OBRAZ ZIEMI Dział tematyczny Poziom wymagań / ocena konieczny / dopuszczający podstawowy / dostateczny rozszerzający / dobry dopełniający / bardzo dobry wykraczający / celujący Uczeo poprawnie: na ocenę dopuszczającą na ocenę dostateczną na ocenę dobrą na ocenę bardzo dobrą związanych z geografią jako dziedziną nauk oraz mapą wymienia cele badao geografii i źródła informacji geograficznych wymienia sfery wymienia rodzaje skal i porównuje skale tego samego rodzaju wyjaśnia różnicę między siatką geograficzną a kartograficzną wymienia rodzaje odwzorowao klasycznych dokonuje podziału metod prezentacji zjawisk na mapach wymienia sposoby prezentacji odczytuje podstawowe informacje ze szkicu terenu, mapy topograficznej, samochodowej, hipsometrycznej i tematycznej potrafi orientowad mapę w terenie przeprowadza badania wybranych elementów środowiska geograficznego w regionie zamieszkania określa przedmiot badao geografii oraz innych nauk o klasyfikuje nauki geograficzne wymienia i klasyfikuje pośrednie i bezpośrednie źródła informacji podaje różnice między mapą a planem oraz wymienia funkcje mapy klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria wymienia rodzaje siatek kartograficznych i zniekształceo oraz opisuje ilościowe i jakościowe metody prezentacji zjawisk na mapach i popiera przykładami z atlasu odczytuje dane statystyczne z wykresów, diagramów i tabel statystycznych interpretuje podstawowe informacje geograficzne odczytane na podst. planów i map (topograficznych, hipsometrycznych, tematycznych) przelicza i porównuje różne rodzaje skale oblicza odległośd rzeczywistą na podstawie skali mapy oraz wysokośd względną opracowuje plan badao wybranych elementów środowiska geograficznego w regionie zamieszkania korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pozyskiwania informacji geograficznych wykazuje interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych określa przedmiot badao poszczególnych działów geografii wymienia sposoby pozyskiwania i przetwarzania informacji wyjaśnia zasady generalizacji mapy rozpoznaje poszczególne rodzaje map oblicza skalę mapy, znając wymiary obiektów geograficznych na mapie i w rzeczywistości zna kryteria podziału odwzorowao kartograficznych i rozpoznaje najczęściej stosowane siatki kartograficzne dobiera właściwą metodę kartograficzną do zaprezentowania zjawiska na mapie oblicza odległośd i powierzchnię na podstawie skali mapy oblicza średnie nachylenie terenu opisuje cechy środowiska przyrodniczego i społecznogospodarczego na podstawie różnych rodzajów map kreśli profil hipsometryczny korzysta z technologii informacyjno-komunikacyjnych do gromadzenia i przetwarzania informacji geografiicznych, w tym zebranych na podst. badao terenowych podaje przykłady praktycznego zastosowania wiedzy ocenia wiarygodnośd i przydatnośd źródeł wiedzy analizuje mapy w różnej skali pod kątem stopnia generalizacji oblicza odległośd w terenie, uwzględniając kąt nachylenia wyjaśnia sposób tworzenia różnych odwzorowao kartograficznych wymienia zastosowanie poszczególnych siatek kartograficznych w praktyce wyjaśnia metodę interpolacji polowej stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geografiicznego formułuje prawidłowości dotyczące rożnych zjawisk i procesów na podstawie danych z tabeli statystycznej, wykresu, diagramu, schematu wykorzystuje system nawigacji satelitarnej GPS do określania położenia formułuje zależności przyczynowoskutkowe, funkcjonalne i czasowe między elementami środowiska geograficznego na podstawie