Gmina Łagiewniki Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Łagiewniki Łagiewniki 2012
Spis treści: 1. Wstęp 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2.1. Zarys historii obszaru gminy 5.2.2. Krajobraz kulturowy 5.2.3. Zabytki archeologiczne 5.2.4. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków 5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 7. Założenia programowe 8. Priorytety, kierunki działań oraz zadania programu opieki nad zabytkami 9. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami 10. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami 11. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami 12. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków MATERIAŁ ILUSTRACYJNY 2
1. Wstęp Przedmiotem niniejszego opracowania jest zachowane i zarejestrowane, materialne dziedzictwo kulturowe znajdujące się w obecnych granicach administracyjnych gminy Łagiewniki. Podstawowym celem Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami jest z kolei określenie zasadniczych kierunków działań i zadań na rzecz ochrony i opieki nad różnymi rodzajami zabytków gminy. 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawą prawną ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. nr 162, poz. 1568 z 2003 r.), regulująca pojęcia zabytku, ochrony i opieki nad zabytkami, form ochrony, kompetencje organów ochrony zabytków, w tym administracji rządowej i samorządowej, formy finansowania opieki nad zabytkami, ich ewidencjonowania itp. Dokument ten narzuca na gminy, powiaty i województwa m. in. obowiązek wykonania programu opieki nad zabytkami, określony w przepisie art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). Czytamy w nim m. in., że zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. Programy te mają, w szczególności, na celu: 1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (względnie burmistrz lub prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. 3
Sprawozdanie z realizacji wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami jest przekazywane Generalnemu Konserwatorowi Zabytków i właściwemu wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków w celu jego wykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce Wszelkie dobra kultury, w tym także zabytki, objęte są konstytucyjnym obowiązkiem ochrony zarówno przez państwo, jak i każdego obywatela (art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji RP). Głównym aktem prawnym regulującym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). W szczególności mają tu zastosowanie następujące przepisy cyt. wyżej ustawy: art. 3, 4, 6, 7, 16 ust. 1, art. 17, 18, 19, 20, 21, 22 oraz art. 89. Wykonywanie zadań w zakresie kultury i ochrony zabytków jest również ustawowym zadaniem samorządów. W art. 7 ust. 1, pkt. 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) zostały określone zadania własne gminy: zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy (...) kultury, w tym ( ) ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Z innych uregulowań prawnych dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, które znajdują się w wielu obowiązujących ustawach, warto wymienić: - ustawę z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), - ustawę z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), - ustawę z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150), - ustawę z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880), - ustawę z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.), - ustawę z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2001 Nr 13, poz. 123), - ustawę z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.) 4
Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach, izbach pamięci i w bibliotekach zostały określone w ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z późn. zm.). Podobnie ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z późn. zm.). 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami Strategiczne cele polityki państwa w sferze ochrony zabytków określone zostały w zapisach krajowego programu opieki nad zabytkami, regulowanego przez tzw. Narodową Strategię Rozwoju Kultury na lata 2004 2013. Dokumentem wdrożeniowym tej strategii jest Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004 2013, który przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r. (w 2005 r. opracowano Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020). Jest to strategiczne opracowanie rządowe, określające zasady nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa i mecenatu państwa w sferze kultury, funkcjonujących w warunkach rynkowych i we współpracy w ramach Unii Europejskiej. Wymieniono w nim dwa priorytety: 1. aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe, 2. edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Mają one na celu materialną poprawę stanu zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie dostępności do nich mieszkańców, turystów i inwestorów. Dokumentem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Kultury w sferze materialnej spuścizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury "Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego". Program ten jest zgodny z Narodowym Planem Rozwoju (ustawa z dnia 20.04. 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, Dz. U. Nr 116, poz. 1206) oraz z założeniami do krajowego programu ochrony zabytków. Podstawą do sformułowania Narodowego Programu Kultury "Ochrona Zabytków i dziedzictwa kulturowego" jest uznanie sfery dziedzictwa za podstawę rozwoju i upowszechniania kultury a także za potencjał, służący wzrostowi konkurencyjności regionów dla turystów, inwestorów i mieszkańców. Cele nakreślone w Strategii mają być realizowane przez różnorodne działania, wśród których wymienić należy: budowę nowoczesnych rozwiązań organizacyjno-finansowych w sferze ochrony 5
