ZACHODNIOPOMORSKI rodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach Marek Gardygaj o Andrzej Kami ski Kazimierz Niegowski SZACOWANIE SZKÓD w gospodarstwach rolnych i dzia ach specjalnych produkcji rolnej dotkni tych kl skami ywio owymi Barzkowice 2016
I. Okre lenie szkód kl skowych Zgodnie z rozporz dzeniem Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegó owego zakresu i sposobów realizacji niektórych zada Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2015 r. poz. 187 z pó n, zm.), ARiMR mo e stosowa dop aty do oprocentowania kredytów bankowych udzielonych na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i dzia ach specjalnych produkcji rolnej, w których wyst pi y szkody spowodowane przez susz, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powód, huragan, piorun, obsuni cie si ziemi lub lawin w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierz t gospodarskich, zwane dalej niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi. Wojewoda Zachodniopomorski Zarz dzeniem Nr 329/2016 z dnia 30 maja 2016 r. powo Komisj do szacowania szkód w gospodarstwach rolnych i dzia ach specjalnych produkcji rolnej na terenach dotkni tych kl sk ywio ow. W rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu upraw rolnych i zwierz t gospodarskich szkody spowodowane przez: POWÓD oznaczaj szkody powsta e wskutek: zalania terenów w nast pstwie podniesienia si poziomu wód p yn cych i stoj cych, zalania terenów wskutek deszczu nawalnego, sp ywu wód po zboczach lub stokach na terenach górskich i podgórskich. Jako zalania nie traktuje si : nawilgocenia gleby, je eli nie by o ono poprzedzone wyst pieniem wody na powierzchni gruntu, zastoisk wodnych, utrzymuj cych si corocznie w terenach podmok ych o wysokim poziomie wody gruntowej przez d sze okresy czasu, niezale nie od nasilenia opadów atmosferycznych. HURAGAN - oznaczaj szkody powsta e w wyniku dzia ania wiatru o pr dko ci nie mniejszej ni 24 m/s, którego dzia anie wyrz dza masowe szkody. Pojedyncze szkody uwa a si za spowodowane przez huragan, je eli w najbli szym siedztwie stwierdzono dzia anie huraganu. PIORUN - oznaczaj szkody b ce nast pstwem wy adowania atmosferycznego pozostawiaj cego bezsporne lady tego zdarzenia, potwierdzonego dokumentem z Policji lub Stra y Po arnej lub Powiatowego Inspektora Weterynarii w przypadku zwierz t gospodarskich, je eli zdarzenie mia o miejsce poza budynkiem inwentarskim. SUSZ - oznaczaj szkody spowodowane wyst pieniem, w dowolnym sze ciodekadowym okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 wrze nia, spadku
klimatycznego bilansu wodnego poni ej warto ci okre lonej dla poszczególnych gatunków ro lin uprawnych i gleb; a zatem szkody powsta e w wyniku suszy mo na szacowa wy cznie wówczas gdy na danym terenie zgodnie z KBW wyst pi a susza, w przypadku gdy dla danej ro liny, w tym k i pastwisk nie jest prowadzony monitoring suszy, szkody mo na szacowa, je eli monitoring potwierdza wyst pienie suszy w uprawach o analogicznych wymaganiach wodnych. KLIMATYCZNY BILANS WODNY KLIMATYCZNY BILANS WODNY okre la si jako ró nic pomi dzy opadem atmosferycznym mierzonym standardowo na stacjach meteorologicznych, a ewapotranspiracj potencjaln. EWAPOTRANSPIRACJA - ubytek wody z powierzchni Ziemi drog bezpo redniego parowania z gruntu oraz transpiracji ro lin (parowanie z nadziemnych cz ci ro lin). Do oceny zagro enia susz zosta utworzony system monitoringu skutków suszy rolniczej uwzgl dniaj cy klimatyczny bilans wodny i zmienno przestrzenn warunków glebowych, prowadzony przez IUNG w Pu awach. UJEMNE SKUTKI PRZEZIMOWANIA oznaczaj szkody spowodowane wymarzni ciem, wymokni ciem, wyprzeniem, wysmaleniem lub wysadzeniem ro lin, w okresie od dnia 1 grudnia do dnia 30 kwietnia, polegaj ce na ca kowitym lub cz ciowym