Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice



Podobne dokumenty
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH PARAMETRÓW JAKOŚCI WODY ZASILAJĄCEJ ZUW GOCZAŁKOWICE

Acta 12 (2) 2012.indd :41:15. Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus 12 (2) 2013,

ANALIZA ILOŚCIOWO-JAKOŚCIOWA WODY POBIERANEJ DO UZDATNIANIA ZE ZBIORNIKA GOCZAŁKOWICE W LATACH

ANNA NOWACKA, MARIA WŁODARCZYK-MAKUŁA, BARTŁOMIEJ MACHERZYŃSKI *

SEZONOWE I PRZESTRZENNE ZMIANY WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW JAKOŚCI WODY ZBIORNIKA GOCZAŁKOWICE

Suwałki dnia, r.

DELEGATURA W PRZEMYŚLU

BADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO

Ocena stanu / potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i ocena stanu wód rzecznych.

Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia

ROK BADAŃ: 2010 Ocena jakości wód rzek przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych

Adam Ludwikowski Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie Warszawa 13 grudzień 2011r.

w świetle badań monitoringowych Wolsztyn, wrzesień 2013 r.

OCENA STANU CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH OBJĘTYCH MONITORINGIEM GRANICZNYM NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO 2001 ROK

Ocena wód powierzchniowych przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia

Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r.

BADANIA TECHNOLOGICZNE OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO METODĄ OSADU CZYNNEGO

SPRAWOZDANIE Z MONITORINGU SKŁADOWISKA W GDAŃSKU SZADÓŁKACH W ROKU 2009

R A P O R T. Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Katowicach ul. Raciborska 39, Katowice

R A P O R T. Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Katowicach ul. Raciborska 39, Katowice

OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA. I. Badania wody surowej, uzdatnionej, wód popłucznych i wody z rzeki

Monitoring cieków w Gminie Gdańsk w roku 2011

ZMIANY WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW JAKOŚCI WODY RZEKI PROSNY PRZEPŁYWAJĄCEJ PRZEZ ZBIORNIK PSURÓW

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 984

Oferta cenowa pobierania oraz wykonania badań próbek wody, ścieków, osadów ściekowych i biogazu

Ścieki, zanieczyszczenia, jakość wody Klara Ramm Szatkiewicz Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych - Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej

KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W 2004 ROKU

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 868

E N V I R O N SKRÓCONY OPIS PROGRAMU NA ROK Wydanie 2 z dnia r. Imię i Nazwisko Krzysztof Jędrzejczyk Karolina Sójka

Testowanie nowych rozwiązań technicznych przy rekultywacji Jeziora Parnowskiego

Stan środowiska w Bydgoszczy

OCENA DZIAŁANIA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW TYPU SBR W STERKOWCU-ZAJAZIE

Nazwa: Zbiornik Włocławek

STĘŻENIE SKŁADNIKÓW NAWOZOWYCH W WODZIE DO NAWODNIEŃ I DO PICIA W FALENTACH

OFERTA NA WYKONYWANIE BADAŃ

Znak sprawy: OśZP Zapytanie ofertowe. Siedziba: Sławno ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 31 (powiat opoczyński)

OCENA stanu czystości Zbiornika Siemianówka w 2007 roku

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 27 listopada 2002 r.

MONITORING PRZEGLĄDOWY

Warunki fizyczno-chemiczne w Zbiorniku Goczałkowickim - specyfika i zróżnicowanie stanowiskowe

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188

Rok Ocena fizyko-chemiczna Poniżej Potencjału Dobrego Potencjał ekologiczny Stan chemiczny. Ocena eutrofizacji Stwierdzono (MIR, PO 4 )

JAKOŚĆ WÓD RASZYNKI I JEJ DOPŁYWÓW

1 z :36

Wykaz stosowanych metod badawczych

Ceny za wodę i ścieki bez zmian

OFERTA NA WYKONYWANIE BADAŃ

KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W SIECI KRAJOWEJ W 2005 ROKU

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych

OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM

Wykres nr 1. Liczba urządzeń wodociągowych zewidencjonowanych w 2015 r.