zabytków, kompleksową rewaloryzację zabytków i ich adaptację na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne, zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, ochronę i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granice. 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu Gminny program opieki nad zabytkami dla Ziemi Łagiewnickiej wpisuje się zarówno w założenia strategii rozwoju województwa dolnośląskiego (Uchwała Nr VIII/109/11 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 24 marca 2011 r.) oraz powiatu dzierżoniowskiego (Uchwała Nr XLVII/303/06 Rady Powiatu Dzierżoniowskiego z dnia 27 czerwca 2006r.), jak też zapisy planu zagospodarowania przestrzennego województwa (zatwierdzonego w sierpniu 2011 r.). Jest on ponadto zgodny z wojewódzkim (por. Program Opieki nad Zabytkami Województwa Dolnośląskiego 2007-2011) i powiatowym programem opieki nad zabytkami (przygotowanym na lata 2013-2016). 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) Strategiczne cele z zakresie ochrony zabytków z terenów Gminy Łagiewniki określone zostały w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Łagiewniki w części poświęconej zasadom i kierunkom ochrony środowiska kulturowego. Czytamy w nim m. in.: Ze względu na walory kulturowe gminy Łagiewniki poprzez działania konserwatorskie należy dążyć do zachowania dziedzictwa historycznego gminy oraz do odbudowy i rewaloryzacji zabytków architektury i budownictwa. Wszelkie obiekty i obszary uznane za zabytkowe (tj. wpisane do rejestru zabytków) oraz o walorach zabytkowych (ujęte w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków), ich ekspozycja oraz wszystkie znaleziska, relikty archeologiczne powinny zostać objęte ochroną. Ochrona ta polega na wprowadzeniu określonych wymagań konserwatorskich obowiązujących inwestorów, czego dokonuje się poprzez objęcie ochroną w postaci konserwatorskiej strefy ochrony układów urbanistycznych lub ruralistycznych (tożsamej w ujęciem obiektu lub terenu w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków). W zależności od zakresu ochrony konserwatorskiej na terenie gminy Łagiewniki określone zostały następujące konserwatorskie strefy ochrony: 6
- strefa A" ochrony konserwatorskiej, wyznaczona we wsiach: Łagiewniki, Oleszna, Sokolniki, - strefa B" ochrony konserwatorskiej - wyznaczona we wsiach: Jaźwina, Kuchary, Ligota Wielka, Łagiewniki, Młynica, Oleszna, Radzików, Sieniawka, Sienice, Słupice, Sokolniki, Stoszów, - strefa K" ochrony krajobrazu kulturowego wyznaczona we wsi Słupice, - strefa E " ochrony ekspozycji układów zabytkowych - wyznaczona we wsi Sokolniki, dla obiektów, zespołów lub obszarów wpisanych do rejestru zabytków (por. wykaz w części:, - dla obiektów budowlanych ujętych w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków (por. wykaz w części 5.4), - dla zabytkowych zespołów kościelnych, - dla zespołów pałacowo-folwarcznych, dworskich i folwarcznych, razem z parkami, - dla historycznych cmentarzy, powstałych przed 1945 r., - dla historycznych urządzeń technicznych oraz dzieł inżynieryjnych (lub ich zespołów). - dla zabytkowych układów zieleni, w tym w szczególności dla: założeń zieleni komponowanej (parki, ogrody, skwery i zieleńce ukształtowane przez człowieka), cmentarzy powstałych przed 1945 r., szpalerów, alej oraz pojedynczych drzew pomnikowych, - strefa obserwacji archeologicznej OW", wyznaczona dla wsi o metryce średniowiecznej, potwierdzonej historycznie. Określono ją dla wsi: Janczowice, Jaźwina, Ligota Wielka, Łagiewniki, Młynica, Oleszna, Przystronie, Radzików, Słupice, Sieniawka, Sienice, Sokolniki, Stoszów, Trzebnic - strefa W ochrony archeologicznej dla stanowisk archeologicznych o własnej formie terenowej (grodzisk), - strefa ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych (por. wykaz w części 5.2.3). 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2.1. Zarys historii obszaru gminy Początki obecności człowieka na terenach przynależnych do dzisiejszej gminy Łagiewniki sięgają co najmniej kilku tysięcy lat wstecz. Najstarsze, udokumentowane odkryciami archeologicznymi, ślady osadnicze datowane są na okres u i związane z funkcjonowaniem na tym terenie m. in. społeczności tzw. kultury ceramiki wstęgowej rytej oraz kultury pucharów lejowatych, odnotowane m. in. w Olesznej i Przystroniu (por. ryc. 1 i 3). Młodsze ślady pochodzą z początków epoki brązu i wykazują cechy charakterystyczne dla ludności kultury unietyckiej. Cmentarzysko ludności tej kultury odkryto np. w Łagiewnikach (por. ryc. 2). Najliczniej reprezentowane są ślady kultury łużyckiej (ryc. 3), głównie z IV i V okresu epoki brązu, a ze schyłku starożytności przede wszystkim kultury przeworskiej, z późnego okresu oddziaływania wpływów rzymskich oraz ślady osadnictwa z okresu wędrówek ludów. 7
Po wyhamowaniu w okresie początków średniowiecza, intensyfikacja osadnicza wznowiona została pod koniec wczesnego średniowiecza, kiedy to tereny na południe od Wrocławia przeżywają systematyczny rozwój demograficzny i gospodarczy, związany w głównej mierze z postępującą kolonizacją tych obszarów. Pierwsze historyczne wzmianki o terenach dzisiejszej gminy Łagiewniki pochodzą z XII i XIV wieku, i związane są z coraz liczniejszymi fundacjami murowanych kościołów w poszczególnych miejscowościach regionu. Do miejscowości o najstarszym rodowodzie na terenie gminy należą: Jaźwina (pierwsze pisemne wzmianki w XII wieku, w południowej części wsi zlokalizowano pozostałości średniowiecznego grodziska) Ligota Wielka (początki osadnictwa datują się na okres kultury łużyckiej, w 1566 roku zbudowano tu dwór rycerski) Przystronie (grodzisko średniowieczne z XI - XIII wieku nad wąwozem w kierunku Ligoty Wielkiej) Radzików (kościół p. w. Św. Piotra i Pawła z XIV wieku, dwór renesansowy z XVI wieku) Sienice (wieś datowana historycznie na XIV wiek, niemniej ciągłość osadnictwa trwa od epoki u - kolejne osady kultur unietyckiej, łużyckiej, okresu