PIĘKNE 2006 Przędziorki w sadach jabłoniowych str. 3 Envidor 240 SC praktyczne zalecenia stosowania w ochronie sadów jabłoniowych str. 11 Zalecenia ochrony wiśni str. 10
Spis treści: Przędziorki w sadach jabłoniowych str. 3 Efektywna ochrona jabłoni str. 7 Envidor 240 SC nowa broń w zwalczaniu przędziorków str. 8 Zalecenia ochrony wiśni str. 10 Envidor 240 SC praktyczne zalecenia stosowania w ochronie sadów jabłoniowych str. 11 Euparen Multi wiele możliwości w ochronie jabłoni str. 14 Zato 50 WG specjalista w walce z parchem str. 18
PIĘKNE 3 Przędziorki w sadach jabłoniowych Przędziorki od wielu lat zaliczane są do ważniejszych roślinożerców zasiedlających rośliny sadownicze. Objawy ich żerowania mają postać najpierw jasnych plamek. Następnie uszkodzona powierzchnia staje się szarozielona, a w przypadku silnego porażenia dochodzi do brązowienia górnej strony liści i ich opadania. W sadach jabłoniowych może występować kilka gatunków przędziorków: przędziorek owocowiec przędziorek chmielowiec przędziorek głogowiec i rubinowiec owocowiec. Powoduje to ograniczenie powierzchni asymilacyjnej, a w następstwie zahamowanie fotosyntezy, przyspieszenie transpiracji, zahamowanie wzrostu, zmniejszenie liczby zawiązywanych owoców oraz pąków kwiatowych na rok następny. Owoce w drzewach porażonych są mniejsze i słabiej się wybarwiają. W sadach jabłoniowych może występować kilka gatunków przędziorków: przędziorek owocowiec przędziorek chmielowiec przędziorek głogowiec i rubinowiec owocowiec. Często na tych samych drzewach występują mieszane populacje. Poszczególne gatunki różnią się znacznie biologią. Jej znajomość oraz właściwe rozpoznanie szkodnika są podstawą skutecznego ich zwalczania. Przędziorek owocowiec Zimują jaja, które są intensywnie czerwone, kształtu gruszkowatego. Pod odpowiednim powiększeniem widoczne jest ich żeberkowanie. Na szczycie jajo ma charakterystyczny zakrzywiony włosek. Jaja zimują na pędach i przy dużej liczebności tworzą widoczne czerwone złoża. Jaja letnie przędziorka owocowca zaraz po złożeniu są matowomleczne lub zielonkawożółte, a następnie pomarańczowe lub czerwone. Larwy wylęgające się z jaj zimowych są intensywnie czerwone, natomiast te z jaj letnich - jasnozielone, zielonkawożółte lub pomarańczowe. Samica przędziorka owocowca jest barwy czerwonobrunatnej, jej ciało jest owalne, wypukłe, długości około 0,36 mm. Na grzbietowej stronie ciała samicy znajdują się jasne wzgórki, z których wyrastają długie szczecinki. Przędziorek owocowiec nie przędzie pajęczynowych nici. Zimujące na korze jaja najliczniej występują w rozwidleniach konarów, w pobliżu pąków oraz na granicy 2-letnich przyrostów. Wylęganie się larw z jaj zimowych rozpoczyna się w fazie zielonego pąka kwiatowego, a największy wylęg następuje w fazie różowego pąka kwiatowego. Trwa to najczęściej 2-3 tygodnie. Suma temperatur efektywnych (powyżej 0 C) od początku do końca wylęgu wynosi 200 C. Wylęgające się larwy są bardzo aktywne, przechodzą na liście i żerują na ich dolnej stronie. Całkowity rozwój larwalny trwa 6-10 dni (w wyższej temperaturze krócej). Samice żyją 2-4 tygodnie składając 20-90 jaj. przędziorek owocowiec
4 PIĘKNE Całkowity rozwój pokolenia trwa 3-5 tygodni. Pierwsze pokolenie rozwija się najdłużej, najczęściej od połowy kwietnia do końca maja. Od początku do końca czerwca rozwija się drugie pokolenie. Następnie od końca czerwca do końca lipca - trzecie, na przełomie lipca i sierpnia - czwarte, natomist w połowie sierpnia - piąte. Formy ruchome począwszy od drugiego pokolenia nakładają się na siebie. Jaja zimowe składają samice czwartego i piątego pokolenia. przędziorek głogowiec przędziorek chmielowiec Przędziorek chmielowiec Zimujące samice przędziorka chmielowca są czerwonopomarańczowe i nie mają charakterystycznych plam. Natomiast samice letnie są barwy zielonożółtej z dwoma ciemniejszymi plamami po bokach. Długość ciała samic wynosi od 0,4-0,6 mm. Jajo jest kuliste, najpierw bezbarwne, a następnie żółtawe. Larwy tuż po wylęgu są również bezbarwne, potem zaś zielonkawe. Gatunek ten przędzie pajęczynowe nici. Samice zimujące w spękaniach kory drzew, wierzchniej warstwie gleby i resztkach roślinnych najczęściej już w kwietniu lub maju rozpoczynają żerowanie i składanie jaj. Samica żyje 3-5 tygodni i składa nawet do 200 jaj. Rozwój jednego pokolenia, w zależności od warunków temperaturowych, trwa od 7 do 60 dni. Samice zimujące pojawiają się najczęściej w połowie sierpnia. Przędziorek głogowiec Zimują samice koloru czerwonego. Letnie zaś są barwy czerwonej lub zielonożółtej, mają jajowate ciało długości 0,5-0,6 mm. Na grzbietowej stronie ciała samicy znajdują się krótkie szczecinki umiejscowione w zagłębieniach. Jajo ma kształt kulisty, barwę najpierw ma szklisto białą, potem zielonkaworóżową. Larwy tego gatunku są zielonkawe i mają cztery ciemne plamki. Gatunek ten przędzie pajęczynowe nici. W kwietniu lub maju przy temperaturze powyżej 9-10 o C samice, które zimują w oprzędach w szczelinach kory czy wylinkach owadów, opuszczają kryjówki i rozpoczynają żerowanie. Przy licznej populacji samice zasiedlają również i górną stronę liści. Jaja składane są najczęściej w rozgałęzieniach nerwów, w miejscach pokrytych przędzą. Rozwój jednego pokolenia trwa 11-35 dni. Suma temperatur efektywnych wynosi 175 o C. Samica żyje 3-6 tygodni składając około 80 jaj. Najliczniejsze pojawienie się tego gatunku obserwuje się w drugiej połowie lata. W sierpniu pojawiają się samice zimujące.