zniszczeniu ro lin lub ca kowitej utracie plonu lub jego cz ci. PRZYMROZKI WIOSENNE oznaczaj szkody spowodowane przez obni enie si temperatury poni ej 0 C, w okresie od dnia 15 kwietnia do dnia 30 czerwca, polegaj ce na ca kowitym lub cz ciowym zniszczeniu ro lin lub ca kowitej utracie plonu lub jego cz ci. DESZCZ NAWALNY - oznaczaj szkody powsta e wskutek deszczu o wspó czynniku wydajno ci co najmniej 4. W przypadku braku mo liwo ci ustalenia tego wspó czynnika bierze si pod uwag stan faktyczny i rozmiar szkód w miejscu ich powstania, wiadcz ce wyra nie o dzia aniach deszczu nawalnego. OBSUNI CIE SI ZIEMI - oznaczaj szkody spowodowane przez zapadanie si ziemi oraz usuwanie si ziemi, z tym, e za szkody spowodowane przez: - zapadanie si ziemi - uwa a si szkody powsta e wskutek obni enia si terenu z powodu zawalenia si podziemnych wolnych przestrzeni w gruncie, - usuwanie si ziemi - uwa a si szkody powsta e wskutek ruchów ziemi na stokach. GRAD - oznaczaj szkody powsta e wskutek opadu atmosferycznego sk adaj cego si z bry ek lodu. LAWIN - oznaczaj szkody powsta e wskutek gwa townego zsuwania si lub staczania ze zboczy górskich lub podgórskich mas niegu, lodu, ska, kamieni, ziemi lub b ota.
II. Okre lenie zakresu i wysoko ci szkody Za podstaw okre lenia zakresu i wysoko ci szkód w produkcji rolnej przyjmuje si ca produkcji prowadzonej w gospodarstwie rolnym tj. w zarówno produkcji ro linnej jak i zwierz cej niezale nie od tego czy szkody wyst pi y wy cznie w uprawach, czy wy cznie w produkcji zwierz cej, a w szczególno ci: 1. W przypadku szacowania szkód w uprawach rolnych: a) powierzchni dzia ki, na której uprawy zosta y uszkodzone lub zniszczone (minimalna powierzchnia uprawy nie mo e by mniejsza ni 0,1 ha), b) rodzaj uprawy w plonie g ównym, z uwzgl dnieniem w ciwej fazy rozwoju ro lin pozwalaj cej na oszacowanie szkód, c) utracone plony z poszczególnych upraw, o których mowa w pkt b), w roku w którym wyst pi y szkody, wyliczone na podstawie rednich plonów poszczególnych upraw w danym gospodarstwie 1, a w przypadku braku danych na podstawie danych statystycznych dla danego województwa 2, d) okre lony w procentach poziom szkód w uprawach rolnych, który mo e by wyliczony na podstawie powierzchni poszczególnych upraw i rednich plonów tych upraw z 3 ostatnich lat lub z 3 lat w okresie 5-letnim poprzedzaj cym rok wyst pienia szkody, z pomini ciem roku o najni szym i najwy szym plonie (dt/1ha) oraz prognozowanych lub uzyskanych plonów w roku w którym wyst pi y szkody przy czym dopuszcza si wyliczenie szkód w uprawach rolnych w gospodarstwie rolnym równie z uwzgl dnieniem cen. redni roczn produkcj roln z ubieg ych trzech lat lub redni z trzech lat opart na okresie pi ciu ubieg ych lat, z wy czeniem warto ci najwy szej i najni szej ustala si na podstawie danych rachunkowych lub dokumentów potwierdzaj cych wielko prowadzonej produkcji rolnej w danym gospodarstwie rolnym, a w przypadku braku takich danych lub dokumentów - na podstawie danych o redniej wielko ci produkcji publikowanych przez jednostki doradztwa rolniczego, urz dy statystyczne lub Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej Pa stwowy Instytut Badawczy. e) rednie ceny sprzeda y poszczególnych produktów rolnych w danym roku otrzymane przez producenta rolnego 1, a w przypadku braku danych rednie ceny dla województwa 2, f) wysoko szkód powinna by wykazana wed ug obni enia dochodu 3. 2. W przypadku szacowania szkód pod k tem ubiegania si o kredyt na odtworzenie rodków trwa ych przyjmuje si minimalny poziom strat w odniesieniu do pojedynczego rodka trwa ego w wysoko ci powy ej 1050 z oraz warto kosztów napraw lub ró nicy pomi dzy warto ci aktywów bezpo rednio przed wyst pieniem niekorzystnego zjawiska atmosferycznego i bezpo rednio po jego wyst pieniu.
