Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku

Instytut Turystyki Jerzy Łaciak Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku Warszawa 2008

2 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku Praca przygotowana w ramach PROGRAMU BADAŃ STATYSTYCZNYCH STATYSTYKI PUBLICZNEJ NA ROK 2007. Temat nr 1.30.06 (088) Aktywność turystyczna Polaków Pozycja finansowana przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Departament Turystyki Instytut Turystyki, ul. Merliniego 9a, 02-511 Warszawa tel. +48 22 844 63 47, fax + 48 22 844 12 63 www.intur.com.pl e-mail: it@intur.com.pl

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 3 Spis treści Wprowadzenie... 11 I. Charakterystyka badań... 13 1. Założenia metodologiczne... 13 2. Zasady doboru próby... 14 3. Charakterystyka badanej zbiorowości... 14 II. Aktywność turystyczna dzieci... 17 1. Uczestnictwo dzieci w wyjazdach turystycznych w 2007 roku... 17 2. Dynamika uczestnictwa dzieci w wyjazdach turystycznych... 18 3. Rodzaje krajowych wyjazdów długookresowych dzieci... 20 4. Organizatorzy kolonii letnich i obozów... 21 5. Czynniki różnicujące aktywność turystyczną dzieci... 22 III. Aktywność turystyczna młodzieży... 25 1. Dynamika uczestnictwa w turystyce... 25 2. Przyczyny nieuczestniczenia młodzieży w wyjazdach turystycznych... 28 3. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych... 29 3.1. Poziom uczestnictwa... 29 3.2. Cele wyjazdów... 29 3.3. Formy organizacyjne... 31 3.4. Rodzaje zakwaterowania... 33 3.5. Terminy wyjazdów... 34 3.6. Kierunki wyjazdów... 35 3.7. Osoby towarzyszące podczas podróży... 36 3.8. Środki transportu... 37 3.9. Sposoby spędzania czasu podczas podróży długookresowych... 38 4. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych... 39 4.1. Poziom uczestnictwa... 39 4.2. Cele wyjazdów... 40 4.3. Formy organizacyjne wyjazdów... 41

4 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 4.4. Rodzaje zakwaterowania... 43 4.5. Terminy wyjazdów... 44 4.6. Kierunki wyjazdów... 45 4.7. Osoby towarzyszące podczas podróży... 46 4.8. Środki transportu... 46 4.9. Sposoby spędzania czasu podczas podróży krótkookresowych... 47 5. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych... 49 5.1. Poziom uczestnictwa... 49 5.2. Cele wyjazdów... 49 5.3. Formy organizacyjne... 50 5.4. Rodzaje zakwaterowania... 51 5.5. Terminy wyjazdów... 52 5.6. Kierunki wyjazdów... 53 5.7. Osoby towarzyszące podczas podróży... 54 5.8. Środki transportu... 55 Podsumowanie... 57 Aneks tabelaryczny... 61

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 5 Spis tabel w tekście Tab. I. Badani w wieku 15-19 lat według wybranych cech demograficznych i społecznych... 15 Tab. II. Gospodarstwa domowe z dziećmi w wieku do 14 lat według wybranych cech... 16 Tab. III. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w wyjazdach turystycznych (%)... 18 Tab. IV. Liczba dzieci w wieku do 14 lat uczestniczących w wyjazdach Tab. V. turystycznych (mln)... 20 Uczestnictwo dzieci w krajowych wyjazdach długookresowych według głównych rodzajów wyjazdów (%)... 21 Tab. VI. Organizatorzy wyjazdów dzieci na kolonie letnie i obozy (%)... 21 Tab. VII. Gospodarstwa domowe, w których dzieci uczestniczyły w 2007 roku w wyjazdach turystycznych, według miejsca zamieszkania (%)... 22 Tab. VIII.Gospodarstwa domowe, w których dzieci uczestniczyły w 2007 roku w wyjazdach turystycznych, według sytuacji materialnej (%)... 23 Tab. IX. Liczba osób w wieku 15-19 lat uczestniczących w wyjazdach turystycznych (mln)... 28 Tab. X. Tab. XI. Przyczyny nieuczestniczenia młodzieży w długookresowych wyjazdach turystycznych w latach 2005-2007 (%)... 28 Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2003-2007 według głównych rodzajów zakwaterowania (%)... 34 Tab. XII. Sposoby spędzania czasu przez młodzież podczas podróży długookresowych w latach 2006 i 2007 (%)... 39 Tab. XIII.Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2003-2007 według głównych rodzajów zakwaterowania (%)... 43 Tab. XIV.Sposoby spędzania czasu przez młodzież podczas podróży krótkookresowych w latach 2006 i 2007 (%)... 48

6 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku Spis rysunków Rys. 1. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w wyjazdach turystycznych (%)... 19 Rys. 2. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w krajowych wyjazdach długookresowych (%)... 19 Rys. 3. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w krajowych wyjazdach krótkookresowych (%)... 20 Rys. 4. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w wyjazdach turystycznych (%)... 26 Rys. 5. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w krajowych wyjazdach długookresowych (%)... 26 Rys. 6. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w krajowych wyjazdach krótkookresowych (%)... 27 Rys. 7. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w wyjazdach zagranicznych (%)... 27 Rys. 8. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według głównych celów (%)... 30 Rys. 9. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2003-2007 według głównych celów (%)... 30 Rys. 10. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według form organizacyjnych (%)... 31 Rys. 11. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych według form organizacyjnych w latach 2003-2007 (%)... 32 Rys. 12. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według rodzajów zakwaterowania (%)... 33 Rys. 13. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2006 i 2007 według terminów wyjazdów (%)... 35 Rys. 14. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według kierunków wyjazdów (%)... 35 Rys. 15. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych według głównych regionów turystycznych w latach 2003-2007 (%)... 36 Rys. 16. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2006 i 2007 według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?)... 36 Rys. 17. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według środków transportu (%)... 37 Rys. 18. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych według głównych środków transportu w latach 2003-2007 (%)... 38 Rys. 19. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2007 roku według głównych celów (%)... 40 Rys. 20. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2003-2007 według głównych celów (%)... 41 Rys. 21. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2007 roku według form organizacyjnych (%)... 42 Rys. 22. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2003-2007 według form organizacyjnych (%)... 42 Rys. 23. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2007 roku według rodzajów zakwaterowania (%)... 43

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 7 Rys. 24. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2006-2007 według terminów wyjazdów (%)... 44 Rys. 25. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2007 roku według kierunków wyjazdów (%)... 45 Rys. 26. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych według głównych regionów turystycznych w latach 2003-2007 (%)... 45 Rys. 27. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2007 roku według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?)... 46 Rys. 28. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2007 roku według środków transportu (%)... 46 Rys. 29. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach krótkookresowych według głównych środków transportu w latach 2003-2007 (%)... 47 Rys. 30. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w 2007 roku według głównych celów (%)... 49 Rys. 31. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych według głównych celów w latach 2003-2007 (%)... 50 Rys. 32. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w 2007 roku według form organizacyjnych (%)... 51 Rys. 33. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych według form organizacyjnych w latach 2003-2007 (%)... 51 Rys. 34. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w latach 2006-2007 według rodzajów zakwaterowania (%)... 52 Rys. 35. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w latach 2006-2007 według terminów wyjazdów (%)... 52 Rys. 36. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w 2007 roku według głównych odwiedzanych krajów (%)... 53 Rys. 37. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w celach typowo turystycznych w 2007 roku według głównych odwiedzanych krajów (%)... 54 Rys. 38. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w latach 2006 i 2007 według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?)... 55 Rys. 39. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych w 2007 roku według środków transportu (%)... 55 Rys. 40. Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach zagranicznych według głównych środków transportu w latach 2003-2007 (%)... 56