Przędziorki w sadach jabłoniowych PIĘKNE 5 Rubinowiec owocowiec Zimują jaja, które najpierw są jasnoczerwone, a później ciemnieją. Wylęgające się larwy są pomarańczowoczerwone, natomiast w okresie żerowania - zielonobrunatne. Samica ma szeroko owalne spłaszczone ciało barwy czerwonobrunatnej, długości około 0,3 mm. Posiada łopatkowate szczecinki i nierównej długości nogi. Najdłuższa jest pierwsza para nóg. Gatunek ten nie przędzie pajęczynowych nici. Wylęganie się larw z jaj zimowych rozpoczyna się w kwietniu w fazie zielonego pąka kwiatowego i trwa około 2 tygodni. Rozwój larwalny trwa 10- -19 dni, średnio około 14 dni. Samica składa 18-50 jaj, a ich rozwój trwa 7-13 dni. Następnie wylęgają się larwy kolejnego pokolenia. Samice trzeciego pokolenia rozpoczynają składanie jaj zimowych. Gatunek ten występuje liczniej w sadach słabo chronionych. W cyklu rozwojowym każdego z wymienionych gatunków z jaj wylęgają się larwy, które przechodzą trzy aktywne stadia larwalne oddzielone od siebie stadiami spoczynkowymi (rys. 1). Z ostatniego stadium spoczynkowego rozwijają się dorosłe samice, które natychmiast są zapładniane. Ich liczebność wielokrotnie przewyższa liczbę samców w populacji, co sprzyja szybkiemu rozmnażaniu. W ciągu sezonu wegetacyjnego każdy wymieniony gatunek występuje w kilku pokoleniach, najczęściej 5-6. Więcej pokoleń pojawia się w lata sprzyjające rozwojowi tych szkodników. Wysoka temperatura (powyżej 20 o C) oraz susza skracają znacznie czas rozwoju jednej generacji. O szybkości rozmnażania się tych szkodników decydują w znacznym stopniu dobre warunki pokarmowe. Samice przędziorków składają w ciągu swojego życia najczęściej kilkadziesiąt jaj, dlatego populacja tych szkodników może bardzo szybko wzrastać, powodując znaczne szkody. Ze względu na możliwość obecności kilku gatunków przędziorków w tym samym sadzie oraz liczbę rozwijających się w ciągu roku pokoleń, mogą one wyrządzać szkody w ciągu całego sezonu wegetacyjnego. Często równocześnie deutonimfa deutochrysalis teleiochrysalis protonimfa formy doros e występują wszystkie ich stadia rozwojowe: jaja letnie, stadia larwalne i osobniki dorosłe. Aby zapobiec stratom wyrządzanym przez te szkodniki, trzeba systematycznie określać ich liczebność i wtedy gdy zostanie przekroczony próg zagrożenia, zaplanować wykonanie zabiegu zwalczającego. Pierwszą lustrację w sadach jabłoniowych wykonuje się w okresie bezlistnym, najczęściej wczesną wiosną, na obecność jaj zimowych. Następną - w fazie różowego pąka kwiatowego na obecność form ruchomych przędziorków. Po zakończonym kwitnieniu lustrację należy przeprowadzać systematycznie co 10-14 dni. Decyzję o wykonaniu zabiegu zwalczającego należy podjąć, gdy ich liczebność przekroczy próg szkodliwości (patrz tabela 1). nymphochrysalis rys. 1 Cykl rozwojowy przędziorków larwa samica rubinowca owocowca jajo Następnie należy ustalić, jakie gatunki przędziorków są obecne w sadzie i jakie ich stadia rozwojowe występują najliczniej. Dopiero wówczas podejmuje się decyzję o wyborze akarycydu. Stosowany środek powinien zwalczać dobrze te stadia rozwojowe, które dominują podczas wykonywania opryskiwania. Wybrany preparat powinien być także selektywny dla drapieżnych roztoczy z rodziny Phytoseiidae, które regulują liczebność populacji przędziorków.
PIĘKNE 6 Przędziorki w sadach jabłoniowych Tabela 1 Progi ekonomicznego zagrożenia przędziorków występujących na jabłoniach (na podstawie Programu Ochrony Roślin Sadowniczych na lata 2005-2006, ISK Skierniewice) Termin lustracji Okres bezlistny Różowy pąk Sposób lustracji i wielkość próby z kwatery 5 ha Na 40 drzewach przejrzeć po jednej 2-3 letniej gałęzi sprawdzając, obecność jaj zimowych przędziorka owocowca Na 40 drzewach przejrzeć po jednej rozetce liściowo-kwiatowej w środku korony sprawdzając obecność form ruchomych Próg akonomicznego zagrożenia Jeśli jaja nie występują lub spotykane są tylko pojedyncze sztuki nie zwalczać przed kwitnieniem Jeśli występują grupy jaj o średnicy ok. 0,5 cm, to lustrację należy powtórzyć w fazie różowego pąka Jeśli występują grupy jaj o średnicy powyżej 0,5 cm, konieczne jest wykonanie zabiegu zwalczającego przed kwitnieniem 3 i więcej form ruchomych na 1 liść Koniec kwitnienia jw. jw. Druga połowa lipca i później Przejrzeć po 5 liści z 40 drzew z zewnętrznej części korony 7 i więcej form ruchomych na liść
PIĘKNE 7
8 PIĘKNE Envidor 240 SC nowa broń w zwalczaniu przędziorków W 2006 r. na polskim rynku pojawi się zapowiadany wcześniej nowy akarycyd Envidor 240 SC. Preparat ten jest już zarejestrowany i znajduje się w ofercie firmy Bayer Crop Science na Węgrzech, w Holandii, Belgii i w Niemczech. W najbliższych latach zarejestrowany zostanie również w pozostałych krajach UE. Envidor zwalcza szerokie spektrum szkodliwych roztoczy, działa na przędziorki oraz szkodliwe roztocza pordzewiacze: jabłoniowego i śliwowego, roztocza truskawkowego, wzdymacza gruszowego. Oprócz Nowy mechanizm działania Envidor to akarycyd nowej generacji. Zawiera spirodiklofen substancję aktywną z grupy kwasów tetronowych, który charakteryzuje się odmiennym niż dotychczas stosowane preparaty, mechanizmem działania. Środek ten zakłóca procesy przemiany tłuszczów, co zaburza gospodarkę energetyczną w organizmach szkodliwych roztoczy. Dzięki temu wyróżniającemu się mechanizmowi działania Envidor zwalcza nawet te szkodniki, które uodporniły się na inne akarycydy. Nie wykazuje również odporności krzyżowej z innymi preparatami. Dlatego też jest doskonałym narzędziem w zapobieganiu powstawania odporności. tego preparat działa także na inne szkodniki występujące na drzewach owocowych - miodówki gruszowe, miseczniki i tarczniki. W pierwszym etapie produkt ten będzie zarejestrowany tylko do zwalczania przędziorków w sadach jabłoniowych, ale w przyszłości zakres jego stosowania będzie rozszerzany o inne szkodniki i uprawy. Właściwości preparatu Envidor ma bardzo długi okres działania, ponieważ: niszczy wszystkie stadia rozwojowe roztoczy jest trwały po naniesieniu na roślinę.
