Warszawa, dnia.. 2010 r. NOTATKA SŁUŻBOWA dot. zagrożenia chmurą pyłu wulkanicznego z nad Islandii na terytorium Polski Chmury pyłu wywołane erupcją islandzkiego wulkanu Eyjafjallajoekull spowodowały wstrzymanie ruchu lotniczego w 12 krajach północnej i zachodniej Europy. Z tego powodu zamknięto również przestrzeń lotniczą nad Polską - oprócz lotnisk w Krakowie i Rzeszowie. Zdaniem meteorologów, chmura wulkanicznego pyłu nie zniknie z nad Polski do niedzieli. Szansę taką spowodowałyby opady deszczu, ale w chwili obecnej nie są one przewidywane. W przypadku opadnięcia na poziom gruntu pył wulkaniczny, w zależności od stężenia, może okazać się szkodliwy dla zdrowia. Szczególnie narażone są osoby z alergiami, przewlekłymi chorobami dróg oddechowych, takimi jak chroniczne zapalenie oskrzeli, rozedma płuc i astma, mogą odczuć te objawy w większym stopniu niż inni i powinny mieć przy sobie swoje leki i inhalatory. Wulkan w najbliższym czasie nadal będzie generował chmurę pyłów, która w swojej centralnej części przesunie się nad Polską. Spodziewane zmniejszenie jej stężenia od 18.04.2010 r.(niedziela) a zmiany kierunku w połowie tygodnia. W wyniku erupcji w nocy z 13 na 14 kwietnia 2010 r. wulkanu Eyjafjallajoekull na Islandii i panujących w Europie warunkach atmosferycznych oraz kierunkiem napływu mas powietrza z północnego-zachodu, nad Polskę dotarła chmura pyłu wulkanicznego. Pył wulkaniczny stanowi jeden z produktów wybuchu wulkanu. W jego skład wchodzą mikroskopijne cząsteczki szkła, sproszkowanych skał i krzemianów, które mogą długo utrzymywać się w powietrzu. Chmura stanowi potencjalnie niebezpieczny materiał przypominający papier ścierny. Ścierny efekt pyłu jest groźny dla silników odrzutowych i poszycia kadłubów samolotów. W reakcji na zagrożenia jakie niesie dla samolotów chmura pyłu wulkanicznego, Polska Agencja Żeglugi Powietrznej podjęła decyzję o zamknięciu przestrzeni powietrznej nad Polską od godz. 8:00 w piątek do odwołania z wyjątkiem lotnisk w Krakowie i w Rzeszowie. Decyzja została podjęta gdyż popioły wulkaniczne w unoszącej się chmurze mogą zagrozić bezpieczeństwu ruchu lotniczego. Według IMGW w kolejnych dniach utrzyma się północno-zachodnia cyrkulacja powietrza, która sprowadzać będzie nad Europę masy powietrza znad północnego Atlantyku, a więc również Islandii. Na podstawie aktualnych prognoz średnioterminowych zmiana cyrkulacji atmosferycznej przewidywana jest na drugą połowę przyszłego tygodnia. Chmura pyłu nad Europą Płn. (TVN24) Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, ul. Stefana Batorego 5, 02-591 Warszawa NIP 5213492550 REGON 141500466 NBP O/ Warszawa nr konta 13 1010 1010 0771 0322 3000 0000 tel./fax. (+48 22) 60158 21, e-mail: poczta@rcb.gov.pl, www.rcb.gov.pl
Jak norweski Instytut Meteorologii przedstawił na stronie http://met.no/? module=articles;action=article.publicshow;id=2873 wg. modelu prognostycznego SNAP (obliczenia krótkoterminowe), przemieszczanie się chmury pyłu wulkanicznego w najbliższych dniach (16-18.04.2010 r.)kształtować się będzie w sposób następujący: SNAP 16.04 o godzinie 12:00 SNAP 18.04 o godzinie 12:00 2
