Mały Człowiek wiele może Polski Cukier dzieciom >16

Nr 11(16)/13 Mały Człowiek wiele może Polski Cukier dzieciom >16 Aktualności: Młyny w Stoisławiu - nowa firma w grupie KSC S.A. Po stronie Plantatora: Dzień Pola Krajowej Spółki Cukrowej S.A. >8 >22 Po godzinach: 1200 mil z kapitanem Romanem Paszke >38

>16 >8 >22 Nr 11(16)/13 >38 AKTUALNOŚCI Szanowni Państwo, Już wkrótce Komisja Europejska ogłosi decyzje dotyczące Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014-2020, które są niezwykle istotne dla przyszłości naszej firmy i w sposób zasadniczy wpłyną na funkcjonowanie KSC S.A. Wówczas bowiem dowiemy się, kiedy zostanie zniesione limitowanie produkcji cukru w Unii Europejskiej. Scenariuszy jest kilka najbardziej prawdopodobne zakładają utrzymanie kwotowania do 2017 lub 2020 roku, za czym obstaje polski Rząd. Niezależnie jednak od tej decyzji Krajowa Spółka Cukrowa S.A. musi się rozwijać, budować drugą gałąź swojej działalności, nadal podnosić swoją konkurencyjność na rynku polskim i europejskim. Dlatego też Zarząd Spółki podjął decyzję o zakupie większościowego udziału akcji w Przedsiębiorstwie Zbożowo-Młynarskim PZZ Stoisław. Dzięki temu, nasza grupa wzbogaciła się nie tylko o największy w Polsce elewator i nowoczesny kompleks młynów, ale przede wszystkim o pięćdziesięcioletnią tradycję i doświadczenie w branży zbożowo-młynarskiej. Dywersyfikacja działalności naszej Grupy, której elementem jest zakup akcji PZZ Stoisław, pozwoli na osiąganie sukcesów w obliczu zmieniających się warunków na rynkach europejskich i światowych. Drugim elementem, który będzie mieć znaczący wpływ na podnoszenie naszej konkurencyjności i poprawę wyników finansowych jest wdrożenie nowoczesnego systemu zarządzania produkcją, tzw. Lean Manufacturing. Pilotażowe wdrożenie, które już przyniosło dobre rezultaty objęło oddziały w Kruszwicy, Nakle (pakownie) oraz w Malborku (stacja krajalnic i warsztat pomp). Wkrótce, po ocenie całościowych osiągniętych efektów w tych oddziałach i obszarach, zostanie opracowany plan wdrożenia we wszystkich oddziałach Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Marek Dereziński Prezes Zarządu KSC S.A. Spis treści: PRYWATYZACJA 3 Oświadczenie Ministerstwa Skarbu Państwa w sprawie prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Rozmowa z panem Krzysztofem Nyklem, Prezesem Rady Związków Plantatora Buraka Cukrowego przy Krajowej Spółce Cukrowej S.A. 4 Rozmowa z panem Stanisławem Lubasiem, Przewodniczącym NSZZ Solidarność Krajowej Spółki Cukrowej S.A. AKTUALNOŚCI 7 Biuro w Warszawie zmieniło siedzibę Zmiany w programie dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego Krajowa Spółka Cukrowa S.A. w czołówce rankingów gospodarczych Pracowniczy Program Emerytalny na finiszu 8 Młyny w Stoisławiu - nowa firma w grupie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. 9 Lean manufacturing w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. 10 PZU wspiera Krajową Spółkę Cukrową S.A. Nowa strona internetowa Pszczółki 12 Cukrownia Werbkowice obchodzi 50-lecie! Zdjęcie Pracowników Oddziału Cukrowni Kluczewo Stadion w Werbkowicach otwarty 14 Letnie kampanie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. 15 Mistrzostwa Polski Cukrowników w Tenisie Ziemnym 16 Polski Cukier dzieciom 18 XX Ogólnopolski Halowy Turniej Piłki Nożnej Cukrowników 19 XIX Ogólnopolski Cukrowniczy Bieg Uliczny PO STRONIE PLANTATORA 20 Krajowa Spółka Cukrowa S.A. przygotowuje się do kampanii cukrowniczej 2013/ 2014 21 Nowe Punkty Sprzedaży Detalicznej w KSC S.A. 22 Dzień Pola 2013 25 Chwościk buraka czy można z nim wygrać? 28 Rizoktonioza - projekt IHAR-PIB 32 Przebieg akcji siewnej 2013 i stany plantacji buraków cukrowych 35 Kolejny rok współpracy PO GODZINACH 38 Rejs z kapitanem Paszke 39 Gotuj z Jankiem Moje słodkie podróże małe i duże Mały Człowiek wiele może Polski Cukier dzieciom WYDAWCA: Krajowa Spółka Cukrowa Spółka Akcyjna, ul. Kraszewskiego 40, 87-100 Toruń REDAKCJA: ul. Kraszewskiego 40, 87-100 Toruń; DZIAŁY REDAKCYJNE: Surowiec Dariusz Grzenkowitz; Centrala Monika Ziółkowska, Anna Romanowska, Barbara Jarząbek, Zofia Kreft; WSPÓŁPRACA: Olimpia Janiszewska, Magdalena Skalska, Zdzisław Salus, Lech Jonatowski, Marek Ciborowski, Andrzej Frąszczak, Mirosław Domagała, Michał Michalak; NADZÓR MERYTORYCZNY: Prezes Zarządu KSC S.A. Marek Dereziński, Surowiec Dyrektor Artur Majewski, Technika Dyrektor Hubert Fabianowicz; STALI WSPÓŁPRACOWNICY: dr hab. Jacek Piszczek PROJEKT MAKIETY: Krzysztof Seyfried, Piotr Bujnowski one*line studio; SKŁAD I DTP: one*line studio, www.oneline.pl; DRUK: Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, ul. Modra 23, 87-807 Włocławek Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów i zmiany ich tytułów, nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. Wydawca zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów opublikowanych w kwartalniku Polski Cukier. Pismo Krajowej Spółki Cukrowej S.A. jest zabronione. ISSN: 2082 3789, nakład: 20.000 egz. Aktualności: Młyny w Stoisławiu - nowa firma w grupie KSC S.A. Po stronie Plantatora: Dzień Pola Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Po godzinach: 1200 mil z kapitanem Romanem Paszke 2

Zamknięcie procesu prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. PRYWATYZACJA Oświadczenie Ministerstwa Skarbu Państwa w sprawie prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Ministerstwo Skarbu Państwa zdecydowało o zamknięciu procesu prywatyzacji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w dotychczasowej formule. Powodem tej decyzji były przede wszystkim kwestie związane z ewentualnymi zmianami zakresu regulacji unijnego rynku cukru po 2015 roku, co może mieć wpływ na wartość spółki. Ponadto, mimo wprowadzenia przez MSP maksymalnej liczby zabezpieczeń przed kupnem akcji przez nieuprawnione osoby, do resortu nadal docierały informacje o możliwości wystąpienia takiego ryzyka w przyszłości. Plantatorzy sygnalizowali również, że w ich ocenie zaproponowana przez Ministerstwo cena akcji jest zbyt wysoka i uniemożliwi pełną prywatyzację. Spółka realizuje strategię dywersyfikacji dotychczasowej działalności i budowy koncernu rolno-spożywczego. Przemysł cukierniczy ma niebagatelne znaczenie dla sektora rolno-spożywczego, a zachwianie rynku może wpłynąć na ceny produktów zawierających cukier. Biorąc pod uwagę wszystkie te okoliczności oraz interes uprawnionych plantatorów i pracowników, MSP rozważy zaliczenie spółki do grupy podmiotów o istotnym znaczeniu dla Skarbu Państwa. Rozmowa z panem Krzysztofem Nyklem, Prezesem Rady Związków Plantatora Buraka Cukrowego przy Krajowej Spółce Cukrowej S.A. Panie Prezesie, 22 kwietnia miał miejsce protest, którego jednym z organizatorów była Rada Związków Plantatora Buraka Cukrowego. Z jakimi konkretnie postulatami Państwo wystąpiliście? Po pierwsze chciałbym serdecznie podziękować plantatorom za liczny udział w proteście, w którym wzięło udział ponad tysiąc osób, reprezentujących wszystkie rejony kontraktacji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. I, co warto podkreślić, w okresie intensywnych i naglących prac polowych. Niezwykle budująca była również życzliwość, z jaką jako protestujący spotkaliśmy się ze strony mieszkańców Warszawy, którzy niejednokrotnie do nas dołączali. Co do samego protestu miał on na celu przede wszystkim przyspieszenie procesu prywatyzacji. Wystąpiliśmy z postulatami obrony modelu plantatorsko-pracowniczego, który jest jedynym gwarantem tego, że Spółka pozostanie w polskich rękach i będzie mogła nadal się rozwijać. Dlaczego decyzja Ministerstwa Skarbu Państwa o zamknięciu procesu prywatyzacji KSC S.A. spotkała się z tak dużym oporem plantatorów? Ustawa, która zakładała zbycie akcji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. na rzecz plantatorów i pracowników Spółki została przyjęta ponad 10 lat temu. Do tej pory żaden rząd nie zrealizował postanowień tej ustawy. W momencie, kiedy wydawało się, że uda się w końcu ją zrealizować, Ministerstwo Skarbu Państwa nagle poinformowało o zamknięciu procesu prywatyzacji i rozważa zaliczenie Spółki do grona podmiotów o istotnym znaczeniu dla Skarbu Państwa. Decyzja ta jest dla nas zupełnie niezrozumiała, tym bardziej, że stoi w jawnej sprzeczności z postanowieniami ustawy sprzed 10 lat. Nasze wzburzenie nie powinno dziwić, bo my, plantatorzy, ale również pracownicy Spółki, nadal jesteśmy gotowi do zakupu akcji Krajowej Spółki Cukrowej S.A. i żądamy, aby nasz rząd traktował nas z należytą powagą i szacunkiem, nie tylko jako inwestorów, ale przede wszystkim obywateli państwa polskiego. Czy planowane zmiany w europejskich regulacjach rynku cukru nie odstraszają plantatorów przed zakupem akcji KSC S.A.? Zarówno plantatorzy, jak i pracownicy Krajowej Spółki Cukrowej S.A. czujemy się odpowiedzialni za naszą Spółkę i jej przyszłość. Dlatego, mimo zapowiedzianych zmian, nadal wiążemy swoją przyszłość ze Spółką. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. potrzebuje gwarancji dostawy buraków cukrowych, a to zapewnić mogą jedynie plantatorzy będący jej właścicielami. Z pełną odpowiedzialnością chcemy uczestniczyć w rozwoju tej Spółki i zachować uprawę buraka cukrowego w Polsce. Zdjęcie udostępnił Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego POLSKI CUKIER 11(16)/13 3

PRYWATYZACJA Zdjęcie udostępnił Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego Rozmowa z panem Stanisławem Lubasiem, Przewodniczącym NSZZ Solidarność Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Panie przewodniczący, związki zawodowe pracowników i plantatorów buraka cukrowego przeprowadziły akcję protestacyjną w Warszawie, domagając się zakończenia prywatyzacji KSC S.A. Czy możemy poznać efekty tego protestu? Akcję protestacyjną w Warszawie można zaliczyć do bardzo udanych pod względem organizacyjnym. Wzięło w niej udział około 2000 osób, w tym wielu plantatorów buraka cukrowego. Akcja przebiegała spokojnie. Rozpoczęliśmy od wizyty w Ministerstwie Skarbu Państwa gdzie przyjął nas wiceminister, pan Tomasz Lenkiewicz, który przez wiele miesięcy wspólnie z nami pracował nad koncepcją prywatyzacji. W te prace włożył wiele serca i wysiłku, za co jestem mu niezmiernie wdzięczny. Pan minister stwierdził, że resort Skarbu Państwa zrobił wszystko, co w jego mocy, aby prywatyzacja plantatorsko-pracownicza się udała. Przygotowane zostały wszystkie niezbędne dokumenty na posiedzenie Rady Ministrów, które nie zostały jednak przez nią rozpatrzone. W dalszej kolejności udaliśmy się pod Sejm, gdzie przekazaliśmy stosowną petycję do Marszałek Sejmu, którą w jej zastępstwie przyjął od nas Jako związki zawodowe będziemy zdecydowanie bronić koncepcji plantatorsko-pracowniczej i nie zgodzimy się na zmianę obowiązującej ustawy i prywatyzację poprzez giełdę lub inny sposób umożliwiający wejście osób bądź koncernów zagranicznych. urzędnik Kancelarii Sejmu. Następnie udaliśmy się pod Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, gdzie ponownie przyjął nas wiceminister Tomasz Lenkiewicz, który powtórzył to, co wcześniej miał do powiedzenia. W czasie demonstracji uczestnicy wznosili okrzyki świadczące o tym, że chcą być właścicielami Polskiego Cukru, ale brak decyzji rządu w tej sprawie im to uniemożliwia. Wydaje się, że rząd polski od kilku miesięcy wiedział, że potrzeby budżetu państwa są ważniejsze niż interesy grupy obywateli chcących kupić spółkę 2,5 drożej niż zrobiły to koncerny niemieckie, które posiadają 60 % rynku cukru w Polsce. Poprzez brak decyzji w tej sprawie do Skarbu Państwa wpłynęła dywidenda w wysokości ok. 450 mln zł, ale utracona została szansa na uczciwą, jedyną w swoim rodzaju prywatyzację z udziałem plantatorów i pracowników. Jak pan w takiej sytuacji widzi przyszłość Krajowej Spółki Cukrowej S.A.? Na to pytanie będzie musiał odpowiedzieć nowy Minister Skarbu Państwa, którego wcześniej miałem okazję poznać jako człowieka, który z pewnością będzie chciał dalszego rozwoju naszej Spółki. Sytuacja jest określona, gdyż to w dalszym ciągu plantatorzy i pracownicy na mocy ustawy sejmowej są jedynymi uprawnionymi do nabywania jej akcji. KSC S.A. ma się dobrze, rozwija się harmonijnie, stosunki między pracownikami i plantatorami a Zarządem układają się właściwie, a więc skazana jest na sukces. W chwili obecnej musimy na spokojnie przeanalizować sytuację i wspólnie z ministerstwem podjąć odpowiednie decyzje. Moim zdaniem, żeby powrócić do tematu prywatyzacji konieczne jest uwzględnienie w cenie akcji dywidendy, która wynosi w sumie ok. 1 mld zł i którą Skarb Państwa już pobrał. Wtedy cena akcji wyniesie ok. 1 zł. Jeżeli uwzględni się zagrożenia wynikające z przygotowywanych przez Unię Europejską regulacji rynku cukru, wówczas cena ta będzie jeszcze niższa i wtedy możemy mówić o właściwej prywatyzacji. Niezależnie od tego jako związki zawodowe będziemy zdecydowanie bronić koncepcji plantatorsko-pracowniczej i nie zgodzimy się na zmianę obowiązującej ustawy i prywatyzację poprzez giełdę lub inny sposób umożliwiający wejście osób bądź koncernów zagranicznych. Spółka, której powstanie i rozwój tyle nas kosztowały, wcześniej czy później musi być nasza. Ostatnio wiele się mówi o tym, że Spółka ma pozostać w rękach Skarbu Państwa i jako Spółka strategiczna dla jego interesów nie podlegać prywatyzacji. Czy to dobre rozwiązanie? Taka koncepcja wydaje się być rozsądną. W oparciu o KSC S.A. można zbudować potężny koncern spożywczy, Skarb Państwa może aportem wnosić kolejne Spółki branży rolno-spożywczej do naszej grupy, zwracając w ten sposób fundusze, które pobrał w postaci dywidendy. O tych sprawach będziemy rozmawiać z Ministrem Skarbu Państwa i myślę, że znajdziemy właściwe rozwiązanie. 4