PIĘKNE 9 Envidor działa na wszystkie stadia rozwojowe przędziorków. Jest to preparat kontaktowy, tzn. niszczy te osobniki, które weszły z nim w bezpośredni kontakt. Nie daje jednak efektu szybkiego zwalczenia szkodników, na rezultaty jego działania trzeba poczekać, gdyż działa jak regulator wzrostu roztoczy. Niszczy również młodociane stadia ruchliwe przędziorków (larwy, protonimfy i deutonimfy), które zamierają po przeobrażeniu się w formy nieruchome. Stosowanie Envidoru na formy nieruchome (nymfochrysalis, deutochrysalis, teleiochrysalis) prowadzi do ich zamierania zanim przekształcą się w formę ruchliwą. Bardzo wrażliwe na działanie preparatu są też dorosłe samice, które po potraktowaniu nim nie mogą składać jaj, kumulują je w sobie i w efekcie giną. Envidor to nowoczesny akarycyd o niskiej toksyczności dla użytkowników oraz środowiska, w którym spirodiklofen jest szybko degradowany. Jest nieszkodliwy dla najważniejszych organizmów pożytecznych biedronek, złotooków i bzygowatych, a także mało szkodliwy dla pożytecznych roztoczy (np. dla dobroczynka gruszowego). Dlatego można go wykorzystywać w sadach z integrowaną produkcją owoców (IPO). Envidoru nie należy jednak stosować w kwitnących sadach, a także wtedy, gdy w sadzie kwitną chwasty. Mimo iż jest bezpieczny dla pszczół oblatujących kwiaty, to może jednak stanowić zagrożenie dla czerwia pszczelego. O wyjątkowo długim okresie działania Envidoru decyduje skuteczne zniszczenie wszystkich stadiów rozwojowych przędziorków. Envidor nie wnika do wnętrza chronionych tkanek, lecz zalega na ich powierzchni. Nie rozkłada się pod wpływem światła i nie jest łatwo zmywany, gdyż silnie wiąże się z warstwą wosków na roślinie. Przeprowadzone doświadczenia wykazały, że nawet intensywny opad - 13 mm deszczu w ciągu 2 minut - nie zmniejsza skuteczności jego działania. Zalecenia stosowania Envidor można stosować po kwitnieniu, aż do zbiorów, z uwzględnieniem 14-dniowej karencji. Jeśli uwzględnimy cechy charakterystyczne tego akarycydu, najlepsze efekty daje stosowany na początku rozwoju populacji przędziorków, tj. w momencie przekroczenia progu ekonomicznej szkodliwości. Najlepiej zatem wykonać zabieg tuż po kwitnieniu. W sezonie Envidor poleca się stosować tylko raz w dawce 0,4 l/ha. Dzięki długiemu okresowi działania nie trzeba powtarzać zabiegu, a jeśli pod koniec sezonu zachodzi konieczność dodatkowej ochrony, wówczas najlepiej wybrać inny akarycyd, co będzie zgodne z zaleceniami zapobiegania powstawaniu odporności roztoczy. Envidor można mieszać z wieloma fungicydami, m.in. z Antracolem 70 WG, Euparenem Multi 50 WG, Folicurem Multi 50 WG, Zato 50 WG oraz insektycydami, np. z Calypso 480 SC. Nie należy natomiast łączyć go z preparatami zawierającymi fenitrotion, np. Owadofosem 1 540 EC oraz olejami roślinnymi, które zwiększają przyczepność środków ochrony roślin. Przed stosowaniem preparatu należy zapoznać się z etykietą instrukcją stosowania. 1 Zarejestrowany znak towarowy Zakładów Chemicznych Organika-Azot S.A.