OCENA MOŻLIWOŚCI OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU PRZEMYSŁU CUKIERNICZEGO

Zleceniodawca: Eco Life System Sp. z o. o., ul. Królewiecka 5 lok. 3, Mrągowo

Opłaty za analizy mikrobiologiczne wody oraz fizykochemiczne wody i ścieków

Ewa Imbierowicz. Prezentacja i omówienie wyników pomiarów monitoringowych, uzyskanych w trybie off-line

Rok Ocena fizyko-chemiczna Poniżej Potencjału Dobrego. Stan chemiczny. Ocena eutrofizacji Stwierdzono (MIR, PO 4 )

Jakość wód zlewni Baudy oraz Zalewu Wiślanego w aspekcie spełnienia celów środowiskowych. Marzena Sobczak Kadyny, r.

Rok Ocena hydromorfologiczna. Stan chemiczny. Średnioroczne stężenia podstawowych wskaźników w latach 1998, 2011 i 2013

Cennik usług Laboratorium Centralnego AQUA S.A.

SKRÓCONY OPIS PROGRAMU NA ROK 2017

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1188

OCENA OBSZAROWA JAKOŚCI WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA NA TERENIE CHORZOWA I ŚWIĘTOCHŁOWIC za rok 2010

Model fizykochemiczny i biologiczny

4. Ładunek zanieczyszczeń odprowadzony z terenu Gminy Gdańsk do Zatoki Gdańskiej

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1651

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 984

OCENA STANU ZANIECZYSZCZENIA WODY ZBIORNIKÓW MAŁEJ RETENCJI W REGIONIE PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ POLSKI

Numeryczny model ekosystemu zbiornika zaporowego

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Jaworznie

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 739

Wykaz badań prowadzonych przez laboratorium - woda

Ocena jakości wód powierzchniowych na terenie Łodzi

Ocena wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2017 roku

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 739

Monitoring morskich wód przybrzeżnych i zbiorników wodnych w Gminie Gdańsk w roku 2011

Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych

MONITORING ŚRODOWISKA WÓD POWIERZCHNIOWYCH W POLSCE I NA UKRAINIE - PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD ZBIORNIKÓW ZAPOROWYCH W 2003 ROKU

Zakres badań wykonywanych w Laboratorium Środowiskowym.

1. WSTĘP METODYKA BADAŃ Miejsca i sposób pobierania próbek wody z akwenów portowych Metody analityczne...

Warszawa, dnia 5 sierpnia 2016 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 21 lipca 2016 r.

Ocena wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu diagnostycznego stanu chemicznego wód podziemnych w 2010 r.

Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych

Magdalena Jabłońska-Czapla Eligiusz Kowalski Jerzy Mazierski

w sieci rekreacyjnych, ze źródeł zaopatrzenia do bytowania ryb w tym rolniczych ludności 2000 kąpieliskowych Presje działające na wody:

KLASYFIKACJA JAKOŚCI WÓD W RZEKACH OBJĘTYCH BADANIAMI MONITORINGOWYMI W 2003 ROKU

VI. MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA

MONITORING JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2011 ROKU

Ocena jakości wód zlewni Wisłoki w roku 2004

Praktyczne aspekty dawkowania alternatywnych. od badań laboratoryjnych do zastosowań w skali technicznej

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 814

ZABEZPIECZENIE LUDNOŚCI WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO W WODĘ PITNĄ

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 817

WODY POWIERZCHNIOWE KIERUNKI ZMIAN. Problemy zakładów dawnego COP. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Rzeszów, grudzień 2008r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA. z dnia 23 grudnia 2002 r.

