Ocena stanu wiedzy na temat zakażeń wirusami HPV: implikacje dla skuteczności programów szczepień przeciw genitalnym typom HPV lek. Katarzyna Smolarczyk Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Sławomir Majewski STRESZCZENIE Wstęp: Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) należy do bardzo częstych. Szacuje się, że wśród całej populacji ponad 90% mężczyzn i 80% kobiet będzie miało styczność z wirusem HPV. Znamy obecnie ok. 200 typów tego wirusa. Większość z nich nie ma znaczenia klinicznego. Istnieją typy wirusa, które mogą powodować zmiany złośliwe, jak i zmiany łagodne. Typy wirusa m.in.: 16, 18, 31, 33, 45 uważane są za onkogenne. Udowodniony został związek tych typów wirusa i innych z nowotworami: z rakiem szyki macicy (związek głównie z HPV 16 i HPV 18), rakiem pochwy, sromu, prącia, odbytu, gardła, krtani. Na największą uwagę zasługuje rak szyjki macicy. W Polsce, mimo wprowadzonych badań przesiewowych, a także wprowadzenia na rynek w 2006 roku szczepionki Gardasil, zanotowano 2723 nowe zachorowania na raka szyjki macicy, a 1585 zgonów kobiet 1. W 2014 roku rak szyjki macicy stanowił 3.6% wszystkich zachorowań wśród kobiet na nowotwory złośliwe. Typy nieonkogenne (głównie 6, 11) odpowiedzialne są za zmiany takie jak kłykciny kończyste, brodawczaki krtani, kłykciny gigantyczne Bushke go-loewensteina. 1 Dane na 2015 rok według Krajowego Rejestru Nowotworów.
Typy 6 i 11 HPV są powodem 90% przypadków kłykcin kończystych narządów płciowych i odbytu. W wielu krajach szczepienia przeciw HPV zostały wprowadzone do populacyjnych programów szczepień, chociaż ich akceptacja jest różna w różnych krajach. W dużej mierze wynika to z niewystarczającej wiedzy na temat chorób wywołanych przez genitalne typy wirusa HPV, a także zależy od czynników kulturowych, społecznych, a nawet religijnych. Docelową grupę dla profilaktyki pierwotnej stanowią obecnie młode dziewczynki, nieaktywne seksualnie, seronegatywne. W okresie adolescencji świadomość na temat skutków niezaszczepienia się, a co za tym idzie współistniejących z zakażeniem chorób, jest niewielka. Cele badawcze: Celem pracy była analiza stanu wiedzy na temat HPV i szczepionki HPV wśród lekarzy będących w trakcie odbywania specjalizacji z ginekologii i położnictwa, dermatologii i wenerologii, pediatrii, a także wśród rodziców pacjentów oddziału dermatologii pediatrycznej. Kolejnym celem pracy była analiza wpływu stanu wiedzy na temat HPV i szczepionki na zaszczepialność. Materiał i metody: W badaniu wzięło udział 639 lekarzy i 288 rodziców. Do zebrania danych użyto autorskiego badania ankietowego, stworzonego na potrzeby przeprowadzenia analizy. Lekarze wypełniali ankiety w trakcie kursów specjalizacyjnych na nośnikach papierowych, a rodzice na tablecie. Analiza przeprowadzona została głównie metodami statystyki opisowej. Wyniki zostały przedstawione w postaci tabel częstości oraz tabel krzyżowych. Wnioskowanie statystyczne zostało przeprowadzone przy użyciu testu chi-kwadrat lub, w przypadku małych częstości analizowanych cech, dokładnego testu Fishera. Odpowiedzi rodziców zostały przedstawione w zależności od ich wieku, płci, wielkości miejsca zamieszkania, wykształcenia, ilości dzieci, wyniku testu. Odpowiedzi lekarzy zostały przedstawione w zależności od ich wieku, płci, specjalizacji, wyniku testu. Wyniki: Analizując wyniki testu lekarzy pod kątem wiedzy na temat wirusa HPV i szczepień przeciwko HPV, stwierdza się, że: 34,7% lekarzy znalazło się w najniższym kwartylu, w drugim kwartylu (54 59% prawidłowych odpowiedzi) 21% lekarzy, w trzecim kwartylu (60 65% prawidłowych odpowiedzi) 21% lekarzy, a w
najwyższym kwartylu 23.3% lekarzy. Najwyższym wynikiem z testu było 88% prawidłowych odpowiedzi, a najniższym 12% prawidłowych odpowiedzi. Osoby, których wynik testu jest najwyższy, częściej deklarują się jako zwolennicy szczepień oraz częściej poleciliby szczepienie, jeżeli byłoby ono refundowane. Analizując test dla rodziców, stwierdza się, że: 2.8% rodziców uzyskało wynik do 30% prawidłowych odpowiedzi, w przedziale 30 60 (n = 86), 61 100 (n = 89). Najwyższym wynikiem z testu było 86,5% prawidłowych odpowiedzi, a najniższym 21,6% prawidłowych odpowiedzi. Aż 50,6% rodziców nie zaliczyłoby testu, zakładając, że zaliczenie testu uzyskiwaliby rodzice z wynikiem powyżej 61% prawidłowych odpowiedzi. Jedynymi czynnikami różnicującymi stosunek rodziców do szczepień są wiedza i wykształcenie. Osoby z wynikiem testu w trzecim kwartylu wskazywały, iż duża skuteczność szczepionki może mieć wpływ na decyzję o zaszczepieniu dziecka/ci szczepionką zalecaną, lecz nieobowiązkową. Wnioski: Stan wiedzy lekarzy na temat wirusa HPV w grupie lekarzy jest niski, niezależny od płci, wieku i zależny od specjalizacji. Stan wiedzy lekarzy na temat szczepionki przeciw HPV w grupie badanej jest bardzo niski i niezależny od płci, wieku i zależny od specjalizacji. Stan wiedzy lekarzy na temat wirusa HPV i szczepionki HPV ma wpływ na stosunek do szczepień HPV, a nie ma wpływu na zachowania proszczepienne (namawianie, informowanie pacjentów). Stan wiedzy rodziców na temat wirusa HPV jest bardzo niski i zależny od płci, wieku, wykształcenia i niezależny od miejsca zamieszkania, liczby dzieci. Stan wiedzy rodziców na temat szczepionki przeciw HPV jest niski i niezależny od miejsca zamieszkania, liczby dzieci, zależny od wieku, płci i wykształcenia. Jedynymi czynnikami różnicującymi stosunek do szczepień są wiedza i wykształcenie. Pozostałe charakterystyki rodziców nie wpływają w istotny sposób na stosunek do szczepień. Dyskusja: Na zaszczepialność mają według badań wpływ wielorakie czynniki. W przeprowadzonej analizie spróbowaliśmy poddać je ocenie, a także porównać z istniejącymi pracami.