AKTUALNOŚCI Krajowa Spółka Cukrowa S.A. Polska firma - europejski potencjał europejski potencjał Nakło Malbork Kluczewo Kruszwica Dobrzelin Toruń Warszawa Krasnystaw Werbkowice Krajowa Spółka Cukrowa S.A. ul. Kraszewskiego 40, 87-100 Toruń tel.: +48/ 56 650 11 00, fax: +48/ 56 650 11 04, ksc@polski-cukier.pl, www.polski-cukier.pl POLSKI CUKIER 11(16)/13 5

AKTUALNOŚCI 6

AKTUALNOŚCI Biuro w Warszawie zmieniło siedzibę T uż przed weekendem majowym, warszawskie biuro Krajowej Spółki Cukrowej S.A. zmieniło swoją dotychczasową siedzibę. Z biura przy ul. Cypryjskiej, pracownicy przenieśli się na VII piętro biurowca przy al. Jana Pawła II 12. Wszystkie numery telefonów do biura w Warszawie, jak i pozostałe dane Spółki pozostają bez zmian. Zmiany w programie Krajowa Spółka Cukrowa S.A. dodatkowego w czołówce rankingów ubezpieczenia gospodarczych zdrowotnego Zdzisław Salus T o już postanowione! Od 1 lipca zmiany w programie dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego staną się faktem. W trosce o poprawę jakości świadczonych usług odstąpiono od podwykonawcy, jakim był POLMED S.A., a bezpośrednią obsługę programu przejmie PZU POMOC S.A. Ze względu na niskie zainteresowanie ubezpieczonych rezygnujemy ze świadczeń typu: zdrowe serce, konsultant szpitalny, zniżki na badania nieobjęte programem. W zamian zostaną wprowadzone oczekiwane usługi specjalistów w poradniach: onkologicznej i chirurgii onkologicznej oraz badanie markerów nowotworowych. Zmienią się nr telefonów do konsultantów. Szczegóły już wkrótce na tablicach zakładowych i na stronie pracowniczej http://pracownik.polski-cukier.pl. W ostatnich tygodniach opublikowano dwa rankingi pozycjonujące największe polskie przedsiębiorstwa, które doceniły silną pozycję Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Tygodnik Polityka opublikował już dwudziestą Listę 500 największych polskich firm sektora przemysłu, handlu i usług. Coroczny ranking pokazuje sukcesy polskiej gospodarki. W tegorocznej edycji Krajowa Spółka Cukrowa S.A. uplasowała się na 124. pozycji. W porównaniu z ubiegłym rokiem Spółka awansowała o 26 miejsc osiągając przychody w wysokości 2,3 mld zł. Jednocześnie KSC S.A. znalazła się w gronie 50 najbardziej zyskownych firm z listy 500, gdzie zajęła 11. miejsce. Z kolei Rzeczpospolita opublikowała prestiżowy ranking Lista 500. Dziennik zaprezentował przedsiębiorstwa o najlepszych wynikach finansowych. W ocenie publicystów gazety to był kolejny dobry rok dla przedsiębiorstw. Kapituła konkursowa sporządzając raport brała pod uwagę dane za rok 2011/2012. Klasyfikacja przedsiębiorstw była przeprowadzana pod względem m.in. przychodów ze sprzedaży, wyniku finansowego, EBITDY, zatrudnienia i nakładów inwestycyjnych. Krajowa Spółka Cukrowa S.A. została ulokowana z awansem o 35 miejsc na 151. pozycji tuż przed firmą Aviva TUnŻ S.A. Pracowniczy Program Emerytalny na finiszu Zdzisław Salus Z arząd Krajowej Spółki Cukrowej S.A. uzgodnił ze Związkami Zawodowymi działającymi w Spółce wszystkie szczegóły dotyczące Pracowniczego Programu Emerytalnego. W najbliższych dniach do Komisji Nadzoru Finansowego złożony zostanie wniosek o rejestrację Pracowniczego Programu Emerytalnego. Po zarejestrowaniu Programu rozpoczniemy akcję informacyjną. Przedstawiciele Departamentu Organizacji i Zarządzania, przygotowujący Program, wraz z Przedstawicielami pod- miotu wybranego do wdrożenia i prowadzenia Programu przeprowadzą cykl spotkań informacyjnych i doradczych w poszczególnych lokalizacjach. Mamy nadzieję, że w wielu spotkaniach będzie uczestniczył pomysłodawca wdrożenia Pracowniczego Programu Emerytalnego Członek Zarządu KSC S.A. Tomasz Olenderek. POLSKI CUKIER 11(16)/13 7

AKTUALNOŚCI na przygotowanie jednolitych parametrycznie partii zbóż do przemiału. Elewator zbożowy w Stoisławiu o pojemności blisko 100 tys. ton jest największym obiektem tego typu w Polsce. Wszystkie działania inwestycyjne przedsiębiorstwa służą jednemu celowi wyprodukowaniu mąk, kasz i płatków o najwyższej jakości. Młyny w Stoisławiu nowa firma w grupie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. W dniu 4 marca 2013 roku Krajowa Spółka Cukrowa S.A. nabyła 70% akcji i stała się nowym właścicielem Przedsiębiorstwa Zbożowo-Młynarskiego PZZ w Stoisławiu S.A. z siedzibą w Stoisławiu. Nowo zakupione przedsiębiorstwo od wielu lat przoduje w branży zbożowo-młynarskiej w kraju. Jego historia sięga 1958 roku. W przeciągu dziesięcioleci swojej działalności, przedsiębiorstwo funkcjonowało w różnych warunkach gospodarczych, dostosowując się do aktualnych potrzeb rynkowych. Obecnie, po 55 latach działalności Młyny Stoisław są producentem znanych i cenionych produktów naturalnych, takich jak: mąki, kasze, płatki oraz otręby spożywcze wyróżniające się wysoką jakością oraz niepowtarzalnym smakiem. W Młynach w Stoisławiu przetwory zbożowe produkuje się ze specjalnie wyselekcjonowanych pod względem jakości zbóż. Każdego roku w okresie żniw przedsiębiorstwo skupuje najbardziej wartościowy surowiec w takich ilościach, by cały czas produkować przetwory o niezmiennych, wysokich parametrach jakościowych. Przedsiębiorstwo od wielu lat przoduje w branży zbożowo-młynarskiej w kraju. Zakład jako jeden z pierwszych zakupił i zamontował w swoich obiektach: automatyczne linie paczkujące wyroby w jednokilogramowe torebki; sterowane elektronicznie linie do pakowania mąk piekarniczych w 50-kilogramowe papierowe worki wentylowe, z równoczesnym załadunkiem na samochód; światowej klasy nawilżacze do ziarna w czyszczarni młyna; piętrowe mlewniki; laboratoryjny komputerowy sprzęt do oznaczania parametrów jakości. Przedsiębiorstwo skupuje rocznie około 100 tys. ton zbóż na potrzeby produkcyjne młynów w Stoisławiu. Skupowane zboże wymaga przerobu pozwalającego Działalność przetwórcza prowadzona jest na miejscu w Stoisławiu, gdzie znajduje się nowoczesny kompleks młynów i elewatorów. Z kolei w Koszalinie, w zabytkowym budynku przy ulicy Morskiej mieści się sklep firmowy Młynów w Stoisławiu. Pracownicy sklepu firmowego zajmują się również kompleksową obsługą sklepu internetowego. Produkty Każdego roku w okresie żniw firma skupuje najwartościowszy surowiec, z którego produkuje się najwyższej jakości produkty. Wysokiej jakości surowce oraz światowej klasy urządzenia do produkcji gwarantują, że produkty z Młynów w Stoisławiu są zawsze bezpieczne i znakomitej jakości. W ofercie firmy znajdują się: Mąki produkcyjne dostarczane do piekarni, cukierni, zakładów produkcyjnych i hurtowni zaopatrujących przemysł piekarniczy są to mąki wysokogatunkowe pszenne i żytnie o znakomitych walorach wypiekowych, o stałej, powtarzalnej wysokiej jakości, dostępne w workach 25 kg i 50 kg oraz luzem oferowane dla zróżnicowanej grupy odbiorców. Przetwory detaliczne produkty dystrybuowane przez tradycyjne kanały dystrybucji oraz przez sieci handlowe o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim są to mąki, kasze oraz płatki. Otręby i śruty paszowe powstają z przemiału zbóż, owsa, pszenicy i żyta. Stanowią doskonałe źródło pokarmu w hodowli zwierząt. Oferowane produkty od dziesięcioleci cieszą się uznaniem konsumentów, przede wszystkim ze względu na wysoką i powtarzalną jakość produktów. Swoją jakość produkty zawdzięczają przede wszystkim olbrzymiemu doświadczeniu całej załogi i długiej historii. Przedsiębiorstwo Zbożowo-Młynarskie PZZ w Stoisławiu od ponad 50 lat jest obecne na rynku młynarskim i należy do grona liderów w branży. Firma posiada nowoczesne, światowej klasy maszyny i urządzenia, stosuje nowoczesne technologie, które umożliwiają produkcję na stałym wysokim poziomie. Ma własne laboratoria, w których kontroluje pełen proces produkcji - począwszy od skupowanego materiału aż po wyroby końcowe. Przedsiębiorstwo wdrożyło i stosuje międzynarodowe systemy zarządzania jakością. Firma, aby ułatwić klientom dostęp do swoich produktów uruchomiła własny sklep internetowy, dzięki któremu produkty ze Stoisławia dostępne są na terenie całego kraju. Dodatkowo Przedsiębiorstwo aktywnie prowadzi fanpage na Facebooku. Profil skupia użytkowników, którzy chętnie dzielą się ciekawymi przepisami z wykorzystaniem naszych produktów, a firmie daje możliwość informowania o bieżącej ofercie, nowościach oraz dystrybucji produktów. 8

AKTUALNOŚCI Lean manufacturing w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. Na początku 2013 roku w Krajowej Spółce Cukrowej S.A został uruchomiony pilotażowy program wdrożenia Lean Manufacturing. Firmą wdrażającą jest Lean Enterprise Institute Polska, będąca członkiem międzynarodowej grupy, skupiającej instytuty narodowe. Prowadzi ona działalność wydawniczą, konsultingową, szkoleniową oraz konferencyjną. Lean Manufacturing to program pozwalający na osiągnięcie lepszych wyników w zarządzaniu produkcją, koncentrujący się na ciągłym udoskonalaniu procesów produkcyjnych poprzez racjonalne wykorzystanie zasobów przedsiębiorstwa, redukcję zbędnych zapasów magazynowych oraz likwidację marnotrawstwa. Programem zostały objęte dwie pakownie w Oddziałach Cukrowni Nakło i Kruszwica oraz dwa działy Cukrowni Malbork (krajalnice i warsztat pomp). Do tej pory przeprowadzone zostały szkolenia pozwalające na zapoznanie się z filozofią i narzędziami Lean. Brała w nich udział kadra zarządzająca oraz Pracownicy zatrudnieni bezpośrednio na produkcji. Po tak krótkim okresie od wdrożenia już są widoczne pierwsze efekty w postaci zmiany zarządzaniem pakowania cukru oraz sposobu wyliczania stanów magazynowych. POLSKI CUKIER 11(16)/13 9