map tematycznych wykorzystuje technologie informacyjno-komunikacyjne do prezentacji informacji geograficznych, w tym zebranych na podst. badao terenowych omawia sposób funkcjonowania systemu nawigacji satelitarnej GPS omawia rolę systemu informacji (GIS) w gromadzeniu, przetwarzaniu i analizowaniu danych wykorzystuje skalę do rozwiązywania zadao matematyczno-geograficzn. kreśli plan najbliższej okolicy rozpoznaje odwzorowania kartograficzne zastosowane na mapach i dobiera odpowiednie odwzorowanie do treści mapy wykonuje prostą interpolację przedstawia dane liczbowe za pomocą różnych rodzajów wykresów i diagramów przygotowuje projekt zagospodarowania obszaru planuje trasę wycieczki na podst. mapy turystycznej dokonuje weryfikacji i prognozuje zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne i czasowe między elementami środowiska geograficznego na podstawie map tematycznych i badao w terenie
ATMOSFERA ZIEMIA WE WSZECHŚWIECIE dotyczących Wszechświata i jego budowy oraz kształtu, ruchów i ich następstw wymienia ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny podaje różnice między planetą a gwiazdą przedstawia poglądy na kształt podaje ważniejsze wymiary posługuje się definicjami szerokości i długości określa podstawowe cechy ruchu obrotowego i obiegowego wymienia następstwa ruchu obrotowego i obiegowego zna daty rozpoczęcia astronomicznych pór roku określa granice stref oświetlenia wymienia rodzaje czasów wyjaśnia istotę czasu słonecznego i jego zróżnicowanie na wskazuje na mapie międzynarodową linię zmiany daty dotyczących atmosfery i jej budowy, pogody i klimatu oraz zjawisk określa skład chemiczny atmosfery wymienia nazwy poszczególnych warstw atmosfery wymienia źródła ciepła na omawia na podst. mapy ogólny przedstawia teorie powstania Wszechświata i wymienia jego główne elementy definiuje rok świetlny opisuje budowę Układu Słonecznego podaje główne cechy planet wewnętrznych i zewnętrznych przedstawia poglądy na kształt i określa kształty nadawane współcześnie zna wymiary jako elipsoidy obrotowej wymienia dowody na kulistośd odczytuje współrzędne geograficzne wybranych punktów obieg dookoła Słooca omawia wysokośd górowania Słooca w pierwszych dniach astronomicznych pór roku określa granice stref oświetlenia, wskazuje je na mapie oraz podaje główne cechy i przyrodnicze konsekwencje ich występowania wymienia różnicę między kalendarzem juliaoskim a gregoriaoskim rozróżnia dobę gwiazdową i słoneczną oraz prędkośd kątową i liniową omawia czas słoneczny, strefowy i urzędowy oblicza czas słoneczny wyjaśnia pochodzenie aerozoli podaje najważniejsze cechy poszczególnych warstw atmosfery omawia bilans promieniowania i wymienia jego składowe na podst. schematu przedstawia bilans cieplny oraz wskazuje na mapie obszary opisuje budowę Drogi Mlecznej wyjaśnia etapy ewolucji gwiazd charakteryzuje ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny opisuje dawne i współczesne metody pomiarowe stosowane do określania wymiarów odróżnia elipsoidę od geoidy oblicza rozciągłośd południkową i równoleżnikową obiektów w stopniach i kilometrach opisuje na podstawie schematu zróżnicowanie oświetlenia oraz czas trwania dnia i nocy na różnych szerokościach geograficznych w dniach równonocny i przesileo wyjaśnia przyczyny występowania dnia polarnego i nocy polarnej zadmienie Słooca i zadmienie Księżyca opisuje różnice między astronomiicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku oblicza wysokośd górowania Słooca nad widnokręgiem w różnych szerokościach