STANOWISKO SPIUG, DOTYCZĄCE PROGRAMU WSPARCIA DLA POMP CIEPŁA PRZYGOTOWANEGO PRZEZ NFOŚiGW Zebrane przez Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) Warszawa, 10 marca 2011 r.
STANOWISKO SPIUG, DOTYCZĄCE PROGRAMU WSPARCIA DLA POMP CIEPŁA PRZYGOTOWANEGO PRZEZ NFOŚiGW Zebrana przez Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) Warszawa, 10 marca 2011 r. 1. Wstęp Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych jest organizacją, która skupia przedstawicieli firm i firmy, których udział w polskim rynku pomp ciepła ocenia się na ok. 40% z tendencją wzrastającą. Organizacja skupia członków działających na rynku instalacyjno-grzewczym w Polsce od wielu lat i mających ugruntowana pozycję na tym rynku. Dzięki wieloletniej aktywności, członkowie SPIUG są obecni praktycznie w każdym segmencie dystrybucyjnym i inwestycyjnym rynku urządzeń grzewczych w Polsce. Do głównych celów SPIUG, należy m.in. stały, wiarygodny monitoring rynku w segmencie urządzeń grzewczych, oraz urządzeń do przygotowywania ciepłej wody użytkowej, jak także współpraca z odpowiedzialnymi instytucjami przy kształtowaniu i monitoringu wprowadzanych systemów wsparcia dla OZE w zakresie wytwarzania ciepła. Środowisko instalacyjno - grzewcze z zadowoleniem przyjęło pierwsze informacje na temat planowanego wprowadzenia nowego systemu wsparcia dla OZE, skierowanego do indywidualnych i wspólnotowych użytkowników końcowych urządzeń wytwarzających ciepłą wodę użytkową przy wykorzystaniu energii geotermii płytkiej. Jest to krok we właściwym kierunku wsparcia rozwoju OZE w zakresie energetyki rozproszonej w tym wypadku pomp ciepła. Jesteśmy pewni, że pomoc SPIUG oraz innych podobnych organizacji zaangażowanych w rozwój zastosowania czystej energii w technice cieplnej, przyczyni się zarówno do stworzenia efektywnego systemu wsparcia dla pomp ciepła, jak też pozwoli zaplanować bardziej efektywne instrumenty wsparcia dla stosowania innych technologii grzewczych opartych o czystą energię. W wielu krajach Europy został dostrzeżony potencjał dla wykorzystania pomp ciepła jako źródła do redukcji emisji CO 2, oszczędzania energii i wdrażania dyrektywy 2009/28/WE w zakresie promowania odnawialnych źródeł energii. Ponadto, Dyrektywa EPBD 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków zapewnia możliwość szerokiego stosowania systemów grzewczych z wykorzystaniem różnych typów pomp ciepła. Zgodnie z Art. 6 pkt 1 na państwa członkowskie UE jest nałożony obowiązek zapewnienia dla wszystkich nowych budynków, że przed rozpoczęciem realizacji inwestycji powinny być rozpatrzone i wzięte pod uwagę zdecentralizowane systemy dostawy energii oparte na energii z OZE, Kogeneracja, ogrzewanie, chłodzenie lokalne lub blokowe oraz pompy ciepła. Z tego tytułu, ważna sprawa jest właściwy wybór technologii i wspieranie optymalnych technologii korzystających z OZE do ogrzewania budynków i uzyskiwania ciepłej wody użytkowej. Dlatego planowany przez NFOŚiGW program dokładnie się wpisuje w politykę wdrażania dyrektyw UE na terenie naszego kraju, a nasza rola jest pomoc, aby wdrażany program był jak najbliższy oczekiwaniom jego beneficjentów.