AKTUALNOŚCI PZU wspiera Krajową Spółkę Cukrową S.A. Zgodnie z podpisaną umową prewencyjną z Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń S.A., ubezpieczyciel zobowiązał się dofinansować zadanie prewencyjne, polegające na doposażeniu Oddziałów Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w urządzenia przeciwpożarowe i inne ograniczające ryzyko pożaru i wybuchu. W ramach tego zadania Spółka wykonała zabezpieczenia przeciwwybuchowe oraz przeciwpożarowe zgodnie z normą ATEX, wykorzystując całość środków przyznanych z funduszu prewencyjnego PZU S.A. w wysokości 55 000 zł. Nowa strona internetowa Pszczółki www.pszczolka.pl Od niedawna Fabryka Cukierków Pszczółka może pochwalić się swoją nową stroną internetową i profilem na portalu społecznościowym Facebook. To krok w kierunku nowych klientów i kontrahentów firmy. Strona internetowa to w dzisiejszych czasach najlepsza wizytówka przedsiębiorstwa. Ważną formą promocji w internecie jest także firmowy fanpage. Według ankiety, przeprowadzonej przez serwis Newsline.pl, aż 65 % konsumentów bardzo często używa internetu do zdobywania informacji o produktach. Fabryka Cukierków Pszczółka podąża za wymaganiami klientów i odświeża swój wizerunek w sieci. Nowa strona internetowa Fabryki Cukierków Pszczółka jest dużo bardziej przejrzysta i intuicyjna. Bez problemu można znaleźć na niej wszystkie niezbędne informacje na temat firmy. Oprócz ciekawej oferty na stronie znajduje się wiele dodatkowych informacji, takich jak: historia firmy, certyfikaty i nagrody czy opis marki. Dla kontrahentów stworzona została specjalna zakładka strefa biznesu. Natomiast aktualności, materiały graficzne i filmowe oraz informacje dla mediów znajdują się w pressroomie. Strona internetowa przyciąga uwagę nową animacją oraz wyjątkową szatą graficzną. Każda zakładka została dopracowana w najdrobniejszych szczegółach. Strona dostępna jest w trzech wersjach językowych polskiej, angielskiej i rosyjskiej. Zapraszamy do odwiedzenia Fabryki Cukierków Pszczółka w internecie, poprzez stronę internetową (www. pszczolka.pl), profil na Facebooku (www.facebook.com/ pszczolkafabrykacukierkow) oraz kanał na Youtube. 10

AKTUALNOŚCI POLSKI CUKIER 11(16)/13 11

AKTUALNOŚCI Cukrownia Werbkowice obchodzi 50-lecie! W tym roku Oddział Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Cukrownia Werbkowice obchodzi jubileusz 50-lecia istnienia. Uroczystości związane z tym świętem zaplanowane są na 5 lipca 2013 roku. Wezmą w nich udział przedstawiciele władz rządowych, samorządowych, władze KSC S.A., Pracownicy oraz Plantatorzy. Cukrownia Werbkowice, zaraz po Krasnymstawie, jest najmłodszą cukrownią spośród 7 oddziałów produkcyjnych, wchodzących w skład Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Była pierwszą cukrownią na ziemiach polskich wybudowaną po II wojnie światowej, by po 50 latach swego funkcjonowania stać się jednym, z najnowocześniejszych zakładów tego typu w kraju. Uroczystości związane z jubileuszem rozpoczną się o godzinie 12:00 uroczystą Mszą Świętą. O godzinie 15:00 zaplanowane jest spotkanie koleżeńskie emerytów i rencistów Cukrowni Werbkowice, połączone ze zwiedzaniem zakładu. Następnie o godzinie 18:00 odbędzie się uroczyste otwarcie obchodów jubileuszowych przez Prezesa Krajowej Spółki Cukrowej S.A., pana Marka Derezińskiego. W programie znajdą się przemówienia zaproszonych Gości, wręczanie nagród i odznaczeń, koncert Grzegorza Turnaua oraz wspólna biesiada. Już dzisiaj życzymy wszystkim udanej zabawy, a Cukrowni Werbkowice na kolejnych 50-lat samych sukcesów. Zdjęcie Pracowników Oddziału Cukrowni Kluczewo 17 maja w Cukrowni Kluczewo przygotowany został materiał zdjęciowy z okazji zbliżającego się jubileuszu 130-lecia fabryki. Finałem było grupowe zdjęcie całej załogi, która ustawiła się w kształt cyfry 130 przed budynkiem socjalnym. Każdy pracownik otrzymał czerwony lub niebieski balon z logo Polskiego Cukru, który na sygnał został wypuszczony w niebo. Stadion w Werbkowicach otwarty 19 maja tego roku z całą pewnością pozostanie w pamięci mieszkańców Werbkowic. Tego dnia przy udziale kilkuset mieszkańców i zaproszonych gości, uroczyście otwarto stadion piłkarski. Głównym punktem uroczystości otwarcia były dwa mecze. W pierwszym zawodnicy lokalnej drużyny Kryształ Werbkowice zmierzyli się z samorządowcami gminy Werbkowice, których pokonali 4:1. W kolejnym meczu klub Kryształ Werbkowice zmierzył się z drużyną, w skład której weszło czterech byłych reprezentantów Polski: Jacek Krzynówek, Piotr Świerczewski, Andrzej Juskowiak i Jacek Bąk. I tutaj lepsi okazali się zawodnicy lokalnej drużyny, zwyciężając w pasjonującym meczu 4:2. W trakcie imprezy odbywały się liczne konkursy, m.in. drużynowe przeciąganie liny, rzut podkową do celu, rzuty lotką do tarczy oraz występ kółka teatralnego z Gminnego Ośrodka Kultury w Werbkowicach i lokalnych zespołów 12

AKTUALNOŚCI Teraz także do ochrony brokułu, kalafiora, kapusty pekińskiej i brukselskiej! Prawdopodobnie to ostatni owad, który doprowadzi Cię do szaleństwa... chroni uprawy roślin rolniczych i warzywniczych przed wieloma szkodnikami wywołuje natychmiastowy efekt zwalczania, połączony z długotrwałą ochroną eliminuje słodyszka rzepakowego, chowacze, stonkę, ploniarkę, omacnicę, mszyce, gąsiennice i śmietkę kapuścianą dzięki nowej formulacji O-TEQ doskonale przemieszcza się w roślinie i jest odporny na zmywanie Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zalecanych środków bezpieczeństwa. Bayer CropScience, Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa, tel. 22 572 36 12, fax 22 572 36 03 www.bayercropscience.pl POLSKI CUKIER 11(16)/13 13

AKTUALNOŚCI Letnie kampanie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Wizerunkowoproduktowa kampania kinowa zatytułowana Słodkiego oglądania życzy Polski Cukier będzie realizowana w 148 kinach w całej Polsce. W związku z poszerzeniem oferty produktowej Krajowej Spółki Cukrowej S.A. o cukier Bio i cukier Premium, w okresie wakacyjnym zostaną zrealizowane dwie kampanie promocyjne marki Polski Cukier telewizyjna i kinowa. Kampania telewizyjna, skierowana do kobiet w wieku powyżej 25 lat, które w większości gospodarstw domowych są odpowiedzialne za zakupy. Obejmie media ogólnopolskie (TVP1, TVP2, TVN, Polsat) oraz wybrane kanały tematyczne. Emisja reklam w stacjach ogólnopolskich pozwoli, ze względu na duży zasięg techniczny przekazu, na zbudowanie ogromnego zasięgu kampanii, a dobór odpowiednich programów pozwoli na dotarcie do około 9 mln osób z grupy docelowej. Z kolei stacje tematyczne ze względu na ścisłe dopasowanie profilu do preferencji widza, charakteryzują się dużą zapamiętywalnością przekazywanych tam treści. Kampanię telewizyjną wspierać będzie poprzedzająca ją kampania kinowa, która jednak docierać będzie do innej grupy osób oraz utrwali świadomość marki Polski Cukier i wiedzy o dostępności nowych produktów. Wizerunkowo-produktowa kampania kinowa zatytułowana Słodkiego oglądania życzy Polski Cukier będzie realizowana w 148 kinach w całej Polsce. Kampania obejmuje emisję 15 sekundowego spotu reklamowego na przełomie czerwca i lipca oraz ekspozycję plakatów w każdym z kin. Celem realizowanej kampanii jest wzmocnienie świadomości marki Polski Cukier oraz zwiększenie jej rozpoznawalności. Nowości w ofercie Krajowej Spółki Cukrowej S.A. CUKIER BIAŁY PREMIUM Cukier biały Premium marki Polski Cukier dzięki swej aksamitnej, wyrazistej strukturze i nieskazitelnej bieli stanowi produkt pierwszej kategorii. Ten krystaliczny cukier wysokiej czystości i najwyższej jakości jest niezastąpiony w każdej kuchni i na stole. Idealny do słodzenia napojów i wypieków. Dostępny w opakowaniu 1kg. CUKIER BIO Cukier Bio marki Polski Cukier to gwarancja najwyższej jakości produktu w nowoczesnej kuchni. Idealnie sprawdzi się jako dodatek do napojów i drinków. Pomocny w pieczeniu i gotowaniu nada wyjątkowy charakter ulubionym przysmakom. Dostępny w opakowaniu 500g. 14

Mistrzostwa Polski Cukrowników w Tenisie Ziemnym AKTUALNOŚCI W dniach 23-25.05.2013 w Malborku odbyły się,,x Mistrzostwa Polski Cukrowników w Tenisie Ziemnym zorganizowane przez Federację Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego. W zawodach wzięło udział 16 zawodników Pracowników KSC S.A. z Torunia, Nakła, Dobrzelina i Malborka. Mimo kapryśnej pogody zdołano rozegrać wszystkie pojedynki, zarówno w grach singlowych, jak i w deblu. Emocjonującym, zaciętym pojedynkom towarzyszyła zawsze atmosfera Fair Play, na dobrym poziomie sportowym, co zgodnie podkreślali wszyscy uczestnicy turnieju. Wyniki zawodów Gry singlowe: I miejsce - Jacek Szamlewski Cukrownia Nakło II miejsce - Gerard Nycz - Centrala III miejsce - Marek Schabowski- Cukrownia Malbork IV miejsce Czesław Muszyński - Cukrownia Nakło Gry deblowe: I miejsce Jacek Szamlewski / Czesław Muszyński Cukrownia Nakło II miejsce - Gerard Nycz / Jacek Skotarek Centrala III miejsce Mirosław Domagała / Waldemar Noiński Cukrownia Malbork Gratulacje, puchary i nagrody rzeczowe zwycięzcom i wszystkim uczestnikom turnieju wręczyli Przewodniczący FZZPPC pan Jerzy Sakwiński oraz Dyrektor Oddziału,,Cukrownia Malbork pan Mariusz Kaźmierczak. Jeden z pucharów ufundował Prezes Zarządu KSC S.A. pan Marek Dereziński. Turnieje Tenisowe Cukrowników na stałe już weszły do kalendarza imprez sportowych KSC S.A., stanowiąc doskonałą okazję do integracji, rywalizacji sportowej i aktywnego wypoczynku. Uczestnicy jubileuszowego turnieju zapewne liczą na spotkanie w przyszłym roku, w jeszcze wyższej formie i liczniejszym gronie. TELIMENA Typ normalny (N) TADEUSZ Typ normalny (N) BALLADYNA Typ normalno cukrowy (NZ) BORYNA Typ normalno cukrowy (NZ) HUZAR Typ normalny (N) Wielkopolska Hodowla Buraka Cukrowego Sp. z o.o. ul. Kopanina 28/36 60-105 Poznań tel. 61 830 65 11, fax 61 830 59 01 POLSKI CUKIER 11(16)/13 www.whbc.pl marketing@whbc.pl 15

AKTUALNOŚCI Polski Cukier dzieciom Z okazji Dnia Dziecka Krajowa Spółka Cukrowa S.A. włączyła się w organizację imprez plenerowych dla najmłodszych w Sopocie i Toruniu. W Trójmieście Spółka była partnerem Pomorskiego Dnia Dziecka 2013 Mały Człowiek wiele może, zorganizowanego przez Caritas Archidiecezji Gdańskiej, Sopocki Klub Tenisowy oraz Fundację Pomorską. Na imprezie bawiło się blisko 1000 osób. W Gdańsku, dzieci w barwnym i głośnym korowodzie przeszły ulicą Długą i Długim Pobrzeżem do czekającego na nie katamaranu Rubin, wzbudzając przy tym duże zainteresowanie turystów. Podczas XX Rejsu im. Macieja Płażyńskiego dzieci spisały swoje marzenia, po czym list w butelce wrzuciły do morza. Na Molo w Sopocie na uczestników czekał Prezydent Jacek Karnowski. Z mola uczestnicy rejsu, przy akompaniamencie bębnów przeszli na korty Sopockiego Klubu Tenisowego, gdzie czekały na nich liczne atrakcje. Milusińscy mieli okazję poznać żużlowców z pierwszoligowego Klubu GKS Wybrzeże oraz zdobyć autograf mistrza windsurfingu Piotra Myszki, który opowiadał o rywalizacji sportowej i postawie Fair Play. Szaleństwa na dmuchanym zamku, zjeżdżalni, pokaz tańca breakdance, nauka gry w tenisa, liczne konkursy, przejażdżki na koniach, quadach i motorach żużlowych, a to wszystko osłodzone przepyszną watą cukrową zapewnioną przez KSC S.A. uczyniły święto naszych maluchów dniem wyjątkowym i pełnym niezapomnianych wrażeń. 16