* kol. żółty: miejsca opadu popiołów wulkaniczny *kol. czerwony popiół, który spadł w dół z powodu deszczu * kol. czarny : prognozowane miejsca i stężenie przemieszczania się popiołów wulkaniczny Wpływ pyłu wulkanicznego na zdrowie ludzi: Według informacji Departamentu Monitoringu i Informacji o Środowisku Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska pył wulkaniczny wypełniający chmurę nasuwającą się od strony Islandii zostanie poddany po jego opadnięciu badaniom chemicznym i granulometrycznym. Do tego czasu dokładny skład pyłu ani też wielkość cząsteczek nie są znane. Według wstępnej oceny GIOŚ nie należy się spodziewać zagrożenia dla zdrowia ludzi. Pył wulkaniczny ma skład naturalny, niekiedy wzbogacony o cząstki niektórych metali. Nawet w takim przypadku jednak skład chemiczny pyłu nie odbiega, pod względem skutków zdrowotnych, od tak zwanego pyłu ulicznego, którym większość z nas oddycha codziennie. Cząstki pyłu wulkanicznego są drobne i jako takie mogą być wchłaniane do płuc. Z tego powodu w przypadku, gdyby pył ten opadł do pułapu odczuwalnego dla ludzi może powodować podrażnienie dróg oddechowych i skutki zdrowotne dla grup ryzyka tj. osób o skłonnościach alergicznych, astmatyków, małych dzieci, osób o schorzeniach układu oddechowego i krwionośnego (ewentualne skutki niedotlenienia). Według wstępnych ocen GIOŚ i Głównego Inspektoratu Sanitarnego (Departament Higieny Środowiska) dla przeciętnie zdrowych osób opadający pył wulkaniczny nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Główny Inspektorat Środowiska poprzez Wojewódzkie Inspekcje Ochrony Środowiska prowadzi stały monitoring stężenia pyłów w powietrzu (stacje pomiarowe drobnego pyłu PM10). Ze względu na chmurę pyłu wulkanicznego przemieszczającą się od strony Islandii, Wojewódzcy Inspektorzy Ochrony Środowiska dokonali sprawdzenia wszystkich urządzeń w stacjach pomiarowych drobnego pyłu PM10, w których pomiar taki odbywa się na bieżąco. Wyniki pomiarów dostępne są on-line na stronach internetowych wojewódzkich oddziałów Inspekcji Ochrony Środowiska. Na chwilę obecną stacje pomiarowe Inspekcji Ochrony Srodowiska nie wskazują na zwiększenie stężenia pyłu w powietrzu. Państwowy Instytut Geologiczny potwierdza, że pełnej oceny składu chemicznego oraz granulometrycznego pyłu wulkanicznego będzie można dokonać po uchwyceniu i zbadaniu cząsteczek. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń PIG ocenia jednak, że pył wulkaniczny przemieszczający się znad Islandii nie powinien stanowić zagrożenia dla zdrowia ludzi. 3
Według komunikatu opubliwanego przez Brytyjska Agencję Ochrony Zdrowia (Health Protection Agency, www.hpa.org.uk) niewielkie ilości cząstek pyłu wulkanicznego, która może osiąść na ziemi, może też zawierać niewielkie ilości dwutlenku siarki. Agencja podkreśla, że stężenie cząsteczek jest bardzo niskie i nie powinno spowodować poważnych szkód. Osoby, długo przebywające na zewnątrz, które zauważyły takie objawy, jak swędzenie lub podrażnienie oczu, katar, ból gardła lub suchy kaszel, lub jeśli zauważyły pył w powietrzu lub poczuły zapach siarki, zepsutych jaj lub silny kwaśny zapach, powinny ograniczyć swoją aktywność na dworze lub wrócić do pomieszczenia. Osoby z przewlekłymi chorobami dróg oddechowych, takimi jak chroniczne zapalenie oskrzeli, rozedma płuc i astma, mogą odczuć te objawy w większym stopniu niż inni i powinny mieć przy sobie swoje leki i inhalatory. Wszelkie negatywne objawy powinny być krótkotrwałe. Światowa Organizacja Zdrowia radzi Europejczykom, żeby pozostali w domach na czas opadania pyłu wulkanicznego, który przywędrował z Islandii. Rzecznik Organizacji David Epstein powiedział, że nie ma dokładnych badań na temat wpływu pyłu na zdrowie ludzkie, ale "może on powodować zagrożenie zdrowotne". Według niego mikroskopijny pył jest potencjalnym zagrożeniem, jeśli zacznie osiadać na ziemi, ponieważ może dostać się do płuc i doprowadzić do niewydolności oddechowej. Ludzie chorujący na choroby płuc i astmę są szczególnie zagrożeni. Epstein powiedział, że chmura pozostaje wysoko w powietrzu, ale specjalna agenda ds. zdrowia ONZ na bieżąco śledzi jej ruch, na wypadek gdyby zaczęła opadać. Wnioski: 1. Chmura pyłów wulkanicznych przemieszczająca się nad Polska może wpłynąć do 18.04.2010 r. na przedłużenie decyzji o wstrzymaniu lotów nad Polską. Należy liczyć się w najbliższej dobie ze wstrzymaniem ruchu lotniczego również na lotniskach w Krakowie i Rzeszowie. 