚĆ SIECI KANALIZACYJNEJ W GMINACH POWIATU... 22 TABELA 8 OBSZAR STREF OCHRONNYCH W OTOCZENIU LINII NN I WN O NATĘŻENIU POLA ELEKTRYCZNEGO PONAD 1 KV/M... 27 38 TABELA 9 ZESTAWIENIE GLEB ORNYCH NA TERENIE POWIATU... TABELA 10 SPECYFIKA PROBLEMÓW ROLNICTWA W GMINACH POWIATU...38 TABELA 11 KLASYFIKACJA FIZYKOCHEMICZNA (FIZ.) I SANITARNA (SAN.)...42 TABELA 12 LESISTOŚĆ GMIN POWIATU....49 TABELA 13 WYDATKI INWESTYCYJNE NA OCHRONĘ W POWIECIE OŚWIĘCIMSKIM... 54 TABELA 14 SYNTETYCZNE ZESTAWIENIE ŹRÓDEŁ DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETOWYCH POWIATU W LATACH 2002-2003 [ZŁ]... 56 TABELA 15 DYNAMIKA ZMIAN GŁÓWNYCH POZYCJI BUDŻETOWYCH POWIATU W LATACH 2000-2003 [ZŁ]... 56 TABELA 16 WSKAŹNIKI FINANSOWE DLA OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ POWIATU... 57 TABELA 17 WYKONANIA PFOŚIGW W ROKU 2002 I PLAN NA ROK 2003...58 TABELA 18 PROGNOZA BUDŻETU POWIATU NA LATA 2004-2007.59 TABELA 19 ZBIORCZE ZESTAWIENIE CELÓW I PRIORYTETÓW EKOLOGICZNYCH POWIATU NA LATA 2007 I 2011... 68 TABELA 20 ZBIORCZE ZESTAWIENIE PRZEWIDYWANYCH ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA REALIZACJĘ ZADAŃ W ZAKRESIE Z WYSZCZEGÓLNIENIEM ŹRÓDEŁ I MECHANIZMÓW FINANSOWANIA...71 TABELA 21 HARMONOGRAMY URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH DLA KRÓTKOTERMINOWYCH ZADAŃ WŁASNYCH...72
TABELA 22 ZESTAWIENIE ZADAŃ WSPIERANYCH (WS) W RAMACH PROGRAMU I PLANU GOSPODARKI ODPADAMI. ZADANIA WSPIERANE TO ZADANIA ZEWNĘTRZNE, KTÓRE MOGĄ ZOSTAĆ DOFINANSOWANE Z BUDŻETU POWIATU. EWENTUALNE DOFINANSOWANIE I JEGO WIELKOŚĆ ZALEŻEĆ BĘDZIE OD ZGŁASZANEGO ZAPOTRZEBOWANIA (WNIOSKI O DOFINANSOWANIE, SKARGI, PROŚBY O INTERWENCJE) ORAZ OD MOŻLIWOŚCI FINANSOWYCH POWIATU...73 TABELA 23 WSKAŹNIKI, JAKIE PRZYJĘTO W PROGRAMIE WOJEWÓDZKIM, SĄ NASTĘPUJĄCE:...89 TABELA 24 ZESTAW WSKAŹNIKÓW DO MONITOROWANIA PROGRAMU...90 Spis rysunków RYSUNEK 1 POŁOŻENIE POWIATU NA TLE WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO...9 RYSUNEK 2 PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY POWIATU... 10 RYSUNEK 3 GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA [OSÓB/KM2]...12 RYSUNEK 4 SCHEMAT ZARZĄDZANIA PROGRAMEM... 88 Spis załączników Załącznik 1 Lokalizacja wybranych elementów z zakresu ochrony środowiska skala 1:50 000.
1 WPROWADZENIE 1.1 Podstawa prawna Niniejszego opracowanie wykonał zespół Konsultantów Zakładu Ochrony Wód Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach. Przedmiotem zamówienia jest wykonanie, zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska, PROGRAMU dla Powiatu Oświęcimskiego. 1.2 Struktura dokumentu Naczelną zasadą przyjętą w programie jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego powiatu z ochroną jej walorów środowiskowych. Przedstawione cele i zadania są zgodne ze Strategią rozwoju województwa małopolskiego, która dąży do stworzenia regionu realizującego podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju, czystego we wszystkich wymiarach środowiska naturalnego i o kompletnej infrastrukturze ochrony środowiska, radzącego sobie z problemami zanieczyszczenia pochodzącego z różnych źródeł oraz odtwarzającego wartości środowiska naturalnego i powiększającego różnorodność biologiczną obszarów. W niniejszej pracy opisano aktualny stan środowiska oraz zasobów naturalnych, zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju gospodarczego, długoterminową i krótkoterminową politykę ochrony środowiska dla poszczególnych elementów środowiska oraz szacunkowe koszty wdrożenia działań na rzecz ochrony środowiska. 1.3 Metody opracowania programu ochrony środowiska Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska i rządowymi Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym duży nacisk położono na proces opracowania programu i na elastyczność jego treści. Generalną zasadą procesu jest włączanie społeczności powiatu zarówno w przygotowanie programu jak i jego wdrażanie. Dlatego już w początkowych etapach prac nad Programem zwrócono szczególną uwagę na wymianę informacji i konsultacje pomiędzy przedstawicielami instytucji/organizacji włączonych w zagadnienie ochrony środowiska i rozwoju społeczno-gospodarczego miasta. W procesie tym wykorzystano takie narzędzia jak: warsztaty robocze, spotkania robocze bieżące konsultacje z lokalnymi specjalistami. ankieta pocztowa, Nadzór nad przebiegiem prac prowadził Wydział Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Oświęcimiu. Dla zdiagnozowania stanu środowiska oraz możliwości powiatu przeanalizowano wszystkie dostępne materiały związane z programowaniem rozwoju powiatu i zawierające opis stanu środowiska oraz gospodarki, infrastruktury i demografii zarówno sporządzone na poziomie województwa, powiatu, jak najważniejsze dokumenty z poziomu gmin. Szczególną uwagę zwrócono na programy sektorowe związane z ochroną środowiska powiatu, ale także dokumenty określające strategie i programy rozwoju poszczególnych gmin. Ocenę możliwości finansowania przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, a następnie analizę ekonomiczno-finansową wykonalności programu oparto zarówno o przesłanki makroekonomiczne jak, przede wszystkim, analizę sytuacji gospodarczoekonomicznej powiatu w ostatnich latach, w tym szczegółową analizę budżetu.