Niniejsze opracowanie nie jest studium opłacalności stosowania pomp ciepła w technice grzewczej, ponieważ praktyczne przykłady z innych krajów, bardziej zaawansowanych w stosowaniu tej technologii, są najlepsza rekomendacją dla tego źródła energii. Ma natomiast na celu przekazanie do NFOŚiGW jako koordynatora planowanego Programu, opinii na temat efektywnego zastosowania geotermii płytkiej w technice grzewczej, oraz optymalnych warunków brzegowych dla stworzenia programu, który nie budziłby kontrowersji, pochodzącej bezpośrednio od grona osób, zajmujących się tematem pomp ciepła zawodowo. Informacje zawierające dokładne wyliczenia i przykłady parametrów i warunków brzegowych, powstają według naszej wiedzy w kilku innych ośrodkach, będących w bezpośrednim kontakcie z NFOŚiGW, dlatego SPIUG nie chce dublować pewnych przygotowywanych obecnie propozycji w tym zakresie, natomiast chce zwrócić uwagę na najważniejsze naszym zdaniem aspekty, które powinny być uwzględnione w przygotowywanym przez NFOSiGW programie. SPIUG jest zdania, ze konstruktywna opina, przekazana do twórcy i koordynatora projektu, pomoże NFOŚiGW przy budowaniu założeń Programu tak, aby w przyszłości była jak najmniejsza konieczność wprowadzania jego modyfikacji i zmian co wydaje się konieczne i jest oczekiwane przez rynek instalacyjno grzewczy w Polsce. Poniższe informacje zostały zebrane w okresie od 01.12.2010 do 10.03.2011 w wyniku bezpośrednich rozmów przeprowadzanych przez SPIUG od: - osób odpowiedzialnych za wprowadzanie systemów wsparcia dla OZE i sprzedaż pomp ciepła u producentów; - instalatorów bezpośredni zaangażowanych w proces sprzedaży pomp ciepła i ich montażu u użytkownika końcowego; - użytkowników końcowych, którzy chcieliby w przyszłości skorzystać z programu. 2. Zebrane i usystematyzowane stanowiska na temat założeń do systemu wsparcia na zakup i montaż pomp ciepła przygotowanego przez NFOŚiGW 2.1 Pierwsze założenia programu - SPIUG stoi na stanowisku, że programem wsparcia powinny być objęte pompy ciepła wszędzie tam, gdzie ich zastosowanie jest uzasadnione z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia. Podstawowym założeniem programu wsparcia, zdaniem członków SPIUG jest rozwój segmentu rynku energetyki cieplnej, gwarantującego szerokie zastosowanie OZE oraz ograniczenie emisji CO 2 oraz pyłów. Równocześnie, nasi rozmówcy wychodzą z założenia, że najlepszą promocją danej technologii, jest przykład praktyczny jej dobrego zastosowania. Z tego powodu należy przyjąć pewne ograniczenia, co do obszarów zastosowania pomp ciepła, które podlegałyby programowi wsparcia, czyli wspierać projekty, gdzie zastosowanie pomp ciepła ma sens. - drugą kwestią są procedury, które trzeba będzie spełnić, aby skorzystać z programu wsparcia. Opierając się na doświadczeniach programu wsparcia dla kolektorów słonecznych dla użytkowników indywidualnych, należałoby przyjąć wariant obsługi finansowej taki, aby środki mogłyby być maksymalnie wykorzystane przez beneficjentów, a jak najmniejszej części na obsługę finansową projektu. - trzecią kwestią jest propozycja zróżnicowania poziomu wsparcia w zależności od efektu energetycznego, który byłby do uzyskania w wyniku zastosowania pompy ciepła (ale według prostych kryteriów zrozumiałych również dla urzędników). Chodzi tutaj głównie o promowanie nowoczesnych technologii dających wymierne oszczędności energii i emisji gazów. Ponadto, ważnym kryterium które mogłoby być
szczególnie promowane, jest efektywne polaczenie pompy ciepła z innymi źródłami OZE, oraz wszechstronne wykorzystanie pomp ciepła, tj. ogrzewanie, chłodzenie i zapewnienie ciepłej wody użytkowej. Propozycja: Zdaniem SPIUG należałoby rozpatrzeć rozwiązanie które nie będzie oparte o dofinansowania kredytów bankowych. Pozwoli to uprościć procedury i ograniczyć koszty związane z obsługa projektu. Wskazane byłoby tez stworzenie prostego i jednoznacznego systemu punktacji, dzięki któremu, można by na koniec wycenić wysokość pomocy. 