2. Według wstępnej oceny GIOŚ nie należy się spodziewać zagrożenia dla zdrowia ludzi. Jednakże, w zależności od jego stężenia, może okazać się szczególnie uciążliwy dla osób z chorobami górnych dróg oddechowych i alergiami. 3. Na chwilę obecną stacje pomiarowe Inspekcji Ochrony Środowiska nie wskazują na zwiększenie stężenia pyłu w powietrzu. 4. Prognozy pogody nie wskazują w najbliższych dniach na opady deszczu, które ograniczyłyby zagrożenie. Załączniki: 1. Zadania administracji w przypadku zanieczyszczenia powietrza w przypadku przekroczenia norm, 2. Zasady postępowania w przypadku opadnięcia pyłu wulkanicznego Opracowano: Wydział Analiz i Prognoz Biuro Monitorowania i Analizy Zagrożeń Rządowego Centrum Bezpieczeństwa Zadania administracji w przypadku zanieczyszczenia powietrza w przypadku przekroczenia norm Zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska,(dalej ustawa ) Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu na podstawie pomiarów lub innych metod oceny (art. 90). Pomiary na terenie RP prowadzone są przy użyciu automatycznego systemu sieci monitoringu zanieczyszczeń powietrza w województwach. Monitorowane są zawartości w powietrzu: pyłu frakcji PM 10 (pył drobnej frakcji o wymiarze cząstek 10 mikrometrów), SO2 (dwutlenek siarki), NO2 oraz ozonu. W wyziewach wulkanicznych obecny jest pył PM10 oraz SO2. Zgodnie z Art. 92a 1 Ustawy W przypadku wystąpienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ryzyka przekroczeń poziomów dopuszczalnych albo przekroczeń poziomów dopuszczalnych, powiększonych o margines tolerancji, lub poziomów alarmowych, spowodowanych przenoszeniem zanieczyszczeń z terytorium innego państwa, minister właściwy do spraw środowiska, po zasięgnięciu opinii Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, zawiadamia o tym to państwo i, za pośrednictwem marszałka województwa właściwego dla obszaru, na którym stwierdzono ryzyko tych przekroczeń lub 4
przekroczenia, prowadzi konsultacje w celu analizy możliwości wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka przekroczeń oraz skutków i czasu trwania zaistniałych przekroczeń. 2. W przypadku uzyskania od innego państwa informacji o wystąpieniu ryzyka przekroczeń poziomów dopuszczalnych albo przekroczeń poziomów dopuszczalnych, powiększonych o margines tolerancji, lub poziomów alarmowych, spowodowanych przenoszeniem zanieczyszczeń z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, konsultacje prowadzi marszałek województwa właściwy dla obszaru, co do którego istnieje podejrzenie przenoszenia zanieczyszczeń. 3. Marszałek województwa niezwłocznie informuje ministra właściwego do spraw środowiska o wynikach konsultacji, o których mowa w ust. 1 i 2. 4. Minister właściwy do spraw środowiska może przejąć prowadzenie konsultacji, o których mowa w ust. 1 i 2, jeżeli uzna to za celowe ze względu na wagę lub zawiłość sprawy. Art. 93. 1 Marszałek województwa niezwłocznie powiadamia społeczeństwo oraz podmioty, o których mowa w art. 92 ust. 2 pkt 1, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie, o ryzyku wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych albo alarmowych poziomów substancji w powietrzu oraz o wystąpieniu przekroczeń dopuszczalnych, docelowych albo alarmowych poziomów substancji. 