Dla określenia celów, strategii i zadań, a także ustalenia wytycznych do programów gminnych, do konsultacji zaproszono wszystkie, działające na terenie powiatu, instytucje zajmujące się ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym, samorząd powiatowy, pozarządowe organizacje ekologiczne oraz przedstawiciele wszystkich samorządów gminnych. Poszczególne zadania zostały podzielone na zadania własne powiatu, tj. takie, za realizację, których odpowiedzialny jest samorząd powiatowy, oraz zadania koordynowane, tj. takie, w których realizacji samorząd powiatowy uczestniczy, lecz podmioty odpowiedzialne nie podlegają mu bezpośrednio a samorząd powiatu nie musi być zaangażowany finansowo. Zadania własne zostały scharakteryzowane szczegółowo, natomiast koordynowane w zakresie wynikającym z dostępności danych w skali powiatu. Harmonogramy uruchamiania środków finansowych dla zadań własnych krótkoterminowych zawierają planowane wydatki w rozbiciu na lata, ze wskazaniem udziału środków zewnętrznych, źródeł i mechanizmów finansowania oraz instytucji współpracujących. Opracowanie zostało sporządzone w formie papierowej i elektronicznej. Propozycja szczegółowych zasad monitoringu i oceny realizacji programu wynika zarówno z zaleceń zwartych w dokumentach rządowych i programie wojewódzkim, jak z ustaleń zawartych w niniejszym programie. Program został sporządzony z ideą maksymalnego ułatwienia wykonania programów gminnych i obniżenia ich kosztów. Projekt Programu, po uzgodnieniu z partnerami, po przyjęciu przez Starostę Powiatowego został skierowany do zaopiniowania przez gminy, odpowiednie Komisje Rady Powiatu oraz Marszałka Województwa Małopolskiego. Końcowym etapem proceduralnym jest przyjęcie Programu przez Radę Powiatu w formie uchwały. Podstawy prawne oraz zakres merytoryczny Programu Ochrony Środowiska określa Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.Nr 62, poz. 627). Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego został opracowany w oparciu o następujące akty prawne: USTAWY Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627), która określa zakres merytoryczny niniejszego opracowania Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U.Nr 62, poz.628), Ustawę z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustaw Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz niektórych ustaw (Dz.U.Nr 100, poz. 1085), Ustawę z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz.U. Nr 15, poz.139 z późniejszymi zmianami), Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 114, poz. 492, z późniejszymi zmianami). Ustawę z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.Nr 16, poz. 78, z późniejszymi zmianami Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. u. nr 111, poz. 724 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 12 lipca 1995 r. o ochronie roślin uprawnych (Dz. U. nr 90, poz. 446 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. u. nr 101, poz. 444 z późniejszymi zmianami) Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późniejszymi zmianami).
Ustawę z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. Nr 72, poz. 747 późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U.Nr132, poz. 622 z późniejszymi zmianami), Ustawę z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. Nr 106 z 2000r. z późniejszymi zmianami Ustawę z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U.Nr9, poz. 43 z 1997r., z późniejszymi zmianami Ustawę z dnia 11 maja 2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. Nr 63, poz.638), ROZPORZĄDZENIA Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U.03.66.620 z dnia 17 kwietnia 2003 r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206). Cele i priorytety Programu Ochrony Środowiska są zgodne z celami i priorytetami zawartymi w następujących dokumentach: Polityka Ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na 2007-2010 Rada Ministrów, Warszawa, grudzień, 2002 Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010 Rada Ministrów Warszawa, listopad, 2002 Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000-2006; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000 Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000 Polityka leśna państwa (wraz z dokumentami uzupełniającymi, takimi jak Krajowy program zwiększenia lesistości, Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej i in.); Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1999 Narodowa strategia edukacji ekologicznej; Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 1998 Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju Polska 2025; rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, 2000 Narodowa strategia rozwoju regionalnego; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2000 Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 roku; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2000 Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju; Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa, 2001 Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, 1999 Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006; Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 Narodowy program przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej; Komitet Integracji Europejskiej, Warszawa, 1998 (ze zmianami) Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2001 2016;
Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego, Krajowy Program Rolno-środowiskowy Najważniejszym dokumentem wyznaczającym kierunki rozwoju w skali powiatu i gminy, która wyznaczyła zakres celów i priorytetów niniejszego programu i planu, jest Strategii Rozwoju Powiatu Oświęcimskiego.
2 DIAGNOZA STANU POWIATU 2.1 Informacje ogólne 2.1.1 Położenie Powiat oświęcimski leży w odległości ok. 40-50 km od aglomeracji krakowskiej na zachodnim krańcu województwa małopolskiego, granicząc z powiatami: chrzanowskim, wadowickim, bielskim ziemskim, pszczyńskim oraz tyskim. Ważną determinantą w rozwoju tego obszaru jest jego położenie w trójkącie pomiędzy trzema wielkimi miastami: Krakowem, Katowicami i Bielskiem-Białą. Rysunek 1 Położenie Powiatu Oświęcimskiego na tle Województwa Małopolskiego Powiat ten tworzy 9 gmin, z tego 1 gmina miejska (Oświęcim), 4 gminy miejskowiejskie (Brzeszcze, Chełmek, Kęty, Zator) oraz 4 gminy wiejskie (Osiek, Oświęcim, Polanka Wielka, Przeciszów). W tabeli [Tabela 1] zestawiono dane dotyczące powierzchni miast i gmin oraz liczbę ludności (dane GUS za rok 2001) w powiecie oświęcimskim.