3. W przypadku szacowania szkód w sadzie, lub innej plantacji ro lin wieloletnich, których okres u ytkowania jest d szy ni 5 lat, z wy czeniem plantacji truskawek, plantacji choinek oraz ro lin na cele energetyczne pod tem ubiegania si o pomoc na odtworzenie rodków trwa ych uwzgl dnia si warto bie ro lin (tj. w zale no ci od wieku) oraz wspó czynnik oceny bonitacyjnej warto ci bie cej (bez utraconych korzy ci); do wykorzystania na stronie internetowej MRiRW pomoc opracowanie Krzysztofa Zmarlickiego Okre lanie warto ci plantacji kultur wieloletnich udost pnione nieodp atnie przez Polsk Federacj Stowarzysze Rzeczoznawców Maj tkowych. 4. W przypadku szacowania szkód w szkó kach dla celów ubiegania si o pomoc na odtworzenie rodków trwa ych powinny by szacowane wy cznie szkody w ro linach matecznych i sadach zra nikowych, których okres u ytkowania jest szy ni 5 lat. 5. W przypadku szacowania szkód w zwierz tach gospodarskich za podstaw okre lenia zakresu i wysoko ci szkody przyjmuje si : a) liczb utraconych zwierz t, b) spadek produkcji, c) ceny uzyskiwane przez producenta rolnego a w przypadku ich braku rednie ceny rynkowe w danym województwie, d) okre lony w procentach poziom strat w zwierz tach gospodarskich. 1 na podstawie danych rachunkowych, innej ewidencji lub dokumentów b cych w posiadaniu producenta rolnego, które potwierdzaj uzyskiwanie plonów i cen w danym gospodarstwie; 2 na podstawie danych ODR, urz dów statystycznych, danych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej Pa stwowego Instytutu Badawczego, a tak e danych zawartych w Zintegrowanym Systemie Informacji Rynkowej znajduj cym si na stronie internetowej MRiRW; 3 kwota obni enia dochodu stanowi ró nic pomi dzy kwot wynikaj z iloczynu redniego rocznego plonu lub redniej rocznej liczby zwierz t z okresu ostatnich trzech lat poprzedzaj cych rok wyst pienia niekorzystnego zjawiska atmosferycznego (lub redniego rocznego plonu lub redniej liczby zwierz t z okresu trzech lat w ramach ostatnich pi ciu lat, z wy czeniem warto ci najni szej i najwy szej) i otrzymanej redniej ceny sprzeda y w tym okresie a kwot wynikaj z iloczynu plonu uzyskanego lub przewidywanego do uzyskania po uwzgl dnieniu szkód w roku, w którym wyst pi o niekorzystne atmosferyczne lub liczby zwierz t i redniej ceny sprzeda y lub prognozowanej ceny sprzeda y danego produktu w województwie otrzymanej w tym roku.
III. Zadania komisji w procedurze szacowania szkód 1. Ustalenia wysoko ci szkody dokonuje poprzez lustracj na miejscu komisja powo ana przez wojewod, w ciwego ze wzgl du na miejsce wyst pienia szkód w ci gu 2 miesi cy od dnia zg oszenia przez producenta rolnego wyst pienia tych szkód, tj.: a) od wschodów do czasu zbioru plonu g ównego danej uprawy albo jej likwidacji, albo b) nie pó niej ni w terminie do 3 miesi cy od wyst pienia gradu, deszczu nawalnego, huraganu, pioruna, obsuni cia si ziemi lub lawiny w przypadku szkód w rodku trwa ym, albo b) nie pó niej ni w terminie do 12 miesi cy od ust pienia wody umo liwiaj cego komisji rozpocz cie szacowania szkód - w przypadku szacowania szkód w budynkach lub drzewach owocowych spowodowanych przez powód, albo c) nie pó niej ni do dnia 31 pa dziernika danego roku, je eli ujemne skutki przezimowania wyst pi y do dnia 30 kwietnia tego roku albo do dnia 31 pa dziernika roku nast puj cego po roku, w którym w grudniu wyst pi y ujemne skutki przezimowania w przypadku szacowania szkód w drzewach owocowych spowodowanych przez ujemne skutki przezimowania. Ponadto Komisja jest zobowi zana w terminie 30 dni od oszacowania szkód z wojewodzie w ciwemu ze wzgl du na miejsce wyst pienia tych szkód protokó oszacowania szkód. W przypadku szkód w uprawach ozimych spowodowanych przez niekorzystne zjawiska atmosferyczne w terminie do 20 maja wymagaj cych zaorania lub ponownego obsiewu, poziom szkód w uprawach ustala si uwzgl dniaj c szacunki strat okre lone przez komisj, jednak nie wy ej ni 50 % plonu (w tym przypadku do wyliczenia wysoko ci szkód nie uwzgl dnia si plonów ro lin, które zosta y zasiane po zlikwidowanych uprawach ozimych). Szacuj c straty w kach nale y wzi pod uwag okres wyst pienia zjawiska oraz ilo pokosów i termin ich przeprowadzenia. Szacuj c straty, maksymalny poziom ustala si dla: - k dwuko nych: I pokos na poziomie 60% II pokos na poziomie 40% - k trójko nych: I pokos 50% II pokos 30% III pokos 20%