2.2 Wybór grupy docelowej, gdzie mógłby być zastosowany program wsparcia. Z dofinansowania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚ i GW) powinni skorzystać zarówno klienci indywidualni posiadający prawo do nieruchomości, jak i wspólnoty mieszkaniowe bez ograniczenia wynikającego np. z położenia w obszarze działania sieci ciepłowniczych. a. System powinien obejmować zarówno zastosowanie w wypadku instalacji w nowych budynkach, jak także w budynkach podlegających renowacji. W tym przypadku, należy zwrócić uwagę, że ciężka konstrukcja budynków stawianych przed laty, pozwala na sporą akumulację energii cieplnej, co równocześnie można wykorzystać do dalszej oszczędności tzw. energii zasilania w godzinach szczytu energetycznego. b. Program powinien dotyczyć pomp ciepła, służących wykorzystywanych zarówno do wytwarzania ciepła, jak i ciepłej wody użytkowej. Ze względu na dynamiczny rozwój technologii, powinno się przewidzieć tez zastosowanie pomp ciepła o małej mocy do wytwarzania chłodu, tak jak ma to miejsce w dużych instalacjach. c. Projekt powinien jasno określać kryteria techniczne zastosowania danej pompy ciepła. d. Można rozpatrzeć włączenie powietrznych pomp ciepła do przygotowania ciepłej wody, co wydaje się logicznym krokiem w kierunku poszerzenia grupy beneficjentów trwającego programu dofinansowania kolektorów słonecznych. Tego typu pompy ciepła przy niższych kosztach inwestycyjnych, stanowią alternatywę dla systemów solarnych w zastosowaniach, kiedy brak jest technicznych możliwości ich montażu (niekorzystna konfiguracja dachu, zacienienie etc). System wsparcia pomp ciepła likwidował by bariery i umożliwiał wykorzystanie odnawialnych źródeł energii sporej grupie społeczeństwa. W tym przypadku prawdopodobnie należałoby przygotować odrębne kryteria.. Propozycje: a. Przyjęcie jednoznacznych parametrów technicznych związanych z wysokością dofinansowania, np. i. Dofinansowanie podstawowe według ogrzewanej powierzchni [m 2 ], a nie mocy [kw] co pozwoli wyeliminować dobijanie mocy nie mającej uzasadnienia z technicznego punktu widzenia, a pozwoli na optymalizacje wielkości urządzenia w zależności od oczekiwanego efektu ii. Ograniczenie w wypadku budownictwa jednorodzinnego ogrzewanej powierzchni, np. 400m2? iii. Zdefiniowanie maksymalnej temperatury zasilania np. na poziomie 50 C
iv. Projekt powinien obejmować komplet instalacji, tj. pompa ciepła + dolne źródło ciepła (ew. bufor wody grzewczej), jeżeli tego wymaga instalacja z technicznego punktu widzenia, a nie tylko pompa ciepła jako urządzenie.. v. Zdefiniowane kryterium SPF (Sezonowy Współczynnik Efektywności) może być dobrym kryterium do określenia wielkości dofinansowania do instalacji z zastosowaniem pomp ciepła. Tego typu rozwiązanie stosowane jest np. w Niemczech. Za wielkości wyjściowe można przyjąć średnie europejskie wartości współczynnika SPF dla systemów z pompami ciepła. Wg. danych EHPA 2008) wyglądało to następująco: Rodzaj pompy ciepła SPF dla: budynków nowych/modernizowanych Powietrze/woda 3,5/3,0 Solanka/woda 4,0/3,5 Woda/woda 4,5/4 Bezpośrednie odparowanie 4,2/3,7 Im wyższy współczynnik SPF, tym lepiej. Standardowa wartość dla której przyjmuje się dofinansowanie podstawowe, może być definiowana np. corocznie, zależnie od rozwoju technologii i ogłoszonych przez niezależne laboratoria wyników, dzięki czemu, można by w sposób stały kontrolować promowanie tych najnowocześniejszych i najoszczędniejszych energetyczne rozwiązań. b. Ograniczenie w wypadku budownictwa jednorodzinnego ogrzewanej powierzchni, np. 400m 2. c. Zróżnicowanie wysokości dofinansowania z uwagi na np. wykorzystywanie efektu chłodzenia pasywnego np. 150% podstawowej wysokości dofinansowania 2.3. Projekt budowlano wykonawczy i wymagania techniczne a. Montaż instalacji - Montażu instalacji może dokonać wykonawca który m.in. posiada certyfikat/świadectwo w zakresie doboru i montażu instalacji pomp ciepła. Należy zwrócić uwagę na to, że jak dotąd nie istnieją żadne prawne uwarunkowania precyzujące nadawanie takich certyfikatów przez producentów, co w praktyce oznacza, że może dostać je każdy instalator mający (uogólniając) uprawnienia dot. instalacji. Obecnie jednym z priorytetów dla najbliższych działań SPIUG jest aktywny udział przy definiowaniu przepisów wykonawczych koniecznych dla wdrażania Dyrektywy 2009/28/WE, gdzie mogą być określone konieczne wymagania. Tymczasem, każdy z szanujących się producentów ma swój system szkoleń i sprawdzania kwalifikacji, które, z zasady różnią się między sobą tylko w szczegółach. W interesie producentów jest dawać uprawnienia tylko najlepszym, którzy będą w stanie prawidłowo dobrać i zamontować instalację, co jest warunkiem jej dobrego funkcjonowania