Rysunek 2 Podział administracyjny Powiatu Oświęcimskiego Tabela 1 Powierzchnia Gmin wchodzących w skład Powiatu Oświęcimskiego Powierzchnia Gmina [ha] Oświęcim 10 477 M 3 030 G 7 447 Kęty 7 579 M 2 314 W 5 265 Brzeszcze 4 613 M 1 917 W 2 696 Chełmek 2 724 M 831 W 1 893 Przeciszów 3 540 Osiek 4 115 Polanka Wielka 2 408 Zator 5 144 M 1 153 W 3 991 RAZEM 40 600 Powiat oświęcimski zajmuje obszar o powierzchni 40 600 ha. Użytki rolne stanowią 57,1% powierzchni powiatu, a lasy i tereny leśne 9,6%. Stopień zalesienia powiatu jest bardzo niski (średnia dla kraju wynosi 28%, a dla województwa małopolskiego 29%). Analiza przestrzennego rozkładu tego wskaźnika pozwala na wydzielenie trzech wyraźnych grup gmin: 0
praktycznie pozbawionego lasów i terenów leśnych miasta Oświęcimia (0,6%), gminy Brzeszcze, Kęty, Zator, Osiek, Oświęcim, Polanka Wielka, Przeciszów, w których odsetek lasów i terenów leśnych waha się od 4% do 15,5%, gminę Chełmek, której 37,3% powierzchni zajmują lasy i tereny leśne. Analogicznie znaczne zróżnicowanie występuje w wysokości wskaźników użytków rolnych - od 28,5% (gmina miejska Oświęcim) do 80,0% (Polanka Wielka, Osiek). Ogółem w pięciu gminach powiatu wskaźnik użytków rolnych przekracza 60%. Szczególny typ użytkowania gruntów występuje w gminie Zator, której 29% powierzchni zajmują jeziora i stawy. Niejednorodność wskaźników użytkowania gruntów na obszarze poszczególnych gmin świadczy o rolniczo-przemysłowym charakterze powiatu. 2.1.2 Ludność Ludność powiatu (wg stanu na 31 XII 2001r.) liczy 154 616 osób, z których 43 286 zamieszkuje w mieście Oświęcim, a 44 751 w pozostałych 4 miastach. W tabeli zestawiono liczbę ludności w powiecie oświęcimski. Tabela 2 Ludność w powiecie oświęcimskim (dane GUS 2001) gmina Ludność Oświęcim 59 503 M 43 286 G 16 217 Kęty 33 686 M 19 449 W 14 237 Brzeszcze 22 157 M 12 361 W 9 796 Chełmek 13 110 M 9 340 W 3 770 Przeciszów 6 707 Osiek 6 261 Polanka Wielka 4 132 Zator 9 060 M 3 601 W 5 459 RAZEM 154 616 Wskaźnik urbanizacji powiatu wynoszący 57,8% jest elementem podkreślającym, że obszar nie ma charakteru typowo rolniczego. Wskaźnik gęstości zaludnienia (392,4 osób na 1 km 2 ) wskazuje, że powiat jest zdecydowanie bardziej zaludniony niż przeciętnie w kraju (123,5 osób na 1 km 2 ). Wskaźnik ten dla wszystkich gmin powiatu jest wyższy od średniej krajowej, co przedstawia rysunek [Rysunek 3]. 1
Polanka Wielka; 171,6 Zator ; 176,1 Osiek ; 215,1 Oświęcim M; 1428,6 Przeciszów ; 189,5 Chełmek ; 481,3 Brzeszcze ; 480,3 Kęty ; 444,5 Oświęcim G; 217,8 Rysunek 3 Gęstość zaludnienia [osób/km 2 ] Struktura ludności wg podziału na podstawowe grupy wiekowe wskazuje na zbliżoną zarówno do średniej krajowej jak i do średniej dla Małopolski strukturę wiekową ludności w wieku przedprodukcyjnym. Odsetek ludności w wieku produkcyjnym wynosi 62,0%, udział ludności w wieku poprodukcyjnym wynosi na terenie powiatu 14,8, zaś w wieku przedprodukcyjnym 23,2%. Przestrzenne rozmieszczenie ludności na obszarze powiatu oświęcimskiego wg poszczególnych grup wiekowych jest równomierne. Ważnym miernikiem charakteryzującym przebieg procesów demograficznych jest saldo migracji stałej. Aktualnie dla powiatu oświęcimskiego saldo to wykazuje wartości dodatnie (79 osoby w 2001 roku), co świadczy o napływowym charakterze tego obszaru. Ujemne saldo migracji stałej na większą skalę wystąpiło jedynie na terenie miasta Oświęcimia (- 89 osób). Przyrost naturalny w powiecie w wyniósł 0,7 na 1000 mieszkańców. 2.1.3 Bezrobocie W poniższej tabeli przedstawiono stopę bezrobocia w powiecie oświęcimskim w ostatnich 4 latach. W sierpniu 2003 roku liczba zarejestrowanych w PUP bezrobotnych wyniosła 17,2 procent. [Tabela 3] Najwięcej zarejestrowanych bezrobotnych, stan na koniec II kwartału 2003r. jest w mieście Oświęcim (3 259 osób) oraz gminie Kęty (2 587 osób) stanowiący 55,15% ogółu bezrobotnych w powiecie. W tabeli [Tabela 4] przedstawiono liczne bezrobotnych w poszczególnych gminach wchodzących w skład powiatu oświęcimskiego w I i II kwartale 2003r. 2
Tabela 3 Stopa bezrobocia w powiecie w powiecie oświęcimskim w latach 1999 2003 XII XII XII XII I II III IV V VI VII VIII Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2003 2003 2003 2003 2003 2003 2003 liczba 7 9 10 10 11 11 11 10 10 10 10 981 10 352 bezrobotnych 627 091 886 738 113 146 002 481 599 474 stopa 12 14,5 17,2 17,6 18 18,1 18,2 18 17,3 17,5 17,3 17,2 bezrobocia % 4 5 kobiety 6 247 6 155 6 158 6 170 6 127 6 065 5 922 6 133 6 177 6 125 759 494 1 880 1 151 1 194 1 187 1 175 1 060 1 060 1 049 952 871 absolwenci 887 848 901 848 821 858 849 814 814 530 767 866 bezrobotni 969 654 712 638 638 981 946 737 nowozarej. osoby wyłącz. 