10 PIĘKNE Zalecenia ochrony wiśni mgr inż. Marcin Oleszczak Sezon 2005 nie był korzystny dla plantatorów wiśni. Przebieg pogody zimą i wczesną wiosną spowodował silne uszkodzenia pąków kwiatowych. W wielu sadach zaniechano ochrony, co w późniejszym okresie okazało się katastrofalne. Duże źródło infekcji pierwotnej oraz warunki sprzyjające porażeniu spowodowały wystąpienie na nienotowaną dotąd skalę brunatnej zgnilizny drzew pestkowych. Na niechronionych drzewach wiśni zniszczona została większość pędów wierzchołkowych i krótkopędów. Spotykaliśmy w tym sezonie zamierające całe drzewa, a nawet całe sady wiśniowe nie tylko odmian wrażliwych na chorobę, lecz także łutówki, która jest mniej podatna. Źródłem zakażenia brunatnej zgnilizny drzew pestkowych dla rozwijających się kwiatów są zarodniki konidialne wytwarzane przez grzyba Monilia laxa zimującego na porażonych i martwych pędach, resztkach kwiatostanów i mumiach owocowych pozostających na drzewach. Możemy oczekiwać, że w 2006 r. źródła infekcji pierwotnej na pewno będą liczne, dlatego bardzo ważne będzie odpowiednie zabezpieczenie drzew przed zakażeniem. Konieczne będzie opryskiwanie wiśni w fazie białego pąka oraz powtórzenie zabiegu w pełni kwitnienia, zwłaszcza na odmianach wrażliwych, takich jak North Star. Najlepszym preparatem w tym okresie jest Horizon 250 EW, który w dawce 0,75 l/ha wykazuje niezwykle wysoką skuteczność zwalczania brunatnej zgnilizny drzew pestkowych. Horizon wykazuje działanie układowe i szybko wnika do tkanek rośliny, należy jednak pamiętać, że tak jak inne triazole, można go stosować w temperaturze powyżej 12 o C oraz na suche liście. Preparat szybko wnika do wnętrza rośliny (ok. 2 godzin) i po tym czasie jest już odporny na zmywanie przez deszcz. W okresie po kwitnieniu zagrożeniem jest drobna plamistość liści drzew pestkowych, która powodując przedwczesne opadanie liści, osłabia drzewo i obniża plony. Do zwalczania tej choroby polecamy Baycor 25 WP w dawce 1,5 kg/ha stosowany w rotacji z preparatami z innych grup chemicznych. Preparat dodatkowo ogranicza występowanie gorzkiej zgnilizny wiśni. Jednak w latach, gdy warunki pogodowe sprzyjają porażeniu przez tę chorobę tzn. gdy w okresie wzrostu i dojrzewania owoców panuje wilgotna, deszczowa pogoda, konieczne jest zastosowanie Pomarsolu Forte 80 WG w dawce 4,5 kg/ha. Ochronę przeciwko gorzkiej zgniliźnie najlepiej jest rozpocząć ok. 3 tygodni po kwitnieniu i powtarzać w zależności od przebiegu pogody co ok. 14 dni. Bardzo ważne jest wykonanie opryskiwań w okresie wybarwiania owoców, należy przy tym zachować okres karencji, który dla Pomarsolu Forte wynosi 7 dni. Warto również zwrócić uwagę na występowanie szkodników wiśni, gdyż ostatnie ciepłe lata sprzyjały rozwojowi ich populacji. Już w fazie nabrzmiewania i pękania pąków należy wykonać zabieg ochronny przeciwko licinkowi tarninaczkowi, jeśli w poprzednim sezonie uszkodził co najmniej 5% pąków kwiatowych. Zabieg wykonuje się stosując zarejestrowane preparaty fosforoorganiczne lub pyretroidy. W okresie nieco późniejszym należy obserwować rozwój populacji mszyc. Jeśli w okresie od kwietnia do lipca znajdziemy w sadzie co najmniej jedno drzewo z koloniami w próbie 50 drzew, należy wykonać zabieg zwalczający. Ze względu na wysoką i długotrwałą skuteczność polecamy zastosowanie preparatu Calypso 480 SC w dawce 0,2 l/ha. Po kwitnieniu oprócz mszyc zagrożeniem może być kwieciak pestkowiec i nasionnica trześniówka. Kwieciaka należy zwalczać preparatem Decis 2,5 EC w dawce 0,45- -0,6 l/ha. Zabieg wykonuje się tuż po kwitnieniu w okresie lotu chrząszczy w sadach, gdzie w poprzednim roku obserwowano uszkodzenia, a podczas lustracji pod koniec kwitnienia strząśnięto co najmniej 5 chrząszczy z 35 losowo wybranych gałęzi. Decis 2,5 EC zastosowany w dawce 0,6 l/ha zwalcza również nasionnicę trześniówkę. W tym przypadku bardzo ważne jest wykonanie 1-2 zabiegów w trakcie lotu much. Aby prawidłowo wyznaczyć termin lotu konieczne jest rozwieszenie w sadzie żółtych pułapek lepowych od końca maja do pierwszej dekady lipca. Opryskiwanie przeprowadza się po 2-3 dniach regularnego odłowu much w pułapkach. Dla wiśni progiem zagrożenia są odłowy średnio 2 much na 1 pułapkę sprawdzając pułapki co 2 dni. Trzeba również pamiętać o zachowaniu okresu karencji, w przypadku Decisu wynoszącego 7 dni. Do zwalczania nasionnicy po zarejestrowaniu polecany będzie również preparat Calypso 480 SC.
PIĘKNE 11 Envidor 240 SC praktyczne zalecenia stosowania w ochronie sadów jabłoniowych dr Alicja Maciesiak prof. dr hab. Remigiusz W. Olszak Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Skierniewice Przędziorki od wielu lat są ważnymi szkodnikami sadów. W sezonie wegetacji w zależności od przebiegu warunków pogodowych rozwija się 5-6 pokoleń tych roztoczy. W sadach przeważnie każdego roku zachodzi konieczność ich zwalczania. W niektórych z nich w sezonie wegetacji wykonuje się dwa lub trzy opryskiwania, a mimo to w pewnych okresach liczebność populacji tych roztoczy wzrasta i znacznie przekracza przyjęte progi szkodliwości. Do sytuacji takich dochodzi przede wszystkim w warunkach sprzyjających rozwojowi przędziorków (temperatura powietrza wyższa niż 20 o C i mała wilgotność powietrza). Rozwój jednej generacji może trwać wówczas tylko 7-10 dni, co przy wielości pokoleń powoduje szybki wzrost liczebności tych roztoczy. Z tego względu, aby zapobiec szkodom powodowanym przez przędziorki, trzeba systematycznie wykonywać lustracje na ich obecność i liczebność. Pierwszą z nich - w okresie bezlistnym (zimą lub wczesną wiosną) na obecność jaj zimowych przędziorka owocowca, a później w okresie różowego pąka kwiatowego i następnie co dwa tygodnie przez cały sezon wegetacji na obecność form ruchomych. Wynik lustracji stanowi podstawę do podjęcia decyzji o potrzebie wykonania zabiegu zwalczającego. Jest on konieczny, jeśli liczebność populacji przędziorków przekracza próg zagrożenia. Należy zastosować akarycyd, który zwalcza dobrze te stadia rozwojowe, które dominują w czasie wykonywania opryskiwania (formy ruchome lub jaja). W ostatnim czasie z listy akarycydów skreślono środki zawierające amitraz (Mitac 1 200 EC, Samba 2 200 EC i Akaritox 3 200 EC) oraz Torque 4 50 WP i Roztoczol 5 ex.pł.8. Natomiast w najbliższym czasie pojawi się na rynku nowoczesny akarycyd Envidor 240 SC. Wykazuje on inny mechanizm działania niż dotychczas stosowane akarycydy, zakłóca proces przemiany tłuszczów. Jest nieszkodliwy dla owadów pożytecznych takich jak biedronki, złotooki, larwy bzygowatych oraz pożyteczne roztocze. Zwiększy więc asortyment środków selektywnych, polecanych do zwalczania tej grupy szkodników umożliwiając równocześnie właściwą ich rotację. Preparat może być stosowany również w sadach prowadzonych według zasad Integrowanej Produkcji (IP).