AKTUALNOŚCI Z kolei w Toruniu KSC S.A. był sponsorem imprezy Dzień Dziecka z Unibaksem Toruń, którą zorganizował Klub Sportowy Toruń UNIBAX S.A. przy okazji spotkania żużlowego Unibax Toruń Lechma Start Gniezno. Przy pięknej, słonecznej pogodzie ponad 15 000 uczestników spotkania wspaniale bawiło się na terenie toruńskiej MotoAreny. Dla najmłodszych fanów KST UNIBAX przygotował wiele atrakcji ogromny plac zabaw, konkursy z nagrodami, animacje, symulator żużlowy, magiczne pokazy, gry i zabawy, spotkanie z całą drużyną żużlowców Unibaksu Toruń oraz watę cukrową, którą Klub otrzymał od Partnera Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Inicjatywa działaczy Unibaksu okazała się strzałem w dziesiątkę. Trybuny po raz pierwszy w tym sezonie były wypełnione po brzegi. Przy okazji rodzice przekonali się, że mecze żużlowe są bezpieczną formą spędzania wolnego czasu. Atmosfera na trybunach, jak i poza nimi była doskonała. Wszyscy bawili się świetnie i z dobrym humorem wracali do domów po zakończonym meczu. Przy pięknej, słonecznej pogodzie ponad 15 000 uczestników spotkania wspaniale bawiło się na terenie toruńskiej MotoAreny Żużlowcy nie zawiedli i rozgromili Lechmę Start Gniezno 62:28. Później chętnie rozdawali autografy i pozowali do wspólnych zdjęć. Największą radość mieli ci najmłodsi. Niektórzy z nich na meczu Unibaksu byli po raz pierwszy i z pewnością nie po raz ostatni. POLSKI CUKIER 11(16)/13 17

AKTUALNOŚCI XX Ogólnopolski Halowy Turniej Piłki Nożnej Cukrowników Osiem drużyn walczyło o Puchar Przewodniczącego Federacji ZZ PPC i Puchar Prezesa Krajowej Spółki Cukrowej S.A. W dniach 4-5 kwietnia 2013 w Hali Sportowej OSiR w Kruszwicy odbył się XX Ogólnopolski Halowy Turniej Piłki Nożnej Cukrowników. Organizatorem była Federacja Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce, Związek Zawodowy Pracowników Krajowej Spółki Cukrowej S.A. oddziałowa Organizacja Związkowa Cukrowni Kruszwica oraz Oddział Cukrownia Kruszwica. Przy organizacji turnieju pomagała Oddziałowa Komisja Solidarności. Osiem drużyn walczyło o Puchar Przewodniczącego Federacji ZZ PPC i Puchar Prezesa Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Zawody zorganizowano w celu popularyzacji i upowszechniania zdrowego trybu życia poprzez czynne uprawianie sportu piłki nożnej halowej wśród załóg cukrowniczych oraz pogłębianie koleżeńskich stosunków z pracownikami zrzeszonymi w innych spółkach cukrowych. Rangę zawodów podniósł udział zaproszonych gości: Prezesa Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. - pana Marka Derezińskiego, Członka Zarządu KSC S.A. - pana Tomasza Olenderka, Burmistrza Kruszwicy - pana Dariusza Witczaka, Dyrektora Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych - pana Jacka Zalesiaka (gospodarza hali sportowej). Organizatorów wspierał swoją obecnością Dyrektor Oddziału Cukrowni Kruszwica pan Lech Sobecki. Zawody otworzył i patronował całej imprezie Przewodniczący Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego w Polsce - pan Jerzy Sakwiński. Na boisku porządku pilnowali sędziowie: Grzegorz Remiarz, Sławomir Woźnica i Gerard Golcz. O bezpieczeństwo i porządek dbała drużyna Zakładowej Ochotniczej Straży Pożarnej dowodzonej przez Naczelnika Jarosława Kaczmarka. Wyniki: MIEJSCA POSZCZEGÓLNYCH CUKROWNI WG ILOŚCI ZDOBYTYCH PUNKTÓW: 1. Cukrownia GLINOJECK 2. Cukrownia KLUCZEWO 3. Cukrownia DOBRZELIN 4. Cukrownia KRUSZWICA 5. Cukrownia NAKŁO 6. Cukrownia MALBORK 7. Cukrownia OPALENICA 8. Centrala KRAJOWEJ SPÓŁKI CUKROWEJ S.A. NAJLEPSZY STRZELEC: Mariusz Kopecki Cukrownia Glinojeck NAJLEPSZY BRAMKARZ: Łukasz Holke Cukrownia Malbork NAJLEPSI ZAWODNICY POSZCZEGÓLNYCH DRUŻYN: Cukrownia GLINOJECK Mirosław Tobolski Cukrownia KLUCZEWO Tomasz Królak Cukrownia DOBRZELIN Ziemowit Jóźwiak Cukrownia KRUSZWICA Grzegorz Gołdyn Cukrownia NAKŁO Grzegorz Świstowski Cukrownia MALBORK Kowalski Tomasz Cukrownia OPALENICA Tomasz Nowak Centrala KRAJOWEJ SPÓŁKI CUKROWEJ S.A. Piotr Wycech 18

Optan Zabezpiecz swój plon! Skuteczna ochrona fungicydowa już od początku Dzięki zawartości F500 pozytywnie wpływa na wyższy stopień polaryzacji i plon cukru z hektara XIX Ogólnopolski Cukrowniczy Bieg Uliczny Tradycyjnie w ostatnią niedzielę kwietnia, już po raz dziewiętnasty odbył się w Werbkowicach Ogólnopolski Cukrowniczy Bieg Uliczny. Sponsorem Głównym zawodów była Krajowa Spółka Cukrowa S.A. Na starcie w różnych kategoriach stanęły przedszkolaki, młodzież szkolna, pracownicy cukrowni, plantatorzy, władze samorządowe, parlamentarzyści oraz dyrektorzy firm. W biegach brali udział amatorzy z kraju, a także z Ukrainy. Dla zawodników niepełnosprawnych zorganizowano oddzielną konkurencję. Pomimo deszczowej pogody w zawodach wzięło udział ponad 300 osób. Zwycięzcą biegu dla Pracowników Cukrowni został Tomasz Molenda z Malborka. W głównym biegu mężczyzn wygrał Andrzej Starzyński, kobiet Olga Kotowska, a wśród sportowców niepełnosprawnych bezkonkurencyjny okazał się Krzysztof Misiurek. Wszystkim biegaczom gratulujemy i życzymy powodzenia w nadchodzących startach! BASF Polska Sp. z o.o. infolinia: (22) 570 99 90 www.agro.basf.pl Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.

PO STRONIE PLANTATORA Krajowa Spółka Cukrowa S.A. przygotowuje się do kampanii cukrowniczej 2013/2014 1 2 4 Od lewej: fot.1. Werbkowice budowa warnika pionowego cukrzycy B. fot.2. Werbkowice montaż opadowego aparatu wyparnego. fot.3. Werbkowice budowa oczyszczalni ścieków. fot.4. Kruszwica budowa opadowego aparatu wyparnego. W Krajowej Spółce Cukrowej S.A. trwają intensywne przygotowania do kolejnej kampanii cukrowniczej, która rozpocznie się na przełomie września i października 2013 roku. Wzorem lat ubiegłych, oprócz powtarzalnych prac remontowych, w Oddziałach Spółki prowadzonych jest szereg zadań inwestycyjnych, mających na celu usprawnienie wszystkich procesów. Poniżej prezentujemy te zadania, które zasługują na szczególną uwagę. 3 W Oddziale Cukrownia Krasnystaw w ramach inwestycji zakupiona i zamontowana zostanie nowa płuczka wysokowodna do mycia buraków oraz bębnowy łapacz kamieni. Inwestycja spowoduje poprawę skuteczności mycia i podania surowca do przerobów oraz zwiększy ilość wyłapywanych kamieni, które negatywnie wpływają na pracę krajalnic oraz dyfuzorów. Innym znaczącym i efektywnym zadaniem inwestycyjnym zrealizowanym w tutejszej cukrowni jest modernizacja linii rozładunku i transportu buraków do przerobu wraz z modernizacją placu składowego, co poprawi warunki przyjęcia, składowania oraz transportu surowca do przerobu. Również z myślą o usprawnieniu procesu transportu buraków do przerobu, w Oddziale Cukrownia Dobrzelin prowadzony jest kapitalny remont całej linii, dzięki czemu zostanie wyeliminowany problem niszczenia i blokowania się buraków w kanale spławnym. Bardzo ciekawe zadania realizuje Oddział Cukrownia Werbkowice. Jednym z nich jest budowa beztlenowego stopnia oczyszczalni ścieków. Celem realizacji tego zadania jest ograniczenie negatywnego wpływu Oddziału na środowisko, a w szczególności dostosowanie parametrów ścieków oczyszczonych do wymagań prawnych i pozwolenia zintegrowanego. Podobnie jak w Oddziale Cukrownia Werbkowice, działania w obszarze ochrony środowiska podjęto również w Oddziale Cukrownia Nakło. W tym przypadku są to działania remontowe stopnia beztlenowego i tlenowego ziemnej oczyszczalni ścieków. Obecnie prowadzony jest kapitalny remont układu napowietrzania i grzania ścieków, jak również remontowane są instalacje technologiczne. Kolejne zadanie inwestycyjne realizowane w Cukrowni Werbkowice to budowa warnika pionowego cukrzycy B. Dzięki temu usprawniony zostanie proces technologiczny oraz obniżone zużycie energii cieplnej w procesie technologicznym. W tym roku, w dwóch Oddziałach Spółki, tj. w Cukrowni Kruszwica oraz Cukrowni Werbkowice, celem dostosowania gospodarek cieplnych do osiąganych zdolności przerobowych, zakupione i zamontowane zostaną nowe opadowe aparaty wyparne o powierzchni wymiany ciepła 5.000 m2 każdy. Z kolei w Oddziale Cukrownia Kruszwica prowadzona jest modernizacja całej gospodarki cieplnej, którego jednym z elementów jest zakup wcześniej wspomnianego aparatu wyparnego. Drugim, istotnym zadaniem realizowanym w Cukrowni Kruszwica jest budowa nowego defekatora wstępnego, który nie tylko pozwoli dostosować stację oczyszczania soku surowego do zdolności przerobowych, ale spowoduje również poprawę całkowitego efektu oczyszczania soku na stacji surowni. Działania Krajowej Spółki Cukrowej S.A. mają również na celu sprostanie oczekiwaniom odbiorców wysłodków, w tym wysłodków brykietowanych i melasowanych, dlatego też w Oddziale Cukrownia Kluczewo modernizowana jest stacja brykietowania wysłodków. Z kolei w Oddziale Cukrownia Malbork, główne działania prowadzone są w obszarze energetyki cieplnej, a w szczególności związane są z remontem kotłów technologicznych, co pozwoli przedłużyć okres ich eksploatacji oraz spowoduje podniesienie sprawności energetycznej. Wzorem poprzedniego okresu inwestycyjnego, również w tym roku zakupionych zostanie ok. 50 sztuk wysokosprawnych agregatów pompowych (dla wszystkich Oddziałów) wraz z układami sterowania częstotliwościowego, co wpłynie na lepsze wyniki w zużyciu energii elektrycznej. We wszystkich Oddziałach Spółki prowadzone są działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa poprzez minimalizację ryzyka ewentualnego wybuchu pyłu cukrowego. Dlatego zakończony został pierwszy i rozpoczęty drugi etap inwestycji związanych z wykonaniem zabezpieczeń przeciwwybuchowych oraz przeprowadzeniem lokalnych modernizacji i remontów ciągów transportowych. 20

Nowe Punkty Sprzedaży Detalicznej w Krajowej Spółce Cukrowej S.A. PO STRONIE PLANTATORA Magdalena Skalska Krajowa Spółka Cukrowa S.A. z początkiem marca w trzech Oddziałach Spółki otworzyła kolejne Punkty Sprzedaży Detalicznej środków do produkcji rolnej. Nowe sklepy w Dobrzelinie, Kruszwicy oraz Kluczewie oferują szeroką gamę środków ochrony roślin, profesjonalne doradztwo oraz miłą obsługę. Otwierając nowe punkty sprzedaży Krajowa Spółka Cukrowa S.A. po raz kolejny rozszerza obszar działania w zakresie usług handlowych dla rolników. Istotą działania Punktów Sprzedaży Detalicznej jest oferowanie najlepszych i najskuteczniejszych preparatów, których stosowanie pozwoli naszym rolnikom osiągać satysfakcjonujące plony. Czym różnią się nasze sklepy od innych? Przede wszystkim wyróżnia je specjalizacja w wybranych rodzajach środków do produkcji rolnej oraz szybka i fachowa obsługa. Dlatego, jeśli interesuje Państwa zakup i zagadnienia związane ze środkami ochrony roślin, z pewnością powinniście zajrzeć do naszych sklepów. Dowiecie się tutaj nie tylko tego, jakich środków używać, ale również będziecie mieli Państwo możliwość zakupienia ich po konkurencyjnych cenach. Ponadto w sprzedaży posiadamy całą gamę nawozów dolistnych, nawozy mineralne, wapno nawozowe, nasiona rzepaku, kukurydzy itp., oraz artykuły przemysłowe takie jak węgiel, folie, siatki, sznurek. Zapraszamy do naszych Punktów Sprzedaży Detalicznej! POLSKI CUKIER 11(16)/13 21