726 522 679 782 782 863 1 071 859 z ewidencji Źródło: Dane ogólnodostępne PUP Oświęcim z prawem 1 1 do zasiłku 400 694 2003r. Tabela 4 Liczba bezrobotnych w poszczególnych gminach powiatu w I i II kwartale I kwartał 2003 Stan na koniec okresu sprawozdawczego Wyszczególnienie bezrobotni z praw. ogółem Kobiety w wieku 18-24 lata do zasiłku powiat Oświęcim 11 146 6 127 3 911 1 175 Brzeszcze 1 246 695 550 128 Chełmek 935 531 321 127 Osiek 468 251 209 63 Oświęcim - miasto 3 411 1 818 1 073 294 Oświęcim - gmina 892 504 329 104 Polanka Wielka 197 116 90 34 Przeciszów 453 244 208 58 Zator 764 427 250 68 Kęty 2 780 1 541 881 299 II kwartał 2003 Stan na koniec okresu sprawozdawczego Wyszczególnienie bezrobotni z praw. ogółem Kobiety w wieku 18-24 lata do zasiłku powiat Oświęcim 10 599 6 133 3 682 1 049 Brzeszcze 1 210 709 517 109 Chełmek 901 529 298 99 Osiek 456 258 211 46 Oświęcim - miasto 3 259 1 809 1 023 312 Oświęcim - gmina 882 533 320 89 Polanka Wielka 184 118 81 29 Przeciszów 420 240 190 47 Zator 700 428 237 78 Kęty 2 587 1 509 805 240 Źródło: Dane ogólnodostępne PUP Oświęcim 25 lipca 2003 Powiatowa Rada Zatrudnienia - organ opiniodawczy Starosty Oświęcimskiego, pozytywnie zaopiniowała wiele działań w zakresie przeciwdziałania bezrobociu, proponowanych przez Powiatowy Urząd Pracy w Oświęcimiu. Najważniejsze tematy poruszone na posiedzeniu PRZ dotyczyły: podziału kolejnych środków przyznanych na wniosek PUP w wysokości 526 200 zł, zwiększenia wysokości miesięcznej refundacji na 3
zadaniu prace interwencyjne od 1 sierpnia br. z kwoty 412zł do kwoty 471 zł, wykorzystania powstałych oszczędności na zatrudnienie absolwentów. Najważniejszy temat to otrzymanie kolejnej subwencji na przeciwdziałanie bezrobociu. Przyznane środki będą przeznaczone na zatrudnienie ok. 130 bezrobotnych na zasadzie tzw. robót publicznych i odbycie stażu absolwenckiego dodatkowo przez 70 bezrobotnych. Organizatorami robót publicznych będą samorządy miast i gmin, różne instytucje działające w powiecie. Do robót publicznych skierowani zostaną głównie długotrwale bezrobotni, korzystający z pomocy społecznej, młodzież w wieku 18-24 lata. Ogółem w bieżącym roku na przeciwdziałanie bezrobociu przeznaczona zostanie kwota wynosząca 4.467.700zł. W ubiegłym roku kwota ta wynosiła 1.712.000 zł. 2.1.4 Rolnictwo i przemysł Powiat Oświęcim ma w przeważającej części charakter rolniczy - użytki rolne zajmują około 57% powierzchni powiatu, (z czego 43,5% stanowią grunty orne wysokich klas bonitacyjnych) i występują przede wszystkim w części południowej i wschodniej. Najkorzystniejsze warunki naturalne dla rozwoju rolnictwa mają gminy Kęty, Osiek, Polanka Wielka i Przeciszów, w których gleby rozwinięte są na glinach, lessach oraz skałach triasowych. Na obszarach wymienionych gmin grunty klas bonitacyjnych I - IVa zajmują duże obszary (60-75% powierzchni powiatu) i tworzą zwarte kompleksy (plansza A). Na terenach gmin Zator, Oświęcim i Brzeszcze grunty orne zajmują niewielkie obszary (20-40% powierzchni powiatu), głównie wzdłuż dolin Wisły, Soły oraz Skawy i wykształcone są na madach, piaskach i żwirach rzecznych. Najmniejsze rozprzestrzenienie gruntów ornych wysokich klas bonitacyjnych występuje w gminie Chełmek, gdzie ograniczone jest do południowej części tej gminy. Łąki na glebach pochodzenia organicznego zajmują również bardzo małe obszary występują w okolicach stawów rybnych na południe od Oświęcimia i na północ od miejscowości Zator. Pozostałe grunty i nieużytki zajmują około 33 % powierzchni powiatu. Największe znaczenie mają rozległe obszarowo stawy rybne, specjalizujące się w hodowli karpi, które występują w dolinie Wisły w gminach Zator (29% powierzchni gminy), Brzeszcze, Oświęcim i Osiek. Główne formy działalności produkcyjnej i usługowej na terenie powiatu przedstawia tabela [Tabela 5]. Tabela 5 Główne formy działalności produkcyjne i usługowej na terenie powiatu Nazwa gminy Brzeszcze Chełmek Kęty Specyfika gminy Gmina ma charakter przemysłowo-rolniczy. Głównym ośrodkiem przemysłu jest Kopalnia Węgla Kamiennego, produkująca najlepszy w byłej Nadwiślańskiej Spółce Węglowej węgiel, zatrudniająca ok. 4,5 tysięcy osób. Stwarza ona możliwość funkcjonowania wielu podmiotów gospodarczych pracujących na potrzeby zarówno samej kopalni jak i "na zewnątrz". W gminie przeważają podmioty gospodarcze prowadzące działalność handlową. Pozostałe, to przeważnie: usługi remontowo-budowlane, transport, ślusarstwo, stolarstwo, fryzjerstwo. Wśród podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy dominuje handel stały i okrężny, usługi budowlane, niematerialne i transportowe. Chełmek posiada wyraźnie wyodrębnioną strefę przemysłową o powierzchni 31,5 ha Główni użytkownicy terenu to: PZPS S.A., Gumipol, Najka, Wtórna Skóra, Enwos, Technoskór, 4 P Rube. Ponadto na tym terenie mają siedzibę drobne zakłady związane z produkcją obuwniczą. Na terenie gminy położonych jest kilkanaście drobnych warsztatów produkujących obuwie oraz dalszych kilkanaście pośrednio związanych z produkcją obuwia. Spodziewać się należy istotnych transformacji i przekształceń profilu produkcji wiodących do zmniejszenia dominacji produkcji obuwniczej na rzecz innego rodzaju wytwórczości. Gospodarka na terenie gminy jest sprywatyzowana. W gospodarce dominuje działalność produkcyjna. Gmina ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć punktów handlowych. W ciągu ostatnich lat powstało w gminie szereg nowych podmiotów gospodarczych, głównie osób fizycznych i spółek cywilnych. 4
