Ogólne zasady bezpiecznego zachowania się w wodzie i nad wodą Edukację dotyczącą bezpieczeństwa w wodzie i nad wodą należy rozpocząć od uświadamiania młodym ludziom, że woda może być zagrożeniem. Należy obudzić ich wyobraźnię i sprawić, aby przyswoili sobie zasady bezpiecznej kąpieli, co niewątpliwie przyczyni się do zmniejszenia liczby utonięć w czasie letnich wakacji. Tekst: Aniela Wierzbicka, doktor nauk o wychowaniu fizycznym, trener pływania, instruktor i wykładowca Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego Zasady bezpieczeństwa w wodzie 1 Kąpać się, pływać należy wyłącznie w miejscach, których strzegą ratownicy WOPR. Nie wolno ryzykować kąpieli w miejscu nieznanym. 2 Odległość od brzegu i głębokość powinny odpowiadać umiejętnościom pływaka. 3 Najlepszą porą kąpieli są godziny 10.00 18.00. 4 Nie wolno wchodzić do wody bezpośrednio po posiłku oraz po spożyciu alkoholu. 5 Czas kąpieli zależy od temperatury wody (optymalna to 22 25 o C). Początkowo nie powinien przekraczać 5 minut; po zahartowaniu organizmu można go wydłużyć do 20 minut. 6 Nie należy się kąpać, jeśli są po temu przeciwwskazania medyczne lub nie dopisuje samopoczucie. 7 Przed wejściem do wody należy zwilżyć okolice serca, karku i krocza (ze względu na narażenie na wstrząs termiczny). 8 Dzieci do lat 7 mogą się kąpać wyłącznie pod opieką osób dorosłych. 9 Nie wolno skakać do nieznanej wody! 10 Nie wolno wchodzić do wody w miejscach, w których zakazano kąpieli (okolice budowli wodnych i torów żeglugowych, miejsca bagniste i takie, w których są silne prądy wodne). 11 W kąpieliskach nie należy pływać i nurkować pod pomostami. 12 Dobry pływak nie łamie zasad i regulaminu kąpieliska; błyskawicznie reaguje na sygnały i alarmy ogłaszane przez ratowników. Przyczyną wypadków w wodzie są przeszkody, które bez pomocy innych osób mogą doprowadzić do utonięcia. Znając jednak zasady postępowania w pokonywaniu zagrożeń, można wyjść cało z niejednej opresji. 38
2 Najczęstsze przyczyny tonięcia 1 Przykurcze pojawiające się niespodziewanie bolesne bóle mięśni, znacznie ograniczające lub uniemożliwiające poruszanie się. Ich przyczynami są: zmęczenie, pływanie po wypiciu alkoholu lub po obfitym posiłku, wpływanie w obszar zimnych prądów. Przykurczom zwykle towarzyszy panika, na skutek czego zagrożenie utonięciem się wzmaga. W takiej sytuacji należy bezwzględnie zachować spokój i starać się napinać oraz rozluźniać mięśnie. Pozwoli to na poprawne ukrwienie części ciała dotkniętej przykurczem. Nadmierne oziębienie organizmu jego przyczyną jest zbyt długie przebywanie w wodzie, negatywnie wpływające na ukrwienie ośrodkowego układu nerwowego. Dreszcze, gęsia skórka, zasinienie twarzy, przyspieszony oddech, zaburzenia 3 świadomości to wszystko potęguje wewnętrzny rozstrój organizmu i może doprowadzić do odruchowego skurczu naczyń. Następstwem mogą być niedotlenienie mózgu, zemdlenie i utonięcie. Nadmiernie wyziębiony pływak powinien natychmiast wyjść z wody, osuszyć się i w miarę możliwości wypić kubek gorącej, osłodzonej herbaty. Wstrząs termiczny wywołują go najczęściej zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu na skutek nagłej zmiany temperatury (np. wskoczenie do zimnej wody po uprzednim rozgrzaniu na słońcu). Gwałtowna zmiana środowiska termicznego prowadzi do skurczu powierzchniowych naczyń krwionośnych, co powoduje nagły przepływ dużej masy krwi do serca i w konsekwencji zatrzymanie krążenia na skutek niedokrwienia i niedotlenienia kory mózgowej. Tonięciu sprzyjają okoliczności, których można uniknąć, przestrzegając zasad, o których informują znaki wodne ustawione w miejscach szczególnie niebezpiecznych. Nie wolno lekceważyć wody! Lekceważenie wody to: przeliczenie się z własnymi siłami i umiejętnościami pływackimi, niedocenienie niebezpieczeństw związanych z wodą, nieumiejętność zachowania się w sytuacjach nietypowych, nieznajomość lub nierespektowanie przepisów, pływanie na długie dystanse bez przygotowania, pływanie w wodzie o zmiennej temperaturze, pływanie bezpośrednio po posiłku i spożyciu alkoholu. Uwaga! Nie należy wskakiwać do wody po silnym rozgrzaniu, wysiłku fizycznym, spożyciu alkoholu, obfitym posiłku, a także w złym stanie zdrowia. fot. Netfalls - Remy Musser / Shutterstock.com 39