12 PIĘKNE Envidor 240 SC będzie polecany do zwalczania przędziorków w sadach jabłoniowych w dawce 0,4 l/ha. Szersza informacja na temat jego mechanizmu działania i właściwości została przedstawiona na stronach 8 9. Poniżej przedstawiamy informacje, jak wykorzystywać ten środek w ochronie sadów jabłoniowych. wykres 1 Efektywność preparatu Envidor 240 SC w zwalczaniu przędziorków na jabłoni zastosowanego tuż po kwitnieniu W Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach wykonano kilka doświadczeń dotyczących efektywności biologicznej preparatu Envidor 240 EC w zwalczaniu przędziorków w sadach jabłoniowych. Preparat stosowano wkrótce po przekwitnięciu drzew lub w okresie późniejszym - w czasie wzrostu zawiązków. We wszystkich wykonanych doświadczeniach preparat Envidor 240 SC wykazał wysoką skuteczność w zwalczaniu przędziorków na jabłoni. Jego efektywność była podobna, a niekiedy nawet wyższa niż preparatu standardowego. Preparat Envidor 240 SC wykazał także długie działanie następcze. Na drzewach opryskiwanych tym preparatem we wszystkich terminach obserwacji liczebność form ruchomych przędziorków była bardzo mała i nie przekraczała progu zagrożenia. W wykonanych doświadczeniach nie stwierdzono różnic w skuteczności preparatu zastosowanego wkrótce po kwitnieniu drzew lub w okresie wzrostu owoców. Przykłady uzyskanych wyników przedstawiono na wykresach. Preparat Envidor 240 SC niszczy jaja letnie przędziorków, wszystkie stadia larwalne i osobniki dorosłe. Jednak w stosunku do form dorosłych jego działanie jest bardzo powolne. Z tego względu, jeśli preparat zostanie zastosowany w momencie, gdy występuje duża liczebność osobników dorosłych, to ocenę skuteczności wykonanego zabiegu powinno się przeprowadzić dopiero po 5-7 dniach. Efekty działania tego środka widoczne będą znacznie szybciej, jeśli zostanie zastosowany wtedy, gdy dominującym stadium przędziorków będą jaja letnie lub młode larwy. W pierwszej połowie sezonu wegetacyjnego bardzo dobrym terminem na zastosowanie preparatu Envidor 240 SC jest okres wkrótce po przekwitnięciu drzew, ponieważ występują wówczas przede wszystkim jaja letnie przędziorka owocowca. Decydując się na stosowanie tego preparatu w okresie wzrostu owoców, pamiętać trzeba, że w sadach występują wtedy równocześnie wszystkie stadia rozwojowe przędziorków (jaja, młode larwy i osobniki dorosłe) i dlatego aby szybciej wyniszczyć ich populację, opryskiwanie powinno być wykonane, gdy liczebnie przeważają jaja lub młode larwy. 1 zarejestrowany znak towarowy firmy Arysta 2 zarejestrowany znak towarowy firmy Chimac Agriphar 3 zarejestrowany znak towarowy firmy Pestilla 4 zarejestrowany znak towarowy firmy BASF 5 zarejestrowany znak towarowy Zakładów Chemicznych Organika-Azot S.A.