Nazwa gminy Specyfika gminy Gmina pełni rolę ośrodka mieszkalno-usługowego, którego wiodącą funkcją jest rolnictwo i obsługa ludności, natomiast uzupełniającą - mieszkalnictwo wraz z drobną wytwórczością. Działalność rolniczą prowadzą rolnicy indywidualni, OHZ Sp. z o.o., RSP "Przyszłość". Obsługą ludności zajmuje się GS "SCH" Osiek (masarnia, ubojnia, magazyn nawozów Osiek sztucznych, pasz, środków ochrony roślin), Kółko Rolnicze (park umożliwiający prawidłową uprawę gleb, stacja paliw) oraz drobne podmioty gospodarcze, prowadzące różnorodną działalność. Podmioty gospodarcze prowadzą usługi dla mieszkańców. Jest to głównie gastronomia, handel, usługi fryzjerskie, budowlane i inne. Oświęcim można scharakteryzować jako miasto głównie przemysłowe, z dobrze wykształconym sektorem usług i handlu. Struktura przemysłowa miasta przeważnie kontynuuje tradycje przemysłu mechanicznego i produkcji materiałów budowlanych oraz powiązania gospodarcze z przemysłem znajdującym się w rejonie Oświęcimia. Elementem, który zdecydował o przemysłowym charakterze miasta było powstanie na jego wschodnich obrzeżach potężnych zakładów chemicznych, które zapoczątkowały rozwój przemysłu chemicznego w Oświęcimiu. Działalność gospodarcza na terenie miasta charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem branżowym. Funkcjonujące tu podmioty gospodarcze należy zaliczyć do grupy średnich i małych przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa te uzyskały na swoje Miasto Oświęcim produkty i usługi różne certyfikaty jakościowe, wydawane między innymi przez państwa Unii Europejskiej i są w większości przystosowane do funkcjonowania w jej ramach. Oprócz branży chemicznej dobrze rozwinął się przemysł mechaniczny, elektromaszynowy, produkcji materiałów budowlanych, budownictwa przemysłowego i specjalistycznego oraz gazów technicznych. Szczególne ożywienie zapanowało w ostatnich latach w handlu i usługach. W mieście, uznawanym za centrum subregionu, znajdują się liczne firmy trudniące się handlem hurtowym, a także duża sieć sklepów, w których zaopatrują się nie tylko mieszkańcy Oświęcimia, lecz również ludność z okolicznych miejscowości. Handel i usługi zajmują ważne miejsce w strukturze zatrudnienia. Gmina jest zapleczem dla miasta Oświęcim spełniając funkcję mieszkaniową, usługową i rolniczo-handlową. Funkcja rolniczo-handlowa gminy jest ściśle uzależniona od warunków Oświęcim gmina naturalnych terenu. W gminie Oświęcim zlokalizowane są różne zakłady usługowe i turystyczne. Ponadto na naszym terenie działalność usługowo-produkcyjną prowadzi sporą ilość przedsiębiorstw i spółek. Polanka Wielka jest gminą o charakterze rolniczym. Pozostałe formy aktywności Polanka Wielka gospodarczej to przede wszystkim branże: ogólnobudowlana, transport oraz handel. Gmina pełni rolę "sypialni" dla zatrudnionych w pobliskim Oświęcimiu pracowników Firmy Przeciszów Chemicznej Dwory II i górników kopalni w Brzeszczach oraz w Tychach. Niewielkie gospodarstwa rolne zabezpieczają własne potrzeby mieszkańców gminy. W gospodarce gminy przeważa rolnictwo, rybactwo śródlądowe (produkcja ryb), rzemiosło Zator (m.in. wikliniarstwo), drobny przemysł. Źródło: Strategia rozwoju Powiatu Oświęcimskiego Obszar powiatu oświęcimskiego ma charakter rolniczo-przemysłowy. Jak już wspomniano rozwój rolnictwa związany jest z występowaniem dobrych gleb wysokiej klasy bonitacyjnej, których duże rozprzestrzenienie występuje w południowej części powiatu; natomiast w ośrodkach miejskich w dolinie Wisły (Oświęcim, Brzeszcze, Chełmek, Zator) i w dolinie Soły (Kęty) rozwinięty jest przemysł i górnictwo. O charakterze gospodarczym powiatu decyduje głównie jego sąsiedztwo z trzema dużymi aglomeracjami przemysłowymi: górnośląską, bielską i krakowską. Najważniejszym ośrodkiem gospodarczym w powiecie jest Oświęcim. Miasto ma dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną i w obecnej chwili dysponuje dużymi rezerwami gazowymi, elektrycznymi i cieplnymi oraz bazą zmodernizowanych obiektów przemysłowych, umożliwiającymi podjęcie działalności gospodarczej. Oświęcim stanowi węzłowy punkt zaopatrzenia w gaz części województwa śląskiego i posiada znaczne rezerwy w tym zakresie. Działalność gospodarcza na terenie miasta Oświęcim charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem branżowym; funkcjonujące tutaj podmioty gospodarcze należy w większości do średnich i małych przedsiębiorstw. Największym zakładem przemysłowym są działające od kilkudziesięciu lat zakłady przemysłu chemicznego - Firma Chemiczna Dwory" S. A. - 5