OCENA ZMIAN JAKOŚCI WÓD RZEKI ZAGOŻDŻONKI POD WZGLĘDEM WYBRANYCH ELEMENTÓW FIZYCZNO-CHEMICZNYCH

Włodzimierz MIERNIK Dariusz MŁYŃSKI

Ocena wyników badań prowadzonych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2015 roku

Transkrypt:

Inżynieria i Ochrona Środowiska 2011, t. 14, nr 4, s. 85-96 Anna NOWACKA 1, Maria WŁODARCZYK-MAKUŁA 2, Damian PANASIUK 1, 2 Politechnika Częstochowska, Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Katedra Chemii, Technologii, Wody i Ścieków, ul. J.H. Dąbrowskiego 69, 42-200 Częstochowa NILU Polska Sp. z o.o., ul. Ceglana 4, 40-514 Katowice Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice Zbiornik zaporowy w Goczałkowicach pełni znaczącą rolę w zaopatrzeniu w wodę mieszkańców aglomeracji katowickiej i rybnickiej. Woda (czerpana ze zbiornika Goczałkowice na Wiśle oraz Czaniec na rzece Sole) jest przygotowywana do spożycia przez ludzi w Zakładzie Uzdatniania Wody (ZUW) w Goczałkowicach Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów (GPW S.A.). Udział ZUW Goczałkowice w całkowitej produkcji wody pitnej w GPW S.A. wynosi ok. 45%. Analizą jakościową objęta jest woda ze zbiornika (10 punktów pomiarowych), jego dopływów (punkty pomiarowe - Bajerka, Potok Zbytkowski, Rów A) oraz woda w poszczególnych punktach procesu produkcyjnego (w tym woda surowa). Ze względu na źródło zasilania i stosowaną technologię uzdatniania wyróżniono wodę surową: GO-CZA I i GO-CZA II. Wykonywane na bieżąco oznaczenia obejmują takie wskaźniki, jak: temperatura, mętność, barwa, zapach, odczyn, BZT 5, utlenialność, ChZT Cr, procentowe nasycenie tlenem oraz zawartość azotu amonowego, azotu azotynowego i azotu azotanowego, fosforanów, chlorków, manganu i żelaza. W przypadku niektórych wskaźników zaobserwować można sezonowość zmian. Występowanie pozostałych uwarunkowane jest innymi czynnikami (spływy powierzchniowe, opady atmosferyczne, zakwity glonów). W pracy przedstawiono wyniki analiz takich wskaźników, jak: azot amonowy, azotanowy, azotynowy oraz fosforany, dotyczących wody surowej ujmowanej ze zbiornika Goczałkowice i przesyłanej do zasilania linii technologicznej GO-CZA I. Na podstawie danych archiwalnych pochodzących z lat 80., 90. XX w. oraz wyników z lat 2000-2005 dokonano porównania wybranych wskaźników jakościowych wody przeznaczonej do uzdatniania. Słowa kluczowe: woda powierzchniowa, zakład uzdatniania wody, Goczałkowice, azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, fosforany Wstęp Zakład Uzdatniania Wody (ZUW) Goczałkowice jest jednym z większych zakładów należących do Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów w Katowicach (GPW S.A.). Do uzdatniania pobierana jest woda z dwóch niezależnych źródeł zasilania: zbiornik Goczałkowice na Małej Wiśle (ok. 1/ wody) oraz Czaniec na rzece Sole (2/ wody). Udział ZUW Goczałkowice w produkcji całkowitej wody pitnej w GPW wynosi 45%. ZUW Goczałkowice jest kompleksem obiektów uzdatniających wodę, składającym się z dwóch ciągów technologicznych: GO-CZA I - uruchomiony w 1956 r. (modernizowany w 2004 r.), o wydajności 150 tys. m /d,