SUMMARY Introduction: Human papillomavirus (HPV) infection is very common among the general population. It is estimated that more than 90% of men and 80% of women will have contact with HPV at sometime during their life. Currently around 200 different types of the virus are known although most of them are not clinically relevant. Some types of the virus can cause malignant or benign lesions. HPV 16, 18, 31, 33, and 45 are considered to be oncogenic. The relationship between these virus types and: cervical, vaginal, vulvar, penile, anal, throat and larynx cancers has been proven. Cervical cancer deserves the most attention among HPV-related cancers. In Poland, despite the introduction of screening tests, as well as the in 2006 Silgard vaccine, there were 2723 new cases of cervical cancer, and 1,585 women died due to cervical cancer in 2015 according to the National Cancer Registry. Non-oncogenic types (mainly 6,11) are responsible for benign lesions such as genital warts, laryngeal papillomas, and Bushke-Loewenstein giant condylomata. In many countries, HPV vaccinations have been introduced into the population through vaccination programs, although their acceptance varies from country to country which is largely dependent on sufficient knowledge of diseases caused by genital HPV types as well as cultural, social and even religious factors. The target group for primary prevention is currently young girls, sexually inactive, and serogenative. At this age, awareness of the effects of non-immunization, and virus related diseases is low. Research objectives: The aim of the study was to analyze the state of knowledge about HPV and HPV vaccines among physicians during specialization in gynecology and obstetrics, dermatology and venereology, pediatrics as well as among parents. Another objective of the study was to analyze the impact of the state of knowledge on vaccination. Material and methods: 639 doctors and 288 parents took part in the study. A questionnaire was used to collect the data. Doctors filled out questionnaires during specialization courses and parents during the admission of their kids to the hospital. The analysis was carried out mainly using descriptive statistics methods. The results are presented in the form of frequency tables and cross tables. Statistical inference was carried out using the chi-square test, or in
the case of small frequencies of the analyzed characteristics, an exact Fisher test. Parents answers were presented depending on their age, gender, place of residence, education, number of children and test result. The doctors' answers were presented depending on their age, gender, specialization and test result. Results: Analyzing the results of the doctors' answers in terms of knowledge about HPV and HPV vaccinations: 34.7% of doctors was in the lowest quartile, 21% (between 54-59% of correct answers), 21%, doctors in the middle quartile (60-65% of correct answers) and 23.3% of doctors in the highest quartile. The highest result from the test was 88% of correct answers, and the lowest 12% of correct answers. People whose test results scored the highest are more likely to declare themselves as pro-vaccination and would more often recommend the vaccination if it would be refunded. Analyzing the parents test results: 2.8% of parents scored up to 30% of correct answers, in the range of 30-60 (n = 86), 61-100 (n = 89). 50.6% of parents would not pass the test, assuming that the test would be passed by parents with a score above 61% of correct answers. The highest result from the test was 86.5% of correct answers, and the lowest 21.6% of correct answers. The only factors that differentiate parents' attitudes to vaccination are knowledge and education. Those parents with the test result in the third quartile indicated that the high efficacy of the vaccine could affect the decision to vaccinate the child. Conclusions: The doctors' knowledge of HPV is low, independent of gender, age and subject to specialization. The doctors' knowledge about the HPV vaccine is very low and independent of sex, age and subject to specialization. The doctors' knowledge about HPV and HPV vaccine influences the HPV vaccination attitude and does not affect pro-active behaviors. The parents' knowledge of HPV is very low and depends on sex, age, education and independent of where they live, number of children. The parents' knowledge about HPV vaccine is low and independent of place of residence, number of children, depending on age and sex of education. The only factors differentiating attitude to vaccination are knowledge and education. Other characteristics of parents are not significant. Discussion: Multiple factors have been found to influence the vaccination attitude. In the analysis we have tried to evaluate them and compare them with existing research data.