Justyna Stanek AM Katowice Zależność osiąganego dźwięku obojowego od profilowania stroika- badanie wpływu przy użyciu specjalistycznego urządzenia oraz różnych odmian trzciny arundo donax. Maszyna profilująca firmy Bucher 1 1 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe/photos 1
Badanie zależności osiąganego dźwięku obojowego od profilowania stroika przeprowadziłam na maszynie profilującej firmy Bucher. Materiały do artykułu zaczerpnęłam i przetłumaczył z oficjalnej strony internetowej Firmy Bucher (http://www.oboenrohr.ch/en-home) oraz ze swoich badań. Pomysłodawcą maszyny profilującej jest Markus Bucher. Co ciekawe studiował on nie tylko obój w klasie André Lardrot, ale także medycynę w Bazylei. Jako free- lancer, grał koncerty solistyczne, z zespołami kameralnymi oraz z orkiestrami. Marcus Bucher http://www.oboenrohr.ch/manufacturer Jako oboista od dawna chciał stworzyć maszynę do profilowania, która pozwoli skrobać stroiki jak najlepszej jakości oraz będzie posiadała wszystkie możliwości ich korygowania tak, aby dogoniły najlepsze stroiki zrobione ręcznie. W 2008 roku po latach pracy, osiągnął ten cel i wprowadził maszynę do obrotu. Później stworzył prototyp maszyny do fagotu, a po przetestowaniu jej przez fagocistów wprowadził ją do sprzedaży. Można powiedzieć, że jest to Rolls-Royce wśród maszyn pomagającym oboistom w tworzeniu stroików. Maszyna zawsze wzbudza wiele zainteresowania i zachwytu. W Polsce posiada ją najprawdopodobniej tylko Akademia Muzyczna w Katowicach. 2 Maszyna firmy Bucher ma wiele zalet: - profilowanie (skrobanie) stroika przy najwyższej precyzji, które jest nie osiągalne ręcznie - nie potrzeba żadnych korekt ręcznych - możliwość korekty wszystkich części powierzchni stroika - dokładność skrobania jest możliwa co do jednej setnej milimetra - możliwość konsekwentnego powtórzenia parametrów przy innych stroikach - oszczędność czasu i łatwość w obsłudze 3 Matryce Firma proponuje kilka standardowych matryc, które same w sobie są dobrze skomponowane. Dostępne są Matryce do obój, obój d'amore, rożka angielskiego, oboju barytonowego, barokowego, wiedeńskiego. 2 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/manufacturer 3 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe 2
LEGENDA Czubek (końcówka stroika)- Umieszczone w przedniej części stroika, w głównej mierze odpowiedzialny za rozpoczęcie dźwięku czyli tzw. atak umieszczone pośrodku w tylnej części stroika Banda/zacięciestąd rozpoczyna się skrobanie stroika, kształt zacięcia może być różny: MATRYCE STANDARDOWE charakterystyka szablonów (efekt skrobania) *Materiał przetłumaczony ze strony firmy Bucher: http://www.oboenrohr.ch/en-home Graficzne przedstawienie grubości zeskrobania i atak Kształt ataku (rozpoczęcia dźwięku) i serca Nachylenie od serca w stronę boków Zacięcie i tylna część stroika Jakość dźwięku Oboe O-004 Oboe O-006 Ostry czubek serca/ atak w kształcie trójkątówjasne krawędzie, łatwe wydobycie dźwięku, dobra artykulacja Nachylenie boków od serca stosunkowo płaskie Miękkie nachylenie od podstawy do serca, dosyć grube serce Elastyczny atak, jasne brzmienie, francuskie skrobanie Zaokrąglony kształt serca/ dobry atak, elastyczność stroika Schodzą gładko od serca Miękkie, regularne nachylenie od zacięcia do serca Między "francuskim" i "niemieckim 3