86 A. Nowacka, M. Włodarczyk-Makuła, D. Panasiuk GO-CZA II - otwarty w 1979 r. (modernizacja w 2004 r.), o wydajności 50 tys. m /d. Modernizacja z 2004 r. obejmowała wprowadzenie dwustopniowego ozonowania i filtracji na węglu aktywnym [1]. W ciągu technologicznym GO-CZA I wykorzystywana jest woda ze zbiornika Goczałkowice, w GO-CZA II mieszanina wód z Goczałkowic i Czańca. Przy obecnej zdolności produkcyjnej 80 tys. m wody na dobę w ZUW Goczałkowice jest uzdatniane aktualnie 150 200 tys. m. Parametry jakościowe wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia regulowane są przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z późn. zm. [2, ]. Wśród wskaźników jakości wody wymienia się związki azotu i fosforu zaliczane do substancji biogennych. Jak wiadomo, ich podwyższone stężenie w zbiorniku powoduje zaburzenie równowagi i nadmierny przyrost biomasy, a w konsekwencji eutrofizację zbiorników wodnych. 1. Kontrola jakości wody pobieranej Analizą jakościową objęta jest woda ze zbiornika Goczałkowice (10 punktów pomiarowych), jego dopływów (punkty pomiarowe - Bajerka, Potok Zbytkowski, Rów A) oraz woda w zlewni rzeki Wisły (razem 22 punkty pomiarowe) [4]. Punkty kontrolno-pomiarowe stanu ekologicznego znajdują się na terenie zbiornika (pięć punktów). Najbliżej ujęcia wody znajduje się punkt G2 (rys. 1). Jakość wody w tym miejscu zbiornika odpowiada jakości ujmowanej wody surowej. G2 G G5 G1 G4 Rys. 1. Rozmieszczenie punktów kontrolno-pomiarowych stanu ekologicznego na zbiorniku Goczałkowice [5] Zgodnie z wprowadzonym w 2002 r. rozporządzeniem, w latach 2000, 2002- -200 i 2005 stan ekologiczny zbiornika na stanowisku G2 uznawany był jako zły,

Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice 87 w 2001 i 2004 r. odnotowano natomiast stan słaby. Wartości wskaźników fizykochemicznych odpowiadały w większości wartościom dla co najmniej dobrego stanu [6-8]. W ZUW Goczałkowice wykonywane są oznaczenia: temperatura, mętność, barwa, zapach, odczyn, tlen rozpuszczony, procentowe nasycenie tlenem, BZT 5, utlenialność, ChZT, siarczany, różne formy azotu, chlorki, żelazo ogólne, mangan, wapń, magnez, twardość, zasadowość, kwasowość, fluor i fosforany. Monitoring wskaźników jakości wody na poszczególnych etapach procesu technologicznego pozwala na odpowiednie sterowanie parametrami procesów uzdatniania. W artykule przedstawiono wyniki analiz dotyczące azotu amonowego, azotanowego, azotynowego oraz zawartości fosforanów w wodzie surowej kierowanej do uzdatniania w ciągu technologicznym GO-CZA I. Celem artykułu jest porównanie stężenia związków biogennych i określenie zmian w wybranych miesiącach w latach: 1984-1986, 1994-1998, 2000-2005. 2. Charakterystyka jakości wody surowej GO-CZA I Z ujęcia brzegowego dla układu GO-CZA I pompy tłoczą wodę do studni rozdzielczej (odległej o ok. 1600 m od ujęcia), a następnie woda kierowana jest do uzdatniania [9]. Do oceny jakości wody surowej GO-CZA I, przeznaczonej do uzdatniania w ZUW Goczałkowice, wybrano następujące wskaźniki: zawartość azotu amonowego, azotynowego, azotanowego oraz fosforanów. Analizowano zmiany parametrów jakościowych wody w sezonach letnich opisywanych lat (1984-1986, 1994-1998, 2000-2005). Najdokładniejsze dane pomiarowe pochodzą z lat 80., kiedy to analizy wykonywane były co tydzień. W późniejszych okresach ich częstotliwość ograniczono do miesiąca. 2.1. Zmiany stężenia azotu amonowego Na rysunku 2 przedstawiono zmiany stężenia azotu amonowego w wodzie surowej w latach 1984-1986. W wybranych miesiącach (czerwiec, lipiec, sierpień, + wrzesień) zaobserwowano stężenia w granicach 0,02 0,12 mgn-no4/dm. Największe wartości zanotowano w sierpniu 1985 r. i czerwcu 1986 r. (0,16 mgn-nh 2 /dm ). Na rysunku zostały przedstawione zmiany stężenia azotu amonowego w latach 1994-1998. W wybranych miesiącach stężenie azotu amonowego wahało się w granicach 0,04 0,20 mgn -NH + 4 /dm. Najbardziej stabilna sytuacja była w 1995 roku - w miesiącach letnich odnotowano najniższe stężenia azotu amonowego, nieprzekraczające 0,11 mgn-nh /dm. Istotny jest przebieg zmian w 1997 r., kiedy + to w czerwcu zaobserwowano bardzo wysokie stężenia 0,5 4 mgn -NH + 4 /dm. W lipcu + odnotowano spadek stężenia tego wskaźnika do 0,8 mgn-nh /dm. Mimo tego 4