8 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku Aneks tabelaryczny... 61 I. Uczestnictwo w krajowych i zagranicznych wyjazdach turystycznych według rodzajów wyjazdów i wybranych cech osób badanych (%)... 63 Tab. 1. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według płci... 63 Tab. 2. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według wieku... 63 Tab. 3. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według miejsca zamieszkania... 64 Tab. 4. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według sytuacji materialnej... 64 II. III. IV. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według celów i wybranych cech osób badanych (%)... 65 Tab. 5. Cele wyjazdów według płci... 65 Tab. 6. Cele wyjazdów według wieku... 65 Tab. 7. Cele wyjazdów według miejsca zamieszkania... 66 Tab. 8. Cele wyjazdów według sytuacji materialnej... 66 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według form organizacyjnych i wybranych cech osób badanych (%)... 67 Tab. 9. Organizacja wyjazdów według płci... 67 Tab. 10. Organizacja wyjazdów według wieku... 67 Tab. 11. Organizacja wyjazdów według miejsca zamieszkania... 68 Tab. 12. Organizacja wyjazdów według sytuacji materialnej... 68 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według rodzajów zakwaterowania i wybranych cech osób badanych (%)... 69 Tab. 13. Rodzaje zakwaterowania według płci... 69 Tab. 14. Rodzaje zakwaterowania według wieku... 69 Tab. 15. Rodzaje zakwaterowania według stałego miejsca zamieszkania... 70 Tab. 16. Rodzaje zakwaterowania według sytuacji materialnej... 70 V. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według terminów wyjazdów i wybranych cech osób badanych (%)... 71 Tab. 17. Terminy wyjazdów według płci... 71 Tab. 18. Terminy wyjazdów według wieku... 71 Tab. 19. Terminy wyjazdów według miejsca zamieszkania... 72 Tab. 20. Terminy wyjazdów według sytuacji materialnej... 72 VI. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według kierunków wyjazdów i wybranych cech osób badanych (%)... 73 Tab. 21. Kierunki wyjazdów według płci... 73 Tab. 22. Kierunki wyjazdów według wieku... 73 Tab. 23. Kierunki wyjazdów według miejsca zamieszkania... 74 Tab. 24. Kierunki wyjazdów według sytuacji materialnej... 74 VII. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według celów i wybranych cech osób badanych (%)... 75 Tab. 25. Cele wyjazdów według płci... 75 Tab. 26. Cele wyjazdów według wieku... 75

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 9 Tab. 27. Cele wyjazdów według miejsca zamieszkania... 76 Tab. 28. Cele wyjazdów według sytuacji materialnej... 76 VIII. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według form organizacyjnych i wybranych cech osób badanych (%)... 77 Tab. 29. Organizacja wyjazdów według płci... 77 Tab. 30. Organizacja wyjazdów według wieku... 77 Tab. 31. Organizacja wyjazdów według miejsca zamieszkania... 78 Tab. 32. Organizacja wyjazdów według sytuacji materialnej... 78 IX. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według rodzajów zakwaterowania i wybranych cech osób badanych (%)... 79 Tab. 33. Rodzaje zakwaterowania według płci... 79 Tab. 34. Rodzaje zakwaterowania według wieku... 79 Tab. 35. Rodzaje zakwaterowania według stałego miejsca zamieszkania... 80 Tab. 36. Rodzaje zakwaterowania według sytuacji materialnej... 80 X. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według terminów wyjazdów i wybranych cech osób badanych (%)... 81 Tab. 37. Terminy wyjazdów według płci... 81 Tab. 38. Terminy wyjazdów według wieku... 81 Tab. 39. Terminy wyjazdów według miejsca zamieszkania... 82 Tab. 40. Terminy wyjazdów według sytuacji materialnej... 82 XI. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według kierunków wyjazdów i wybranych cech osób badanych (%)... 83 Tab. 41. Kierunki wyjazdów według płci... 83 Tab. 42. Kierunki wyjazdów według wieku... 83 Tab. 43. Kierunki wyjazdów według miejsca zamieszkania... 84 Tab. 44. Kierunki wyjazdów według sytuacji materialnej... 84

10 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 11 Wprowadzenie W opracowaniu przedstawiono podstawowe cechy aktywności turystycznej dzieci i młodzieży. Charakterystyki dokonano na podstawie badań uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych, przeprowadzonych przez Instytut Turystyki w styczniu 2008 roku na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu i Turystyki. Coroczne badania ankietowe przeprowadzane są na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Aktywność turystyczną dzieci i młodzieży ukazano na podstawie wyników badań osób w wieku 15-19 lat wchodzących w skład reprezentatywnej próby mieszkańców Polski oraz dzieci w wieku do 14 lat wchodzących w skład gospodarstw domowych osób badanych. Oznacza to, że nie były prowadzone oddzielne badania na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie dzieci ani na reprezentatywnej próbie młodzieży. Zgodnie z założeniami zawartymi w Programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2007, uznano za celowe scharakteryzowanie wyjazdów turystycznych dzieci i młodzieży na podstawie badań uczestnictwa Polaków w turystyce. Obok charakterystyki wyjazdów w 2007 roku, dla umożliwienia porównań przedstawiono niektóre wyniki analogicznych badań prowadzonych przez Instytut Turystyki w poprzednich latach. Badaniami objęto krótko- i długookresowe wyjazdy krajowe oraz wyjazdy zagraniczne, a w odniesieniu do wyjazdów młodzieży również ich cele, organizatorów, korzystanie z miejsc noclegowych, środków transportu, a także sezonowość i kierunki wyjazdów. Jest to piąte opracowanie na temat aktywności turystycznej dzieci i młodzieży przygotowane przez Instytut Turystyki przy wykorzystaniu corocznych badań uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych. Cztery poprzednie odnosiły się do lat: 2000, 2002, 2004 i 2005.