geograficznych określa lata zwykłe i przestępne na podstawie podanych dat wymienia dowody ruchu obrotowego oblicza długośd geograficzną danego miejsca na podstawie czasu słonecznego określa różnice czasu strefowego oraz czas lokalny za pomocą mapy stref czasowych wyjaśnia pochodzenie atmosfery i porównuje cechy jej warstw omawia procesy wymiany ciepła określa cechy pola magnetycznego porównuje rozkład temperatury powietrza w poszczególnych porach roku na półkuli północnej i południowej opisuje cechy budowy Wszechświata oraz określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie nazywa i rozróżnia jednostki odległości stosowane przy określaniu wymiarów w kosmosie prezentuje współczesne poglądy na rozwój Układu Słonecznego opisuje etapy powstawania oblicza obwód metodą Eratostenesa wymienia przykłady zastosowao współrzędnych geograficznych w praktyce wyjaśnia przyczynę zadmienia Słooca i zadmienia Księżyca oblicza szerokośd geograficzną dowolnego punktu na powierzchni na podstawie wysokości górowania Słooca w dniach równonocny i przesileo opisuje działanie siły odśrodkowej i siły Coriolisa wskazuje skutki występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego wyjaśnia zjawisko faz Księżyca przelicza czas słoneczny na czas uniwersalny i strefowy wyjaśnia skutki wprowadzenia czasu strefowego i urzędowego na ocenia ochronne znaczenie atmosfery dla życia na wyjaśnia znaczenie magnetosfery wyjaśnia przyczyny powstawania zorzy polarnej charakteryzuje warstwy atmosfery omawia wpływ zachmurzenia na temperaturę powietrza określa wpływ badao kosmosu na kształtowanie się poglądów dotyczących i innych ciał niebieskich formułuje zależności zachodzące między Słoocem a planetami Układu Słonecznego wyjaśnia i opisuje metody pomiarów geodezyjnych wykazuje zależnośd między widomym ruchem Słooca na tle gwiazdozbiorów a ruchem obiegowym opisuje zjawisko precesji osi opisuje przykłady wpływu zmian oświetlenia w ciągu roku na życie i działalnośd człowieka opisuje przykłady wpływu różnic czasu słonecznego na życie i działalnośd człowieka opisuje przykłady wpływu różnic czasu strefowego na życie i działalnośd człowieka opisuje i podaje przykłady oddziaływania promieniowania kosmicznego na środowisko geograficzne wyjaśnia wpływ aerozoli znajdujących się w atmosferze na wielkośd promieniowania bezpośredniego i rozproszonego
ATMOSFERA rozkład rocznej temperatury powietrza na i wymienia czynniki, które na to wpływają wymienia jednostki ciśnienia atmosferycznego i przyrządy do jego pomiaru wyjaśnia ciśnienie normalne wyróżnia podstawowe układy baryczne określa główne cechy pasatów i monsunów oraz wskazuje na mapie wymienia wiatry lokalne i obszary ich powstawania rozróżnia rodzaje opadów i osadów odczytuje z mapy rozkład rocznych sum opadów wymienia rodzaje mas powietrza i rodzaje frontów wymienia elementy pogody i klimatu, czynniki klimatotwórcze oraz strefy klimatyczne nazywa niebezpieczne zjawiska meteorologiczne i wskazuje na mapie określa globalne zmiany zachodzące w atmosferze o dodatnim i ujemnym saldzie bilansu promieniowania opisuje na podstawie wykresów i map zróżnicowanie temperatury powietrza w troposferze omawia czynniki wpływające na rozkład temperatury powietrza oblicza średnią dobową temperaturę powietrza omawia krążenie powietrza w niżowym i wyżowym ośrodku barycznym na półkuli północnej i południowej wskazuje strefy podwyższonego i obniżonego ciśnienia na kuli ziemskiej pasatów i monsunów oraz bryzy bryzy i określa jej cechy przedstawia miary wilgotności