88 A. Nowacka, M. Włodarczyk-Makuła, D. Panasiuk spadku było to stężenie znacznie podwyższone (około 2-krotnie) w odniesieniu do analogicznych okresów pozostałych lat z wyjątkiem września 1994 r., kiedy stężenie wyniosło również 0,8 mgn-nh /dm +. 4 Rys. 2. Zmiany stężenia azotu amonowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1984-1986 Rys.. Zmiany stężenia azotu amonowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1994-1998 Na rysunku 4 przedstawiono zmiany stężenia azotu amonowego w latach 2000- -2005. W wybranych miesiącach zaobserwowano dużo większe niż w pozostałych latach zróżnicowanie stężenia tego wskaźnika. Najniższe wartości odnotowano we + wrześniu 2001 r. (0,01 mgn-no 4 /dm, oraz w czerwcu i sierpniu 2004 r., kiedy + oscylowały w granicach 0,05 0,1 mgn-no 4 /dm. Maksymalne stężenia azotu amonowego dla sezonów letnich zaobserwowano w lipcu i we wrześniu 2002 r. + (0,69 i 0,84 mgn-no /dm ). Podwyższone stężenia wystąpiły również w lipcu 4

Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice 89 + i wrześniu 200 r. (0,55 i 0,5 mgn-no4/dm ). Poza miesiącami letnimi stosunkowo wysokie wartości odnotowano w lutym i marcu 200 r. Rys. 4. Zmiany stężenia azotu amonowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 2000-2005 2.2. Zmiany stężenia azotu azotynowego Na rysunku 5 przedstawiono zmiany stężenia azotu azotynowego w latach 1984-1986. Stężenia w miesiącach letnich oscylowały zazwyczaj od 0,01 do 0,06 mgn-no 2 /dm. Wartość maksymalną odnotowano w lipcu i sierpniu 1985 r. (0,15 i 0,12 mgn-no 2 /dm ) oraz wiosną 1986 r. Rys. 5. Zmiany stężenia azotu azotynowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1984-1986

90 A. Nowacka, M. Włodarczyk-Makuła, D. Panasiuk Na rysunku 6 zobrazowano zmiany stężenia azotu azotynowego latach 1994- -1998. W sezonie letnim 1994 r. stężenie było wysokie, w przedziale 0,05 0,07 mgn-no 2 /dm. W okresach letnich pozostałych lat utrzymywało się w granicach 0 0,04 80. mgn-no 2 /dm. Odnotowano znaczną poprawę w stosunku do lat Rys. 6. Zmiany stężenia azotu azotynowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1994-1998 W latach 2000-2005 (rys. 7) maksymalne stężenia azotu azotynowego przypadały na lipiec 2002 r. oraz sierpień 200 r. (0,12 mgn-no 2 /dm ), a także wrzesień 2001 r. (0,11 ). W pozostałych latach stężenie oscylowało w granicach 0,02 0,08 ziomie [10]. mgn-no 2 /dm mgn-no 2 /dm. Od lat 90. utrzymuje się na w miarę stałym po- Rys. 7. Zmiany stężenia azotu azotynowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 2000-2005

Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice 91 2.. Zmiany stężenia azotu azotanowego W przypadku stężenia azotu azotanowego w wodzie surowej przekazywanej do ciągu technologicznego GO-CZA I w latach 1984-1986 odnotowano stabilną sytuację. Stężenie było w granicach 2- mgn-no /dm (rys. 8). Wyjątkiem był sier- pień 1985 r., kiedy wyniosło 5 mgn-no /dm. Rys. 8. Zmiany stężenia azotu azotanowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1984-1986 Na rysunku 9 przedstawiono zmiany stężenia azotu azotanowego w latach 1994-1998. Wartość stężenia w wybranych miesiącach danego okresu zmalała około 2-krotnie w porównaniu do lat 80. Wartość minimalną (0,0 mgn-no /dm ) odnotowano w sierpniu 1996 r. Stosunkowo małe stężenia zaobserwowano również w okresach letnich 1997 i 1998 r. (rys. 9) [10]. Rys. 9. Zmiany stężenia azotu azotanowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1994-1998

92 A. Nowacka, M. Włodarczyk-Makuła, D. Panasiuk Po 2000 r. stężenia azotu azotanowego w miesiącach letnich są porównywalne do danych z lat 80. Poza tymi miesiącami widoczne jest znaczne podwyższenie stężenia w początkowych miesiącach roku (styczeń-kwiecień) (rys. 10). Rys. 10. Zmiany stężenia azotu azotanowego w wodzie surowej GO-CZA I w latach 2000-2005 2.4. Zmiany stężenia fosforanów Na rysunku 11 zostały pokazane zmiany stężenia fosforanów w wodzie surowej przekazywanej do linii produkcyjnej GO-CZA I w latach 1984-1986. W przypadku fosforanów w sezonach letnich tego okresu zaobserwowano oscylację wartości stężenia na poziomie 0,04 0,12 mgpo /dm. Wartość maksymalną (0,20 mgpo 4 /dm ) odnotowano w czerwcu 1986 r. 4 Rys. 11. Zmiany stężenia fosforanów w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1984-1986 W lipcu 1995 r. odnotowano znaczny wzrost stężenia fosforanów. Wartość tego wskaźnika była na poziomie 2,00 mgpo 4 /dm, co było wyjątkiem, gdyż w pozo-

Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice 9 stałych latach w sezonie letnim, poza wrześniem 1995 i 1998 r. (0,67 i 0,47 mgpo 4 /dm ), stężenie było w granicach 0,10 0,0 mgpo4 /dm (rys. 12). Rys. 12. Zmiany stężenia fosforanów w wodzie surowej GO-CZA I w latach 1994-1998 Po 2000 r. stężenie fosforanów oscylowało w granicach 0,15 0,5 mgpo 4 /dm, co jest porównywalne do wyników oznaczonych w latach 90. (rys. 1). Wartość maksymalną (0,52 mgpo 4 /dm ) odnotowano we wrześniu 200 r. Wysokie stężenie wystąpiło również w lipcu 2002 r. (0,48 mgpo 4 /dm ). Rys. 1. Zmiany stężenia fosforanów w wodzie surowej GO-CZA I w latach 2000-2005