Szacuj c straty w pastwiskach nale y wzi pod uwag struktur plonów zielonki pastwiskowej w okresie wegetacji, przyjmuj c, e: I rotacja (maj, czerwiec) 50% II rotacja (lipiec, sierpie ) 30% III rotacja (wrzesie, pa dziernik) 20% W razie kilkakrotnego uszkodzenia tej samej uprawy, wysoko ka dej nast pnej szkody ustala si z uwzgl dnieniem wysoko ci poprzednio ustalonych szkód w skali ca ego gospodarstwa rolnego w odniesieniu do redniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej z trzech lat poprzedzaj cych rok, w którym wyst pi y szkody, albo z trzech lat w okresie pi cioletnim, z pomini ciem roku o najwy szej i najni szej wielko ci produkcji. W takim przypadku w kolejnym protokole wysoko szkód powinna zosta pomniejszona o szkody wykazane w poprzednich protoko ach w odniesieniu do tej samej uprawy rolnej. Je eli w poprzednim protokole oszacowane przez komisje szkody by y ni sze ni 30 %, komisja w kolejnym protokole mo e poda czn warto i poziom szkód w skali gospodarstwa w odniesieniu do wszystkich niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. W tym przypadku w protokole powinny by tak e wyodr bnione warto ci szkód i ich poziom w skali gospodarstwa z wyodr bnieniem do ka dego niekorzystnego zjawiska. Niekorzystnym zjawiskiem atmosferycznym musi by dotkni ty pewien obszar (najmniej so ectwo), na którym znajduj si poszkodowane gospodarstwa, w rozmiarach stanowi cych zagro enie dalszego ich funkcjonowania, z wyj tkiem szkód powsta ych w wyniku pioruna. Kredyty na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i dzia ach specjalnych produkcji rolnej s udzielane bezpo rednio po wyst pieniu szkód spowodowanych niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi, tj. w najbli szym cyklu produkcyjnym i nie pó nie ni 12 miesi cy od daty oszacowania szkód przez komisj powo an przez wojewod. 2. Wojewoda zarz dzeniem powo uje imiennie Komisj do szacowania szkód w gospodarstwach rolnych i dzia ach specjalnych produkcji rolnej. Wojewoda, po otrzymaniu informacji od Wójta/Burmistrza o wyst pieniu strat, niezw ocznie wyst puje do Przewodnicz cego Komisji do szacowania szkód o rozpocz cie prac szacunkowych. Komisja powo ana przez Wojewod, zgodnie z rozporz dzeniem Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegó owego zakresu i sposobów realizacji niektórych zada Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, powinna sk ada si co najmniej z 3 osób, w tym 1 przedstawiciela rodka doradztwa rolniczego oraz 1 przedstawiciela izby rolniczej, maj cych wykszta cenie wy sze albo rednie w zakresie rolnictwa, ekonomiki rolnictwa lub rybactwa albo co najmniej pi cioletni sta w prowadzeniu gospodarstwa rolnego potwierdzony przez so tysa, z tym, e w przypadku szacowania szkód w budynkach lub budowlach s cych do prowadzenia