12 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 13 I. Charakterystyka badań 1. Założenia metodologiczne Zgodnie z obowiązującą międzynarodową definicją turystyki 1, ankietowe badania uczestnictwa dotyczyły wszystkich wyjazdów turystycznych, to znaczy wyjazdów połączonych co najmniej z jednym noclegiem poza miejscem zamieszkania zarówno w celu wypoczynkowym, rekreacyjnym, poznawczym, jak i zawodowym (delegacja, załatwianie interesów), religijnym, rodzinnym czy leczniczym (pobyt w sanatorium). Za wyjazd krajowy uznano zatem każde dobrowolne opuszczenie miejscowości stałego zamieszkania, któremu towarzyszył co najmniej jeden nocleg poza tą miejscowością, a przy wyjazdach zagranicznych co najmniej jeden nocleg w innym kraju. Powrót z uwzględnionych w badaniach podróży musiał nastąpić między 1 stycznia a 31 grudnia 2007 roku. Pominięto wyjazdy, które wiązały się ze stałą pracą lub nauką poza miejscem zamieszkania (np. dojazdy ucznia lub studenta do szkoły, internatu, domu akademickiego lub osoby pracującej stale w innej miejscowości). Do turystycznych nie zaliczono także wyjazdów osób wykonujących zawody, które łączą się z częstymi podróżami (załogi statków, obsługa pociągów), jeśli nie korzystały w podróży z publicznych lub prywatnych miejsc zakwaterowania, ani też wyjazdów na kontrakty zagraniczne. Badaniami objęto podróże krajowe i zagraniczne. Wśród podróży krajowych wyróżniono krótkookresowe (2-4 dniowe), połączone co najmniej z jednym noclegiem poza domem, ale nie więcej niż trzema, oraz długookresowe, trwające co najmniej 5 dni, a więc połączone przynajmniej z czterema noclegami poza miejscem stałego zamieszkania. Podróże zagraniczne były połączone co najmniej z jednym noclegiem poza granicami kraju. 1 Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO. Warszawa ONZ-WTO 1995.

14 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 2. Zasady doboru próby Badaniami objęto mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Jako metodę badawczą zastosowano sondaż w miejscu zamieszkania respondentów przy użyciu kwestionariusza ankiety. Badania przeprowadzono na reprezentatywnej ogólnopolskiej próbie TNS OBOP. Doboru próby dokonano przez losowanie warstwowo-proporcjonalne ze zbioru adresów GUS. Podstawą było 98 warstw, które utworzono na bazie 49 byłych województw w taki sposób, że każde województwo było reprezentowane przez dwie warstwy: miejską i wiejską. Warstwy utworzono według poprzednich województw, w celu zapewnienia bardziej równomiernego rozkładu terytorialnego wylosowanej próby niż gdyby uwzględnić obecny podział administracyjny. Liczba wylosowanych mieszkań z danej warstwy była proporcjonalna do liczby mieszkań w warstwie. Ze względu na różnice w strukturze zaludnienia gmin miejskich i wiejskich zastosowano odmienne metody losowania w obu rodzajach warstw. W pierwszym etapie ze wszystkich warstw wylosowano odpowiednią liczbę gmin. Następnie w gminach wiejskich wybrano losowo jeden rejon spisowy, a w nim jeden obwód spisowy oraz pięć mieszkań w tym obwodzie. W gminach miejskich wybrano losowo pięć rejonów spisowych, a następnie w każdym z nich jeden obwód spisowy oraz jedno mieszkanie w tym obwodzie. Po dokonaniu losowania z 98 warstw, uzyskaną próbę adresową odniesiono do aktualnych danych statystycznych dotyczących struktury ludności w obecnych województwach. Założona wielkość próby wynosiła 6 000 osób. Badania przeprowadził TNS OBOP w dniach 4-28 stycznia 2008 roku. Zrealizowano 4 008 ankiet stopień realizacji próby wyniósł 66,8%. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru wynosi 1,6%, przy wiarygodności 0,95, co oznacza, że przy tej wielkości próby prawdopodobieństwo wystąpienia większego błędu, niż określono, wynosi 5%. 3. Charakterystyka badanej zbiorowości Wśród 4 008 osób objętych badaniami było 343 (8,6%) w wieku 15-19 lat, które uwzględniono przy charakterystyce aktywności turystycznej młodzieży. Wśród badanych 96,7% stanowiły osoby uczące się, 1,7% pracujące zawodowo, 1,6% bezrobotni. Najwięcej respondentów pochodziło z województw dolnośląskiego (13,9%) i śląskiego (12,3%), najmniej z warmińsko-mazurskiego (2,2%) i świętokrzyskiego (2,2%). Wśród 4 008 osób tworzących próbę ogólnopolską znalazło się 1 280 respondentów (31,9%), w których gospodarstwach domowych były dzieci w wieku do 14 lat. W 1 280 gospodarstwach domowych było łącznie 1 958 dzieci. Najwięcej w takich gospodarstw domowych było z województw: śląskiego (12,6%) i mazowieckiego (11,5%), najmniej z lubuskiego (2,4%) i opolskiego (2,9%).

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 15 Tab. I. Badani w wieku 15-19 lat według wybranych cech demograficznych i społecznych Płeć mężczyzna kobieta Wiek 15-17 lat * Status społecznozawodowy Miejsce zamieszkania Ocena własnej (swojej rodziny) sytuacji materialnej Województwo, w którym mieszka respondent * Osoby urodzone w latach 1991-93. ** Osoby urodzone w latach 1989-90. N = 343 % 51,0 49,0 18-19 lat ** 48,1 51,9 uczeń student pracujący zawodowo bezrobotny wieś miasto do 20 tys. mieszkańców miasto od 21 do 100 tys. mieszkańców miasto od 101 do 500 tys. mieszkańców miasto liczące ponad 500 tys. mieszkańców powodzi mi się bardzo dobrze powodzi mi się raczej dobrze powodzi mi się znośnie, średnio powodzi mi się raczej źle powodzi mi się bardzo źle, jestem w ciężkiej sytuacji materialnej dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie 94,6 2,1 1,7 1,6 43,3 13,7 19,3 15,4 8,3 4,3 30,2 56,8 6,5 2,2 13,9 5,9 6,7 3,0 4,6 8,1 9,3 2,7 5,7 2,7 5,5 12,3 2,2 2,2 11,2 4,0

16 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku Tab. II. Liczba dzieci w wieku do 14 lat Miejsce zamieszkania Ocena własnej (swojej rodziny) sytuacji materialnej Liczba osób w gospodarstwie domowym Województwo, w którym mieszka respondent Gospodarstwa domowe z dziećmi w wieku do 14 lat według wybranych cech jedno dwoje troje czworo pięcioro i więcej wieś miasto do 20 tys. mieszkańców miasto od 21 do 100 tys. mieszkańców miasto od 101 do 500 tys. mieszkańców miasto liczące ponad 500 tys. mieszkańców powodzi mi się bardzo dobrze powodzi mi się raczej dobrze powodzi mi się znośnie, średnio powodzi mi się raczej źle powodzi mi się bardzo źle, jestem w ciężkiej sytuacji materialnej brak danych dwie trzy cztery pięć sześć siedem i więcej dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie N = 1280 % 61,1 29,4 6,4 1,7 1,4 46,3 13,1 19,1 14,5 7,0 0,9 23,1 63,4 10,0 2,5 0,1 3,2 26,6 33,2 18,2 10,8 8,0 9,6 6,6 6,7 2,4 6,2 8,2 11,5 2,9 4,8 3,3 5,7 12,6 4,2 3,4 7,5 4,4