94 A. Nowacka, M. Włodarczyk-Makuła, D. Panasiuk Porównując stężenia fosforanów z lat 80., 90. i 2000-2005 z wartościami tego wskaźnika z rozporządzenia z dn. 27 listopada 2002 r. [2], wodę surową we wszystkich tych okresach (pod względem stężenia fosforanów) można zaliczyć do klasy A1. Wyjątkiem jest lipiec 1995 r., kiedy została przekroczona wartość dopuszczalna nawet dla klasy A. Podsumowanie W sezonach letnich lat: 1984-1986, 1994-1998 oraz 2000-2005 obserwowano podwyższone stężenia związków biogennych. Stężenie azotu amonowego było najczęściej w zakresie od 0,02 do 0,20 mgn -NH + 4 /dm. Wyraźne odchylenie od tych wartości zaobserwowano w czerwcu i lipcu 1997 r. Równocześnie w okresie tym odnotowano mniejsze stężenia azotu azotanowego. Może to wskazywać na przebieg procesu denitryfikacji asymilacyjnej lub/i wtórnego zanieczyszczenia wody przez produkty rozkładu składników obecnych w osadach dennych. Również stężenie związków organicznych wyrażone wskaźnikiem BZT 5 było znacznie obniżone w porównaniu z miesiącami letnimi pozostałych lat 90. (1,50,00 mgo 2 /dm ) i wynosiło 1,00 1,20 mgo 2 /dm [10]. Także w lipcu i wrześniu 2002 i 200 r. odnotowano znaczny wzrost stężenia azotu amonowego (szczególnie we wrześniu 2002 r.) oraz podwyższone stężenie azotu azotynowego, a także ChZT i jednocześnie mniejsze stężenie tlenu rozpuszczonego [10]. W tym czasie nastąpiło obniżenie poziomu wody w zbiorniku, związane z remontem zapory głównej na zbiorniku Goczałkowice. Usunięcie osadów dennych z czaszy zbiornika prawdopodobnie znacznie wpłynęło na poprawę jakości wody w zbiorniku, a tym samym wody surowej przekazywanej do ciągu technologicznego uzdatniania GO-CZA I [11]. Potwierdzają to odnotowane stężenia azotu amonowego na stosunkowo niskim poziomie w latach 2004 (wystąpienie stężeń minimalnych) i 2005. Najwyższe stężenia azotu azotynowego występowały w latach 80. W latach 90. sytuacja uległa poprawie i stan taki utrzymywał się również do 2005 roku. Wartości maksymalne prawie we wszystkich sezonach letnich występowały w lipcu i sierpniu. W przypadku fosforanów stężenia w sezonach letnich (0,10 0,0 mgpo 4 /dm ) były porównywalne w dwóch analizowanych okresach (1994-1998 i 2000-2005). Najniższe stężenia fosforanów odnotowano w latach 80. Wartości maksymalne występowały w czerwcu i lipcu. Znaczne odchylenie zaobserwowano w lipcu 1995 r., kiedy stężenie wyniosło 2,00 mgpo 4 /dm. W Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 2 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych zostały określone wartości graniczne podstawowych wskaźników, powyżej których występuje zjawisko eutrofizacji [12]. Według danych dotyczących opisywanego okresu, suma mineralnych form azotu (amonowego, azotynowego i azotanowego) przekraczała wartości dopuszczalne dla azotu ogólnego

Charakterystyka wybranych parametrów jakości wody zasilającej ZUW Goczałkowice 95 (1,5 mgn/dm ). Wartość ta została przekroczona w całym sezonie letnim (czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień) 2001 i 2002 r. oraz w czerwcu 200, 2004 i 2005 r. Wartość graniczna eutrofizacji dla fosforu ogólnego, powyżej której występują zakwity, wynosi 0,1 mgp/dm. Analizowane dane wskazują na to, że dopuszczalne stężenie zostało przekroczone wielokrotnie w latach 90. i 2000-2005 dla oznaczanych fosforanów. Może to wskazywać na dużą podatność zbiornika goczałkowickiego na eutrofizację w tym okresie. Na okresowe pogorszenie stanu wody w zbiorniku, wg autorów raportu Gospodarka w zlewni zbiornika Goczałkowice, istotny wpływ mogą mieć dopływy ładunków zanieczyszczeń z wodami Wisły. Duże znaczenie prawdopodobnie ma rolnicze wykorzystanie gruntów w zlewni zbiornika, a także niedostateczna sanitacja oraz odprowadzanie wód ze stawów hodowli ryb [6, 8]. Ponadto ważną rolę w zmianach jakości wody mogą odgrywać spływy powodziowe. Potwierdzeniem tego są podwyższone stężenia analizowanych wskaźników, jakie odnotowano w lipcu 1997 r. Podziękowanie Pracę wykonano w ramach projektu Zintegrowany system wspomagający zarządzaniem i ochroną zbiornika zaporowego (ZiZOZap, POIG 01.01.02-24- -078/09), współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i dotacji celowej MNiSW. Literatura [1] Hebliński J., 50 lat tradycji i nowoczesności, GPW S.A., ZUW Goczałkowice, Goczałkowice 2006 (praca niepublikowana). [2] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, DzU 2002, Nr 204, poz. 1728. [] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU 2007, Nr 61, poz. 417) znowelizowane w 2010 roku (DzU 2010, Nr 72, poz. 466). [4] Dokumentacja technologiczna ZUW Goczałkowice, Praca zbiorowa (materiały niepublikowane udostępnione w ZUW). [5] RS-EKO Pracownia projektowo-konsultingowa, Wyznaczenie na obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach wód wrażliwych oraz obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych wraz z opracowaniem projektów programów działań dla tych obszarów, Praca zbiorowa, Kraków 2007. [6] Małopolska Grupa Geodezyjno-Projektowa i Instytut Ochrony Środowiska, Sformułowanie w warunkach korzystania z wód regionu wodnego ograniczeń w korzystaniu z wód jezior lub zbiorników oraz w użytkowaniu ich zlewni, Praca zbiorowa, Kraków-Warszawa 2010. [7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, DzU 2008, Nr 162, poz. 1008. [8] Panasiuk D., Król K., Gospodarka w zlewni zbiornika Goczałkowice, Raport ZIZOZAP, NILU Polska, Katowice 2011.