PO STRONIE PLANTATORA Dzień Pola 2013 Magdalena Skalska 25 CZERWCA Dzień Pola 2013 Gospodarstwo Rolne w Grocholinie Już po raz jedenasty Krajowa Spółka Cukrowa S.A. organizuje spotkanie Plantatorów buraka cukrowego na tradycyjnym Dniu Pola. Tegoroczne święto, zaplanowano 25 czerwca na polach Gospodarstwa Rolnego w Grocholinie. Zlokalizowane w rejonie kontraktacyjnym Oddziału Cukrownia Nakło, Gospodarstwo Grocholin należy do najlepszych przedsiębiorstw branży rolniczej w regionie. Właściciele swoje sukcesy zawdzięczają gospodarowaniu zgodnym z kodeksem dobrych praktyk rolniczych. Świadomy dobór odmian uprawianych roślin i systematyczne lustracje pól to kolejny atut gospodarstwa. Praktyka stosowana w Gospodarstwie Grocholin doskonale wpisuje się w integrowane metody uprawy i ochrony roślin, których zasady będą obowiązywać już od 1 stycznia 2014 r. wszystkich rolników w Unii Europejskiej. Gospodarstwo Rolne w Grocholinie posiada 630 ha, a uprawa roślin stanowi główny kierunek produkcyjny. W przedsiębiorstwie uprawia się rzepak ozimy (ok. 256 ha), kukurydzę na ziarno (ok. 150 ha), pszenicę (ok. 89 ha) oraz buraki cukrowe (ok. 38 ha). Drugim kierunkiem produkcyjnym jest chów bydła mlecznego. Całe stado liczy 345 sztuk, w tym 131 krów mlecznych. Średnia produkcja mleka od jednej sztuki wynosi średnio 8300 l. rocznie. Ponadto Gospodarstwo Rolne Grocholin współpracuje z czołowymi hodowcami kukurydzy i rzepaku. W Gospodarstwie od 2006 roku corocznie zakładane są poletka demonstracyjne, na których testowanych jest kilkadziesiąt odmian rzepaków ozimych oraz kukurydzy. Każda odmiana jest szczegółowo sprawdzana oraz weryfikowana pod kątem produkcyjnym. Testuje się przydatność poszczególnych odmian do warunków klimatyczno-glebowych regionu oraz określa ich cechy użytkowe. Kolejnym etapem sprawdzającym wyselekcjonowane już odmiany są doświadczenia łanowe. Uzyskane wyniki badań pozwalają na wprowadzenie do obrotu odmian, sprawdzonych w różnych warunkach siedliskowych. Gospodarstwo Rolne Grocholin jest przedsiębiorstwem doskonale przygotowanym do reprodukcji zbóż nasiennych. Od 2008 roku reprodukowana jest między innymi pszenica ozima JB ASANO, która jest hitem na rynku polskim i niemieckim. Wyniki z poletek demonstracyjnych są źródłem cennych informacji, które pozwalają na optymalizowanie produkcji roślinnej. Wiedza z nich jest wykorzystywana praktycznie w trakcie zamawiania nasion. Te i wiele innych działań stanowią o sile gospodarstwa. Prezes Gospodarstwa Marek Czarnecki przyznaje, że tylko solidna wiedza daje możliwość uzyskania dobrych wyników, a tym samym opłacalnych plonów. Ponadprzeciętne plony buraka cukrowego z ostatnich lat (średnio 85 t/ha) przyczyniły się do zorganizowania Dnia Pola KSC S.A. w 2013 r. właśnie w Gospodarstwie w Grocholinie. Do udziału w imprezie plenerowej zaproszone zostały firmy współpracujące z Krajową Spółką Cukrową S.A. W bloku nasiennym prezentowane będą odmiany buraka cukrowego oferowane do uprawy przez działające na rynku polskim firmy nasienne. Swoje odmiany zaprezentują: Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego Sp. z o.o., KWS Polska Sp. z o.o., Maribo Seed Poland Sp. z o.o., Sesvanderhave Poland Sp. z o.o., Strube Polska Sp. z o.o., Syngenta Sp. z o.o., Wielkopolska Hodowla Buraka Cukrowego oraz nowa na polskim rynku firma - Florimond Desprez. Tak liczna reprezentacja firm pozwoli Plantatorom na bezpośrednią rozmowę oraz wymianę doświadczeń z fachowcami od odmian buraka cukrowego. W bloku herbicydowym firmy chemiczne, w tym BASF Polska Sp. z o.o., Bayer CropScience Poland, DuPont 22

PO STRONIE PLANTATORA Poland Sp. z o.o., Makhteshim Agan Poland Sp. z o.o. zaprezentują swoje najlepsze, a zarazem najskuteczniejsze programy zwalczające zachwaszczenie na plantacjach buraka. Podobnie jak w latach ubiegłych, rolnicy będą mogli zapoznać się z nowościami na rynku pestycydowym, w tym z preparatami stosowanymi nie tyko w ochronie buraków cukrowych. Zmienione prawem warunki stosowania agrochemikaliów dają więcej możliwości ich aplikacji, zwiększając jednocześnie ryzyko popełnienia błędów. Obecni przy stoiskach firm chemicznych specjaliści doradzą rolnikom, w jaki sposób łączyć środki, których mieszanek się wystrzegać, a także jak właściwie przygotować opryskiwacz do zabiegów ochronnych. Podobnie jak w latach ubiegłych, Krajowa Spółka Cukrowa S.A. przygotowała szereg niespodzianek dla wszystkich Gości. Nie zabraknie konkursów z nagrodami, słodkich poczęstunków oraz innych atrakcji, w tym występów zespołów i kapel ludowych. Zapraszamy Plantatorów wraz z rodzinami i przyjaciółmi na najważniejsze spotkanie plenerowe związane z uprawą buraka cukrowego! W kolejnym bloku pokazowym zaprezentują się firmy nawozowe: Fosfan S.A., TIMAC Agro Polska Sp. z o.o., Farm Ekspert Włodzimierz Liczmański i syn Sp. j. oraz Arysta LifeScience Polska Sp. z o. o. Liczne grono przedstawicieli firm z branży rolniczej na poszczególnych stoiskach pozwoli Plantatorom na wymianę doświadczeń. Ponadto w pawilonach obecni będą przedstawiciele prasy, nauki i Związku Plantatorów Buraka Cukrowego. Na tegorocznych Dniach Pola powstanie również pawilon agrotechniczny, w którym przedstawiciele Departamentu Surowcowego udzielą porad z zakresu agrotechniki, w szczególności nawożenia azotowego. Dla zainteresowanych Plantatorów przygotowane zostanie stanowisko umożliwiające pozyskanie informacji oraz bezpośredniego dostępu do serwisu internetowego e-plantator.

PO STRONIE PLANTATORA Chwościk buraka czy można z nim wygrać? Rady na 2013 rok. 1 Dr hab. Jacek Piszczek prof. nadzw. IOR-PIB TSD Toruń fot.1. Pole doświadczalne - widoczne zróżnicowanie w odporności odmian na chwościka Gdyby prześledzić publikacje naukowe i popularnonaukowe dotyczące chorób buraka, okazałoby się, że zdecydowana większość z nich poświęcona jest chwościkowi. Mimo bardzo szerokiej wiedzy na temat tego grzyba, straty przez niego powodowane są nadal zbyt wysokie. Dlaczego tak się dzieje i gdzie leżą główne przyczyny niepowodzeń oraz jak wykorzystać posiadaną wiedzę, by wygrać z chwościkiem, to główne zagadnienia, które omówione zostaną w tym artykule. Chwościk buraka, którego sprawcą jest Cercospora beticola najlepiej rozwija się w warunkach ciepłej i wilgotnej pogody. Optymalne warunki dla jego aktywności to temperatury dnia wynoszące pomiędzy 25 a 30 C i powyżej 15 C nocą, przy wilgotności powietrza około 95%. Grzyb jest bardzo wrażliwy na suszę. Brak wody na powierzchni liści uniemożliwia kiełkowanie zarodników konidialnych, a temperatury poniżej 10 C bardzo silnie spowalniają procesy życiowe patogena. Z tej podstawowej wiedzy na temat chwościka wynika kilka praktycznych wniosków. Po pierwsze - okresy pogody mokrej i ciepłej to czas, w którym choroba szczególnie szybko będzie się rozwijała i na pewno będzie konieczna ochrona chemiczna plantacji. Po drugie, w okresach suszy lub chłodu nie należy spodziewać się większego zagrożenia ze strony chwościka, co nie znaczy, że można w takich warunkach zrezygnować z lustracji plantacji. Jednak można w tym czasie zmniejszyć częstotliwość wizyt w polu. Natomiast w okresach sprzyjających rozwojowi choroby powinniśmy robić to bardzo często nie rzadziej niż co dwa, trzy dni. Jak wskazują obserwacje, pierwsze plamistości na liściach spowodowane przez chwościka zwykle pojawiają się po wystąpieniu kilkudniowych opadów deszczu lub utrzymywania się wysokiej wilgotności w łanie buraka po krótszych, ale obfitych opadach. Wysoka temperatura powietrza nie musi towarzyszyć opadom, ale musi pojawić się w okresie po ich wystąpieniu. W warunkach takich, zwykle po około 6 dniach pojawiają się pierwsze plamistości. O ile w tym czasie nie zostanie wykonany zabieg ochronny, to po około 10-14 dniach nastąpi jej bardzo gwałtowny rozwój. W takiej sytuacji nie ma już najmniejszych szans na utrzymanie na plantacji buraka zdrowych liści. Sygnalizacja pojawienia się objawów chwościka wysyłana do plantatorów za pomocą informacji SMS- -owej przez działy surowcowe cukrowni jest bardzo pomocna w podjęciu decyzji o wykonaniu pierwszego zabiegu ochronnego. Trzeba jednak pamiętać, że informacja ta powstaje w rezultacie monitoringu prowadzonego na wytypowanych plantacjach w określonych ramach czasowych i niekiedy może być nieco opóźniona w stosunku do rzeczywistego stanu na danej plantacji. W przypadkach, kiedy burak uprawiany jest po buraku, w miejscu lokalizacji jesienią pryzmy korzeni lub bezpośrednio w sąsiedztwie POLSKI CUKIER 11(16)/13 25

PO STRONIE PLANTATORA 2 pola, na którym uprawiany był w roku poprzednim, objawów choroby można spodziewać się nawet do 3-4 tygodni wcześniej niż choroba wystąpi naturalnie w danym rejonie. Takie plantacje czy też opisane powyżej miejsca muszą być szczególnie uważnie monitorowane przez samych plantatorów. Tu także trzeba zwrócić uwagę na warunki atmosferyczne, gdyż i w tym przypadku ciepło i wilgoć będą warunkowały infekcję i wystąpienie objawów choroby. Stwierdzenie choroby w jej wczesnych stadiach rozwojowych jest podstawowym warunkiem podjęcia skutecznej ochrony plantacji. Najwyższą skuteczność uzyskuje się, wykonując zabieg w pierwszych fazach rozwoju choroby. Jak wskazują wyniki badań, każde opóźnienie ochrony, bez względu na rodzaj zastosowanych fungicydów, powoduje wyraźny spadek jej skuteczności. Jak wspomniano powyżej, okres od pojawienia się pierwszych plamistości na plantacji do silnego rozwoju choroby to, w sprzyjających warunkach, nie więcej niż dwa tygodnie. Skuteczny zabieg ochronny musi być Okres od pojawienia się pierwszych plamistości na plantacji do silnego rozwoju choroby to, w sprzyjających warunkach, nie więcej niż dwa tygodnie. 3 4 wykonany w tym czasie. Zasada ta obowiązuje we wszystkich regionach kraju. Jednak szczególnie uważni muszą być plantatorzy w regionie południowo-wschodnim, kontraktujący buraki dla cukrowni Werbkowice i Krasnystaw. W tym regionie kraju wystąpienie pierwszych plamistości na liściach to sygnał do bezwzględnego wykonania zabiegu ochronnego. Każde opóźnienie może skutkować przegraną walką o zdrowe buraki. Spowoduje, że w żaden sposób nie będzie możliwe wyleczenie roślin, a chwościk, pomimo zastosowania nawet kilku dodatkowych zabiegów ochronnych, będzie się rozwijał. W centralnych lub północnych regionach kraju porażenie liści nie powinno przekroczyć progu 5% roślin z pierwszymi plamami. Z praktycznego punktu widzenia to tylko kilka dni różnicy niż w przypadku plantacji na południu kraju. Jednak i tu szybka reakcja plantatora na pojawienie się choroby gwarantuje wyższą skuteczność zabiegu ochronnego. O ile warunki atmosferyczne nadal będą sprzyjały rozwojowi chwościka, po prawidłowo wykonanym pierwszym zabiegu, należy nie później niż po dwóch tygodniach podjąć częste lustracje plantacji. W takich warunkach na pewno będzie konieczne wykonanie kolejnego zabiegu ochronnego, a przy wczesnym pojawieniu się choroby nawet trzeciego. Zabiegi ochronne zasadniczo wykonuje się do 10 września. W połowie września, ze względu na chłodne noce, następuje wyraźny spadek aktywności grzyba. W latach o niesprzyjających warunkach pogodowych może wystarczyć nawet jeden zabieg ochronny, jednak nie wydaje się to możliwe w rejonie cukrowni Werbkowice i Krasnystaw. Dwoma kolejnymi czynnikami, mającymi wpływ na zagrożenie ze strony chwościka są uprawa odmiany 26