Wypoczynek nad wodą oraz kąpiel będą bezpieczne i sprawią nam przyjemność, jeśli nie zapomnimy o przestrzeganiu przepisów dotyczących bezpieczeństwa. fot. Miramiska / Shutterstock.com Najczęstsze okoliczności utonięć Zimne prądy Zimne prądy występują w pobliżu zapór i innych budowli wodnych, dopływów rzek i podwodnych źródeł. Pływak, który znalazł się w ich zasięgu, powinien zachować spokój i nie przyspieszając oddalić się tą samą drogą w ułożeniu równoległym do powierzchni wody. Powinien bez skrępowania wołać o pomoc! Wiry Wiry występują tam, gdzie obracająca się woda tworzy leje o różnym kącie nachylenia i różnej sile działania, przypominające kształtem odwrócony stożek. Pływak, który znalazł się w strefie wiru, może w ułożeniu na piersiach wydostać z obszaru jego oddziaływania dzięki mocnej i szybkiej pracy ramion i nóg. Wessany w głąb wiru, po dojściu do dna powinien mocno się odbić i zgodnie z nurtem wody wypłynąć na powierzchnię. Wodorosty i miejsca bagniste Pływak, który znalazł się wśród roślin wodnych (zwłaszcza, jeśli stało się to niespodziewanie), odnosi nieprzyjemne wrażenia dotykowe, które są źródłem lęku i gwałtownych, nieskoordynowanych ruchów powodujących owijanie się wodorostów wokół kończyn, co oczywiście uniemożliwia pływanie. W takiej sytuacji należy się położyć na wodzie (na plecach) i wykonywać krótkie, płytkie i łagodne ruchy ramionami i nogami. Takie zachowanie pozwoli wrócić tą samą drogą w bezpieczne miejsce. W miejscach bagnistych należy nie wyciągając zapadających się nóg rozłożyć szeroko ręce i przewrócić się w stronę brzegu, a następnie, spokojnymi ruchami ramion, w pozycji leżącej tyłem wycofać się w kierunku brzegu. Należy wzywać pomocy! Wywrócenie się jednostki pływającej Osoba, która znalazła się w wodzie po wywróceniu się łodzi, natychmiast po wynurzeniu powinna chwycić za jej wystające części i nie oddalając się sprawdzić stan osobowy załogi i starać się zaopatrzyć wszystkich w sprzęt ratunkowy. Następną czynnością jest poszukiwanie osób, których brak. Nie wolno wchodzić na wywróconą jednostkę. Można od niej odpłynąć tylko w przypadku znoszenia jej przez silny prąd w miejsca niebezpieczne lub po wyraźnym stwierdzeniu, że łódź tonie. Wzywamy pomocy. Wypoczynek nad wodą oraz kąpiel będą bezpieczne i sprawią nam przyjemność, jeśli nie zapomnimy o przestrzeganiu przepisów dotyczących bezpieczeństwa, wyrażonych w postaci znaków informacyjnych i ostrzegawczych oraz znaków zakazu i nakazu. Obowiązujące przepisy oraz rady i zalecenia Rozporządzenie MSW z 6.03.2012r. w sprawie sposobu oznakowania i zabezpieczania obszarów wodnych oraz wzorów znaków zakazu, nakazu oraz znaków informacyjnych i flag (DzU z 19.03.2012 r., poz. 286) Ustawa z dnia 18.08.2011r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (DzU Nr 208, poz. 104) W. Wiesner, B. Kowalewski, D. Skalski, Podstawy metodyczne edukacji ratowniczej, wydano na zlecenie Ministerstwa Sportu Rzeczypospolitej Polskiej, Olsztyn 2007 40
Znaki dla wypoczywających nad wodą Znaki informacyjne Plaża strzeżona Punkt medyczny Telefon Znaki ostrzegawcze Wiry Kamieniste dno Zimna woda Nagły uskok Pale Skały podwodne Niebezpieczna Sieci rybackie głębokość wody Znaki zakazu Wodorosty szlak żeglowny most spiętrzenie wody woda skażona woda pitna hodowla ryb Skakanie do wody zabronione Strefa ciszy Znaki nakazu Nakaz zakładania kamizelek ratunkowych Nakaz ustawicznego nadzoru nad dziećmi
fot. Shutterstock.com R. Gino Santa Maria (1), S. Reed (2), Tischenko I. (3), J. Horne (4)