Envidor 240 SC praktyczne zalecenia stosowania PIĘKNE 13 wykres 2 Efektywność preparatu Envidor 240 SC w zwalczaniu przędziorków na jabłoni zastosowanego tuż po kwitnieniu wykres 3 Efektywność preparatu Envidor 240 SC w zwalczaniu przędziorków na jabłoni zastosowanego w okresie wzrostu owoców
14 PIĘKNE Euparen Multi wiele możliwości w ochronie jabłoni Okres kwitnienia to czas, kiedy każdy sadownik czujnie obserwuje warunki pogodowe, by we właściwym czasie zabezpieczyć swój sad przed porażeniem przez parcha. Jednak w tym czasie trzeba również pamiętać o innych zagrożeniach. Jednym z nich jest szara pleśń, która choć często nie ujawnia się w sadzie, przynosi później przykre niespodzianki - podczas wyjmowania owoców z chłodni czy przechowalni. W wyniku tego zakażenia na jabłkach może rozwinąć się sucha zgnilizna przykielichowa, ale często choroba pozostaje w utajeniu aż do zbiorów. Owoce gniją dopiero w trakcie przechowywania. Szara pleśń na jabłoniach Szara pleśń powodowana jest przez grzyba Botrytis cinerea, który infekuje kwiaty jabłoni. Źródło infekcji szarej pleśni praktycznie istnieje w każdym sadzie, gdyż jako saprofit okolicznościowy grzyb ten rozwija się na zamierających częściach rośliny. Porażeniu jabłoni sprzyjają opady deszczu w czasie kwitnienia, a także długo utrzymująca się rosa. Największe zagrożenie chorobą występuje w okresie opadania płatków kwiatowych. Wysoka wilgotność powietrza w tym czasie ułatwia rozwój tego saprofitycznego grzyba i można wtedy zauważyć, że płatki kwiatowe pokrywają się szarym nalotem zarodników. Co gorsza, zniszczeniu ulegają nie tylko jabłka, które były zakażone w sadzie, lecz także te sąsiadujące z nimi, ponieważ grzyb z porażonych owoców przerasta do następnych, tworząc tzw. gniazda gnilne. Według informacji podawanych przez Instytut Sadownictwa i Kwiaszara pleśń
PIĘKNE 15 ciarstwa najbardziej podatne na porażenie przez szarą pleśń są odmiany: Ligol, Gloster, Cortland oraz Elstar. Jednak w warunkach sprzyjających infekcjom porażane mogą być również inne odmiany. Niezbędne jest zatem odpowiednie zabezpieczenie sadu w okresie kwitnienia, gdyż jest to podstawowy termin zwalczania szarej pleśni. Warto w tym celu zastosować Euparen Multi 50 WG w dawce 2 kg/ha, ponieważ produkt ten zabezpieczy jabłonie nie tylko przed szarą pleśnią, ale również skutecznie zapobiegnie infekcjom parcha. Termin wykonania zabiegu należy dostosować do kwitnienia poszczególnych odmian w różnych kwaterach sadu. Jeśli jest dość sucho i zagrożenie chorobą jest niewielkie, wtedy zabieg najlepiej wykonać w fazie opadania płatków kwiatowych. Jednak deszczowa pogoda w czasie kwitnienia powinna parch przechowalniczy no inkubacji. W takich warunkach Euparen Multi zastosowany w dawce takiej, jaką zalecamy w ochronie jabłoni, osiągnął skuteczność blisko 90% i była ona istotnie wyższa niż zastosowanego produktu referencyjnego zawierającego kaptan (wykres 1). szarą pleśnią oraz bardzo niebezpiecznym w tym okresie parchem. Działanie Euparenu Multi na parcha jest podobne do typowych preparatów zapobiegawczych, np. zawierających kaptan. Jednak Euparen Multi charakteryzuje się nieco dłuższym okresem działania interwencyjnego (do 36 godzin po infekcji) oraz większą odpornością na zmywanie przez deszcz nawet opad 30 mm deszczu nie zmniejsza skuteczności preparatu, o ile zdążył on przedtem wyschnąć na liściach. Potwierdzają to najnowsze badania przeprowadzone w Niemczech. W wykonanym doświadczeniu siewki jabłoni opryskiwano preparatami o działaniu zapobiegawczym, a następnie, po 3 godzinach od zabiegu, symulowano za pomocą specjalnych dysz opad 30 mm deszczu w ciągu 4 minut. Siewki opryskiwano potem roztworem zarodników parcha i poddawaskłonić sadowników do wykonania dwóch opryskiwań pierwszego - w pełni kwitnienia i drugiego - pod koniec opadania płatków kwiatowych. Uzupełniającą ochroną może być dodatkowy zabieg przed zbiorem jabłek, gdy zwalczamy gorzką zgniliznę i inne choroby przechowalnicze. wykres 1 Skuteczność działania Euparenu Multi na parcha po opadzie 30 mm deszczu Działanie na parcha i mączniaka jabłoni Korzystną cechą Euparenu Multi jest szerokie spektrum zwalczanych chorób, gdyż produkt ten w czasie kwitnienia chroni jabłonie przed: szarą pleśnią parchem jabłoni ogranicza mączniaka jabłoni. Dzięki temu wykonując jeden zabieg można zabezpieczyć drzewa przed
16 PIĘKNE Euparen Multi bez obaw można stosować w okresie kwitnienia, gdyż w przeciwieństwie do niektórych innych preparatów kontaktowych nie powoduje zahamowania kiełkowania pyłku kwiatowego. Nie powoduje też ordzawienia owoców, a wręcz przeciwnie, dzięki ograniczeniu populacji pordzewiaczy, wpływa na zmniejszenie ordzawienia. Ponadto Euparen Multi doskonale działa niezależnie od panującej temperatury. Nie ma przy tym ograniczeń co do liczby wykonywanych opryskiwań w ciągu sezonu, ponieważ fungicyd ten działa na patogeny w wielu miejscach ich procesów fizjologicznych, co nie pozwala na pojawienie się form odpornych. Dowodem na to jest fakt, iż pomimo intensywnego stosowania od ponad 30 lat, nie znaleziono form patogenów odpornych na tolylfluanid jego składnik czynny. Potwierdza to specyficzny mechanizm działania na grzyby. Dzięki temu Euparen Multi jest szczególnie dobrym partnerem do mieszania z innymi fungicydami w celu zapobiegania powstawaniu odporności. W warunkach silnej presji infekcyjnej parcha w okresie kwitnienia można z powodzeniem zastosować mieszaninę Euparenu Multi z preparatem Zato 50 WG. Stosowanie przed zbiorem Zastosowanie Euparenu Multi zgodnie z zaleceniami zawartymi w etykiecie rejestracyjnej (przede wszystkim zachowanie