położone na wschodnich rubieżach Oświęcimia. Oprócz branży chemicznej działają tu także zakłady przemysłu mechanicznego, elektromaszynowego, produkcji materiałów budowlanych. Gospodarcze i organizacyjne walory miasta zaowocowały powstaniem kilku przedsiębiorstw z udziałem technologii i kapitału zagranicznego (m.in. PRAXAIR S.A., AUSTROTHERM Sp. z o.o.). W ostatnich latach ważne miejsce w strukturze zatrudnienia zajmują handel i usługi. Dużym ułatwieniem, zwłaszcza dla handlu zagranicznego, stało się uruchomienie w mieście posterunku celnego. Szansę na rozwój gospodarki turystycznej w Oświęcimiu i na pozostałym obszarze powiatu wiążą się głównie z istnieniem Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau" oraz ciekawymi terenami rekreacyjnymi w dolinach rzek Soły i Wisły. W stosunku do istniejących potrzeb obecna infrastruktura turystyczna miasta jest jeszcze niewystarczająca, co otwiera korzystne perspektywy dla inwestorów krajowych i zagranicznych. Na pozostałym obszarze powiatu większe zakłady przemysłowe, związane głównie z przemysłem wydobywczym, chemicznym, metalurgicznym i odzieżowym, znaj duj ą się w: Kętach: Grupa Kety S.A. produkujący głównie stopy z aluminium dla potrzeb motoryzacji, Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej Zelmot S.A. oraz Zakłady Przemysłu Wełnianego Kentex"; Brzeszczach: czynna kopalnia węgla kamiennego Brzeszcze" oraz zakład przeróbczy; Chełmku - Południowe Zakłady Przemysłu Skórzanego Chełmek" S.A.; Zatorze: Rybacki Zakład Doświadczalny oraz Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Działalność rolnicza, oparta na glebach II-IV klasy bonitacyjnej, obejmuje przede wszystkim uprawę zbóż, roślin okopowych i pastewnych oraz warzyw. Dobrze rozwija się hodowla bydła. Z rozwojem rolnictwa związany jest drobny przemysł spożywczy, głównie mleczarski, zaspokajający lokalne potrzeby. Istotne znaczenie posiada też gospodarka rybacka oparta o wielkie stawy hodowlane działające od setek lat. Powiat Oświęcim leży na skrzyżowaniu ważnych ciągów komunikacyjnych o znaczeniu krajowym: Tychy-Oświęcim-Zator-Wadowice (droga nr 950); Chrzanów-Oświęcim-Pszczyna; (droga nr 933) Oświęcim-Kęty. (droga nr 948) Miasto Oświęcim jest od wielu lat ważnym węzłem kolejowym, posiadającym dobre powiązania krajowe i międzynarodowe z Wiedniem, Pragą i Bratysławą. 6
2.2 Infrastruktura techniczna 2.2.1 Zaopatrzenie w wodę W poniższej tabeli zestawiono dane dotyczące długości sieci wodociągowej na terenie powiatu oświęcimskiego. Najbardziej rozwiniętą siec wodociągową ma gmina Kęty 183,6 km, najmniej zaś gmina Polanka Wielka 37,5 km. Łączna długość sieci wodociągowej na terenie powiatu wynosi 785,3 km. Tabela 6 Zestawienie długości sieci wodociągowej na terenie powiatu (dane GUS 2001) Sieć Gmina wodociągowa [km] Oświęcim M 104,9 Oświęcim G 163,2 Kęty 183,6 Brzeszcze 30,8 Chełmek 63 Przeciszów 52 Osiek 56,6 Polanka Wielka 37,5 Zator 93,7 RAZEM 785,3 W rozdziałach: 2.3.5 Wody powierzchniowe., 2.3.7 Wody podziemne. scharakteryzowano problemy ochrony zasobów wód i ich jakości. Powiat oświęcimski zajmuje pierwsze miejsce wśród powiatów ziemskich województwa pod względem zagęszczenia sieci wodociągowej (212,8 km/100 km 2 przy średniej wojewódzkiej 96,3 km/ 100 km 2 ). Ludność i przemysł są wystarczająco zaopatrzone w wodę. Przez teren Powiatu przebiega magistrala KRAK składająca się z dwóch zasadniczych odcinków: KRAK I z Wilamowic do Oświęcimia (rejon mostu Jagiellońskiego), KRAK II od mostu Jagiellońskiego w Oświęcimiu do ZUW w Chełmku Trasa magistrali KRAK I rozpoczyna się od włączenia do rurociągu GO-CZ w miejscowości Wilamowice i dalej biegnie równoleżnikowo w kierunku wsi Bielany, gdzie przechodzi pod korytem rzeki Soły. Za Sołą skręca na północ pomiędzy drogą krajową Kęty Oświęcim a rzeką aż do węzła wodociągowego w okolicy mostu Jagiellońskiego w Oświęcimiu. Węzeł ten stanowi punkt rozdzielający magistralę KRAK I od magistrali KRAK II. Długość magistrali KRAK I wynosi 14 935m. Wykonana jest z rur stalowych o średnicach od 700 do 1000 mm. W połowie przebiegu trasy magistrali, w miejscowości Grojec, znajduje się Zakładu Uzdatniania Wody (nie eksploatowany). Magistrala wraz z uzbrojeniem jest w dobrym stanie technicznym. Wykonywane są systematyczne przeglądy eksploatacyjne oraz wszystkie konieczne roboty konserwacyjne. Administratorem magistrali KRAK I jest Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Oświęcimiu (PWiK Sp. z o.o.). Trasa magistrali KRAK II rozpoczyna się od mostu Jagiellońskiego w Oświęcimiu i przebiega dalej ulicami tego miasta aż do zbiorników wyrównawczych o pojemności 2 000 m 3 każdy, zlokalizowanych przy ul. Żeromskiego. Opisany odcinek o długości 3 265m i średnicach od 600 do 700 mm wraz ze zbiornikami, administrowany jest przez PWiK Sp. z o.o. Dalej, od granic gminy, magistrala administrowana jest przez Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Chełmku i przebiega w początkowym odcinku przez 7