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 17 II. Aktywność turystyczna dzieci 1. Uczestnictwo dzieci w wyjazdach turystycznych w 2007 roku W 2007 roku w wyjazdach turystycznych uczestniczyło 44% dzieci w wieku do 14 lat, czyli o 2 punkty procentowe więcej niż w 2006 roku. Większy odsetek dzieci uczestniczył w krajowych wyjazdach długookresowych, mniejszy w krajowych wyjazdach krótkookresowych. Poziom uczestnictwa dzieci w wyjazdach zagranicznych był o 1 pkt. proc. wyższy (7%) niż w poprzednim roku. Na 5 i więcej dni w kraju wyjechało 32% dzieci, o 1 pkt. proc. więcej niż w roku poprzednim. Na jedno dziecko przypadało średnio 1,4 podróży (w 2006 r. 1,5). Podróż długookresowa obejmowała średnio 9,4 noclegu (w 2006 r. 9,6). Odnosząc wyniki badań do liczby dzieci w wieku do 14 lat (5,9 mln) można oszacować, że w wyjazdach na co najmniej 5 dni uczestniczyło 1,9 mln dzieci. Odbyły one 2,6 mln podróży, podczas których skorzystały z 24,4 mln noclegów 2. W 2007 roku w krajowych wyjazdach krótkookresowych wzięło udział 17% dzieci, o 2 pkt. proc. mniej niż w roku poprzednim. Wyjechało więc 1,0 mln dzieci, każde z nich średnio 3,6 razy (w 2006 r. 2,9)). Wyjazd obejmował średnio 1,5 noclegu (w 2006 r. 1,8). Łączna liczba wszystkich podróży trwających 2-4 dni, w których uczestniczyły dzieci, wyniosła 3,6 mln, a liczba noclegów 5,4 mln. Za granicę wyjechało 7% dzieci czyli 0,4 mln osób (w 2006 r. 6%). Na jedno dziecko przypadło średnio 1,6 podróży (w 2006 r. 1,1), tak więc dzieci odbyły łącznie 650 tys. podróży zagranicznych (w 2006 r. 440 tys.). 2 Dane w tekście przedstawiono w zaokrągleniu do jednego miejsca po przecinku, kolejne obliczenia były dokonywane bez zaokrągleń.

18 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 2. Dynamika uczestnictwa dzieci w wyjazdach turystycznych W latach 2003-2005 spadało uczestnictwo dzieci, zarówno w krajowych wyjazdach długookresowych, jak i krótkookresowych. Mimo jednopunktowego wzrostu udziału dzieci w wyjazdach zagranicznych, w 2005 roku notujemy spadek uczestnictwa w wyjazdach turystycznych ogółem. W 2006 roku notujemy dalszy spadek uczestnictwa dzieci w krajowych wyjazdach długookresowych (najniższy poziom uczestnictwa w całym okresie 2003-2007) i mimo większego odsetka wyjeżdżających w kraju na krótko oraz większego udziału w wyjazdach zagranicznych, obserwujemy kolejny spadek uczestnictwa dzieci w wyjazdach turystycznych ogółem (najniższy poziom uczestnictwa w całym analizowanym okresie). W 2007 roku notujemy jednopunktowy wzrost uczestnictwa dzieci w krajowych wyjazdach długookresowych i kolejny wzrost uczestnictwa w wyjazdach zagranicznych. W rezultacie, mimo spadku odsetka wyjeżdżających w kraju na 2-4 dni, wzrosło uczestnictwo dzieci w wyjazdach turystycznych ogółem do poziomu z roku 2005. Tab. III. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w wyjazdach turystycznych (%) 2003 2004 2005 2006 2007 Wyjazdy turystyczne ogółem 52 46 44 42 44 Krajowe wyjazdy długookresowe 37 33 33 31 32 Krajowe wyjazdy krótkookresowe 24 22 16 19 17 Wyjazdy zagraniczne 4 4 5 6 7 Poziom uczestnictwa dzieci w wyjazdach turystycznych ogółem spadł w omawianym pięcioleciu o 8 pkt. proc., przy spadku uczestnictwa w krajowych wyjazdach długookresowych o 5 pkt., w krajowych wyjazdach krótkookresowych o 7 pkt. i wzroście uczestnictwa w wyjazdach zagranicznych o 3 pkt. proc. W ostatnich pięciu latach poziom uczestnictwa dzieci w wieku do 14 lat w wyjazdach turystycznych był o 2-5 punktów procentowych niższy niż osób od 15 lat wzwyż. W krajowych wyjazdach długookresowych uczestniczył większy odsetek dzieci niż osób w wieku 15 i więcej lat, w krajowych wyjazdach krótkookresowych i zagranicznych mniejszy.

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 19 Rys. 1. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w wyjazdach turystycznych (%) 100 90 80 70 60 50 40 54 52 48 46 47 44 47 42 47 44 30 20 10 0 2003 2004 2005 2006 2007 Dzieci do 14 lat Populacja 15 lat i więcej Rys. 2. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w krajowych wyjazdach długookresowych (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 37 32 33 29 33 29 31 28 32 28 10 0 2003 2004 2005 2006 2007 Dzieci do 14 lat Populacja 15 lat i więcej

20 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku Rys. 3. Uczestnictwo dzieci w wieku do 14 lat w krajowych wyjazdach krótkookresowych (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 31 27 24 23 23 20 10 24 22 16 19 17 0 2003 2004 2005 2006 2007 Dzieci do 14 lat Populacja 15 lat i więcej Po odniesieniu wskaźników uczestnictwa w poszczególnych rodzajach wyjazdów do wielkości populacji dzieci w Polsce w poszczególnych latach (w 2007 r. 5,9 mln), uzyskujemy szacunkowe dane o liczbie dzieci w wieku do 14 lat biorących udział w wyjazdach turystycznych. Tab. IV. Liczba dzieci w wieku do 14 lat uczestniczących w wyjazdach turystycznych (mln) 2003 2004 2005 2006 2007 Wyjazdy turystyczne ogółem 3,6 3,0 2,8 2,6 2,6 Krajowe wyjazdy długookresowe 2,6 2,2 2,1 1,9 1,9 Krajowe wyjazdy krótkookresowe 1,7 1,4 1,0 1,2 1,0 Wyjazdy zagraniczne 0,31 0,28 0,30 0,39 0,42 3. Rodzaje krajowych wyjazdów długookresowych dzieci Długookresowe wyjazdy dzieci cechuje duża różnorodność form. Z badań wynika, że w 2007 roku 57% (wzrost o 14 pkt.) uczestniczących w nich dzieci wyjeżdżało na rodzinne wczasy. Najmniejszy odsetek dzieci z całego okresu 2003-2007 skorzystał z wypoczynku u krewnych (20% spadek o 13 pkt.). W latach 2003-2007 w przybliżeniu co czwarte dziec-