halsztackiego, wpływów rzymskich, wczesnośredniowieczna) Słupice ( kościół p. w. Św. Michała Archanioła z około 1400 roku, dwór rycerski z 1507 roku) Stoszów (kościół p. w. Św. Trójcy z 1376 roku, renesansowy dwór z drugiej połowy XVI wieku). U schyłku średniowiecza, a zwłaszcza w początkach nowożytności, kiedy w Łagiewnikach pojawili się cystersi, a którzy z krótkimi przerwami przetrwali tu do okresu kasacji zakonu, następuje silny przyrost źródeł archiwalnych na temat dziejów ziemi łagiewnickiej. Największa miejscowość na terenie gminy, wieś Łagiewniki, usytuowana jest na południowym skraju Niziny Wrocławskiej, w centrum Wzgórz Łagiewnickich, u podnóża Wzgórz Strzelińsko - Niemczańskich i Masywu Ślęży. Wieś przecina dolinka Krzywuli, prawego dopływu Ślęzy. Jest to duża wieś wielodrożnicowa w układzie równoleżnikowym, rozbudowana w kierunku Dzierżoniów - Strzelin, z silnie wyodrębnionymi osiedlami robotniczymi oraz rozległym terenem zajmowanym przez nieistniejącą już cukrownię "Łagiewniki S.A.". W minionych wiekach nazwa wsi zmieniała się następująco: 1253 r. - Lagevnik, 1317 r. - Heidenrici villa, 1330 r. - Heidinrici villa, 1335 r. - villa Henrici, 1390 r. -Heydnnrichsdorff, 1743 r. - Heydersdorf, 1783 r. - Heidersdorf, od 1945 r. - Łagiewniki. 8
Łagiewniki, dzięki dogodnemu położeniu przy skrzyżowaniu dróg: Wrocław - Niemcza (która w średniowieczu odgrywała ważną rolę jako jeden z najstarszych ośrodków władzy na Śląsku) i Strzelin - Dzierżoniów, jak i urodzajnym glebom stały się wsią o interesującej historii i weszły na stałe do historii regionu. Jej powstanie wiązać należy z grodem w Niemczy, dla którego pełniły funkcję służebną. Jej mieszkańcy zajmowali się rzemiosłem, uprawą ziemi i hodowlą bydła. Ważnym faktem było położenie na starożytnym szlaku bursztynowym. pomimo stosunkowo późnych wzmianek źródłowych, wieś posiada znacznie starszy rodowód. Początkowo była to wieś słowiańska, najprawdopodobniej powstanie jej można wiązać ze zmianami społecznymi i administracyjnymi, zapoczątkowanymi na Śląski na przełomie XI/XII wieku. W XIII wieku przekształcona została w procesie kolonizacji niemieckiej i ponownie lokowana na prawie niemieckim. Najstarsza wzmianka o wsi książęcej pochodzi 1253 roku. W połowie XIII wieku wieś została skolonizowana przez osadników z Turyngii. Można przypuszczać, że wówczas nastąpiła zmiana słowiańskiej nazwy na niemiecką, jako formę dzierżawcza od imienia legendarnego zasadźcy Heindricha. W 1311 roku książę brzeski Bolesław IV daruje wieś z okolicą (Oleszna) oraz ze wszystkimi prawami i przywilejami (sołectwo) cystersom z Lubiąża, jako wieś klasztorną pod władzą opata. Donacje te potwierdzano w 1322 i 1343 roku. Nowi właściciele wznieśli gotycką świątynie (obecnie kościół cmentarny) i probostwo oraz założyli folwark. W czasie wojen husyckich (lata dwudzieste XV wieku) uległ zniszczeniu kościół i zabudowania wsi. W 1534 roku w Łagiewnikach pojawiła się reformacja i pierwszy duchowny nowego wyznania. Kilkadziesiąt lat później w łagiewnickim domu parafialnym 26 pastorów, z powiatu niemczańskiego i strzelińskiego, podpisało statutu, będące dla kościołów protestanckich księstwa brzeskiego, swoistym "Credo". W Wielki Czwartek 1574 roku powstała słynna "Heidersdorfer Konkordiendtformel" zwana także z łacińska "Formuła Concordiae Heidersdorfiensis" czyli Łagiewnicka Formuła Zgody. Stanowiła ona jeden z ważniejszych dokumentów teologicznych i doktrynalnych śląskich kościołów luterańskich, wyznania augsburskiego, opracowany na dworze księcia Jerzego II w Brzegu. W czasie wojny trzydziestoletniej liczne zniszczenia spowodowały przemarsze wojsk. W roku 1675 po śmierci ostatniego Piasta legnicko - brzeskiego - księcia Jerzego II wieś z całym księstwem przeszła pod panowanie Austrii. W 1810 roku władze dokonały sekularyzacji dóbr klasztornych i kasty zakonów. Majątek cystersów w postaci ziem, folwarku i zabudowań przeszedł na własność Państwa Pruskiego. W czasie wojny trzydziestoletniej duże zniszczenia spowodowały liczne przemarsze wojsk. W roku 1675 po śmierci ostatniego Piasta legnicko - brzeskiego - księcia Jerzego II wieś z całym księstwem przeszła pod panowanie Austrii. W 1810 roku władze dokonały sekularyzacji dóbr klasztornych i kasty zakonów. Majątek cystersów w postaci ziem, folwarku i zabudowań przeszedł na własność Państwa Pruskiego.w 1857 roku została założona pierwsza, niewielka cukrownia - przez spółkę Pommer & Rodhe, którą powiększono w 1859 roku i rozbudowano, przez firmę z Magdeburga. Początkowo cukrownia w Łagiewnikach była niewielką manufakturą o małym przerobie, szybko 9
jednak się stała jedną z największych w okolicy. Do jej rozwoju przyczyniła się budowa linii kolejowych. W 1910 roku nastąpiła duża rozbudowa zakładu, a w latach 20-30-tych kolejne, dzięki którym przerób osiągnął 2000 ton buraków na dobę. Dogodne położenie geograficzne i urodzajne gleby przy sprzyjającej koniunkturze sprawiły, że Łagiewniki na przełomie XIX i XX wieku stały się uprzemysłowioną wsią. Dogodne połączenia kolejowe i drogowe między miastami powiatowymi a centrum (jakim był Wrocław) sprzyjały rozwojowi gospodarczemu regionu, w tym drobnej wytwórczości, handlu i rzemiosła, a Łagiewniki stały się ważnym ośrodkiem gospodarczym okolicy. W miejscowości działały liczne sklepy, zakłady usługowe, składy i warsztaty zarówno naprawcze jak i produkcyjne. Czynna była m.in. mleczarnia parowa i fabryka kawy, działała spółdzielcza kasa oszczędnościowo - pożyczkowa. W ramach tworzenia sieci linii lokalnych 11 października 1883 roku Łagiewniki uzyskały połączenie kolejowe ze Strzelinem przez Kondratowice (w polu zachował się dawny budynek dworca kolejowego z zabudowaniami). 15 października 1884 roku otwarto linię do Niemczy, zaś 1 października 1898 roku do Kobierzyc przez Jordanów (z tego okresu pochodzi były dworzec kolejowy z zabudowaniami pomocniczymi). W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku wybudowano nowe drogi, które ułatwiły komunikację kołową. Na przełomie lat 20/30 XX wieku rozbudowano wieś o osiedle domków robotniczych dwurodzinnych i szeregowych zlokalizowanych między stacją kolejową a cukrownią. 