zalecanej dawki preparatu i jego karencji) gwarantuje, że nie zostanie przekroczony najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości, który zgodnie z najnowszym rozporządzeniem Ministra Zdrowia wydanym w grudniu 2005 r. wynosi dla tolylfluanidu w jabłkach 5 mg/kg. Zwalczanie szkodliwych roztoczy Bardzo cenną właściwością Euparenu Multi jest jego działanie na przędziorki i pordzewiacze, które bardzo licznie występowały w ostatnich suchych i upalnych latach. Już jeden zabieg tym preparatem w 2005 r. zmniejszał populację przędziorków o 40% (wykres 2). Wykonanie dwóch kolejnych zabiegów gorzka zgnilizna Drugim ważnym terminem stosowania Euparenu Multi jest okres przedzbiorczy. W tym czasie priorytetem jest zabezpieczenie owoców przed chorobami przechowalniczymi. Euparen Multi chroni jabłonie przed gorzką zgnilizną, szarą pleśnią i parchem przechowalniczym. W sezonach, gdy w drugiej połowie lata występują częste opady deszczu, niebezpieczeństwo zainfekowania jabłek przez zarodniki parcha jest bardzo duże. Na porażonych jabłkach składowanych w przechowalni lub chłodni rozwija się parch przechowalniczy. Wilgotna pogoda sprzyja też infekcjom grzyba Pezicula powodującego gorzką zgniliznę owoców. Choroba ta może zniszczyć nawet 30% owoców odmian takich, jak Gala, Elstar, Golden Delicious, Rubin i innych. Najlepsze efekty przynosi dwukrotne zastosowanie Euparenu Multi - na 4 i na 2 tygodnie przed zbiorem owoców. Wykonując zabiegi przed zbiorem sadownik często nie wie, kiedy dokładnie będzie zbierał owoce i może stanąć przed dylematem, czy zbierać dojrzałe już jabłka, czy czekać aż upłynie karencja. W przypadku Euparenu Multi nie ma takiego problemu, gdyż okres karencji dla jabłek i gruszek wynosi tylko 7 dni. międzynarodowa organizacja FRAC (ang. Fungicide Resistance Action Commitee), zajmująca się problemami odporności na fungicydy, według której tolylfluanid, należy do grupy substancji o małym ryzyku wystąpienia odporności z uwagi na nietym fungicydem redukuje populację szkodliwych roztoczy poniżej progu ich szkodliwości. Nie niszczy przy tym fauny pożytecznej, co pozwala na uzyskanie stanu równowagi biologicznej w sadzie. Produkt może być zatem z powodzeniem stosowany w sadach z integrowaną produkcją owoców. Wykonanie zabiegów przedzbiorczych pozwoli na ograniczenie zimującej populacji przędziorków i pordzewiaczy, a dzięki temu zagrożenie z ich strony w następnym sezonie będzie mniejsze. Ograniczenie raka drzew owocowych i stosowanie po gradzie Obserwacje sadowników oraz badania przeprowadzone w Holandii potwierdziły również ograniczające działanie Euparenu Multi na porażenie drzew
Euparen Multi wiele możliwości w ochronie jabłoni PIĘKNE 17 przez raka drzew owocowych powodowanego przez grzyba Nectria galligena. W Niemczech produkt jest nawet zalecany do zabiegów wykonywanych po gradzie, gdyż oprócz ochrony przed rakiem powoduje szybsze zabliźnianie się ran, co zmniejsza podatność owoców na zakażenie przez grzyby. Te właściwości preparatu zostały potwierdzone również w Polsce w badaniach przeprowadzonych przez ISK. W naszych warunkach uszkodzenie skórki owoców przez grad przyczynia się do porażenia przez brunatną zgniliznę Monilinia fructigena. W doświadczeniach wykonanych na odmianach jabłoni Lobo i McSpur stwierdzono, że zastosowanie Euparenu Multi w ciągu 24 godzin po gradzie spowodowało zaschnięcie i zabliźnienie się ran, które dzięki temu stały się mniej podatne na zakażenie i rozwój brunatnej zgnilizny jabłek. Wpływ na jakość owoców Badania przeprowadzone w Holandii, Niemczech, a także w Polsce w ISK oraz SGGW dowiodły również, że kilkakrotne opryskiwanie sadów jabłoniowych Euparenem Multi, począwszy od kwitnienia, korzystnie wpływa na różne parametry jakościowe jabłek. Owoce z takich sadów lepiej się wybarwiały oraz zawierały więcej wapnia. Były również jędrniejsze i mniej podatne na choroby fizjologiczne gorzką plamistość podskórną i rozpad wewnętrzny. Stwierdzono również, że owoce z drzew opryskiwanych Euparenem Multi przed zbiorem miały bardziej zieloną zasadniczą barwę skórki niż te z drzew kontrolnych, a podczas przechowywania rozpad chlorofilu był w nich powolniejszy, co objawiało się opóźnionym żółknięciem owoców. Nie zawsze udaje się to udowodnić statystycznie, jednak wielu sadowników potwierdza korzystny wpływ stosowania Euparenu Multi przed zbiorem na wybarwianie się jabłek. Mechanizm tego zjawiska nie został do końca wyjaśniony, ale może być on związany z ograniczeniem populacji szkodliwych roztoczy. Biorąc pod uwagę wszystkie cechy preparatu, warto wybrać właśnie Euparen Multi do ochrony sadu, zwłaszcza w okresie kwitnienia i potem ponownie, przed zbiorem. Przemawia za tym niezwykle szerokie spektrum działania na choroby, zwalczanie szkodliwych roztoczy i wiele innych dodatkowych korzyści, między innymi pozytywny wpływ na jakość owoców. wykres 2 Skuteczność jednego zabiegu Euparenem Multi w zwalczaniu przędziorków (Kozietuły 2005) gorzka plamistość podskórna