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 21 ko uczestniczące w wyjeździe na co najmniej 5 dni było na koloniach (w 2007 r. 24%). W ostatnim roku spadł odsetek dzieci uczestniczących w wycieczkach szkolnych (do 9%). Tab. V. Uczestnictwo dzieci w krajowych wyjazdach długookresowych według głównych rodzajów wyjazdów (%) 2003 2004 2005 2006 2007 Wczasy z rodziną 38 42 36 43 57 Kolonie 24 27 27 26 24 Wypoczynek u krewnych 38 37 35 33 20 Wycieczki szkolne * 9 5 12 9 Zielone szkoły 6 7 8 7 7 Zimowiska 4 9 4 4 4 Sanatorium, prewentorium * 2 2 1 1 * Brak danych. 4. Organizatorzy kolonii letnich i obozów Tab. VI. Organizatorzy wyjazdów dzieci na kolonie letnie i obozy (%) 2003 2004 2005 2006 2007 Szkoła 31 29 31 33 42 Wyspecjalizowani organizatorzy (biura podróży, PTTK, TKKF itp.) 23 23 20 19 18 Organizacje młodzieżowe 13 16 15 9 15 Organizacje religijne 19 16 15 15 14 Zakład pracy (zw. zawodowe itp. Organizacje) rodziców (opiekunów) 18 23 19 24 11 100% gospodarstwa domowe, z których dzieci wyjeżdżały na kolonie i obozy. Według prowadzonych badań, szkoła utrzymuje główną pozycję wśród organizatorów wyjazdów dzieci na kolonie i obozy, wyraźnie natomiast spadła pod tym względem rola zakładu pracy rodziców. Utrzymuje się wysoka ranga biur podróży i innych wyspecjalizowanych organizatorów, ale spada odsetek gospodarstw domowych, z których dzieci wyjeżdżają za ich pośrednictwem. Na poziomie kilkunastu procent (spośród wysyłających dzieci na kolonie) utrzymuje się odsetek rodzin, z których dzieci wyjeżdżają na kolonie i obozy organizowane przez organizacje młodzieżowe i religijne.

22 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 5. Czynniki różnicujące aktywność turystyczną dzieci Zbadano, w jaki sposób dwa czynniki: miejsce zamieszkania i sytuacja materialna, różnicują uczestnictwo dzieci w wyjazdach turystycznych. Podstawową jednostką analizy było gospodarstwo domowe, w którego skład wchodziły dzieci w wieku do 14 lat. W tabelach VII i VIII przedstawiono odsetki gospodarstw domowych, w których przynajmniej jedno dziecko uczestniczyło w poszczególnych rodzajach wyjazdów. Oba czynniki w bardzo dużym stopniu różnicują poziom uczestnictwa dzieci w wyjazdach turystycznych: im większa miejscowość zamieszkania i im lepsza sytuacja materialna, tym wyższy poziom uczestnictwa w takich wyjazdach. W największym stopniu różnicowane jest uczestnictwo w wyjazdach zagranicznych bardziej przez sytuację materialną niż wielkość miejscowości zamieszkania. Dzieci wyjeżdżały za granicę z prawie dziesięciokrotnie większego odsetka rodzin, którym dobrze się powodzi niż dzieci z rodzin w nie najlepszej sytuacji materialnej i z ponad czterokrotnie większego odsetka rodzin z miast liczących ponad 100 tys. mieszkańców niż z rodzin wiejskich. Sytuacja materialna w większym stopniu niż miejsce zamieszkania różnicuje również uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych, zaś miejsce zamieszkania w krajowych wyjazdach długookresowych. Zarówno wielkość miejscowości zamieszkania jak i sytuacja materialna w podobny sposób różnicują uczestnictwo w wyjazdach krajowych ogółem i w wyjazdach turystycznych ogółem. Z analizowanych zmiennych, w największym stopniu uczestnictwo dzieci w wyjazdach zagranicznych różnicowane jest przez sytuację materialną gospodarstwa domowego, w najmniejszym zaś uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych przez wielkość miejscowości zamieszkania. Tab. VII. Gospodarstwa domowe, w których dzieci uczestniczyły w 2007 roku w wyjazdach turystycznych, według miejsca zamieszkania (%) Miejsce zamieszkania Ogółem wieś miasto do 100 tys. mieszkańców miasto powyżej 100 tys. mieszkańców N = 1280 592 413 275 Wyjazdy turystyczne ogółem 49,7 41,4 51,6 64,9 Krajowe wyjazdy turystyczne 46.6 39,5 47,7 60,3 Wyjazdy zagraniczne 8,6 3,9 10,0 16,4 Krajowe wyjazdy długookresowe 37,4 29,1 39,7 51,6 Krajowe wyjazdy krótkookresowe 19,0 17,6 17,9 23,8 Krajowe wyjazdy na kolonie i obozy 10,4 9,3 9,4 14,4

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 23 Tab. VIII. Gospodarstwa domowe, w których dzieci uczestniczyły w 2007 roku w wyjazdach turystycznych, według sytuacji materialnej (%) Ogółem Sytuacja materialna dobra średnia zła N = 1280 307 812 161 Wyjazdy turystyczne ogółem 49,7 59,6 48,4 37,4 Krajowe wyjazdy turystyczne 46,6 55,8 45,3 36,3 Wyjazdy zagraniczne 8,6 13,7 7,9 1,4 Krajowe wyjazdy długookresowe 37,4 46,9 35,1 30,8 Krajowe wyjazdy krótkookresowe 19,0 22,9 19,2 10,6 Krajowe wyjazdy na kolonie i obozy 10,4 10,5 9,8 13,6 Porównanie przedstawionych wyników badań dotyczących 2007 roku z analogicznymi wynikami z 2006 roku prowadzi do wniosku, że w 2007 roku zarówno wielkość miejscowości zamieszkania, jak i sytuacja materialna rodziny, w większym stopniu różnicuje przede wszystkim uczestnictwo dzieci w wyjazdach zagranicznych, ale również w krajowych wyjazdach krótkookresowych. Z kolei porównanie wyników badań z lat 2007 i 2003 pokazuje, że w 2007 miejsce zamieszkania i sytuacja materialna również w większym stopniu różnicują uczestnictwo dzieci w wyjazdach zagranicznych i krajowych wyjazdach krótkookresowych, a także w wyjazdach turystycznych ogółem. W 2007 roku uczestnictwo dzieci w wyjazdach na kolonie i obozy różnicuje miejsce zamieszkania: dzieci z wiejskich gospodarstw domowych uczestniczyły podobnie często jak dzieci z miast liczących do 100 tys. mieszkańców, ale ponad 1,5-krotnie rzadziej w porównaniu z dziećmi z większych miast. Zróżnicowanie to było mniejsze niż w latach 2003-2006. W 2007 roku dzieci z rodzin będących w nie najlepszej sytuacji materialnej częściej wyjeżdżały na kolonie i obozy niż dzieci z rodzin dobrze i średnio sytuowanych. W 2006 roku poziom uczestnictwa dzieci w takich wyjazdach był podobny niezależnie od sytuacji materialnej gospodarstwa domowego. W latach 2003-2005 najczęściej wyjeżdżały dzieci z rodzin dobrze sytuowanych. W 2007 roku wyjazdy na wczasy z rodziną i wyjazdy w odwiedziny do krewnych lub znajomych na co najmniej 5 dni były tym częstsze im większa miejscowość zamieszkania i im lepsza sytuacja materialna. W odniesieniu do wyjazdów na wczasy podobnie było w latach 2003-2006. Uczestnictwo dzieci w wyjazdach do rodziny było zróżnicowane. W latach 2003-2004 częściej wyjeżdżały dzieci z rodzin gorzej sytuowanych niż z rodzin w średniej i dobrej sytuacji materialnej, w latach 2005-2006 najczęściej z rodzin średniozamożnych. W 2003 roku częściej wyjeżdżały dzieci z rodzin wiejskich i miast powyżej 100 tys. mieszkańców niż mniejszych miast, w 2004 roku częściej z obu wyróżnionych typów miast niż