powietrza wymienia procesy związane ze zmianą stanu skupienia wody krążącej w atmosferze wymienia czynniki wpływające na rozkład opadów na określa cechy mas powietrza i ich rozmieszczenie na kuli ziemskiej odróżnia na podstawie schematu front chłodny od ciepłego odczytuje informacje z mapy synoptycznej określa wpływ czynników klimatotwórczych na przebieg stref klimatycznych wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne świata odczytuje z klimatogramów wartośd temperatury powietrza i opadów wykazuje różnice między klimatem morskim a klimatem kontynentalnym opisuje ekstremalne zjawiska atmosferyczne, w tym budowę cyklonu tropikalnego omawia przyczyny globalnych zmian w atmosferze wyjaśnia wpływ poszczególnych czynników na kształtowanie temperatury powietrza i nasłonecznienia wybranych obszarów charakteryzuje na podstawie mapy roczne amplitudy temperatury powietrza na oblicza średnią roczną i roczną amplitudę temperatury powietrza przyczyny powstawania ośrodków barycznych opisuje ruch powietrza w poszczególnych komórkach cyrkulacyjnych podaje przyczyny cykliczności zmian cyrkulacji monsunowej wiatru fenowego, górskiego, dolinnego i bory oraz określa ich cechy chmur i rozróżnia ich typy genetyczne wymienia etapy powstawania opadu atmosferycznego opisuje typy genetyczne opadów omawia rozmieszczenie opadów na analizuje przebieg zjawisk w strefie frontu ciepłego i chłodnego omawia zasady badao meteorologicznych i budowę ogródka meteorologicznego rozpoznaje typ klimatu na podstawie klimatogramu wyróżnia klimaty astrefowe i podaje ich przykłady opisuje cechy klimatów lokalnych wyjaśnia przyczyny powstawania ekstremalnych zjawisk i anomalii pogodowych na określa skutki globalnych zmian klimatu wykazuje związek między strefami termicznymi a strefami oświetlenia oblicza temperaturę powietrza na różnych wysokościach na podstawie gradientu termicznego wymienia rodzaje skal pomiaru temperatury powietrza i porównuje temperaturę powietrza w różnych skalach omawia na podstawie mapy rozmieszczenie stałych oraz sezonowych wyżów i niżów na charakteryzuje na podstawie schematu globalną cyrkulację powietrza w troposferze oblicza zmiany temperatury powietrza po przejściu wiatru fenowego przedstawia występowanie na poszczególnych wiatrów lokalnych wyjaśnia różnicę między mgłą radiacyjną a mgłą adwekcyjną opisuje zjawisko okluzji przewiduje skutki przemieszczania się różnych frontów przewiduje pogodę na podstawie danych synoptycznych przygotowuje krótkoterminową prognozę pogody na podstawie mapy synoptycznej oraz obserwacji i pomiarów meteorologicznych uzasadnia zasięg występowania stref klimatycznych i typów klimatu na opisuje piętrowośd klimatyczną w górach podaje przykłady skutków ekstremalnych zjawisk buduje łaocuch przyczynowoskutkowy globalnych zmian klimatu opisuje przykłady wpływu temperatury powietrza na życie i działalnośd człowieka wyjaśnia zjawisko inwersji termicznej opisuje klin wyżowy i zatokę niżową dostrzega wpływ ruchu powietrza atmosferycznego, w tym pasatów i monsunów na przebieg pogody, kształtowanie klimatu i działalnośd gospodarczą człowieka wyjaśnia wpływ wiatrów lokalnych na środowisko geograficzne wyjaśnia powstawanie cienia opadowego i podaje przykłady jego występowania przewiduje nadejście frontu atmosferycznego na podstawie obserwacji zjawisk meteorologicznych wykazuje na przykładach wpływ pogody na życie i działalnośd gospodarczą człowieka porównuje klimatogramy charakterystyczne dla różnych typów klimatu wykazuje związek między działalnością człowieka a klimatem lokalnym (miejscowym) proponuje działania ograniczające wpływ człowieka na zmiany atmosfery i klimatu oraz ekstremalne zjawiska i anomalia pogodowe