1 października 1932 roku Łagiewniki włączone zostały do powiatu dzierżoniowskiego, chociaż od stuleci należały do powiatu niemczańskiego. W statystyce z 1941 roku podano, że w Łagiewnikach mieszkało 1978 osób, zaś areał wynosił około 1320 ha. po walkach 15 lutego 1945 roku wieś zajęli żołnierze sowieccy, a następnie, po zakończeniu wojny, polscy osadnicy i repatrianci. W 1946 roku Łagiewniki opuścili Niemcy, rok później ponownie uruchomiono cukrownię. W 1999 roku gminę Łagiewniki włączono do powiatu dzierżoniowskiego w ramach województwa dolnośląskiego. 5.2.2. Krajobraz kulturowy Na terenie gminy Łagiewniki, pomimo powojennych zniszczeń i dewastacji, zachowało się wiele interesujących zabytków architektury i budownictwa. Według ewidencji konserwatorskiej (Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Wałbrzychu) obiektów takich jest 393 (por. rozdz. 5.4). Wpisanych do rejestru zabytków, a więc objętych prawną ochroną konserwatorską, jest 25 budowli. Ponadto na terenie gminy Łagiewniki zlokalizowanych jest 508 udokumentowanych stanowisk archeologicznych (por. rozdz. 5.2.3). Na uwagę zasługują również zabytkowe parki pałacowe. W ewidencji konserwatorskiej Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Wałbrzychu jest ich 9, w tym 2 wpisane do rejestru zabytków. 10
5.2.3. Zabytki archeologiczne Według wojewódzkiej ewidencji zabytków archeologicznych obszar Gminy Łagiewniki wykazuje ponad 500 udokumentowanych archeologicznie śladów o charakterze zabytkowym. Można je podzielić na dwa zasadnicze rodzaje: a) stanowiska archeologiczne (508 pozycji) b) obszary ewidencyjne, tzw. obszary obserwacji archeologicznej (8 obszarów): Lp. Miejscowość 1 Jaźwina 53 2 Jaźwina 5 Łagiewniki 115 6 Łagiewniki 7 Młynica 25 8 Młynica 9 Młynica 10 Młynica 11 Młynica 12 Oleszna 96 13 Oleszna 14 Radzików 70 15 Radzików 16 Ratajno 3 17 Sieniawka 8 18 Sieniawka 19 Sieniawka 20 Sienice 38 Wojewódzka ewidencja zabytków archeologicznych stanowiska archeologiczne obszary ewidencyjne obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska, w tym ochrony archeologicznej średniowiecznego grodziska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska Obszar ochrony archeologicznej w obrębie góry Raduni-wał kultowy Obszar ochrony archeologicznej w obrębie Masywu Raduni źródło kultowe Obszar ochrony archeologicznej w obrębie góry Świerkowej wał obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska Obszar ochrony archeologicznej grodziska wraz z osadą przygrodową 11
21 Sienice 22 Słupice 33 23 Słupice 24 Sokolniki 34 25 Sokolniki 26 Stoszów 5 27 Stoszów 28 Trzebnik 28 29 Trzebnik obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska obszar obserwacji archeologicznej dla średniowiecznej wsi w granicach nowożytnego siedliska Lp I WYKAZ UDOKUMENTOWANYCH STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH NA TERENIE GMINY ŁAGIEWNIKI (na podstawie ARCHEOLOGICZNEGO ZDJĘCIA POLSKI) Nr obszaru Nr stanowi ska Nr stan. w miejscowości rodzaj obiektu - funkcja Jaźwina 1. 86-25 1 1 cmentarzysko kultura chronologia Wpis do rejestru zabytków nr decyzji XIII-XV ep. brązu IV-V ep. brązu 2. 86-25 2 2 ep. kamienia 3. 86-25 3 3 ep. kamienia 4. 86-25 4 4 5. 86-25 5 5 6. 86-25 6 6 grodzisko XIII-XIV 247/Arch/66 z 22.09.1966 7. 86-25 7 7 grodzisko? 8. 86-25 8 8 grodzisko?? 9. 86-25 9 9 skarb? 10. 86-25 10 10 skarb? 11. 86-25 11 11 cmentarzysko 12. 86-26 34 11 -grodzisko 13. 86-26 35 12 cmentarzysko 14. 86-26 36 13 15. 86-26 37 14 OWL faza d 16. 86-26 38 15 faza c 17. 86-26 39 16 /OWL faza c/d 12
18. 86-26 40 17, 19. 86-26 41 18 OWL faza d 20. 86-26 42 19 21. 86-26 43 20 ep. kamienia 22. 86-25 12 21 23. 86-25 13 22 24. 86-25 14 23 25. 86-25 15 24 26. 86-25 16 25 XIV-XV OWL wczesny c3-d 27. 86-25 17 26 28. 86-25 18 27 XIV-XV 29. 86-25 19 28 XIV-XV 30. 86-25 20 29 XIV-XV 31. 86-25 21 30 wczesne VIII-X? -OWL faza c-d 32. 86-25 22 31 XIII-XIV -OWL faza c-d 33. 86-25 23 32 34. 86-25 24 33 wczesne XII-1 poł. XIII -OWL faza c-d halsztat ep. kamienia 35. 86-25 25 34 36. 86-25 26 35 XIV-XV 37. 86-25 27 36 38. 86-25 62 37 -ep.brązu I 39. 86-25 63 38 ep. kamienia - ep. żelaza XIV-XV ON XVI-XVIII 40. 86-25 64 39 XIV-XV ON 41. 86-25 65 40 XIV-XV 42. 86-25 66 41 ep. kamienia ON 43. 86-25 67 42 wczesne VIII-IX ON 44. 86-25 68 43 ep. kamienia XIV-XV ON XVII-XVIII 45. 86-25 69 44 46. 86-25 70 45 OWL wczesny c3-d XIV-XV ON XVII-XVIII ep. kamienia 13
47. 86-25 71 46 XIV-XV 48. 86-25 72 47 ep. kamienia wczesne VIII-IX 49. 86-25 73 48 ep. kamienia - ep. żelaza 50. 86-25 74 49? XIV-XV ON 51. 86-25 75 50 mezolit? 52. 86-25 76 51 cmentarzysko ciałopalne 53. 86-25 77 52 II XIV-XV ON XVI-XVIII Łagiewniki 54. 86-27 1 1 wczesne VIII-XII cmentarzysko ep. brązu-halsztat 55. 86-26 209 2 cmentarzysko ep. brązu III 56. 86-26 210 3 cmentarzysko wczesne X-XII 57. 86-27 77 4 laten 58. 86-27 2 5 cmentarzysko 59. 86-26 211 6 unietycka ep. brązu V-halsztat ep. brązu I 60. 87-27 1 7 61. 86-27 3 8 cmentarzysko cmentarzysko 62. 86-26 212 9 cmentarzysko unietycka ep.brązu i 63. 86-26 213 10 ep. brązu IV-V 64. 86-27 4 11 65. 87-27 2 11 faza c 66. 86-27 5 13 67. 86-27 6 14 68. 87-27 3 15 69. 87-27 4 16 70. 87-27 5 17 wczesne VII-IX wczesne laten późny halsztat faza b-c wczesne Arch/684/73 z 12.11.1973 Arch/696/73 z 8.12.1973 r. Arch/697/73 z 8.12.1973 r. 14
71. 87-27 6 18 cmentarzysko ep. brązu V-halsztat 72. 87-27 7 19 73. 87-27 8 20 74. 87-27 9 21 75. 87-27 10 22 76. 87-27 11 23 młodszy? faza c ep. brązu i unietycka? 77. 87-27 12 24 78. 86-26 214 25 ep. kamienia/ep. brązu wczesna 79. 86-26 215 26 80. 86-26 216 27 OWL V 81. 86-26 217 28 82. 86-26 218 29 83. 86-26 219 30 kpl 84. 86-26 220 31 ślad osdnictwa? 85. 86-26 221 32 ślad os-dnictwa faza c ep. kamienia 86. 86-26 222 33 87. 86-26 223 34 88. 86-26 224 35 89. 86-26 225 36 90. 86-26 226 37-91. 86-26 227 38 92. 86-26 228 39 laten wczesne VIII-X faza b laten /OWL faza c/d 93. 86-26 229 40 cmentarzysko ep. brązu wczesna? 94. 86-26 230 41 15