24 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku ze środowisk wiejskich. W 2005 i 2006 roku, podobnie jak w 2007, większa miejscowość zamieszkania łączyła się z częstszymi wyjazdami do rodziny. W 2007 roku obserwujemy mniejsze zróżnicowanie uczestnictwa dzieci w wyjazdach rodzinnych na wczasy w zależności od miejsca zamieszkania i sytuacji materialnej rodziny niż w latach 2003-2006.

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 25 III. Aktywność turystyczna młodzieży 1. Dynamika uczestnictwa w turystyce Młodzież w wieku 15-19 lat jest kategorią wiekową, która charakteryzuje się najwyższym wskaźnikiem uczestnictwa w wyjazdach turystycznych. W 2003 roku był on o 21 punktów procentowych wyższy niż wskaźnik uczestnictwa ogółu Polaków. W 2004 roku różnica ta zmalała do 14 pkt. proc. i utrzymała się w 2005, aby w kolejnych dwóch latach wzrosnąć, w 2007 do 20%. W 2003 roku notujemy najwyższy z całego okresu 2003-2007 poziom uczestnictwa młodzieży w turystyce (uwzględniając wszystkie rodzaje wyjazdów): 75%. Uczestnictwo w wyjazdach krajowych zarówno długookresowych (56%), jak i krótkookresowych (42%), uzyskało wtedy najwyższe wskaźniki w omawianym okresie. W 2004 roku nastąpił gwałtowny spadek uczestnictwa młodzieży w wyjazdach turystycznych: o 13 pkt. proc. (w całej populacji Polaków o 6 pkt.). Złożył się na to spadek uczestnictwa w obu rodzajach wyjazdów krajowych: o 14 pkt. w wyjazdach długookresowych (do 42%) i o 9 pkt. w krótkookresowych (do 33%). Wskaźnik uczestnictwa w wyjazdach zagranicznych (14%) utrzymał poziom z poprzedniego roku. W 2005 roku nastąpił jednopunktowy spadek uczestnictwa młodzieży w wyjazdach turystycznych ogółem, podobnie jak w odniesieniu do całej populacji Polaków. Osoby w wieku 15 i więcej lat rzadziej wyjeżdżały w kraju na 2-4 dni (spadek uczestnictwa o 9 pkt. w porównaniu z rokiem poprzednim) i za granicę (spadek o 2 pkt.), częściej zaś podróżowały w kraju na 5 i więcej dni (wzrost o 4 pkt.). W latach 2006-2007 obserwujemy wzrost uczestnictwa młodzieży w wyjazdach turystycznych ogółem, głównie dzięki większemu odsetkowi wyjeżdżających za granicę o 4 pkt. proc. rocznie. W 2006 roku uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych również wzrosło, aby w następnym roku utrzymać się na tym samym poziomie. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych wykazało w tym okresie tendencję spadkową. W 2007 roku uczestnictwo młodzieży w wyjazdach turystycznych wynosiło 67%, co oznacza, że dwie trzecie mieszkańców Polski w wieku 15-19 lat co najmniej raz wyjechało poza miejsce stałego zamieszkania, korzystając podczas podróży co najmniej z jednego noclegu. Oznacza to również, że jedna trzecia młodzieży nie wyjechała nigdzie na dłużej niż jeden dzień. W krajowych wyjazdach długookresowych uczestniczyło 42% młodzieży, w krajowych wyjazdach krótkookresowych 32%. Wskaźnik uczestnictwa osób w wieku 15-19 lat w wyjazdach turystycznych (połączonych co najmniej z jednym noclegiem) na terenie kraju wyniósł 56% (w 2006 r. 57%). W wyjazdach zagranicznych (co najmniej z jednym noclegiem w innym kra-

26 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku ju) uczestniczyło 20%. Należy zaznaczyć, że w 2007 roku wskaźniki uczestnictwa całego społeczeństwa polskiego w wyjazdach turystycznych ogółem i w obu rodzajach wyjazdów krajowych były podobne jak w roku 2006, w wyjazdach zagranicznych o 1 pkt. proc. wyższy. Rys. 4. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w wyjazdach turystycznych (%) 100 90 80 75 70 62 61 63 67 60 50 40 54 48 47 47 47 30 20 10 0 2003 2004 2005 2006 2007 Młodzież 15-19 lat Populacja 15 i więcej lat 100 Rys. 5. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w krajowych wyjazdach długookresowych (%) 90 80 70 60 56 50 42 46 44 42 40 30 20 32 29 29 28 28 10 0 2003 2004 2005 2006 2007 Młodzież 15-19 lat Populacja 15 i więcej lat

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 27 Rys. 6. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w krajowych wyjazdach krótkookresowych (%) 100 90 80 70 60 50 42 40 33 32 32 30 20 31 27 24 24 23 23 10 0 2003 2004 2005 2006 2007 Młodzież 15-19 lat Populacja 15 i więcej lat Rys. 7. Uczestnictwo młodzieży w wieku 15-19 lat w wyjazdach zagranicznych (%) 25 20 20 16 15 14 14 12 14 15 10 11 12 12 5 0 2003 2004 2005 2006 2007 Młodzież 15-19 lat Populacja 15 i więcej lat