PO STRONIE PLANTATORA Na stronie obok od góry: fot. 2. Brak ochrony prowadzi do silnego uszkodzenia liści i znacznych strat w plonie fot.3. Na żywych plamach tworzone są tysiące zarodników konidialnych - skutecznych przenosicieli chwościka fot.4. Pierwsza plama chwościka - tego ostrzeżenia nie wolno lekceważyć o podwyższonej odporności oraz odporność chwościka na fungicydy stosowane w ochronie buraka. W pierwszym przypadku należy pamiętać, że odmiany odporne różnią się między sobą, tzn. ich stopień odporności na grzyba jest zróżnicowany. Nie ma odmian całkowicie odpornych! Wszystkie w mniejszym lub większym stopniu podlegają infekcji. Z tego powodu także te odmiany wymagają ochrony. Szczególnie dotyczy to lat, w których presja patogena jest silna. Niekiedy w rejonach centralnych, a w szczególności w rejonach cukrowni Malbork i Kluczewo odmiany odporne pozwalają na zaniechanie ochrony chemicznej, ale tylko w latach mało sprzyjających rozwojowi chwościka. Przy przeciętnych warunkach pogodowych i tam wymagają one jednego zabiegu ochronnego. Niewątpliwą zaletą tych odmian jest to, że pozwalają one na opóźnienie zabiegu, gdyż wolniej podlegają infekcji, a także na redukcję ich liczby, zwykle o jeden zabieg. W przypadku wystąpienia odporności chwościka na fungicydy stosowane do ochrony buraka przeciwko temu grzybowi, problemy związane z ochroną plantacji znacząco się komplikują. Obecnie najczęściej to zjawisko występuje w rejonach południowo-wschodniej Polski. Znaczna część przebadanych w IOR- -PIB, TSD w Toruniu izolatów grzyba pochodzących z tej części kraju wykazała odporność na substancje z grupy triazoli czyli fungicydów najczęściej stosowanych w ochronie buraka. Spadek częstotliwości występowania odporności na te fungicydy obserwowany jest wraz z przesuwaniem się ku północnemu zachodowi kraju. Natomiast odporność chwościka na benzimidazole (w tym przypadku tiofanat metylu) jest bardzo wysoka na terenie całej Polski. Odporność może być jedną z przyczyn niskiej skuteczności zabiegów ochronnych. Dlatego bardzo ważnym wymogiem wobec systemów ochrony buraka jest stosowanie do poszczególnych zabiegów ochronnych fungicydów zawierających różne substancje aktywne. Dobre działanie ochronne wykazują preparaty zawierające dwie substancje aktywne (np. mieszankę substancji czynnych z grupy triazoli i strobiluryn czy też benzymidazoli). Dodatkowo nowa ustawa o ochronie roślin pozwala na stosowanie mieszanek preparatów zarejestrowanych do ochrony danej rośliny (jednak w przypadku ich niskiej skuteczności użytkownik nie może dochodzić odszkodowań od producentów zastosowanych środków). Daje to możliwość zastosowania mieszanki preparatów o działaniu systemicznym z kontaktowymi. Zaletą tych ostatnich jest brak odporności C. beticola na tę grupę środków. Preparat kontaktowy warto włączyć do drugiego lub trzeciego zabiegu ochronnego. Także preparaty kontaktowe charakteryzują się znacznie krótszym okresem karencji od preparatów systemicznych. Stąd wskazane są do ostatniego zabiegu ochronnego na plantacjach przeznaczonych do wczesnego zbioru, o ile zachodzi taka potrzeba. Fungicydy dopuszczone do ochrony buraka cukrowego przed Cercospora beticola (stan na 20 maj 2013) FUNGICYD SUBSTANCJA AKTYWNA DAWKA (KG, L/HA) KARENCJA (LICZBA DNI) Preparaty o działaniu kontaktowym Antracol 70 WG propineb 2,0-2,5 7 MAC-Mankozeb 75% WG mankozeb 2,0 3,0 14 Dithane Neo-Tec 75 WG mankozeb 2,0 3,0 14 Miedzian 50 WP tlenochlorek miedzi 5,0 7 Miedzian Extra 350 SC tlenochlorek miedzi 5,0-6,0 7 Preparaty o działaniu systemicznym Alert Solo 250 EW flusilazol 0,4 0,5 35 Allegro 250 SC Krezoksym metylu + epoksykonazol 0,7 1,0 35 Capitan 250 EW flusilazol 0,4 0,5 35 Duett Star 334 SE fenpropimorf + epkosykonazol 1,0 35 Duett Ultra 497 SC tifanat metylowy + epoksykonazol 0,5 0,6 35 Eminent 125 SL tetrakonazol 0,8 28 Intizan SC tifanat metylowy + epoksykonazol 0,5-0,6 35 Matador 303 SE tiofanat metylowy + tetrakonazol 1,25 1,5 35 Moderator 303 SE tiofanat metylowy + tetrakonazol 1,25-1,5 35 Optan 183 SE piraklostrobina + epoksykonazol 0,5 0,7 35 Orian tebukonazol 0,8 35 Orius Extra 250 EWtt tebukonazol 0,8 35 Rekord 125 SC epoksykonazol 1,0 35 Rubric 125 SC epoksykonazol 1,0 35 Safir 125 SC epoksykonazol 1,0 35 Soprano 125 SC epoksykonazol 1,0 35 Syrius 250 EW tebukonazol 0,8 35 Tango Star 334 SE fenpropimorf + epoksykonazol 1.0 35 Tebu 250 EW tebukonazol 0,8 35 Topsin M 500 SC tiofanat metylowy 1,2 14 Tyberius 250 EW tebukonazol 0,8 35 Yamato 303 SE tiofanat metylowy + tetrakonazol 1,25 1,5 35 POLSKI CUKIER 11(16)/13 27

PO STRONIE PLANTATORA 1 2 Rizoktonioza projekt IHAR-PIB Dr inż. Mirosław Nowakowski Dr inż. Paweł Skonieczek IHAR-PIB Oddział Bydgoszcz Od lewej: fot. 1 Zgorzel siewek przedwschodowa (a) i powschodowa (b) wywołana przez R. solani fot. 2 Plantacja silnie zaatakowana przez grzyb R. solani Według ostatnich danych rizoktonioza powoduje znaczne straty na około 80 tysiącach hektarów uprawy buraka w krajach Unii Europejskiej. Od około dwudziestu lat na plantacjach buraka cukrowego w Europie obserwuje się znaczne nasilenie występowania objawów choroby, które wywołuje grzyb Rhizoctonia solani. Przyczyn pogorszenia się stanu sanitarnego pól, także w aspekcie zachorowań na rizoktoniozę, upatruje się w rosnącym udziale kukurydzy w płodozmianach. Kukurydza sprzyja bowiem rozwojowi tej choroby. Po jej zbiorze na polu pozostają duże ilości trudno rozkładających się resztek pożniwnych, na których przezimowuje w glebie R. solani. Dobrymi żywicielami tego grzyba są także inne rośliny uprawne, takie jak rzepak, ziemniak, zboża, niektóre warzywa oraz cały szereg chwastów. Taka sytuacja powoduje, że niełatwo jest przeciwdziałać chorobie na etapie planowania doboru roślin nieżywicielskich w płodozmianie z burakiem. Zwalczanie chemiczne R. solani jest na domiar złego niemożliwe, gdyż żaden z dostępnych fungicydów nie jest skuteczny, co stwarza niekiedy poważne problemy z utrzymaniem wysokiej obsady roślin na polu. Według ostatnich danych rizoktonioza powoduje znaczne straty na około 80 tysiącach hektarów uprawy buraka w krajach Unii Europejskiej. Również w Polsce coraz częściej choroba ta atakuje buraki. Grzyb jest niebezpieczny, ponieważ zagraża burakowi cukrowemu w różnych fazach jego rozwoju. Może porażać kiełki lub/i siewki, prowadząc do zgorzeli przed- i powschodowej (fot. 1). W wielu przypadkach stanowi to przyczynę wyraźnego obniżenia polowej zdolności wschodów. Z początkiem lata patogen stwarza zagrożenie dla wyrośniętych buraków, powodując brunatną zgniliznę korzeni, która podczas sprzyjających dla rozwoju grzyba warunków stopniowo opanowuje i niszczy coraz większą część plantacji. Objawy występują początkowo na pojedynczych roślinach, z czasem choroba rozprzestrzenia się i pojawiają się coraz większe place obumarłych roślin (fot. 2 i 3). Liście zewnętrznych okółków chorych roślin więdną, żółkną i zasychają. Infekcja rośliny rozpoczyna się w środkowej części korzenia. Często grzyb przenika cały korzeń, powodując jego ciemno-brunatne zabarwienie w następstwie procesów gnilnych (fot. 4). Silne porażenie przyczynia się do szybkiego zamierania aparatu liściowego i korzeni buraka. Badania nad Rhizoctonia solani prowadzone są już od kilku lat w bydgoskim Oddziale Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PIB. Realizacja badań odbywa się w ramach Programu Wieloletniego (PW) MRiRW, pn. Ulepszanie roślin dla zrównoważonych agroekosystemów, wysokiej jakości żywności i produkcji roślinnej na cele nieżywnościowe. Prace badawcze zorganizowane są we współpracy z działami surowcowymi cukrowni, KZPBC, WIORiN, COBORU, firmami hodowlano-nasiennymi i agrochemicznymi. Podczas realizacji projektu w PW zaplanowany został następujący zakres prac: określenie występowania rizoktoniozy w różnych rejonach intensywnej uprawy buraka cukrowego na terenie Polski, izolacja czystych kultur Rhizoctonia solani oraz utworzenie banku izolatów tego patogena, porównanie w warunkach laboratoryjnych patogeniczności różnych izolatów w stosunku do określonych genotypów buraka cukrowego, badanie w warunkach polowych tolerancyjności odmian buraka cukrowego na zgniliznę korzeniową wywołaną przez R. solani, ocena podatności rodów i odmian buraka cukrowego na zgorzel siewek powodowaną przez R. solani w kontrolowanych warunkach wilgotności podłoża i temperatury, identyfikacja grup anastomozowych u posiadanych izolatów R. solani, wyodrębnienie izolatów R. solani powodujących zgorzel siewek buraka cukrowego oraz izolatów przyczyniających się do brunatnej zgnilizny korzeni, określenie zależności występujących pomiędzy wymienionymi wyżej formami R. solani, ocena możliwości przeciwdziałania zgniliznom 28

JAPOŃSKI ŚRODEK GRZYBOBÓJCZY Bądź pewny skutecznego zwalczenia chwościka buraka Doceń wyjątkową kompozycję dwóch substancji aktywnych działających: systemicznie, zapobiegawczo i interwencyjnie Poznaj nowoczesną formulację SE mikrokapsułki: lepiej przyswajalną i niezawodną nawet w trudnych warunkach Zamień dotychczasowy fungicyd na bezpieczny dla Ciebie i środowiska: brak toksyczności, kaucji za opakowanie i prewencji dla pszczół Postaw na solidny fungicyd w gospodarstwie chroniący kompleksowo: zboża, rzepak, buraki solidny fungicyd zmień przyzwyczajenia! OKRES PREWENCJI DLA PSZCZÓŁ: NIE DOTYCZY! Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. SUMI AGRO POLAND SP. Z O.O. ul. Bonifraterska 17 00-203 Warszawa tel.: 22 637 32 37 www.sumiagro.pl