95. 86-26 231 42 OWL faza d 96. 86-27 7 49 97. 86-27 8 50? 98. 86-27 9 51? 99. 86-27 10 52 100. 86-27 11 53? 101. 86-27 12 54? 102. 86-27 13 55? 103. 86-27 14 56 104. 86-27 15 57 105. 86-27 16 58 106. 86-27 17 59? 107. 86-27 18 60 ep. brązu II-III 108. 86-27 19 61? 109. 86-27 20 62 unietycka ep. brązu I 110. 86-27 21 63 skarb? 111. 86-27 22 64 wczesne 112. 86-27 332 65 cmentarzysko celtycka 113. 86-27 23 66 114. 86-27 24 67 115. 86-27 25 68 116. 86-27 26 69 117. 86-27 27 70 kpl 118. 86-27 28 71 119. 86-27 29 72 120. 86-27 30 73 faza b2-c2? laten halsztat ep. brązu V-halsztat wczesne X -XIII faza b2/c1 późny późny późny Arch/683/73 z 12.11.1973 r. Arch/695/73 z 8.12.1973 r. Arch/708/73 z 8.12.1973 r. 16
121. 86-27 31 74 122. 86-27 32 75 123. 86-27 33 76 124. 86-27 34 77 125. 86-27 35 78 126. 86-27 36 79 127. 86-27 37 80 128. 86-27 38 81 129. 86-27 39 82 130. 86-27 40 83 131. 86-27 41 84 132. 86-27 42 85 133. 86-27 43 86 134. 86-27 44 87 135. 86-27 45 88 kcwk(kcwr?) kcwr kcwr? kcwr kcwr kpl późny -ON -OWL późny późny wczesne X-XII późny Nieokreślona wczesne VIII- XIII późny późny wczesne X-XII późny późny halsztat XIII późny 17
136. 86-27 46 89 późny 137. 86-27 47 90 138. 86-27 48 91 laten- 139. 86-27 49 92 140. 86-27 50 93 141. 86-27 51 94 142. 86-27 52 95 143. 86-27 53 96 144. 86-27 54 97 145. 86-27 55 98 ep. kamienia 146. 86-27 56 99 ep. kamienia 147. 86-27 57 100 ep. kamienia 148. 86-27 58 101 149. 86-27 59 102 150. 86-27 60 103 kpl? 151. 86-27 61 104 kpl późny 152. 86-27 62 105 153. 86-27 63 106 154. 86-27 64 107 155. 86-27 65 108 156. 86-27 66 109 późny -ON wczesny 157. 86-27 67 110 158. 86-27 68 111 18
159. 86-27 69 112 160. 86-27 70 113 161. 86-27 71 114 162. 86-27 72 115 163. 86-27 73 116 164. 86-27 74 117 165. 86-27 75 118 166. 86-27 76 119 167. 86-27 78 121 168. 86-27 79 122 III Młynica 169. 86-26 44 1 cmentarzysko 170. 86-26 45 2 skarb 171. 86-26 46 3 172. 86-26 47 4 173. 86-26 48 5 174. 86-26 49 6 kpl późny późny OWL halsztat późny OWL halsztat wczesny halsztat późny laten późny laten- ep. brązu V-halsztat ep. brązu wczesna 175. 86-26 50 7 176. 86-26 51 8 19
177. 86-26 52 9 178. 86-26 53 10 179. 86-26 54 11 kcwr? 180. 86-26 55 12 181. 86-26 56 13 182. 86-26 57 14 kcwr? 183. 86-26 58 15 184. 86-26 59 16 185. 86-26 60 17 kcwr 186. 86-26 61 18 187. 86-26 62 19 faza c 188. 86-26 63 20 halsztat 189. 86-26 64 21 190. 86-26 65 22 191. 86-26 66 23? 192. 86-26 67 24 193. 86-26 68 25 213/Arch z IV Oleszna 194. 86-26 69 1 cmentarzysko ep. brązu 195. 86-26 70 2 cmentarzysko ep. brązu III-V 196. 86-26 71 3 197. 86-26 72 4 198. 86-26 73 5 IV n.e. 199. 86-26 74 6 cmentarzysko ep. brązu III 200. 86-26 75 8 kcwr 22.08.1966 r. 20
201. 86-26 76 9 202. 86-26 77 10 203. 86-26 78 11 204. 86-26 79 12 kcwr 205. 86-26 80 13 ep. brązu 206. 86-26 81 14 207. 86-26 82 15 kpl 208. 86-26 83 16 cmentarzysko 209. 86-26 84 17 cmentarzysko 210. 86-26 85 18 211. 86-26 86 19 212. 86-26 87 20 wczesne VIII-X /OWL faza c/d ep. brązu IV faza c- ep. brązu III-halsztat ep. brązu III-IV ep. brązu V /OWL faza c/d faza b, laten? 213. 86-26 88 21 214. 86-26 89 22 ep. brązu 215. 86-26 90 23 216. 86-26 91 24 217. 86-26 92 25 laten? 218. 86-26 93 26 OWL? IV 219. 86-26 94 27 ep.brązu faza c ep. brązu 21
220. 86-26 95 28 221. 86-26 105 28 OWL? IV 222. 86-26 96 29 ep. brązu 223. 86-26 97 30 ep. kamienia 224. 86-26 98 31 225. 86-26 99 32 226. 86-26 100 33 227. 86-26 101 34 228. 86-26 102 35 229. 86-26 103 36 230. 86-26 104 37 231. 86-26 106 39 -ON wczesne VIII-X laten?? laten późny 232. 86-26 107 40 faza c 233. 86-26 108 41 halsztat 234. 86-26 109 42 cmentarzysko? ep.brązu V-halsztat 235. 86-26 110 43 -ON, 236. 86-26 111 44 237. 86-26 112 45 238. 86-26 113 46 239. 86-26 114 47 240. 86-26 115 48 241. 86-26 116 49 kcw kcwr faza c ep. brązu-halsztat wczesne VIII-X faza b-c 302/Arch 9.11.1967 r. z 22
kcwk 242. 86-26 117 50 cmentarzysko ep. kamienia/ep. brązu wczesna 243. 86-26 118 51 ep. kamienia 244. 86-26 119 52 245. 86-26 120 53? 246. 86-26 121 54 faza c 247. 86-26 122 55 248. 86-26 123 56 249. 86-26 124 57 250. 86-26 125 58 251. 86-26 126 59 252. 86-26 127 60 253. 86-26 128 61 254. 86-26 129 62 kcwr? wczesne faza c ep.kamienia 255. 86-26 130 63 faza b-c 256. 86-26 131 64 257. 86-26 132 65 258. 86-26 133 66 halsztat 259. 86-26 134 67 faza b 260. 86-26 135 68 kpl 261. 86-26 136 69 ep. kamienia 262. 86-26 137 70 263. 86-26 139 71 264. 86-26 140 72 ep. kamienia 23
265. 86-26 141 73 266. 86-26 138 74 267. 86-26 142 75 268. 86-26 143 76 269. 86-26 144 77 270. 86-26 145 78 271. 86-26 146 79 272. 86-26 147 80 273. 86-26 148 81 274. 86-26 149 82 275. 86-26 150 83 276. 86-26 151 84 kcsz 277. 86-26 152 85 278. 86-26 153 86 279. 86-26 154 87 280. 86-26 155 88 281. 86-26 156 89 282. 86-26 157 90 283. 86-26 158 91 284. 86-26 159 92? laten ep. brązu-halsztat faza c halsztat faza c halsztat faza c /OWL faza c/d faza c laten faza c faza b 24
285. 86-26 160 93 286. 86-26 161 94 halsztat? 287. 86-26 162 95 288. 86-26 163 96 289. 86-26 164 97 faza c V Radzików 290. 86-27 80 1 skarb wczesne ok. 1000 291. 86-27 81 2 skarb wczesne 1010 292. 86-27 82 3 cmentarzysko wczesne XIpoł.XII 293. 86-27 83 4 późny 294. 86-27 84 5 cmentarzysko 295. 86-27 85 6 296. 86-27 86 7 297. 86-27 87 8 298. 86-27 88 9 299. 86-27 89 10 300. 86-27 90 11 301. 86-27 91 12 302. 86-27 92 13 kcwr wczesne wczesne VIII-X wczesne późny faza b2-c2 242/Arch/66 z 22.08.1966 303. 86-27 93 14 243/Arch/66 25