28 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku Po odniesieniu wskaźników uczestnictwa w poszczególnych rodzajach wyjazdów do wielkości populacji młodzieży w Polsce (w 2007 r. 2,7 mln) uzyskujemy szacunkowe dane o liczbie osób w wieku 15-19 lat biorących udział w wyjazdach turystycznych. Tab. IX. Liczba osób w wieku 15-19 lat uczestniczących w wyjazdach turystycznych (mln) 2003 2004 2005 2006 2007 Wyjazdy turystyczne ogółem 2,3 1,9 1,8 1,8 1,8 Krajowe wyjazdy długookresowe 1,7 1,3 1,4 1,2 1,1 Krajowe wyjazdy krótkookresowe 1,3 1,0 0,7 0,9 0,9 Wyjazdy zagraniczne 0,40 0,40 0,0 0,45 0,55 2. Przyczyny nieuczestniczenia młodzieży w wyjazdach turystycznych W 2007 roku prawie połowa młodzieży (47% 1,3 mln osób) nie uczestniczyła ani w krajowym, ani w zagranicznym wyjeździe trwającym 5 dni lub dłuższym (w 2006 r. 51%; 1,4 mln osób). Jako przyczynę najczęściej wskazywano względy ekonomiczne (55% spadek). Zwraca uwagę inna przyczyna: 16% respondentów (wzrost) w wieku 15-19 lat, którzy nie wyjeżdżali, stwierdziło, że nie mieli ochoty, nie jest im to potrzebne. Często też młodzież mówiła, że nie miała dokąd pojechać, nie miał jej kto zorganizować wypoczynku (13% spadek). Tab. X. Przyczyny nieuczestniczenia młodzieży w długookresowych wyjazdach turystycznych w latach 2005-2007 (%) Przyczyny 2005 2006 2007 1. Ze względu na poziom zamożności nie stać mnie na taki wyjazd 64 58 55 2. Nie miałem ochoty, nie jest mi to potrzebne 9 12 16 3. Nie miałem dokąd wyjechać, nie miał mi kto zorganizować wypoczynku 14 15 13 4. Zrezygnowałem z wyjazdu w związku z dużymi wydatkami (kupno samochodu, mieszkania, budowa domu, duży remont itp.) 2 2 4 5. Nie wyjechałem ze względu na prace domowe, np. remont, porządki 4 1 3 6. Wykorzystałem urlop na dodatkową pracę zarobkową - 2 3 7. Nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki - - 2 8. Z przyczyn związanych z pracą zawodową 4 1-9. Nie mogłem zostawić gospodarstwa rolnego bez nadzoru 1 3-10. Nie wyjechałem ze względu na swoją chorobę 1 4-11. Inna przyczyna 1 2 4

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 29 3. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych 3.1. Poziom uczestnictwa W 2007 roku w wyjazdach długookresowych uczestniczyło 42% mieszkańców Polski w wieku 15-19 lat (o 2 pkt. proc. mniej niż w 2006 r.). Na jedną osobę przypadało średnio 1,7 podróży (w 2006 r. 1,8). Jedna podróż obejmowała średnio 10,7 noclegu (w 2006 r. 10,5). Osoby w wieku 15-19 lat (1,1 mln uczestniczących) odbyły 1,9 mln podróży (w 2006 r. 2,2 mln), podczas których skorzystały z 20,3 mln noclegów (spadek o 12,1%). Uczestnictwo młodzieży w wyjazdach długookresowych jest różnicowane przez płeć i wiek, ale najbardziej przez sytuację materialną 3. Na 5 i więcej dni wyjeżdżał większy odsetek dziewcząt (44%) niż chłopców (39%), osób w wieku 18-19 lat (44%) niż w wieku 15-17 lat (39%). W grupie osób oceniających swoją sytuację materialną jako dobrą uczestnictwo w wyjazdach długookresowych było 2,5-krotnie częstsze (49%) niż wśród osób oceniających ją jako złą (20%). U osób, które uznały, że powodzi im się średnio, wskaźnik uczestnictwa (40%) był nieco niższy od poziomu uczestnictwa całej populacji młodzieży (42%). W latach 2003-2006, im większa miejscowość zamieszkania, tym większy był udział młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych. W 2007 roku młodzież z miast do 100 tys. mieszkańców częściej (49%) niż z dużych miast (40%) i ze wsi (37%) wyjeżdżała w kraju na 5 i więcej dni 4. Znacznie mniejszy niż rok wcześniej odsetek młodzieży z miast liczących ponad 100 tys. osób uczestniczył w krajowych wyjazdach długookresowych (spadek o 24 pkt. proc.) i znacznie większy odsetek uczestniczył w wyjazdach zagranicznych (wzrost o 10 pkt.). W odniesieniu do młodzieży z mniejszych miejscowości obserwujemy niewielkie zmiany. 3.2. Cele wyjazdów W odniesieniu do krajowych wyjazdów długookresowych najczęściej wymieniany przez młodzież był cel turystyczno-wypoczynkowy (70%), następnie odwiedziny u krewnych lub znajomych (25%) oraz cel służbowy (2%) i religijny (1%). Młodzież rzadziej wyjeżdżała w celach turystyczno-wypoczynkowych, zdrowotnych i służbowych niż ogół populacji Polaków, częściej w odwiedziny. W porównaniu z poprzednim rokiem obserwujemy większy odsetek wyjeżdżających w celach turystyczno-wypoczynkowych (o 13 pkt.) oraz mniejszy wyjeżdżających w odwiedziny (o 12 pkt.), w celach religijnych (o 3 pkt.) i służbowych (o 2 pkt.). W latach 2003-2005 odsetek młodzieży wyjeżdżającej na 5 i więcej dni w celach typowo turystycznych utrzymywał się na podobnym poziomie. W 2006 roku nastąpił znaczny spadek, a w kolejnym roku znaczny wzrost. W latach 2003-2006 systematycznie wzrastał odsetek młodzieży wyjeżdżającej na 5 i więcej 3 Odpowiednie tabele zawiera Aneks tabelaryczny zamieszczony na końcu opracowania. W tekście odsetki zaokrąglono do liczb całkowitych. 4 Dla najmniejszych miast (do 20 tys. mieszkańców) wynosił 54%, dla średnich (20-100 tys.) 45%, dla większych (100-500 tys.) 50%, a dla największych (powyżej 500 tys.) 22%.

30 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku dni w odwiedziny do krewnych lub znajomych, a w 2007 roku nastąpił znaczny spadek. Przedstawione zmiany, jakie zaszły w ostatnim roku, pokrywają się z tendencją, jaką zaobserwowano w odniesieniu do całej populacji Polaków. Rys. 8. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według głównych celów (%) Turystyczno-wypoczynkowy 70,0 Odwiedziny 25,4 Służbowy 2,3 Religijny 1,3 Zdrowotny 0,0 Inny 9,2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Rys. 9. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2003-2007 według głównych celów (%) 100 90 80 70 64 66 65 70 60 57 50 40 30 20 26 31 32 37 25 10 0 2003 2004 2005 2006 2007 Cel turystyczno-wypoczynkowy Odwiedziny