PO STRONIE PLANTATORA Rys. 1 Ocena patogeniczności 4 izolatów R. solani w odniesieniu do wybranych genotypów buraka cukrowego Od lewej: fot. 3. Rizoktonioza na plantacji buraka cukrowego w rejonie Krasnystaw fot. 4. Gnijący korzeń przerośnięty grzybnią R. solani oraz widoczne objawy wtórnych infekcji grzybowych (biały nalot) fot. 5. Testowanie patogeniczności izolatów R. solani na siewkach buraka korzeni oraz zgorzelom powodowanym przez R. solani z zastosowaniem prawidłowej agrotechniki i tolerancyjnych odmian buraka cukrowego, współpraca z Instytutem Badań nad Burakiem Cukrowym na Uniwersytecie w Getyndze oraz Samodzielną Katedrą Biotechnologii i Biologii Molekularnej na Uniwersytecie Opolskim. Załączony rysunek 1 przedstawia wyniki badań IHAR- -PIB w Bydgoszczy, dotyczące testowania patogeniczności 4 zróżnicowanych izolatów R. solani, na nasionach trzech testowych genotypów/odmian buraka cukrowego. Nasiona buraka były sztucznie infekowane grzybnią izolatów R. solani w specjalnych pojemnikach fitopatologicznych (fot. 5). Rysunek oprócz ilościowego porażenia roślin pokazuje porażenie wyrażone za pomocą indeksu, który uwzględnia stopień porażenia roślin. Na rysunku, po jego lewej stronie, widoczne jest działanie izolatów, niezależnie od genotypów buraka. Izolaty B3 i MG wyróżniały się największą patogenicznością, przekraczającą 90% względem badanych odmian buraka, natomiast izolat BM okazał się najmniej patogeniczny. W środkowej części rysunku przedstawione są średnie wartości efektów patogeniczności 4 izolatów R. solani dla 3 genotypów buraka. Testowane genotypy nie były różnicowane pod względem tolerancyjności na stosowane izolaty. Największą tolerancyjność wykazał genotyp L. Współdziałanie czynników doświadczalnych, czyli izolatów i genotypów, zobrazowane zostało graficznie w 3 części rysunku, umiejscowionej po prawej stronie. Okazało się, że badane genotypy różnie reagują na sztuczną infekcję wywołaną izolatami. Najbardziej podatny na infekcję genotyp A, oprócz 100% porażenia roślin, wykazał się również najwyższym indeksem porażenia, biorąc pod uwagę porażenie izolatem B3. W przypadku izolatu BM genotyp L wykazał najwyższą odporność na wymienione formy patogena: udział siewek porażonych wynosił 82,7%, natomiast indeks porażenia 55,9%. Przedstawione wyniki udokumentowały znaczne zróżnicowanie występujące w obrębie patogena, jak również w zakresie jego patogeniczności. Ze względu na utrudnione obserwowanie objawów chorobowych (początek infekcji w środkowej części korzenia) oraz brak skutecznych fungicydów, rizoktonioza staje się coraz poważniejszym problemem sanitarnym. Jak do tej pory, zbyt mała wiedza o sprawcy choroby i duża jego zmienność, nie sprzyjają przeciwdziałaniu oraz zapobieganiu rozprzestrzeniana się tego patogena. Stosowanie w Polsce na coraz szerszą skalę płodozmianów z dużym udziałem buraka i kukurydzy przyczynia się do tego, że rizoktoniozę trzeba będzie zaliczyć do grupy czynników stwarzających poważne zagrożenie dla plonu korzeni buraka cukrowego. W związku z kontynuacją w roku 2013 badań nad rizoktoniozą, będziemy bardzo zobowiązani za pomoc, poprzez nadsyłanie prób korzeni z opisanymi wcześniej objawami chorobowymi. Prosimy o włożenie chorego korzenia (bez liści) do woreczka foliowego razem z próbą gleby (ok. 0,5 kg) pobraną w bliskiej odległości od chorego korzenia i wysłanie pocztą z adnotacją w miejscu na znaczek: Opłata przerzucona na adresata, Umowa z HHB/P/1549/2006 (CPRH2-1) z Pocztą Polską S.A. z dn. 29.11.2006, na adres odbiorcy: IHAR-PIB Oddział Bydgoszcz, Al. Powstańców Wlkp. 10, 85-090 Bydgoszcz. Wyniki analizy chemicznej załączonej gleby oraz analizy mikrobiologicznej korzenia przekażemy nadawcom paczek (prosimy o podanie swojego adresu, nr tel., adresu e-mail). Wysyłka paczki przez plantatora oraz analizy korzeni, gleby i zalecenia będą bezpłatne! Dodatkowe informacje odnośnie choroby można uzyskać pod tel. 52-5816959; e-mail: p.skonieczek@ihar.bydgoszcz.pl lub m.nowakowski@ihar. bydgoszcz.pl 3 4 5 30

PO STRONIE PLANTATORA POLSKI CUKIER 11(16)/13 31

PO STRONIE PLANTATORA 1 Pomimo, iż w tym roku wiosna przyszła stosunkowo późno, stan plantacji na terenie Oddziału "Cukrownia Kluczewo" na obecną chwilę jest zadowalający. Przebieg akcji siewnej 2013 i stany plantacji buraków cukrowych Dobrzelin Siewy buraków cukrowych w roku 2013 w Cukrowni Dobrzelin rozpoczęto w dniu 16 kwietnia, a zakończono dopiero 8 maja. Na tak późne rozpoczęcie siewów miały wpływ temperatura powietrza (średnia w marcu -4,6 C) oraz opady. Przedłużająca się zima, jak również stosunkowo wysokie opady deszczu (48,4 mm w kwietniu br. wobec 31,7 mm w analogicznym okresie roku ubiegłego) wymusiły na plantatorach zdecydowane opóźnienie wiosennych prac polowych. W kwietniu zasiano 95% areału. Pozostały areał z powodu gwałtownych opadów w końcówce kwietnia na terenie gmin Łęczyca, Daszyna, Witonia i Grabów obsiano w I dekadzie maja. Pierwsze wschody zaobserwowano 27 kwietnia, zaś ostatnie 15 maja. Po pełnych wschodach dokonano ich oceny i stwierdzono 75% dobrych, 21% średnich, 4% słabych. Sprzyjająca pogoda w maju pozytywnie wpłynęła na wzrost buraków cukrowych na plantacjach, a to pozwala spodziewać się satysfakcjonujących plonów. Kluczewo Siewy buraków cukrowych na terenie Oddziału Cukrownia Kluczewo rozpoczęto 11 kwietnia bieżącego roku. Długo oczekiwane, wyraźne ocieplenie pozwoliło na obsianie do końca kwietnia 100% areału. Pierwsze wschody odnotowano 18 kwietnia, a pełne wschody buraków zaobserwowano 11 maja. Obfitsze opady miały miejsce dopiero na początku maja, co w znacznym stopniu poprawiło warunki dla wschodzących siewek i młodych roślin. Pomimo, iż w tym roku wiosna przyszła stosunkowo późno, stan plantacji na obecną chwilę jest zadowalający, a wilgotność gleby i temperatura powietrza korzystnie wpływają na rozwój roślin. Ocena wschodów: 70% dobre, 28% średnie i 2% słabe. Krasnystaw W rejonach plantacyjnych Oddziału Cukrownia Krasnystaw pierwsze siewy wykonane zostały 16 kwietnia, tj. trzy tygodnie później niż w roku ubiegłym. Do końca kwietnia obsiana została większość plantacji. Sporadycznie, z uwagi na zastoiska wodne powstałe na niewielkich powierzchniach części plantacji, siewy przeciągnęły się do pierwszych dni maja. Korzystny przebieg warunków pogodowych w II i III dekadzie kwietnia spowodował, że pierwsze wschody pojawiły się już po 7-9 dniach od zasiewów. Po 11 dniach obserwowano już od 60 do 90% wschodów. Szacunkowa ocena stanu plantacji na dzień 20 maja wskazuje, że w rejonach działania Oddziału jest 55% plantacji dobrych, 34% średnich, 11% słabszych. Stan plantacji jest wynikiem przebiegu warunków pogodowych, a zwłaszcza brakiem opadów deszczu w II dekadzie maja. Lokalnie na skutek opadów burzowych, na części plantacji pojawiły się zaskorupienia. Ponadto na plantacjach obserwuje się szybki rozwój chwastów, których zwalczanie wymagało wykonania w wielu przypadkach dwóch zabiegów herbicydowych. Kruszwica W rejonie plantacyjnym Oddziału Cukrownia Kruszwica z uwagi na warunki pogodowe akcja siewna rozpoczęła się dopiero 14 kwietnia, a zakończyła 7 maja. Opóźnione o około 2-3 tygodnie siewy, w stosunku do roku ubiegłego, były wynikiem niskich temperatur oraz zalegającej pokrywy śnieżnej. Korzystny przebieg pogody po 15 kwietnia umożliwił obsianie prawie wszystkich plantacji w przeciągu dwóch tygodni. Pierwsze wschody zaobserwowano 24 kwietnia, natomiast pełne wschody były widoczne 14 maja. Dzięki słonecznej i ciepłej pogodzie oraz odpowiednim zapasom wilgoci w glebie buraki powschodziły bardzo dobrze. Wschody zostały wycenione następująco: 75% dobre, 20% średnie i 5% słabe. Jednocześnie wraz z burakami bardzo szybko rozwinęły się chwasty, na które większość plantato- 32

PO STRONIE PLANTATORA 2 rów zastosowała już dwa zabiegi chemiczne. Pomimo opóźnień w wegetacji, plantacje prezentują się okazale, charakteryzują się wysoką obsadą i rokują dobrymi plonami jesienią. Malbork W rejonie Cukrowni Malbork siew buraków cukrowych rozpoczęto 15 kwietnia. Opóźnienie siewów w stosunku do lat ubiegłych było następstwem niskich temperatur i opadów śniegu przedłużającej się zimy. Zakończenie siewów nastąpiło do końca kwietnia. Masowy siew przypadł na 17. tydzień roku. Sprzyjające warunki atmosferyczne panujące od połowy kwietnia, wysokie temperatury, duża wilgotność powietrza, wilgotna i nagrzana gleba powyżej 8 C, umożliwiły obsianie zakontraktowanego areału w ciągu dwóch tygodni. Pierwsze wschody zaobserwowano 27 kwietnia. W wyjątkowo sprzyjających warunkach, wschody stwierdzono już po 8 dniach od siewu. Korzystne warunki dla wzrostu roślin sprzyjają również dobremu działaniu środków doglebowych, ułatwiając na plantacjach walkę z chwastami. Wschody ogólnie oceniane są jako bardzo dobre (60% dobre, 30% średnie i 10% słabe) i gwarantują wysoką obsadę, co pomimo opóźnień wiosennych rokuje przyzwoitymi plonami. Nakło Tegoroczne wiosenne prace polowe na obszarze kontraktacyjnym Cukrowni Nakło rozpoczęły się prawie z dwutygodniowym opóźnieniem. Zalegający śnieg na polach i niskie temperatury uniemożliwiały jakiekolwiek prace w polu. Rolnicy świadomi opóźnień bardzo skrupulatnie sprawdzili i przygotowali sprzęt do wiosennych prac. Warunki pogodowe umożliwiły siewy dopiero od 15 kwietnia. Dobra organizacja pracy i sprawny sprzęt pozwoliły większości plantatorom zakończyć wiosenną uprawę i siewy do końca kwietnia czyli jeszcze w terminie agrotechnicznym. W ostatnich dniach kwietnia zaobserwowano pierwsze wschody. Warunki atmosferyczne panujące w III dekadzie kwietnia i w I maja nie sprzyjały dynamicznym wschodom. Brak opadów i niskie temperatury nocą spowodowały, że na wielu plantacjach wschody były piętrowe. Poprawę stanu plantacji buraka cukrowego w rejonie Cukrowni Nakło odnotowano po pierwszych znaczących opadach, które wystąpiły około 10 maja. Po kilku dniach dobrej pogody obsada roślin na plantacjach poprawiła się i stanowi dobrą prognozę na dalszy wzrost i rozwój roślin. Ocena wschodów: 55% dobre, 36% średnie i 9% słabe. Werbkowice Siewy buraków na Zamojszczyźnie rozpoczęły się wraz z poprawą warunków pogodowych od 17 kwietnia i trwały niemalże do końca I dekady maja. Pierwsze wschody odnotowano już po 5-6 dniach od daty siewu. W maju obsiewano lub dosiewano plantacje, na które z powodu zastoisk wodnych nie można było wcześniej wjechać. Siewy w roku 2013 były znacznie opóźnione w stosunku do lat ubiegłych. Powodem tego były ujemne średnie temperatury powietrza utrzymujące się Od lewej: fot. 1. Kluczewo fot.2. Nakło Tegoroczne wiosenne prace polowe na obszarze kontrakcyjnym Cukrowni Nakło rozpoczęły się prawie z dwutygodniowym opóźnieniem. do końca marca oraz opady śniegu i deszczu (62,8 mm) w marcu i I dekadzie kwietnia, na zalegającą jeszcze na polach zimową pokrywę śniegową. Dodatkowo 3 maja odnotowano lokalnie niezwykle silne opady deszczu z gradem. Miejscami spadło 50 mm wody, która spowodowała lokalne podtopienia, zamulenia i zmycia plantacji. Skutkiem tego przesiano ponad 190 ha. Zróżnicowany stan wzrostu wielu plantacji utrudnił organizację ochrony herbicydowej. Ocena wschodów: 45% dobre, 38% średnie i 17% słabe. Pomimo wiosennych zakłóceń wigor roślin buraka jest bardzo dobry, co pozwala optymistycznie patrzeć na kolejne miesiące wegetacji. POLSKI CUKIER 11(16)/13 33