północną część Oświęcimia w pobliżu nowego cmentarza i po przejściu pod torami PKP biegnie dalej na północ przez dzielnicę Kruki w kierunku Wisły. Po przejściu ponad korytem rzeki Wisły mostem technologicznym magistrala biegnie przez teren wsi Bobrek i tereny Nadleśnictwa Chrzanów w kierunku istniejącego ZUW w Chełmku. Rurociąg KRAK II kończy się obecnie ok. 50 m od ogrodzenia ZUW Chełmek. Średnica magistrali 600 mm. Magistrala KRAK II biegnie dalej rurociągiem o średnicy 350 i długości ok. 1 800m do nieukończonego Zakładu Uzdatniania Wody w Budzowej. Całkowita długość magistrali KRAK II docelowo wyniesie 11 035m. 2.2.2 Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków Na terenie powiatu oświęcimskiego funkcjonuje pięć oczyszczalni ścieków komunalnych.: 1. Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Kętach Oczyszczalnię oddano do użytku w październiku 2001 r. Przepustowość projektowa wynosi 8 500 m 3 /d, w roku 2002 średniodoby dopływ ścieków wyniósł ok. 5 600 m 3 /d. Oczyszczalnia obsługuje gminę Kęty oraz gminę Porąbka. Wybudowana została wspólnie z gminą Porąbka. Nowoczesna oczyszczalnia chroni ujęcia wody w dorzeczu Soły (dopływ Wisły) poprzez: - zbiorniki wodne kaskady Soły i ujęć wody w Sole dla śląskiej i bielskiej aglomeracji miejsko-przemysłowej, - przerzut wody z Soły do zbiornika Goczałkowickiego na rzece Wiśle, - ujęcie wody w Oświęcimiu -Zasolu dla rejonu m. Oświęcimia. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna został zastosowany w niej osad czynny, dostosowany do prowadzenia procesu denitryfikacji oraz biologicznej defosfatacji z gospodarką osadową opartą o procesy fermentacji, odwodnienia i higienizacji. Osad unieszkodliwiony na terenie oczyszczalni trafia na składowisko odpadów komunalnych, wykorzystywany jest też do przyrodniczego zagospodarowania na terenie gminy. Budowa systemu kanalizacyjnego Najbliższe plany inwestycyjne dotyczą ciągów kanalizacyjnych w północno wschodniej części miasta oraz w Nowej Wsi. Modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej ma na celu wyeliminowanie wód infiltracyjnych. 2. Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Polance Wielkiej W oczyszczalni zastosowano technologię opartą na metodzie złoża biologicznego nieobciążonego, napowietrzonego o bardzo wysokim stopniu oczyszczania ścieków redukcja BZT5 90-95%. Przepustowość oczyszczalni 30 m 3 /d, obsługuje ona szkolę oraz kilka przyległych gospodarstw. W skład oczyszczalni wchodzą następujące urządzenia: osadnik wstępny, komora czerpna z pompą ścieków, komora flotacyjna ze skrzynką powrotu osadu, budynek, w którym zlokalizowany jest agregat biologiczny typ TMB-360 wentylator sprężonego powietrza, osadnik wtórny z filtrem rurowym, cylindrem centralnym, skrzyni wypływowej, urządzenie pomiarowe ilości odprowadzanych ścieków oczyszczonych, bloku chemicznego 3-komorowego, przelewu awaryjnego. 8
3. Oczyszczalnia ścieków komunalnych w Podolszu dla gmin Wieprz, Babice i Zator Przepustowość oczyszczalni wynosi: W okresie bezdeszczowym 1200 m 3 /d; W okresie deszczowym może przyjąć ścieki z kanalizacji ogólnospławnej w ilości 1800 m 3 /d. W skład oczyszczalni wchodzą następujące urządzenia: Pompownia główna z halą krat, Piaskowniki wirowe z separatorem piasku, Osadnik wstępy i zbiornik retencyjny, Pompownia osadu wstępnego, Komora hydrolizy, Stacja dmuchaw, Reaktory wielofunkcyjne, Osadniki wtórne, Przepompownie osadu recyrkulowanego, Komora tlenowa stabilizacji osadu ze zbiornikiem buforowym, Zagęszczacze osadów z przepompownią, Stacja odwadniania osadu, Stacja PIX Ogólna ilość ścieków doprowadzanych do oczyszczalni wynosiła w 2002 r. 650 m 3 /d. Ilość mieszkańców obsługiwanych przez oczyszczalnię: Miasto i gmina Zator- 9340 mk Gmina Babice- 5658 mk Osady: piasek po segregacji oraz skratki po procesie wywożone są na wysypisko. 