2. Powiadomienie powinno zawierać w szczególności: 1) datę, godzinę i obszar, na którym wystąpiło ryzyko przekroczenia albo przekroczenie, oraz przyczyny tego stanu; 2) prognozy zmian poziomów substancji w powietrzu łącznie z przyczynami tych zmian, obszaru, którego dotyczy, oraz czasu trwania przekroczenia albo ryzyka jego wystąpienia; 3) wskazanie grup ludności wrażliwych na przekroczenie oraz środki ostrożności, które mają być przez nie podjęte; 4) informację o obowiązujących ograniczeniach i innych środkach zaradczych. Art. 94. 1 Wojewódzki inspektor ochrony środowiska przekazuje Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska: 2) wyniki pomiarów, o których mowa w art. 90 ust. 1; 4) informacje o stwierdzonych przekroczeniach alarmowych poziomów substancji w powietrzu, o których mowa w art. 93. 1a. Główny Inspektor Ochrony Środowiska na podstawie wyników i informacji, o których mowa w ust. 1, dokonuje zbiorczej oceny jakości powietrza w skali kraju. ZASADY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU OPADNIĘCIA PYŁU WULKANICZNEGO (na podstawie materiałów International Volcanic Health Hazard Network www.ivhhn.org) 1. Czym jest pył wulkaniczny? Pył wulkaniczny składa się z drobnych cząsteczek skały wulkanicznej (poniżej 2 mm). Cząsteczki szybko stygną i w niewielkiej odległości od wulkanu nie są już nawet ciepłe. Kolor pyłu może być różny od jasnoszarego do czarnego. Ziarnistość pyłu może również być różna od konsystencji talku do wyraźnie wyczuwalnych drobin. Obłok cząsteczek przemieszcza się z wiatrem i może opaść na ziemię, nawet w bardzo dużej odległości od wulkanu. Głównym czynnikiem sprzyjającym szybszemu opadaniu cząsteczek pyłu na ziemię są opady deszczu. 2. Możliwe efekty pyłu wulkanicznego dla zdrowia: Wpływ na oddychanie: Pył wulkaniczny podczas oddychania może zostać wciągnięty głęboko do płuc. W przypadku jego dużego stężenia, nawet zdrowie osoby mogą poczuć dyskomfort lub podrażnienie w klatce piersiowej. Częste krótkotrwałe objawy to: podrażnienie nosa (katar), podrażnienie gardła, drapanie w gardle, czasem suchy kaszel, 5
osoby z przewlekłymi chorobami dróg oddechowych mogą odczuwać ich nasilone objawy, które utrzymują się kilka dni po kontakcie z pyłem, u osób chorujących na astmę mogą nasilić się jej objawy (duszności, kaszel, problemy z oddychaniem), dyskomfort oddychania. Podrażnienia oczu: drobinki pyłu mogą powodować fizyczne podrażnienia i zadrapania gałki ocznej, zwłaszcza u osób noszących szkła kontaktowe, pył może być wyczuwalny jako coś, co wpadło do oka, gałki oczne mogą stać się bolesne i suche, może dojść do mikrowylewów krwi, powieki mogą stać się zaczerwienione i spuchnięte. Podrażnienia skóry: jeśli pył ma odczyn kwaśny, możliwe jest zaczerwienienie i podrażnienie skóry. 3. Jak chronić się przed pyłem: rekomendowane jest ograniczenie prowadzenia samochodu, celem zredukowania ilości pyłu w mieszkaniu niezalecane jest otwieranie drzwi i okien, osoby z chorobami dróg oddechowych oraz małe dzieci powinny zostać w domu, podczas sprzątania pyłu należy nosić maskę ochronną, nie zaleca się noszenia szkieł kontaktowych, lepsze są gogle lub okulary, domowe warzywa, na które opadł pył, mogą być spożywane po umyciu ich zimną bieżącą wodą, popiół, który opadł na trawę może być bardzo szkodliwy dla zwierząt wypasanych na pastwiskach. 4. Postępowanie z dziećmi: jeśli to możliwe, pozostaw dzieci w pomieszczeniu, ostrzeż dzieci przed zabawami ruchowymi oraz bieganiem na dworze, ponieważ może to doprowadzić do trudności z oddychaniem spowodowanych obecnością cząsteczek pyłu w płucach, jeśli dzieci muszą spędzać dużo czasu na dworze, zalecane jest zakładanie im maseczek. UWAGA większość maseczek jest skonstruowana dla osób dorosłych. 6