HYDROSFERA wyjaśnia znaczenie podstawowych analizuje zasoby wodne w przyrodzie wyjaśnia wpływ energii słonecznej określa cechy cyklu hydrologiczne- omawia teorię powstania terminów związanych z cyklem hydrologicznym, na podst. wykresu i danych licz- i siły ciężkości na obieg wody go w różnych warunkach klimatycz- hydrosfery morzem i jego ruchami, bowych w przyrodzie nych wykazuje znaczenie wody dla funkcjonowania rzeką i jej ustrojami, jeziorem, lodowcem wymienia elementy składowe cyklu analizuje schemat cyklu hydrologii- omawia rolę retencji w cyklu systemu przyrodniczego i lądolodem oraz wodami podzie- hydrologicznego cznego hydrologicznym mnymi określa typy mórz i wskazuje ich wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przedstawia bilans wodny i jego uzasadnia koniecznośd ochrony wymienia składniki bilansu wodnego przykłady na mapie zasolenia wody morskiej zróżnicowanie w poszczególnych wód morskich omawia fizyczne i chemiczne wła- opisuje zróżnicowanie termiki strefach klimatycznych ocenia wpływ człowieka na ekosy- określa zasoby wodne wszechoceanu ściwości wody morskiej przypowierzchniowych wód porównuje pionowy rozkład temstemy mórz i oceanów i dokonuje jego podziału opisuje na podst. mapy regionalne oceanicznych peratury i zasolenia wybranych mórz wskazuje możliwości gospodarcześciwości wymienia rodzaje prądów zróżnicowanie bilansu wodnego objaśnia mechanizm powstawania wyjaśnia przyczyny zróżnicowania go wykorzystania zasobów oceanów morskich, pływów morskich i fal określa przyczyny występowania i układu poszczególnych rodzajów gęstości wody morskiej przedstawia wpływ upwellingu podaje przykłady występowania poszczególnych ruchów wody ruchu wody morskiej podaje przyczyny i skutki oraz ob.- i downwellingu na środowisko życia prądów ciepłych i zimnych, fal morskiej wymienia skutki występowania szary występowania zjawiska EL Niño wybrzeży tsunami oraz najwyższych pływów opisuje na podstawie mapy rozkład poszczególnych ruchów wody objaśnia mechanizm powstawania ocenia wpływ różnych czynników wymienia rodzaje rzek i wskazuje prądów morskich na świecie morskiej upwellingu i downwellingu na reżim rzeczny najdłuższe rzeki na mapie świata wymienia przyczyny oraz omawia charakteryzuje wpływ poszczególnych wyjaśnia krajobrazowe i gospodar- wymienia rodzaje ustrojów system rzeczny wraz z dorzeczem na podstawie schematu mechanizm ruchów wody morskiej na cze funkcje jezior rzecznych odróżnia rzekę stałą od okresowej powstawania sejszy warunki klimatyczne i gospodarkę wyjaśnia wpływ występowania wymienia kryteria klasyfikacji jezior i epizodycznej analizuje związki między warunkami oraz środowisko życia wybrzeży wieloletniej zmarzliny na działalnośd wymienia najgłębsze i największe opisuje sposoby zasilania rzek klimatycznymi a występowaniem omawia rozmieszczenie wód człowieka i zagospodarowanie jeziora na świecie oraz wskazuje je na w poszczególnych ustrojach rzek na powierzchniowych na obszarów mapie wymienia czynniki warunkujące charakteryzuje ustroje rzeczne wyjaśnia przyczyny i skutki powodzi ocenia wpływ zmian klimatycznych dokonuje podziału jezior ze powstawanie jezior klasyfikuje rzeki do odpowiedniego wyjaśnia krajobrazowe i gospodarcze na zmiany zasięgu obszarów względu na genezę misy jeziornej klasyfikuje dane jeziora wg pochodzenia typu ustroju na podstawie wielkości funkcje