96 A. Nowacka, M. Włodarczyk-Makuła, D. Panasiuk [9] Panasiuk D., Nowacka A., System zaopatrzenia w wodę oraz technologie uzdatniania wody ze zbiornika Goczałkowice, Raport ZIZOZAP, NILU Polska, Katowice 2011. [10] Panasiuk D., Nowacka A., Charakterystyka jakości wody surowej pobieranej ze zbiornika Goczałkowice, Raport ZIZOZAP, NILU Polska, Katowice 2011. [11] Siudy A., Zbiornik Goczałkowicki świeżo po remoncie, Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 2006, 2, 6-18. [12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych, DzU 2002, Nr 241, poz. 209. Characteristics of Selected Quality Parameters of Water Supplying Water Treatment Plant Goczałkowice Dam reservoir in Goczałkowice have a vital role in water supply of Upper Silesian agglomeration inhabitants. Water (taken from the Goczałkowice reservoir on the Vistula River and Czaniec reservoir on the Soła River) is prepared for human consumption in the Water Treatment Plant (WTP) in Goczałkowice belonging to the Upper Silesian Waterworks in Katowice. Production of WTP Goczałkowice is around 45% of the total production of drinking water in the whole waterworks. Qualitative analysis includes: water from the reservoir (10 sampling points), its tributaries (measurement points - Bajerka, Zbytkowski stream, Ditch A) and water at different points of the production process (including raw water). Depending on supply source and the technology used to water treatment stands out: raw water GO-CZA I (used by production line GO-CZA I) and GO-CZA II (used by production line GO-CZA II). Analysis includes parameters such as: temperature, turbidity, colour, odour, ph, BOD 5, oxidation, COD, percentage oxygen saturation and content of ammonium nitrogen, nitrite nitrogen, nitrate nitrogen, phosphates, chlorides, manganese and iron. Some parameters show seasonal changes. The occurrence of the remaining parameters is conditioned by other factors (surface runoff, rainfall, algal blooms). The paper describes results of analysis of selected quality parameters - ammonium, nitrate and nitrite nitrogen as well as phosphates - of raw water from the Goczałkowice reservoir transmitted to the processing line GO-CZA I. Comparisons of selected quality indicators of water intended for treatment was based on archival data from the 80's, 90's of the 20th century and the results from year 2000-2005. The most accurate measurement data come from the 80's, when the analysis were performed every week. In later periods, their frequency was limited to a month. In the summer seasons of years: 1984-1986, 1994-1998 and 2000-2005 was observed increased concentration of selected raw water quality parameters. Considerable increase in the concentration of ammonium nitrogen was recorded in June and July 1997 and in July and September 2002 and 200. At the same time during these periods there were lower concentrations of nitrate nitrogen. The lowest concentration of phosphates was noted in the 80's. In the other two periods concentrations were higher. Keywords: surface water, Goczałkowice, ammonium nitrogen, nitrite nitrogen, nitrate nitrogen, phosphates