304. 86-27 94 15 kcsz lub kak 305. 86-27 95 16 ep. brązu-halsztat 306. 86-27 96 17 307. 86-27 97 18 308. 86-27 98 19 309. 86-27 99 20 kpl halsztat ep. brązu-halsztat późny wczesny ep. brązu-halsztat 310. 86-26 206 21 ep. brązu 311. 86-26 207 22 ep. brązu 312. 86-27 100 23 313. 86-27 101 24 314. 86-27 102 25 315. 86-27 103 26 316. 86-26 208 26 halsztat 317. 86-27 104 27 cmentarzysko? późny ep. brązu-halsztat ep. brązu-halsztat późny późny 318. 86-27 105 28 cmentarzysko? 319. 86-27 106 29 cmentarzysko 320. 86-27 107 30 cmentarzysko wczesne 321. 86-27 108 31 cmentarzysko? 322. 86-27 109 32 grodzisko 323. 86-27 110 33? 324. 86-27 111 34? 325. 86-27 112 35 późny z 22.08.1966 26
326. 86-27 113 36 327. 86-27 114 37 ep. brązu i 328. 86-27 115 38 329. 86-27 116 39 skarb unietycka ep. brązu i 330. 86-27 117 40 331. 86-27 118 41 332. 86-27 119 42 333. 86-27 120 43 334. 86-27 121 44 335. 86-27 122 45 336. 86-27 123 46 337. 86-27 124 47 338. 86-27 125 48 339. 86-27 126 49 340. 86-27 127 50 lendzielska kcwr laten- późny wczesny wczesne? wczesne późny wczesne X- XIII halsztat wczesny późny 341. 86-27 128 51 ep.kamienia 342. 86-27 129 52 343. 86-27 130 53 344. 86-27 131 54 wczesne VIII-X późny kpl? 345. 86-27 132 55 27
346. 86-27 133 56 kpl 347. 86-27 134 57 348. 86-27 135 58 349. 86-27 136 59 350. 86-27 137 60 351. 86-27 138 61 352. 86-27 139 62 353. 86-27 140 63 354. 86-27 141 64 355. 86-27 142 65 lendzielska? 356. 86-27 143 66 357. 86-27 144 67 358. 86-27 145 68 359. 86-27 146 69 VI Ratajno późny wczesny późny późny? późny laten- późny wczesne 360. 86-26 172 2 cmentarzysko -ep. brązu wczesna 361. 86-26 173 3 faza c 362. 86-26 174 4 VII Sieniawka 363. 87-26 10 1? mezolit? 28
? 364. 86-26 165 2 365. 86-26 166 3 ep. brązu-halsztat 366. 86-26 167 9 kpl 367. 86-26 168 10 halsztat, 368. 86-26 169 11 kpl 369. 86-26 170 12 370. 86-26 171 13 VIII Sienice 371. 87-27 13 1 cmentarzysko? halsztat? Arch/709/73 z 8.12.1973 r. 372. 87-27 202 2 698/Arch/73 z 8.12.1973 r. 373. 87-27 14 3 laten późny ep.brązu Arch/710/73 z 8.12.1973 r. 374. 87-27 15 4 375. 87-27 16 5 376. 87-27 17 6 377. 87-27 18 7 378. 87-27 19 8 kpl faza b-c2 ep. brązu IV-V faza b ep. brązu faza b-c halsztat ep. brązu V-halsztat c faza c Arch/712/73 z 8.12.1973 r. Arch/706/73 z 8.12.1973 r. Arch/702/73 z 8.12.1973 r. Arch/705/73 z 8.12.1973 r. 379. 87-27 20 9 Arch/694/73 z 8.12.1973 r. 380. 87-27 21 10 Arch/711/73 z 8.12.1973 r. 381. 87-27 22 11?? 382. 87-27 23 12 skarb? 383. 87-27 24 13 faza c? laten późny? Arch/699/73 z 8.12.1973 r. 29
halsztat? 384. 87-27 25 14 faza b ep. brązu IV-V 385. 87-27 26 15 cmentarzysko? 386. 87-27 27 16 kcwk starszy 387. 87-27 28 17 cmentarzysko kpl środkowy 388. 87-27 29 18 389. 87-27 30 19 kcwk 390. 87-27 31 20 OWL V 391. 87-27 32 21 392. 87-27 33 22 393. 87-27 34 23 XIII-XIV 394. 87-27 35 24 395. 87-27 36 25 396. 87-27 37 26? młodszy? 397. 87-27 38 27 398. 87-27 39 28 399. 87-27 40 29 XIII-XIV 400. 87-27 41 30 401. 87-27 42 31 faza c 402. 87-27 43 32 XIII-XIV 403. 87-27 44 33 faza c 404. 87-27 45 34 405. 87-27 46 35 406. 87-27 47 36 407. 87-27 48 37 408. 87-27 49 38 kpl kcwk kcwr IX Słupice 409. 86-26 1 1 faza c halsztat faza c laten późny? ep. brązu V-halsztat środkowy starszy starszy 410. 86-26 2 2 cmentarzysko 411. 86-26 3 3 ep.brązu wczesne VII-VIII, laten ep. brązu V-halsztat Arch/703/73 z 8.12.1973 r. 30
412. 86-26 4 4 cmentarzysko 413. 86-26 5 5 414. 86-26 6 6 415. 86-26 7 7 skarb 416. 86-26 8 8 znalezisko luźne laten- 417. 86-26 9 9 418. 86-26 10 10 419. 86-26 11 11 420. 86-26 12 12 421. 86-26 13 13 kpl 422. 86-26 14 14 423. 86-26 15 15 OWL faza d ep. brązu halsztat 424. 86-26 16 16 halsztat 425. 86-26 17 17 426. 86-26 18 18 427. 86-26 19 19 428. 86-26 20 20 429. 86-26 21 21 430. 86-26 22 22 431. 86-26 23 23 432. 86-26 24 24 433. 86-26 25 25 434. 86-26 26 26 435. 86-26 27 27 faza c,, 31
436. 86-26 28 28 437. 86-26 29 29 faza c 438. 86-26 30 30 laten- 439. 86-26 31 31 440. 86-26 32 32 441. 86-26 33 33 XIII X Sokolniki 442. 86-26 189 1 skarb wczesne XI 443. 86-26 190 2 laten- ep.brązu 444. 86-26 191 3 ep.brązu 445. 86-26 192 4 kcw faza c 446. 86-26 193 5 447. 86-27 229 6 ep. brązu 448. 86-26 194 7 kpl ep. brązu 449. 86-26 195 8 faza c 450. 86-26 196 9 451. 86-26 197 10 452. 86-26 198 11 453. 86-26 199 12 kcwr 454. 86-26 200 13 455. 86-26 201 14 456. 86-26 202 15 457. 86-26 203 16 kpl? 458. 86-26 204 17 ep. brązu /OWL faza c/d halsztat 32
ep.kamienia 459. 86-26 205 18 460. 86-27 230 19 461. 86-27 231 20 kpl 462. 86-27 232 21 463. 86-27 233 22 464. 86-27 234 23 465. 86-27 235 24 466. 86-27 236 25 467. 86-27 237 26 cmentarzysko? 468. 86-27 238 27 cmentarzysko 469. 86-27 239 28 470. 86-27 240 29 471. 86-27 241 30 472. 86-27 242 31 473. 86-27 243 32 474. 86-27 244 33 475. 86-27 245 34 kcwr? kpl? późny ep. brązu-halsztat wczesne ep. brązu-halsztat późny wczesne VIII-X późny XI Stoszów 476. 87-25 19 1 grodzisko stożkowate 477. 87-25 20 2 ep. kamienia/ep. brązu I 478. 87-25 21 3 479. 87-25 22 4 ep. kamienia 480. 87-25 23 5 wczesne XII-1 poł. XIII XII Trzebnik 481. 86-27 147 1 244/Arch z 22.09.1966 r. 775/Arch/74 z 20.12.1974 r. ep. brązu V-halsztat 482. 86-27 148 2 776/Arch/74 z 33
483. 86-27 149 3 484. 86-27 150 4 485. 86-27 151 5 486. 86-27 152 6 487. 86-27 153 7 488. 86-27 154 8 489. 86-27 155 9 490. 86-27 156 10 cmentarzysko 491. 86-27 157 11 cmentarzysko? 492. 86-27 158 12 493. 86-27 159 13 kcwr kpl? kpl kpl? kpl wczesne IX-XIII -OWL faza b2-d późny laten wczesny wczesne faza c-d? wczesny halsztat ep. kamienia późny 494. 86-27 160 14 wczesne 495. 86-27 161 15 496. 86-27 162 16 497. 86-27 163 17 unietycka ep. brązu I 498. 86-27 164 18 499. 86-27 165 19 20.12.1974 r. 777/Arch/74 z 20.12.1974 r. 34
późny 500. 86-27 166 20 501. 86-27 167 21 wczesne 502. 86-27 168 22 503. 86-27 169 23 kpl 504. 86-27 170 24 późny 505. 86-27 171 25 późny 506. 86-27 172 26 507. 86-27 173 27 508. 86-27 174 28 kcwr? późny laten późny laten 5.2.4. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych Na terenie Gminy Łagiewniki nie funkcjonuje żadne muzeum, czy też inna instytucja lub jednostka o charakterze muzealnym, typu izba pamięci lub wystawa z zabytkami z obszaru gminy. 5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony Na terenie gminy Łagiewniki istnieje 25 obiektów, które wpisane zostały do rejestru zabytków, prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Obejmują one: 1. Kościół filialny p.w. NMP Królowej Polski w Ligocie Wielkiej z XIV w., należący do parafii w Ratajnie, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4400/887, w dniu 05.12.1960 r. (fot. 1). 2. Dwór-ruina w Ligocie Wielkiej, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4401/756, decyzją z dnia 27.09.1980 r. (fot. 2). 35