rzek współcześnie zlodzonych wskazuje na mapie świata obszary misy jeziornej i żyzności oraz przepływu analizuje związki między warunka- wykazuje znaczenie wód podzie- występowania lądolodów wskazuje je na mapie charakteryzuje typy genetyczne mi klimatycznymi a występowaniem mnych w życiu i gospodarce wymienia typy lodowców górskich wymienia funkcje sztucznych jezior oraz wskazuje ich przykłady na jezior na człowieka, w tym wód artezyjskich i wskazuje przykłady ich zbiorników mapie czyta plany batymetryczne wybranych jezior opisuje na przykładach następstwa i wód mineralnych występowania na mapie wyjaśnia warunki powstawania opisuje etapy zarastania jezior klasyfikuje wody podziemne lądolodów i lodowców górskich (sukcesji) oraz warunki powstawania wskazuje na mapach zasięg nieracjonalnej gospodarki wodnej według różnych kryteriów omawia przebieg granicy wiecznego śniegu opisuje cechy i ruch lądolodów i ocenia wpływ zmian klimatycznych i występowania bagien i torfowisk obszarów współcześnie zlodzonych w wybranych regionach poszczególne poziomy wód omawia budowę lodowca charakteryzuje poszczególne typy na zmiany zasięgu tych obszarów podziemnych górskiego lodowców górskich i podaje przykłady analizuje przekrój przez strefę wyjaśnia zjawisko i skutki cielenia ich występowania wieloletniej zmarzliny się lodowca wyjaśnia typy ruchu lodowca klasyfikuje typy lodowców górskich opisuje poszczególne poziomy wód górskiego ze względu na wielkośd i warunki podziemnych wyjaśnia pochodzenie wód orograficzne ich powstawania podziemnych wyjaśnia warunki powstania powstawanie wód artezyjskich i subarutezyjskich oraz wskazuje na mapie omawia warunki powstawania, dokonuje podziału wód mineral- wymienia i opisuje rodzaje źródeł wybranych typów źródeł zasadę działania i występowanie nych i je omawia gejzerów
WNĘTRZE ZIEMI. PROCESY ENDOGENICZNE wyjaśnia znaczenie podstawowych terminów związanych z budową wnętrza, minerałami i skałami, historią geologiczną oraz procesami endogenicznymi wymienia główne pierwiastki i minerały budujące skorupę ziemską warstwy wnętrza, w tym skorupy ziemskiej rozpoznaje najpospolitsze skały występujące w skorupie ziemskiej wymienia przykłady skamieniałości przewodnich wymienia nazwy ery i czas ich trwania oraz główne orogenezy wskazuje na mapie świata przebieg granic płyt litosfery i podaje nazwy głównych płyt rozróżnia na schemacie strefy spredingu i subdukcji płyt typy intruzji magmatycznych wskazuje na mapie największe wulkany na świecie wymienia rodzaje trzęsieo ziemi i skale je opisujące wskazuje na mapie obszary występowania trzęsieo ziemi dokonuje podziału gór ze względu na ich genezę i podaje przykłady łaocuchów górskich wskazuje na mapie przykłady obszarów objętych ruchami obniżającymi i ruchami wznoszącymi opisuje zmiany temperatury i ciśnienia wraz ze wzrostem głębokości budowę wnętrza, w tym, wyróżnia powierzchnie nieciągłości dokonuje podziału skał, wyjaśnia ich genezę i podaje przykłady podaje przykłady minerałów i skał będących surowcami mineralnymi wymienia cele badao i nauki geologii historycznej odróżnia wiek względny od wieku bezwzględnego wymienia główne jednostki podziału dziejów rozpoznaje okres geologiczny na podstawie opisu wydarzeo wymienia założenia teorii dryfu kontynentów A. Wegenera oraz teorii tektoniki płyt litosfery wyjaśnia przyczyny i sposób poruszania się płyt w strefach kolizji, subdukcji i spredingu charakteryzuje przebieg i występowanie zjawisk plutonicznych wyjaśnia przyczyny zjawisk wulkanicznych, określa