34 PO STRONIE PLANTATORA

PO STRONIE PLANTATORA 1 Kolejny rok współpracy fot.1. Warsztaty jesienne pokaz maszyn. Piotr Ledochowski Krajowa Spółka Cukrowa S.A. Zakończył się kolejny rok współpracy Krajowej Spółki Cukrowej S.A. i Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Brześciu Kujawskim z Zespołem Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Starym Brześciu. Czas na krótkie podsumowanie. Należy przypomnieć, że inicjatorem spotkań z uczniami szkoły i organizacji Warsztatów Szkolnych z zakresu agrotechniki uprawy buraka cukrowego jest właśnie Związek Plantatorów z Brześcia Kujawskiego. Znaczące zaangażowanie kierownictwa Związku z prezesem Andrzejem Nowakowskim na czele zaowocowało wieloma udanymi szkoleniami, w których oprócz młodzieży uczestniczyli również plantatorzy buraka cukrowego z rejonu Brześcia i Kruszwicy. Pierwsze spotkanie z uczniami Zespołu Szkół CKR w 2012 roku odbyło się 19 stycznia. Młodzież, która angażowała się w przygotowanie doświadczeń i pokazów w 2011 roku, mogła skonfrontować swoje spostrzeżenia i uwagi z przedstawionymi wynikami. Oprócz wyników i komentarzy jak zwykle zaprezentowano dokonania Spółki. Po spotkaniu z młodzieżą, w gronie osób zaangażowanych w realizację projektu określono plan na kolejny sezon agrotechniczny. Uzgodniono, iż pokazy polowe będą dotyczyły do- Młodzież, która angażowała się w przygotowanie doświadczeń i pokazów w 2011 roku, mogła skonfrontować swoje spostrzeżenia i uwagi z przedstawionymi wynikami. świadczeń ścisłych, kolekcji odmian i ochrony przed agrofagami. Ponadto ustalono terminy spotkań, które odbyły się 4 czerwca i 13 września 2012 roku. Terminy wyznaczono, plan pracy przygotowano, pozostało jedynie go zrealizować. Doświadczenia ścisłe dotyczące Przydatności wybranych biopreparatów w uprawie buraka cukrowego realizowano przy udziale pracowników Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu Terenowej Stacji Doświadczalnej w Toruniu (IOR PIB Poznań TSD Toruń). Natomiast odmiany buraka cukrowego różnych firm nasiennych tworzyły kolekcję. Przez cały okres wegetacji uczniowie wraz z nauczycielami obserwowali zróżnicowany wzrost i rozwój poszczególnych odmian na polu, jak również wpływ biopreparatów na wegetację roślin. W dniu 4 czerwca 2012 roku rozpoczęło się pierwsze spotkanie w ramach warsztatów agrotechnicznych. Tradycyjnie pierwsza część to prelekcje. Uczniowie, plantatorzy oraz zaproszeni goście wysłuchali kilku wykładów. Tematem pierwszego była regulacja zachwaszczenia w uprawie buraka cukrowego. Kolejny dotyczył jednej z najistotniejszych chorób liści buraka cukrowego w ostatnich kilku latach spowodowanych infekcją grzybową Cercospora beticola (chwościk buraka). Dr hab. Jacek Piszczek w swoim wystąpieniu nie tylko przypomniał jak wygląda uszkodzona blaszka liściowa w pierwszym okresie zakażenia, ale również przedstawił sposoby skutecznej walki z tym patogenem. W ocenie słuchaczy takie przedstawianie problemu związanego z ochroną roślin pozostawia w pamięci wiele przydatnych informacji, które z pewnością zostaną wykorzystane w przyszłości. W części plenerowej, bezpośrednio na polu, uczniowie i plantatorzy uzyskali wiele praktycznych >> 36 POLSKI CUKIER 11(16)/13 35

PO STRONIE PLANTATORA 2 3 Od lewej: fot.2.doświadczenie ścisłe biostymulatory. fot.3. Warsztaty wiosenne część wykładowa. informacji od przedstawicieli firm, biorących udział w warsztatach. Zainteresowanie budziły konkretne odmiany, odporności, terminy wysiewu standardowych i tolerancyjnych nasion. Dr Dariusz Górski z IOR PIB w Poznaniu TSD w Toruniu zapoznał uczestników ze ścisłym doświadczeniem z udziałem biopreparatów. Ciekawość wszystkich wzbudziło poletko, na którym zademonstrowano skutki zastosowania podwójnej dawki herbicydu poprzez dwukrotną ich aplikację. Poparzone liście buraków w dobitny sposób pokazywały, iż podobnie jak na plantacjach przemysłowych, te miejsca są skutkiem nakładania się oprysków. Druga część warsztatów odbyła się 14 września 2012 roku. W tej części imprezy, oprócz uczniów ze szkół rolniczych uczestniczyło również wielu plantatorów z terenu Brześcia Kujawskiego i zaproszonych gości. Oprócz tradycyjnie wystawiających się firm nasiennych (KHBC, KWS, Maribo, Sesvanderhave, Strube, Syngenta, WHBC) w warsztatach wzięli udział dystrybutorzy maszyn rolniczych ( Krukowiak, Bury, Hurtownia Rolmix Strzelno, Expom, Agropol Zakrzewo), biopreparatów (Arysta, LifeScience, BIOGEN, Chemirol, Krajowe Centrum Mikroorganizmów BIO-WORLD, NaturalCrop) i chemicznych środków ochrony roślin (Makhteshim Agan, Chemirol). Ponadto swoje stoisko miały Zespół Szkół CKU Stary Brześć i Krajowa Spółka Cukrowa S.A. Imprezę uroczyście otworzył pan Kazimierz Rojewski - dyrektor CKU w Brześciu Kujawskim. Wśród zaproszonych gości witano przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Krajowej Spółki Cukrowej S.A., Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego, Związku Plantatorów Buraka Cukrowego w Brześciu Kujawskim przy Cukrowni Kruszwica, IOR PIB w Poznaniu TSD w Toruniu oraz dziennikarzy regionalnej i branżowej prasy. Następnie rozpoczęła się część wykładowa. W pierwszym wystąpieniu pan Piotr Ledochowski, przedstawiciel KSC S.A., omówił cele i zakres prowadzonych doświadczeń na terenie szkoły. Wykład wiodący dotyczył nowoczesnego sprzętu stosowanego w uprawie gleby, a wygłosił go dr hab. Jacek Przybył. Przedstawił zawiłości skomplikowanych maszyn rolniczych w taki sposób, że na sali pomimo obecności ponad trzystu osób panowała cisza. Pan Doktor mówił nie tylko o technicznej stronie maszyn, ale również o opłacalności ich eksploatowania, co w warunkach wolnorynkowych odgrywa dominującą rolę. Na koniec części seminaryjnej wystąpił pan Andrzej Nowakowski prezes ZPBC w Brześciu Kujawskim, przekazując szereg aktualnych informacji o współpracy Związku i Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Na polu uczestników witała młodzież w strojach ludowych. Na stoiskach, a było ich sporo, przedstawiciele firm udzielali wyczerpujących odpowiedzi na wszystkie nurtujące uczniów i plantatorów pytania. Po doświadczeniach i kolekcji odmian buraka cukrowego oprowadzał, informował i odpowiadał na pytania pan Piotr Ledochowski. Duże zainteresowanie wzbudziły pokazy pracy maszyn rolniczych (opryskiwacze, agregaty uprawowe). Każda prezentacja była opatrzona stosownym komentarzem, co w sposób istotny uatrakcyjniło tę część spotkania. Przedsięwzięcie udało się dzięki wspólnemu wysiłkowi Krajowej Spółki Cukrowej S.A., Związkowi Plantatorów Buraka Cukrowego w Brześciu Kujawskim oraz dyrektorowi, pracownikom i uczniom Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Starym Brześciu. Zaproszeni goście oraz firmy uczestniczące w warsztatach podkreślali profesjonalizm przygotowanej imprezy. Spotkanie zamykające kolejny rok współpracy odbyło się 14 lutego 2013 roku. Zaprezentowano na nim wyniki doświadczenia ścisłego ( Przydatność wybranych biopreparatów w uprawie buraka cukrowego ) oraz przedstawiono kierunki hodowli buraka cukrowego na najbliższe lata. Tak duże zainteresowanie tą cykliczną już imprezą wskazuje na celowość jej organizowania w latach następnych. Dzięki warsztatom, które odbyły się na terenie Zespołu Szkół CKR w Starym Brześciu można było lepiej i szybciej dotrzeć do rolników i ich następców uczniów. Przy obecnie szybko zmieniającym się rolnictwie i sposobach uprawy każde spotkanie z fachowcami daje możliwość wprowadzenia zmian, które w efekcie skutkują wzrostem efektywności ekonomicznej polskich gospodarstw rolnych. 36

PO GODZINACH POLSKI CUKIER 11(16)/13 37

PO GODZINACH Rejs z kapitanem Paszke Czas spędzony na katamaranie Gemini 3 był niezwykłą okazją do oderwania się od codziennego zgiełku. Dwoje pracowników Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Magdalena Korbutt-Madajewska z Centrali i Dariusz Walczak z Oddziału Cukrowni Kluczewo, którzy zostali laureatami konkursu Ahoj Przygodo, mają już za sobą sześciodniowy rejs pod okiem doświadczonego kapitana Romana Paszke. Magda i Darek po raz pierwszy spotkali się 24 kwietnia 2013 roku w Warszawie na lotnisku Okęcie, skąd około godziny 8:00 wylecieli do Paryża. Z lotniska udali się pociągiem do Lorient. Tam czekał już na nich kapitan Paszke wraz z załogą. Wieczorem dla naszej koleżanki i kolegi rozpoczęła się prawdziwa żeglarska przygoda. Do przepłynięcia mieli ok. 1200 Mm. Czas spędzony na katamaranie Gemini 3 był niezwykłą okazją do oderwania się od codziennego zgiełku. Było dużo czasu na rozmyślanie, gdyż jak na prawdziwych żeglarzy przystało każdy musiał odbywać dwugodzinną wachtę pełnić służbę, obserwując morze. Warunki do żeglugi były sprzyjające, a temperatura wody i powietrza oscylowała w okolicach 8 stopni. Katamaran poruszał się z prędkością około 30 km/h. Za burtą katamaranu można było podziwiać wielkie meduzy. Nocą zaś niebo okrywały gwiazdy, a blask księżyca oświetlał drogę do celu. Podczas rejsu kapitan Roman Paszke opowiadał o swoich życiowych przygodach, o 40-letnim doświadczeniu w żegludze morskiej. Magda i Darek oprócz atrakcji na katamaranie zapewnione mieli wyżywienie liofilizowane alternatywną żywność dla podróżników, która charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą, niską wagą, smakiem, zapachem i długim terminem przydatności do spożycia. 29 kwietnia 2013 roku katamaran wpłynął do portu w Świnoujściu. Rejs po Morzu Północnym i Bałtyckim z kapitanem Paszke i jego załogą zapewne kojarzyć się będzie naszym laureatom z niezapomnianą przygodą i wielkim poczuciem wolności. Magda i Darek jako pierwsi poczuli smak prawdziwej pasji. Już niebawem ogłosimy kolejny konkurs, w którym do wygrania będą 2 rejsy po Morzu Bałtyckim. 38

Gotuj z Jankiem! Tym razem nietypowo zamiast kuchni jednego z krajów, dwa sposoby na pożywne i zdrowe danie z niezwykle wartościowego składnika otrąb owsianych. Otręby owsiane najcenniejszy dar natury Otręby owsiane z całego ziarniaka owsa, zapewniają pełnowartościowe śniadanie, które dodaje sil, działa na ciało i. umysł. Porcja otrąb owsianych - 100g codziennie, pozwala na wyeliminowanie jednego posiłku i wywołuje wymiatanie nadmiaru cholesterolu z organizmu. Tylko regularne spożywanie otrąb owsianych (ok. 100g dziennie) jest skuteczne, pozwoli zachować nam na długo witalność i urodę. Po kilku miesiącach odczujemy dobroczynny wpływ otrąb owsianych na podniesienie sprawności fizycznej i umysłowej naszego organizmu, poprawę nastoju i samopoczucia. Jak przygotować pożywne śniadanie: 1 sposób: Otręby wystarczy zalać wrzącą wodą, zamieszać i pozostawić na chwilę aby wchłonęły nadmiar wody. Następnie do tak zaparzonych otrębów owsianych dodajemy to, co kto lubi najbardziej: orzechy, rodzynki, suszone śliwki, morele, miód, dżem, świeże owoce lub mrożone. 2 sposób: Zalewamy otręby mlekiem lub jogurtem, kefirem, bądź sokiem owocowym i pozostawiamy na około 10 15 minut. W tak krótkim czasie mamy pełnowartościowe śniadanie młodości bogate w błonnik pokarmowy, łatwo przyswajalne węglowodany, pełnowartościowe białko, mikroelementy i witaminy. Smacznego! Moje słodkie podróże małe i duże W poprzednim numerze ogłosiliśmy konkurs plastyczny Idzie Pani Wiosna. Tradycyjnie już zasypaliście nas swoimi wspaniałymi pracami, za które gorąco dziękujemy. Poniżej prezentujemy zwycięskie, ich autorom gratulujemy, a wszystkich zapraszamy do kolejnego, wakacyjnego konkursu fotograficznego. Wykorzystajcie swoje wakacyjne wyjazdy, niekoniecznie dalekie i prześlijcie nam zdjęcia pt. Moje słodkie podróże małe i duże. Dla laureatów przygotowaliśmy wspaniałe plecaki z logo Polskiego Cukru. Prace prosimy wysyłać na adres: Krajowa Spółka Cukrowa S.A., Biuro Promocji i PR, ul. Kraszewskiego 40, 87-100 Toruń. 31 SIERPNIA Do tego dnia czekamy na Wasze prace konkursowe! Wiktoria Szymańska Daniel Jakubczak Zosia Pietruszkiewicz POLSKI CUKIER 11(16)/13 39

MARIBO odmiany buraków cukrowych dla plantatorów i cukrowni odmiany o podwójnej tolerancji na rizomani i chwoêcika buraka IMPERIAL NANCY DELANO MILTON VISTULA GALLANT PIKADOR Maribo Seed Poland Sp. z o.o. ul. Âwi tokrzyska 20 00-002 Warszawa telefon: +48 22 827 04 04 +48 22 827 11 32 telefax: +48 22 826 75 52 e-mail: poland@mariboseed.com