3. Barokowy kościół parafialny p.w. św. Józefa Oblubieńca NMP, dawny kościół klasztorny cystersów w Łagiewnikach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4407/889, decyzją z dnia 30.06.1961 r. (fot. 3). 4. Kościół pomocniczy p.w. MB Częstochowskiej, dawny kościół ewangelicki, w Łagiewnikach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4408/1357, decyzją z dnia 13.08.1965 r. (fot. 4). 5. Dwór konwersów cysterskich, obecnie oficyna dworska przy ul. Nadrzecznej 27, w Łagiewnikach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4409/1118, w dniu 06.07.1964 r. 6. Pałac o neogotyckich cechach w zespole pocysterskim przy ul. Nadrzecznej 27 w Łagiewnikach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4409/1118, dnia 06.07.1964 r. (fot. 5). 7. Dwór przy ul. Ślężnej 20 w Olesznej, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4457/486/W w dniu 13.03.1981 r. (fot. 6). 8. Wiatrak holenderski w Przystroniu, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/975/750, decyzją z dnia 26.09.1960 r. 9. Kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła w Radzikowie z XIV wieku, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4551/805, decyzją z dnia 05.12.1960 r. (fot. 7). 10. Dwór renesansowy w Radzikowie wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4552/498/W w dniu 03.07.1991 r. (fot. 8). 11. Kościół filialny p.w. św. Jana Chrzciciela w Sieniawce, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/1266, decyzją z dnia 15.07.2009 r. (fot. 9). 12. Klasztor żeński, następnie dwór, w Sieniawce, obecnie nieużytkowany, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4692/464 z dnia 6.06.1957 r. (fot. 10). 13. Kościół paraf. p.w. św. Michała Archanioła w Słupicach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/5816 w dniu 13.03.2012 r. (fot. 11). 14. Dwór obronny, obecnie w stanie ruiny, w Słupicach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4696/757 w dniu 27.09.1960 r. (fot. 12). 15. Pałac jako część zespołu pałacowo-parkowo-folwarcznego w Sokolnikach nr 10, wpisany do rejestru zabytków pod nr 786, decyzją z dnia 11.10.1960 r. (fot. 13). 16. Założenie pałacowe w Sokolnikach z parkiem, folwarkiem, ogrodami gospodarczymi, elementami historycznego zagospodarowania, obejmującego m.in. most na fosie, mury, grobowiec (obszar), wpisane do rejestru zabytków pod nr A/4701 w dniu 17.12.1998 r. 17. Oficyna mieszkalna I w zespole pałacowym w Sokolnikach, wpisana do rejestru zabytków pod nr A/4701 w dniu 17.12.1998 r. 18. Budynek gospodarczy - stajnia (przy pałacu) w Sokolnikach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4701 w dniu 17.12.1998 r. 19. Budynek mieszkalno - gospodarczy (folwark pałacowy) w Sokolnikach, ob. ANR SP, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4701, decyzją z dnia 17.12.1998 r. 36
20. Obora w obrębie folwarku pałacowego w Sokolnikach, ob. ANR SP, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4701, decyzją z dnia 17.12.1998 r. 21. Wozownia, ob. budynek gospodarczy w obrębie folwarku pałacowego w Sokolnikach, ob. ANR SP, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4701 w dniu 17.12.1998 r. 22. Park przy zespole pałacowym w Sokolnikach, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4700/525/W, decyzją z dnia 31.01.1984 r. 23. Wieża ku czci Bismarcka na Jańskiej Górze w Sokolnikach, wpisana do rejestru zabytków pod nr 165/A/03, decyzją z dnia 30.06.2003 r. (fot. 14). 24. Kościół filialny p.w. Św. Trójcy w Stoszowie z 1376 r., należący do parafii w Jaźwinie, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4725/502/W, decyzją z dnia 30.04.1983 r. (fot. 15). 25. Dwór w stanie ruiny w Stoszowie, wpisany do rejestru zabytków pod nr A/4726/758 w dniu 27.09.1960 r. (fot. 16). 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków WYKAZ OBIEKTÓW UJĘTYCH W EWIDENCJI ZABYTKÓW NA TERENIE GMINY ŁAGIEWNIK Lp. Miejscowość Rodzaj obiektu Obiekt/ zespół Adres: ulica Nr 1 2 3 4 5 6 1. Jaźwina zespół zespół kościelny 2. Jaźwina kościół kościół paraf. p.w. Wniebowzięcia NMP 3. Jaźwina cmentarz cmentarz przykościelny 4. Jaźwina mur mur z bramą cmentarza przykościelnego 5. Jaźwina cmentarz cmentarz ewangelicki 6. Jaźwina plebania plebania 80 7. Jaźwina gospodarczy budynek gospodarczy w zespole plebanii 8. Jaźwina pałac pałac, ob. ruina, obok 68/69 9. Jaźwina zespół zespół dworski 10. Jaźwina pałac dwór, ob. dom mieszkalny 14 11. Jaźwina oficyna dworska oficyna w zespole dworskim 11 12. Jaźwina oficyna dworska oficyna w zespole dworskim 12/13 13. Jaźwina gospodarczy obora, ob. budynek gospodarczy w zespole dworskim 14. Jaźwina gospodarczy stodoła I, ob. w ruinie w zespole dworski 15. Jaźwina gospodarczy stodoła II, w zespole dworski 16. Jaźwina gospodarczy budynek gospodarczy, ob. mieszkalno - warsztatowy w zespole dworski 17. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalno-gospodarczy 4 18. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 15 19. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 29 20. Jaźwina gospodarczy budynek gospodarczy w zespole 29 21. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 30 22. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalno-gospodarczy 33 23. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 42 24. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 44 25. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 45 37
26. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 47 27. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 53 28. Jaźwina gospodarczy wozownia w zespole 53 29. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 68/69 30. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 72 31. Jaźwina gospodarczy obora w zespole 72 32. Jaźwina gospodarczy stodoła w zespole 72 33. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 73 34. Jaźwina gospodarczy obora w zespole 73 35. Jaźwina gospodarczy budynek gospodarczy w zespole 73 36. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 74 37. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalno-gospodarczy 88 38. Jaźwina gospodarczy drewutnia w zespole 88 39. Jaźwina gospodarczy budynek gospodarczy w zespole 88 40. Jaźwina gospodarczy stodoła w zespole 88 41. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 90 42. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 92 43. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny, ob. bank i biblioteka 100 44. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 109 45. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 118 46. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 141 47. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 146 48. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 150 49. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 154 50. Jaźwina dom mieszkalny dom mieszkalny 155 51. Jaźwina gospodarczy budynek gospodarczy w zespole 155 52. Kuchary Zespół zespół pałacowo-parkowy z folwarkiem 53. Kuchary pałac pałac 54. Kuchary Mur mur z bramą w zespole pałacowym 55. Kuchary gospodarczy obora I w zespole pałacowym 56. Kuchary gospodarczy obora II w zespole pałacowym 57. Kuchary park park pałacowy 58. Kuchary dom mieszkalny dom mieszkalno-gospodarczy 27 59. Kuchary gospodarczy budynek gospodarczy w zespole 27 60. Ligota Wielka zespół zespół kościelny 61. Ligota Wielka cmentarz cmentarz przykościelny 62. Ligota Wielka cmentarz cmentarz parafialny 63. Ligota Wielka Zespół zespół dworsko-parkowy z folwarkiem 64. Ligota Wielka oficyna dworska oficyna dworska 38 65. Ligota Wielka oficyna dworska oficyna dworska nr 39 39 66. Ligota Wielka gospodarczy spichlerz w zespole dworskim 67. Ligota Wielka gospodarczy obora I w zespole dworskim 68. Ligota Wielka gospodarczy obora II w zespole dworskim 69. Ligota Wielka Gospodarczy budynek gospodarczy w zespole dworskim 70. Ligota Wielka Most most na fosie w zespole dworskim 71. Ligota Wielka park park dworski 72. Ligota Wielka dom mieszkalny dom mieszkalny 2 73. Ligota Wielka gospodarczy obora w zespole 2 74. Ligota Wielka dom mieszkalny dom mieszkalny 42 75. Ligota Wielka dom mieszkalny dom mieszkalny 53 76. Ligota Wielka dom mieszkalny dom mieszkalno-gospodarczy 67 77. Ligota Wielka dom mieszkalny dom mieszkalny 71 38
78. Łagiewniki zespół zespół kościelny 79. Łagiewniki cmentarz cmentarz przykościelny 80. Łagiewniki Kaplica kaplica grobowa na cmentarzu przykościelnym 81. Łagiewniki Kaplica kaplica grobowa rodziny Grust na cmentarzu przykościelnym 82. Łagiewniki Dzwonnica dzwonnica na cmentarzu przykościelnym 83. Łagiewniki mur mur kościelny 84. Łagiewniki cmentarz cmentarz parafialny 85. Łagiewniki zespół zespół pałacowy 86. Łagiewniki oficyna dworska oficyna mieszkalna I w zespole pałacowym 87. Łagiewniki oficyna dworska oficyna mieszkalna II w zespole pałacowym 88. Łagiewniki Mur mur z bramami w zespole pałacowym 89. Łagiewniki Gospodarczy stodoła I w zespole folwarku pałacowego 90. Łagiewniki Gospodarczy stodoła II w zespole folwarku pałacowego 91. Łagiewniki Gospodarczy spichlerz w zespole folwarku pałacowego 92. Łagiewniki Gospodarczy obora w zespole folwarku pałacowego 93. Łagiewniki park park pałacowy 94. Łagiewniki klasztor oficyna klasztorna Kłodzka 2 95. Łagiewniki publiczne poczta Słowiańska 4 96. Łagiewniki publiczne przedszkole Jedności Narod. 10 97. Łagiewniki publiczne Ośrodek Sportu i Rekreacji Sportowa 9 98. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 1 99. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 3 100. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 12 101. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 14 102. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 15 103. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 18 104. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 19 105. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 20 106. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 24 107. Łagiewniki gospodarczy budynek gospodarczy Jedności Narod. 24 108. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 25 109. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Jedności Narod. 40 110. Łagiewniki Gospodarczy budynek gospodarczy. I w zespole Jedności Narod. 40 111. Łagiewniki Gospodarczy budynek gospodarczy II w zespole Jedności Narod. 40 112. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny, ob. plebania Kłodzka 3 113. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Ogrodowa 2 114. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Półwiejska 1 115. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Przemysłowa 4 116. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 1 117. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 5 118. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 9 119. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 10 120. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 13 121. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 14 122. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny z apteką Słowiańska 15 123. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 17 124. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalno-gospodarczy Słowiańska 19 125. Łagiewniki gospodarczy obora w zespole Słowiańska 19 126. Łagiewniki gospodarczy stodoła w zespole Słowiańska 19 127. Łagiewniki dom mieszkalny dom mieszkalny Słowiańska 24 39