Oboe O-008 Oboe O-009 Kształt lejka, duża powierzchnia serca/ mała powierzchnia czubka o łagodnym zaokrągleniu Znaczne nachylenie boków w kierunku czubków Gruby tył stroika, zaznaczenie kręgosłupa stroika szerszego przy bandzie i zwężającego się w lejek Optymalny kompromis pomiędzy dobrym atakiem, ciemnym dźwiękiem i dobrą stabilnością w wysokim rejestrze wąskie, zwężające się do przodu/ jasne rogi czubka, mocno wycięte Znaczne nachylenie boków od serca na zewnątrz Wyraźny kręgosłup od czubka do zacięcia Ciemny dźwięk ("niemiecki skrobanie orkiestrowe"), bardzo stabilny, mniej elastyczny Oboe O-0010 Kształt lejka/ łagodny, łatwy atak dźwięku Gwałtowny wzrost grubości stroika, szczególnie w kierunku od czubka do zacięcia Zaznaczony kręgosłup pomiędzy O-008 i O-009, Ciemny dźwięk, bardzo dobra elastyczność Oboe O-0011 Wąskie/ miękki atak Znaczne nachylenie boków w kierunku czubka stroika Zacięcie w tej matrycy jest w kształcie litery W Bardzo ciemny i miękki dźwięk 4
Badanie zależność osiąganego dźwięku obojowego od profilowania stroika przy użyciu maszyny firmy Bucher oraz różnych odmian trzciny arundo donax przeprowadziłam na przeprowadziłam na czterech odmianach trzciny arundo donax: Allioud, Vic, Silvacane i odmianie trzciny z Turcji. Na każdą z wymienionych trzcin nawinęłam trzy stroiki, zdjęłam glazurę i zestrugałam na trzech dostępnych matrycach. Następnie dokonywałam poszczególnych korekt, aby znaleźć optymalne brzmienie stroika i żeby był on dla mnie wygodny do grania. W żadnym ze stroików nie zmieniałam zacięcia. Środkowe pokrętło było ustawione zazwyczaj na 10 (jeżeli zaistniała potrzeba zmiany oczywiście dokonywałam poprawek w późniejszym etapie skrobania). Najlepszą odmianą trzciny okazał się Vic. Drzewo było najbardziej elastyczne, równe i po zestruganiu go na ustawieniach maszyny, które wydawały się najbardziej optymalne (lewe pokrętło na -6, środkowe na 10, prawe na 11), nie wymagało wielu poprawek. Z kolei odmiany trzciny Silvacane, Allioud oraz trzciny tureckiej były trudne do obrobienia. Potrzeba było kilku korekt, ponieważ drzewo było mało elastyczne, bardzo różne w swojej twardości oraz różne w swej grubości. Po ustawieniach maszyny na zbieranie mniejszej ilości drzewa (ponieważ trzeba było postępować powoli), wyprofilowałam stroiki. Po sprawdzeniu ich grając na oboju, musiałam dopasować indywidualne korekty do każdego ze stroików. Dzięki temu każdy z nich nadawał się do grania i był mniej lub bardziej satysfakcjonujący. Wykonanie stroików na tych samym trzcinach ale ręcznie, nie byłoby aż tak precyzyjne i dawało by o wiele mniejsze możliwości korekty już zrobionego stroika. A tak, dzięki maszynie nawet jasno brzmiący stroik można z dużym powodzenie skorygować żeby brzmiał lepiej. Tyczy się to również korekt w wydobywaniu dźwięku. Maszyna profilująca firmy Bucher, jest bardzo pomocna jeżeli po zeskrobaniu/wyprofilowaniu stroika, nie jest on zadowalający. Sprawdziło się to w przypadku, gdy stroik po pierwszym zeskrobaniu okazał się być lekki, miękki, nie stabilny intonacyjnie lub ogólnie nisko intonujący. Tak było w przypadku trzciny Silvacane. Wtedy mamy możliwość, po jego ucięciu, skorygować stroik przekładając wybraną matrycę na szablon oznaczony jako PLUS. Stroik zostanie jeszcze raz zeskrobany jak poprzednio z tym, że szablon pozwoli na zostawienie grubszego tyłu stroika(przy zacięciu). 