typy lawy opisuje budowę wulkanu i wymienia produkty erupcji wulkanicznych podaje przykłady obszarów wulkanicznych na świecie dokonuje podziału trzęsieo ziemi ze względu na genezę wskazuje na mapie obszary sejsmiczne, pensejsmiczne i asejsmiczne wymienia i wskazuje na mapie obszary fałdowao kaledooskich, hercyoskich i alpejskich porównuje na podstawie fotografii cechy gór powstałych w różnych orogenezach podaje podobieostwa i różnice między ruchami epejrogenicznymi a izostatycznymi opisuje wybrane metody badao wnętrza wymienia przykłady zróżnicowania wielkości stopnia geotermicznego na wskazuje różnice między budową skorupy kontynentalnej i oceanicznej opisuje warunki powstawania minerałów określa właściwości wybranych skał i wymienia charakteryzuje typy złóż i rodzaje surowców mineralnych ze względu na pochodzenie opisuje metody określania wieku względnego i bezwzględnego wymienia eony, ery, okresy i epoki w dziejach oraz porównuje długośd trwania poszczególnych er rozpoznaje okres geologiczny na podst. skamieniałości przewo-dnich opisuje główne zmiany klimatu, wędrówki kontynentów, procesy górotwórcze, transgresje i regresje mórz, zlodowacenia oraz rozwój świata organicznego w dziejach wymienia procesy zachodzące na różnych granicach płyt i podaje przykłady płyt charakteryzuje przebieg zjawisk wulkanicznych klasyfikuje typy wulkanów według różnych kryteriów wyjaśnia przyczyny trzęsieo ziemi i rozmieszczenia stref sejsmicznych opisuje etapy powstawania gór fałdowych i zrębowych oraz omawia ich budowę i podaje przykłady opisuje budowę pozostałych struktur tektonicznych opisuje przyczyny procesów epejrogenicznych i izostatycznych oblicza temperaturę wnętrza, znając stopieo geotermiczny opisuje właściwości fizyczne wnętrza przedstawia gospodarcze wykorzystanie skał i minerałów na konkretnych przykładach wyjaśnia zasady odtwarzania i określania chronologii dziejów odtwarza na podstawie odsłonięcia geologicznego w terenie historię geologiczną danego miejsca opisuje zmiany położenia kontynentów w dziejach opisuje na podstawie mapy maksymalne zasięgi plejstoceoskich pokryw lodowych na wymienia dowody dryfu kontynentów wyjaśnia mechanizm działania prądów konwekcyjnych etapy rozwoju ryftu wykazuje zależnośd między budową wulkanu a przebiegiem jego erupcji opisuje negatywne i pozytywne skutki zjawisk wulkanicznych wykazuje zależnośd między ruchami płyt litosfery i trzęsieniami opisuje katastrofy wywołane wybuchami wulkanów i trzęsieniami ziemi charakteryzuje najwyższe łaocuchy górskie poszczególnych kontynentów powstawanie podstawowych struktur tektonicznych podaje dowody na istnienie ruchów epejrogenicznych i izostatycznych ocenia zmiany środowiska w holocenie wywołane działalnością człowieka opisuje współczesny rozwój poglądów na budowę wnętrza wyjaśnia przyczynę stosowania metody radiowęglowej do datowania młodych utworów opisuje hipotezy tłumaczące przyczyny wielkiego wymierania świata organicznego pod koniec mezozoiku prognozuje zmiany w rozmieszczeniu płyt w przyszłości geologicznej wykazuje związek występowania zjawisk wulkanicznych z przebiegiem granic płyt litosfery podaje przykłady wykorzystania energii wnętrza w gospodarce wymienia sposoby ochrony przed skutkami trzęsieo ziemi ocenia warunki życia i działalności człowieka na obszarach aktywnych sejsmicznie wykazuje różnicę w procesach powstawania gór, np. Himalajów i Andów przedstawia występowanie poszczególnych struktur tektonicznych na omawia znaczenie gospodarcze ruchów epejrogenicznych i izostatycznych