4. Miejsko-Przemysłowa Oczyszczalnia Ścieków Sp. Z o.o. w Oświęcimiu Oczyszczalnia o przepustowości projektowej 2225 m 3 /h, tj. 53 400 m 3 /d (RLM = 213 300) oraz o średniej przepustowości rzeczywistej ok. 975 m 3 /h tj. 23 400 m 3 /d (RLM = 38 583) zlokalizowana jest w dzielnicy Oświęcimia Monowice, przy ul. Nadwiślańskiej 46. Pompownia ścieków miejskich zlokalizowana jest w dzielnicy Kruki. Miejsko - Przemysłowa Oczyszczalnia Ścieków Sp. z o. o. prowadzi procesy oczyszczania mechaniczno chemiczno - biologicznego ścieków poprodukcyjnych z Firmy Chemicznej DWORY S.A., firm wydzielonych z niej oraz ścieków komunalnych z miasta Oświęcim oraz Gminy Oświęcim. Dodatkowo na oczyszczalnię dopływają ze ściekami przemysłowymi odcieki z przynależących do oczyszczalni składowisk wapna pokarbidowego i popiołu (Osadnik I, III, OC-25), odpadów niebezpiecznych stare i nowe tzw. geomembrana, innych niż niebezpieczne Monowice, ścieki ze spółki Kolex, ścieki sanitarno-technologiczne oraz wody opadowe z terenu oczyszczalni. Oczyszczalnia prowadzi również odbiór, unieszkodliwianie i odzysk odpadów płynnych wprowadzanych do oczyszczalni za pośrednictwem kolektora ścieków przemysłowych. Płynne odpady komunalne w postaci szlamów z czyszczenia zbiorników bezodpływowych dowożone są do zlewni znajdującej się na Składowisku Odpadów Komunalnych Sp. z o.o., a następnie kierowane są kolektorem ścieków komunalnych do unieszkodliwienia do Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków Sp. z o.o. (średnio ok. 800 Mg/miesiąc). Źródłem ścieków komunalnych jest Miasto i Gmina Oświęcim łącznie ok. 43 000 mieszkańców. 90% ludności korzysta z kanalizacji miejskiej, eksploatowanej przez 9
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Oświęcimiu Do ścieków komunalnych wprowadzane są dodatkowo ścieki ze skroplin dowożone z Zakładu Saria Małopolska Sp. z o. o. w ilości 200 660 m 3 /miesiąc. Do kolektora ścieków komunalnych wprowadzane są szlamy ze zbiorników bezodpływowych dowożone wozami asenizacyjnymi do zlokalizowanej przy Składowisku Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. zlewni (średnia ilość miesięczna wynosi ok. 900 m 3 ), a także odcieki z w/w składowiska. Dodatkowo w procesie fermentacji osadów ściekowych unieszkodliwiana jest odpadowa serwatka z Firmy Danone w Bieruniu w ilości 500 1000m 3 /miesiąc oraz inne odpady o charakterze organicznym. W 2002r. oczyszczalnia przyjęła 8 754 923m 3 ścieków (23 986 m 3 /d), w tym: ścieków przemysłowych 5 702 512 m 3 (15 623 m 3 /d), co stanowi 65,1% ogólnej ilości, ścieków komunalnych 3 052 411 m 3 (8 363 m 3 /d), co stanowi 34,9% ogólnej ilości. Wstępne oczyszczanie ścieków miejskich i przemysłowych przebiega oddzielnie. Następnie strumienie wstępnie oczyszczonych ścieków mieszają się i są oczyszczane biologicznie metodą osadu czynnego w układzie z podwyższonym usuwaniem biogenów Mechaniczno-chemiczne oczyszczanie wstępne ścieków przemysłowych przebiega przy zastosowaniu następujących urządzeń i procesów: oczyszczanie mechaniczne na kratach o prześwicie 2 cm - proces cedzenia skratek oczyszczanie mechaniczne na piaskowniku poziomym - sedymentacja subst. miner. przepompownia ścieków neutralizacja kwasem siarkowym do ph 8,5-9,5 koagulacja 10 % roztworem siarczanu żelazawego wydzielenie osadów w osadnikach wstępnych - sedymentacja grawitacyjna (czas zatrzym. ok. 4 godz.) uśrednianie ścieków w stawach uśredniających ( uśrednianie składu ścieków przez okres minimum 2-4 doby w dwóch basenach) W okresie niskich temperatur - poniżej 11oC, proces ten jest pomijany z uwagi na możliwość przechłodzenia ścieków, a ścieki podawane są bezpośrednio do pompowni biologicznej. Ścieki komunalne z miasta Oświęcim pompowane są do oczyszczalni z pompowni Kruki. Mechaniczne oczyszczanie wstępne tych ścieków przebiega przy zastosowaniu następujących urządzeń: przepompownia ścieków oczyszczanie mechaniczne na kratach o prześwicie 0,6 cm - cedzenie skratek oczyszczanie mechaniczne na piaskowniku napowietrzanym - sedymentacja piasku i flotacja tłuszczy wydzielenie osadów w osadnikach wstępnych - sedymentacja grawitacyjna (czas zatrzymania ok. 8 godzin Wspólne oczyszczanie połączonych ścieków przy zastosowaniu biologicznej metody osadu czynnego zachodzi w niżej wymienionych urządzeniach: przepompownia połączonego strumienia ścieków i osadu czynnego predenitryfikacja osadu czynnego recyrkulowanego defosfatacja w komorach beztlenowych ( anaerobowych) denitryfikacja w komorach niedotlenienia (anoksyczne) (recyrkulacja wewnętrzna) oczyszczanie biologiczne w komorach napowietrzanych (aerobowych) proces nitryfikacji wydzielenie osadu czynnego w osadnikach wtórnych radialnych sedymentacja grawitacyjna, czas zatrzymania ok. 2,5 h monitoring jakości i ilości ścieków odpływających z oczyszczalni Należy nadmienić, że projektowana przepustowość oczyszczalni wynosi 53 400 m 3 /d w tym ścieki przemysłowe 26 400 m 3 /d, natomiast ścieki miejskie 27 000 m 3 /d. 0