4 Firma Bucher podaje przykładowe możliwości skrobania na swojej stronie. I tak, jeżeli potrzeba ciemno brzmiącego, grubego stroika z dobrym atakiem, to można to osiągnąć poprzez skrobanie przy użyci oryginalnego szablonu matrycy, ustawiając lewe pokrętło na plus (np. +3/100). Następnie, bez usuwania stroika, należy przesunąć matrycę na szablon niebieski i zeskrobać trzcinę przesuwając lewe pokrętło na minus (-3/100). Kolejny przykładem jest stroik, który jest mało elastyczny. Po przesunięciu lewej gałki w stronę minusa, zmień tym samym szablon na zielony. Zostaną zeskrobane tylko same boki, a centrum stroika nie zostanie zeskrobane. 4 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe/templates 5
Możliwości skrobania: Regulacja grubości skrobania jest możliwa co do setnych milimetra. Lewe pokrętło daje możliwość zmiany grubości skrobania (określa grubość stroika). W ten sposób kształt powierzchni matrycy może być kopiowany z dużą precyzją. Regulacja grubości skrobania odbywa się dzięki prawemu pokrętłu, którego celem jest: - skrobanie czubka - skrobanie poprawek - unikanie skrobania powierzchni już i tak cienko zeskrobanej - unikanie skrobania całości kiedy lewe pokrętło jest ustawione na zbyt cienkie skrobanie Małe pokrętło (środkowe) odpowiedzialne jest za zacięcie. 5 Dzięki szablonom matrycy, można dokładnie określić skrobanie stroika w jego czterech obszarach (serce, boki stroika, przód i tył). Nóż: Okrągły nóż wystarcza na zeskrobanie 500 stroików. Nie wymaga kalibracji po jego wymianie. 5 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe 6
KONSTRUKCJA MATRYCY 6 7 Korona matrycy ogranicza długość skrobania i nadaje kształt zacięcia. Matryca składa się z oryginalnego szablonu i czterech dodatkowych szablonów. Można zamówić: - standardowe matryce - osobiste matryce ( samodzielne łączenie szablonów) 6 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe/templates 7 Ibidem. 7
Szablony oryginalne: PLUS Zbudowany na podstawie oryginału (np. O-004,O-006 itp.). W tym szablonie serce jest bardziej wyraźne, gwałtowny wzrost skrobania odbywa się szczególnie w środkowym i bocznym rejonie stroika. Tylna część stroika jest około 3 setne milimetra grubsza niż w oryginalnym szablonie 8. MINUS Szablon zbudowany na podstawie oryginału. Łagodne skrobanie, zwłaszcza w obszarze środkowym i bocznym stroika. Tylna część skrobana jest około 3 setne milimetra więcej niż w oryginalnym szablonie. 9 Po skrobaniu oryginalnym szablonem, można zgarnąć/zeskrobać dane obszary stroika. Zabarwiona część szablonu wskazuje część która będzie skrobana 10 : szablon nadający końcówce stroika (czubkowi) kształt łuku szablon nadający czubkowi kształt trójkąta rozwartego szablon odpowiadający za atak dźwięku szablon skrobiący boki stroika szablon skrobiący całość stroika poza środkową częścią szablon skrobiący całość stroika poza sercem szablon skrobiący okna na sposób amerykański 8 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe/templates 9 Ibidem. 10 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe/templates 8
KOMBINACJE SZABLONÓW 11 Kombinacja i rozmieszczenie oryginalnych odcinków i segmentów korekcyjnych może być dobierana indywidualnie. 11 Manufacturer- Bucher profiling machine; http://www.oboenrohr.ch/profiling-machine-oboe/templates 9
Maszyna profilująca firmy Bucher, to ogromna pomoc dla oboistów i fagocistów. Na pewno trzeba poświęcić sporo czasu, aby ją dobrze poznać (może nawet zepsuć kilka stroików), ale potem można cieszyć się z jej wielu jej funkcji. Jest kompaktowa i prosta w obsłudze. Każdemu oboiście życzę, aby mógł chociaż raz spróbować się z nią zapoznać. 10