dzia alno ci rolniczej co najmniej 1 osoba wchodz ca w sk ad komisji powinna mie wykszta cenie lub do wiadczenie zawodowe w zakresie budownictwa. Szacowania szkód dokonuje si na wniosek osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadaj cych osobowo ci prawnej prowadz cych gospodarstwa rolne lub dzia y specjalne produkcji rolnej. Wniosek zawiera: dane wnioskodawcy, rodzaj uszkodzonej uprawy, powierzchni i wielko strat z o wiadczeniem wnioskodawcy, e dane zawarte we wniosku s prawdziwe. Formularz wniosku dost pny jest w Terenowych Zespo ach Doradców (w ka dym powiecie) w Urz dach Gmin oraz na stronie naszego o rodka www.zodr/ekonomika/kl ski. Wnioski s sk adane w Urz dach Gmin, Miast i Gmin w ciwych dla miejsca wyst pienia kl ski. 3. Komisja jest zobowi zana sporz dzi protokó z oszacowania wszystkich szkód, które wyst pi y w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej (tj. w uprawach, zwierz tach i rodkach trwa ych) w dwóch jednobrzmi cych egzemplarzach, jeden dla wojewody, drugi dla producenta rolnego. Komisja mo e sporz dzi dla w asnych potrzeb kserokopi protoko u. Powy szy protokó powinien zawiera co najmniej: a) imiona i nazwiska cz onków komisji; b) dat oszacowania szkód; c) imi i nazwisko, adres i miejsce zamieszkania albo nazw, adres i siedzib producenta rolnego, albo adres i miejsce po enia gospodarstwa rolnego lub prowadzenia dzia u specjalnego produkcji rolnej oraz numer identyfikacyjny producenta rolnego nadawany w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie p atno ci je eli zosta nadany; d) informacj o powierzchni gospodarstwa rolnego, w tym powierzchni upraw rolnych w dniu wyst pienia szkód (zgodnie z wnioskiem onym do biura powiatowego ARiMR o p atno ci w ramach wsparcia bezpo redniego); e) informacje o zakresie i wysoko ci szkód w uprawach, zwierz tach gospodarskich, rybach lub rodkach trwa ych; f) informacj o kosztach, które nie zosta y poniesione ze wzgl du na wyst pienie szkód; g) informacj o kwotach uzyskanego odszkodowania z tytu u ubezpieczenia upraw rolnych, zwierz t gospodarskich, ryb lub rodków trwa ych; h) informacj o redniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie rolnym lub dziale specjalnym produkcji rolnej; - z trzech lat poprzedzaj cych rok, w którym wyst pi y szkody, albo - z trzech lat w okresie pi cioletnim poprzedzaj cym rok, w którym wyst pi y szkody, z pomini ciem roku o najwy szej i najni szej wielko ci produkcji;
i) informacj o kwocie obni enia dochodu, o którym mowa w art. 25 ust. 6 rozporz dzenia nr 702/2014; j) informacj o kosztach poniesionych z tytu u niezebrania plonów w wyniku wyst pienia szkód np. koszty zwi zane z zakupem sadzonek truskawek lub innych ro lin w okresie u ytkowania 2-5 lat oraz pasz, o ile ten zakup wynika z ujemnego bilansu paszowego w gospodarstwie rolnym spowodowanego szkodami powsta ymi w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, ilo nabytych pasz nie mo e przekroczy ilo ci pasz nie wyprodukowanych w gospodarstwie, w zwi zku z wyst pieniem niekorzystnego zjawiska atmosferycznego; k) dat wyst pienia szkód; l) dat zg oszenia przez producenta rolnego wyst pienia szkód; ) czytelne podpisy cz onków komisji oraz producenta rolnego. Do protoko u mo e by do czona dokumentacja fotograficzna szkód potwierdzaj ca ich zakres. 4. W przypadku posiadania przez rolnika gruntów w kilku gminach, komisja powo ana przez wojewod dokonuje oszacowania szkód w skali ca ego gospodarstwa rolnego danego rolnika, protokó zbiorczy opracowuje komisja w gminie w której znajduje si siedziba gospodarstwa rolnego. 5. W przypadku, gdy gospodarstwo rolne po one jest na terenie dwóch lub wi cej województw lub dzia specjalny produkcji rolnej prowadzony jest na obszarze co najmniej dwóch województw i szkody powsta y na terenie wi cej ni jednego województwa protokó jest sporz dzony przez komisj powo an przez wojewod w ciwego ze wzgl du na wyst pienie szkód. Nast pnie protokó zbiorczy sporz dza komisja powo ana przez wojewod ciwego ze wzgl du na miejsce po enia najwi kszej cz ci gospodarstwa lub obszaru, na którym prowadzony jest dzia specjalny produkcji rolnej, na podstawie protoko ów przed onych przez producenta rolnego w terminie umo liwiaj cym komisji przekazanie wojewodzie protoko u zbiorczego w terminie 45 dni od oszacowania szkód