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 31 Turystyczno-wypoczynkowy cel wyjazdów był najczęściej wymieniany przez młodzież zamieszkałą w największych miastach (83%) oraz określającą swoją sytuację materialną jako średnią (75%), najrzadziej zaś przez młodzież w nie najlepszej sytuacji materialnej (43%). Chłopcy częściej (83%) uczestniczyli w wyjazdach turystyczno-wypoczynkowych niż dziewczęta (58%); częściej starsza młodzież, w wieku 18-19 lat (82%), niż młodsza (56%). Z kolei odwiedziny u krewnych lub znajomych jako główny cel wyjazdów długookresowych najczęściej wymieniały osoby w dobrej sytuacji materialnej (37%) oraz z największych miast (32%); częściej dziewczęta (32%) i młodsza część młodzieży (34%), niż chłopcy (19%) i starsza młodzież (19%). Obserwujemy związek między wielkością miejscowości zamieszkania a uczestnictwem w wyjazdach na 5 i więcej dni w celach typowo turystycznych i w odwiedziny do krewnych lub znajomych: im większa miejscowość zamieszkania, tym częstszy udział w takich wyjazdach. 3.3. Formy organizacyjne Młodzież wyjeżdżająca na co najmniej 5 dni najczęściej uczestniczy w wyjazdach organizowanych samodzielnie (67%). W ciągu ostatniego roku notujemy spadek o 10 pkt. proc. Również rzadziej niż rok wcześniej (spadek o 2 pkt.) korzystano z usług biur podróży (5% najniższy odsetek z całego okresu 2003-2007). Częściej wyjeżdżano na wczasy i inne imprezy turystyczne organizowane przez zakłady pracy, szkoły, organizacje społeczne: 38% (wzrost o 14 pkt. proc.) najwyższy odsetek z całego analizowanego okresu. Rys. 10. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według form organizacyjnych (%) Samodzielnie 67,4 Zakład pracy, szkoła 37,7 Biuro podróży 5,0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 W pięcioleciu 2003-2007, co drugi rok obserwujemy wzrost zainteresowania młodzieży zorganizowanymi formami wyjazdów. W latach 2003, 2005 i 2007 zwiększał się odsetek uczestniczących w wyjazdach organizowanych przez szkoły, zakłady pracy, organizacje społeczne, w latach 2003 i 2005 zwiększał się również odsetek korzystających z oferty biur podróży. W latach 2004 i 2006 młodzież częściej uczestniczyła w wyjazdach organizowanych we własnym zakresie.

32 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku W porównaniu z całą populacją Polaków, młodzież częściej korzysta z form zorganizowanych przez szkoły, zakłady, pracy, organizacje społeczne i rzadziej uczestniczy w wyjazdach organizowanych samodzielnie (odsetek wyjeżdżających bez udziału pośredników mniejszy o 16 pkt.) i przez biura podróży (o 1 pkt.). Rys. 11. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych według form organizacyjnych w latach 2003-2007 (%) 100 90 80 70 66 73 69 77 67 60 50 40 30 29 25 30 24 38 20 10 10 7 14 7 5 0 2003 2004 2005 2006 2007 Samodzielnie Zakład pracy, szkoła Biuro podróży W wyjazdach organizowanych przez biura podróży częściej uczestniczyły dziewczęta (8%) niż chłopcy, podobnie często starsza część młodzieży, w wieku 18-19 lat, jak młodsza, częściej młodzież zamieszkała w miastach liczących do 100 tys. mieszkańców (10%) niż z innych miejscowości. Z kolei w wyjazdach organizowanych przez zakłady pracy, szkoły i organizacje społeczne najczęściej uczestniczyły osoby zamieszkałe na terenach wiejskich (49%), osoby w wieku 15-17 lat (43%), chłopcy (42%) oraz osoby z rodzin średnio zamożnych (42%). W wyjazdach organizowanych samodzielnie najczęściej uczestniczyła młodzież zamieszkała w miastach (w dużych 76%, w pozostałych 72%), z rodzin w dobrej (70%) i średniej (69%) sytuacji materialnej, osoby w wieku 18-19 lat (72%) oraz dziewczęta (70%).

Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku 33 3.4. Rodzaje zakwaterowania Podczas podróży długookresowych ponad jedna trzecia młodzieży (35% najniższy odsetek z całego okresu 2003-2007) korzystała z noclegów u krewnych lub znajomych (w 2006 r. 46%), w tym 19% u rodziny lub znajomych na wsi i 16% w mieście. Z typowej bazy turystycznej najczęściej wykorzystywane były pensjonaty (18%) i ośrodki wczasowe (18%) najwyższe odsetki z całego analizowanego okresu. Znacznie spadła popularność wyjazdów pod namiot (9% najniższy odsetek w latach 2003-2007). Rys. 12. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w 2007 roku według rodzajów zakwaterowania (%) Mieszkanie krewnych (znajomych) 34,8 Pensjonat Ośrodek wczasowy 18,0 17,6 Pokoje gościnne Hotel, motel Namiot, przyczepa kempingowa Domek kempingowy Dom wycieczkowy, schronisko 10,0 9,5 8,8 6,8 6,4 Domek letniskowy na działce Sanatorium Inne 1,2 0,0 4,2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Młodzież częściej niż ogół Polaków korzystała w 2007 roku z noclegów u rodziny, w namiotach, domkach kempingowych, ośrodkach wczasowych, domach wycieczkowych i schroniskach, rzadziej zaś z pokoi gościnnych i sanatoriów. Rzadziej również wyjeżdżała do domku letniskowego na działce. Z mieszkań krewnych lub znajomych najczęściej korzystała młodzież zamieszkała w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców (44%), młodzież w dobrej sytuacji materialnej (40%), dziewczęta (38%) i osoby w wieku 15-17 lat (38%). Z kempingu (namiot, przyczepa, domek kempingowy) najczęściej korzystali chłopcy (26%), młodzież z rodzin średnio sytuowanych

34 Jerzy Łaciak: Aktywność turystyczna dzieci i młodzieży w 2007 roku (24%), zamieszkałych na wsi (19%) oraz osoby w wieku 18-19 lat (18%); z innych turystycznych obiektów noclegowych 5 młodzież z dużych miast (69%) oraz w wieku 18-19 lat (57%). Tab. XI. Uczestnictwo młodzieży w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2003-2007 według głównych rodzajów zakwaterowania (%) Rodzaj zakwaterowania 2003 2004 2005 2006 2007 Mieszkanie krewnych lub znajomych 38 45 45 45 35 Ośrodek (dom) wczasowy 13 12 13 13 18 Pensjonat 16 8 16 10 18 Hotel, motel 4 6 5 10 10 Pokoje gościnne 13 6 6 4 10 Namiot, przyczepa kempingowa 20 12 20 13 9 3.5. Terminy wyjazdów W 2007 roku 91% uczestników krajowych wyjazdów długookresowych w wieku 15-19 lat wyjechało w lecie (podobnie jak w 2006 r.), 16% w zimie (wzrost o 2 pkt. proc.). W pozostałych porach roku wyjeżdżało 4-7% młodzieży. Obserwujemy bardzo wyraźną koncentrację aktywności turystycznej młodzieży w okresie wakacji (od 89% uczestniczących w wyjazdach na 5 i więcej dni w 2005 roku do 98% w 2004). Okres zimowy zarysowuje się jako drugi wyróżniający się sezon dla turystyki młodzieżowej (od 11% uczestniczących w wyjazdach długookresowych w 2005 roku do 17% w 2003). Młodsza część młodzieży (15-17 lat) częściej niż starsza wyjeżdżała zimą i wiosną. Chłopcy częściej niż dziewczęta uczestniczyli w wyjazdach długookresowych jesienią. Zimą i wiosną najczęściej wyjeżdżała młodzież z miast liczących ponad 100 tys. mieszkańców i z rodzin dobrze sytuowanych, latem z miast do 100 tys. mieszkańców i z rodzin dobrze sytuowanych, jesienią z miast do 100 tys. mieszkańców i rodzin w nie najlepszej sytuacji materialnej. 5 Wszystkie turystyczne obiekty noclegowe oprócz kempingów i pól biwakowych, tzn. hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, schroniska, ośrodki wczasowe, kwatery prywatne.