18 PIĘKNE Zato 50 WG - specjalista w walce z parchem mgr inż. Iwona Krych-Stec Sadownicy poszukujący skutecznego preparatu do ochrony przed parchem zetknęli się z preparatem o działaniu mezostemicznym - Zato 50 WG. Dzięki swojemu wyjątkowemu działaniu Zato stał się nowym standardem w ochronie drzew ziarnkowych. Zato posiada wiele zalet: nowoczesną i wygodną w stosowaniu formulację granulatu jest doskonale tolerowany przez rośliny, dlatego z powodzeniem może być stosowany przez cały okres wegetacji jest bardzo odporny na zmywanie (40 mm deszczu) i wykazuje długotrwałe działanie korzystne właściwości toksykologiczne oraz szybki zanik pozostałości gwarantują bezpieczeństwo dla użytkowników, zbieraczy i konsumentów można go stosować w integrowanej produkcji owoców, gdzie nie można dopuścić do zagrożenia organizmów pożytecznych korzystna cena, niska dawka, jak również pozytywny wpływ na jakość i wielkość plonów owoców przyczyniają się do zwiększenia opłacalności ich produkcji. Fungicyd ten chroni jabłonie i grusze nie tylko przed parchem na liściach i owocach, lecz także innymi ważnymi chorobami, w tym przed mączniakiem i niektórymi chorobami przechowalniczymi. Dzięki skutecznemu zabezpieczeniu drzew przed chorobami pozwala osiągnąć plony i jakość owoców na najwyższym poziomie. Działanie mezostemiczne Zato zawiera trifloksystrobinę strobilurynę drugiej generacji, która wyróżnia się spośród wielu innych składników fungicydowych wyjątkowym działaniem, określanym jako mezostemiczne. Wysokie powinowactwo trifloksystrobiny do wosków sprawia, że pozostaje ona długo na powierzchni rośliny i tworzy tam odporną na zmywanie przez deszcz warstwę. Silne związanie z woskami roślinnymi chroni trifloksystrobinę przed wpływem warunków pogodowych i zapewnia jej wyjątkową skuteczność oraz długotrwałe działanie. Nowy mechanizm przemieszczania się substancji aktywnej pozwala dotrzeć jej do miejsc, które nie zostały bezpośrednio opryskane. Trifloksystrobina przemieszcza się w przestworach międzykomórkowych tkanek rośliny i w ten sposób wykazuje działanie translaminarne. Mniejsze, ale ciągle biologicznie aktywne ilości tej substancji przechodzą w fazę gazową i przemieszczają się na liście lub inne części opryskiwanej rośliny. Taki płaszcz otaczający roślinę i chroniący ją przed infekcjami grzybowymi jest ciągle na nowo odbudowywany dzięki zapasowi substancji związanej z warstwą wosków. Niezwykle skuteczne zwalczanie parcha Zato hamuje wczesne stadia cyklu rozwojowego grzybów chorobotwórczych, to znaczy kiełkowanie zarodników oraz wzrost strzępki infekcyjnej. Z tego względu wykazuje bardzo dobre działanie zapobiegawcze. Zato zwalcza również późniejsze stadia rozwojowe parcha - wzrost podskórnych ognisk grzybni wegetatywnej (stromy). Dlatego w programach ochrony przed parchem Zato można stosować zapobiegawczo i interwencyjnie (do 72 godzin po infekcji).
PIĘKNE 19 Zastosowanie w ochronie drzew ziarnkowych Z uwagi na wyjątkowe właściwości i wysoką skuteczność Zato polecamy włączać do programów ochrony przed parchem w okresie infekcji pierwotnych, wtedy gdy ich nasilenie jest największe. Zazwyczaj ma to miejsce już z fazie zielonego czy różowego pąka kwiatowego, jak również w czasie kwitnienia. Błędów w zwalczaniu parcha w tym czasie nie da się później w żaden sposób skorygować. Dlatego zabiegom zwalczania na wiosnę należy przypisać decydujące znaczenie dla sukcesu w produkcji owoców dobrej jakości. Zato 50 WG polecamy stosować w dawce 150 g/ha w mieszaninie z Antracolem 70 WG w dawce 1,5 kg/ha. Zato można też mieszać z innymi preparatami kontaktowymi stosując 3 4 ich pełnej dawki. W okresie kwitnienia idealnym partnerem do stosowania łącznie z Zato jest Euparen Multi. Mieszanina Zato 150g/ha + Euparen Multi 1,5 kg/ha, będzie nie tylko doskonałym zabezpieczeniem przed parchem, lecz również ochroni jabłonie przed szarą pleśnią. Takie zastosowanie Zato 50 WG ochroni jabłonie także przed wtórnymi infekcjami mączniaka. Częstotliwość zabiegów, zwłaszcza w okresie intensywnych infekcji, powinna być uzależniona od warunków pogodowych oraz przyrostu liści. Zazwyczaj zabiegi wykonuje się co 7-10 dni, a po czerwcowym opadzie zawiązków lub też w czasie małego nasilenia infekcji przerwy pomiędzy zabiegami można wydłużyć do 10-12 dni. Świadome zapobieganie powstawaniu odporności Wytwarzanie przez grzyby chorobotwórcze odporności na działanie fungicydów następuje w wyniku normalnych procesów ewolucyjnych. Wraz ze wzrostem częstotliwości zastosowania specyficznego fungicydu zaczyna następować wyraźnie ukierunkowana selekcja czynników chorobotwórczych wyposażonych w odporność. Występowanie odporności w jakiejkolwiek postaci nie jest wcale rzadkością, lecz stanowi stosunkowo szeroko rozpowszechniony fenomen wśród nowoczesnych preparatów grzybobójczych. Po kilku latach stosowania strobiluryn do szeroko zakrojonych zabiegów ochrony roślin można już w niektórych uprawach zaobserwować pierwsze oznaki rozwijania się odporności. Dotychczas jednak znaleziska takie ograniczały się do kilku nielicznych regionów o intensywnej uprawie owoców ziarnkowych lub do stanowisk doświadczalnych, gdzie w sposób rażący naruszono zasady zapobiegania powstawaniu odporności. Aby zachować długofalowe możliwości zastosowania tej bardzo skutecznej grupy substancji aktywnych w dziedzinie ochrony owoców ziarnkowych, należy w ramach zapobiegania odporności uwzględniać poniższe zalecenia dotyczące zabiegów z użyciem strobiluryn: Zato lub inne preparaty grzybobójcze na bazie strobiluryn powinny być stosowane w ochronie jabłoni i gruszy nie częściej niż 2-3 krotnie w sezonie. Preparat Zato jest zarejestrowany także do zwalczania grzybowych chorób przechowalniczych, jednak w celu uniknięcia selekcji form odpornych korzystniej jest do tych zabiegów wykorzystać jeden z kontaktowych fungicydów np. Euparen Multi 50 WG Zato i inne strobiluryny stosować przede wszystkim zapobiegawczo, zawsze w pełnej dawce i w mieszaninach z preparatami kontaktowymi stosując 75% ich pełnej dawki, np.: Zato 50 WG 0,15 kg/ha + Antracol 50 WG 1,5 kg/ha należy zachowywać zalecane przerwy w czasie pomiędzy kolejnymi opryskami oraz starać się nie stosować dwóch następujących bezpośrednio po sobie aplikacji z użyciem strobiluryn.