Propozycje: a. Uniknięcie wprowadzania wymagań, co do konieczności wykonania projektu technicznego, w wypadku wykonania instalacji przez autoryzowanego instalatora, który przeszedł odpowiednie szkolenie w tym zakresie na podstawie schematu hydraulicznego producenta b. Zastąpienie protokołu końcowego, podpisywanego przez inspektora nadzoru innym dokumentem, który nie będzie generował dodatkowych obciążeń dla inwestora. c. Zdefiniowanie wartości - norm wydajnościowych określenie minimalnej sprawności pompy ciepła, w oparciu o stosowane w UE normy, d. W sytuacji barku przepisów z zakresie uznawania kwalifikacji instalatorów, instalator, powinien legitymować się certyfikatem producenta o ukończeniu specjalistycznego szkolenia z zakresie doboru i instalacji pomp ciepła 3. Podsumowanie Powyższe opracowanie ma za zadanie przekazanie do NFOŚiGW informacji i sugestii dotyczących przygotowywanego przez Fundusz programu wsparcia dla stosowania pomp ciepła w Polsce. Inicjatywa takiego programu, zdaniem SPIUG jest jak najbardziej trafna, z uwagi na rozwój technologii pomp ciepła i coraz większe zastosowanie tych rozwiązań nie tylko za granicą, ale w ostatnich latach także w Polsce. Aby spowodować jeszcze większą dynamikę tego rozwoju, potrzebny jest impuls w postaci instrumentu wsparcia finansowego, ukierunkowanego tam, gdzie powstałe instalacje będzie pozytywnym przykładem stymulującym rozwój tego źródła energii cieplnej. W innych krajach już takie systemy wsparcia funkcjonują. Np. w Niemczech dla instalacji pomp ciepła są stosowane specjalne taryfy energetyczne dla zasilania pierwotnego i dofinansowanie inwestycji na poziomie 15-30 EUR/m² powierzchni budynku. W Austrii natomiast ma miejsce dofinansowanie instalacji z pompami ciepła, gdzie warunkiem jest posiadanie odpowiednich uprawnień i przeszkolenia przez instalatora. We Francji stosuje się dopłaty w wysokości 40% wartości instalacji w postaci ulgi podatkowej. Także w innych krajach są stosowane instrumenty wsparcia dla pomp ciepła. Szereg argumentów przemawia za wspieraniem rozwoju zastosowania pomp ciepła. Warunkiem jest jedynie to, aby pompy ciepła były montowane jedynie gdzie ma to uzasadniony sens, a takich możliwości jest bardzo wiele. Pewnym działaniem ubocznym, przed wprowadzeniem programu wsparcia dla pomp ciepła, w które warto zainwestować, jest edukacja i informacja. Polegać by to mogło m.in. na: a. stworzeniu i przeprowadzeniu akcji czy wręcz kampanii informacyjnych dla potencjalnych klientów beneficjentów projektu, ale tez, lub przede wszystkim dla urzędników, projektantów, instalatorów i branżystów b. przeprowadzenie akcji edukacji ekologicznej, skierowanej do społeczeństwa dotyczącej zastosowania pomp ciepła, ale także innych nowych technologii z dziedzin energetyki rozproszonej i innych odnawialnych źródeł energii. Zastosowanie pomp ciepła obniża ilość energii pierwotnej nawet o ponad 50% w odniesieniu do innych, konwencjonalnych systemów grzewczych. W tym zakresie pompy ciepła należą do najbardziej energooszczędnych technologii grzewczych, a należy pamiętać, że najtańsza energia to jest ta której nie zużywamy Większość pomp ciepła można używać cały rok Zakładając, że SPF (sezonowy współczynnik efektywności) wynosi średnio 4, to do funkcjonowania instalacji pompy ciepła potrzeba zaledwie 25% tzw. wsadu energetycznego. Pozostała część, tj 75% energii
pobierane jest z otoczenia, może to być grunt, sąsiadujące jezioro lub rzeka, ciepło odpadowe, powietrze itp. czyli czysta energia odnawialna. Zgodnie z Dyrektywą 2009/28/WE, która promuje stosowanie energii z OZE, wskazuje, że ze względu na swoje działanie, pompa ciepła przekazuje energie odnawialną i jest uznawane jako OZE pod warunkiem spełnienia przez to urządzenie pewnej minimalnej wartości współczynnika SPF. Jeżeli do tego dodamy takie argumenty jak pozytywny wpływ płytkiej geotermii na obniżenie emisji gazów cieplarnianych, likwidacja niskiej emisji i możliwość polaczenia pomp ciepła z inteligentnymi sieciami energetycznymi, wniosek nasuwa się sam, że powinniśmy jak najszybciej dorównać najlepszym w tej dziedzinie w Europie. Warszawa, 10 marca 2011r Opracowanie: Stowarzyszenie Producentów i Urządzeń Grzewczych Service & Sales Desk Polen ul. Słomińskiego 15.508 PL 00-195 Warszawa Tel: +48 22 501 46 32 Fax. 0048 22 501 46 39 Mobile: 0048/691/565756 ; 0048 662 11 55 94 E-mail: biuro@spiug.pl www.spiug.pl