PRZYRODA W KLASIE V Wymagania na ocenę dopuszczającą Uczeń potrafi: podać przykłady ciał stałych klasyfikować substancje ze względu na stan skupienia wymienić przykłady cieczy i gazów wymienić przykłady mieszanin spotykanych w Ŝyciu codziennym wymienić substancje, które mogą ulegać korozji podać przykłady pokarmów wysokoenergetycznych sporządzić wodny roztwór soli i cukru nazwać województwo, gminę, powiat, w którym mieszka odczytać z mapy nazwy głównych krain geograficznych Polski odczytać z mapy nazwy kilku obszarów leśnych pokazać na mapie rzekę, nad którą połoŝona jest jego miejscowość wymienić 2 3 gatunki roślin występujące w jeziorach pokazać na mapie ujście Wisły i Odry pokazać na mapie Morze Bałtyckie podać przykłady roślin lądowych narysować mech płonnik podać przykłady wykorzystania torfu nazwać części rośliny nasiennej rozpoznać typy systemów korzeniowych opisać budowę zewnętrzną liścia określić zasady zachowania się na terenie parku narodowego nazwać warstwy lasu narysować grzyb kapeluszowy nazwać części ciała paproci wskazać na mapie Sudety, Góry Świętokrzyskie i Tatry nazwać organizmy tworzące porost Wymagania na ocenę dostateczną Uczeń potrafi: wskazać na mapie Rysy wymienić piętra roślinności w Tatrach nazwać sosnę chronioną w Tatrach wymienić nazwy paproci chronionych wskazać na mapie główne miasta WyŜyny Śląskiej nazwać najwyŝszy szczyt Karkonoszy wyjaśnić, dlaczego nie naleŝy spoŝywać pokarmów, na których pojawiła się pleśń wskazać na mapie jeziora: Gardno i Łebsko
pokazać pas nizin na mapie Polski wymienić nazwy organizmów chronionych w Białowieskim Parku Narodowym nazwać części kwiatu poprawnie stosować określenia: owoc i nasiono pokazać na mapie pas pobrzeŝy rozpoznać typy łodyg podać przykłady roślin naleŝących do nagonasiennych i okrytonasiennych odczytać nazwy państw leŝących nad Morzem Bałtyckim na podstawie ilustracji omówić rozmieszczenie glonów morskich rozpoznać morszczyn pęcherzykowaty wymienić dwa przykłady glonów mających zastosowanie w medycynie i gospodarce człowieka nazwać strefy roślinności w jeziorze pokazać na mapie największe jeziora Polski odczytać ze schematu temperaturę wody w jeziorze w poszczególnych porach roku wymienić 2 3 cechy budowy przystosowujące rośliny do Ŝycia w wodzie rozpoznać podstawowe drzewa liściaste i iglaste wskazać na mapie rzekę główną i jej dopływy wskazać na mapie główne pasy ukształtowania powierzchni Polski wymienić 2 czynniki przyspieszające rozpuszczanie wskazać Polskę na mapie Europy wymienić procesy Ŝyciowe, do których organizm wykorzystuje energię wyjaśnić, dlaczego powietrze jest mieszaniną nazwać składnik biorący udział w spalaniu wymienić właściwości metali wymienić przykłady metali i niemetali narysować modele substancji prostej i złoŝonej podać przykłady zjawisk fizycznych rysować ułoŝenie cząstek w ciałach stałych, cieczach i gazach wyjaśnić, dlaczego przedmioty spadają na ziemię określić właściwości ciał stałych, cieczy i gazów na podstawie doświadczenia dowieść, Ŝe cząsteczki gazów poruszają się podać przyczyny zjawisk fizycznych zachodzących pod wpływem temperatury opisać zmiany w wyglądzie szyn kolejowych i drutów, zachodzące pod wpływem zmian temperatury wskazać praktyczne zastosowanie zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy podać przykłady występowania zjawiska rozszerzalności temperaturowej gazów odróŝniać metale i niemetale od innych substancji podać przykłady wykorzystania metali nazwać najczęściej spotykane związki chemiczne określić właściwości wody i dwutlenku węgla na podstawie doświadczenia odróŝniać mieszaninę jednorodną od niejednorodnej podać przykłady zastosowania wybranych stopów metali wyjaśnić, na czym polega gaszenie ognia określić właściwości fizyczne powietrza określić na podstawie doświadczenia właściwości substancji przed i po spaleniu określić czynniki przyśpieszające korozję wymienić sposoby zapobiegania korozji wyjaśnić, jaką rolę pełnią rośliny w regulacji zawartości dwutlenku węgla
wskazać sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych wyjaśnić, jaki znaczenie ma fakt, Ŝe w wodzie rozpuszczony jest tlen wymienić państwa graniczące z Polską nazwać siłę zewnętrzną, która wywarła największy wpływ na rzeźbę terenu Polski na schemacie pokazać elementy krajobrazu polodowcowego wyjaśnić, od czego zaleŝy Ŝyzność gleb rozpoznać typy lasów iglastych wskazać na mapie obszary występowania Ŝyznych gleb wyjaśnić, dlaczego korzystniejsze jest sadzenie lasów mieszanych rozpoznać 3 szkodniki leśne odczytać z mapy Polski nazwy rzek głównych odróŝniać jeziora od stawów wskazać na mapie obszary bagienne wskazać źródła pochodzenia dwutlenku węgla zawartego w wodzie wskazać róŝnice między środowiskiem lądowym a wodnym wyjaśnić, dlaczego łodygi roślin wodnych są elastyczne i wytrzymałe na rozerwanie wymienić 3 cechy budowy przystosowujące rośliny do Ŝycia w wodzie nazwać elementy komórki roślinnej wymienić substancje niezbędne roślinom do wytwarzania pokarmu wyjaśnić termin: rośliny jednokomórkowe opisać wybrzeŝe niskie i wysokie pokazać na mapie mierzeję, jeziora przybrzeŝne wymienić cechy pogody morskiej wyjaśnić, dlaczego najwięcej organizmów występuje w wodach przybrzeŝnych wyjaśnić, co nazywamy plechą opisać, plechę morszczynu omówić rozmieszczenie glonów morskich wymienić sposoby bezpłciowego rozmnaŝania glonów narysować schemat podziału komórki wymienić obszary występowania mchów wskazać na rysunku mchu chwytniki, łodyŝkę i zarodnię rozpoznać mech torfowiec określić rolę mchów w zbiorowiskach leśnych rozpoznać nasiona wybranych roślin określić rolę korzenia wymienić przykłady roślin mających korzenie spichrzowe określić rolę łodygi wymienić funkcje liścia podać przykłady roślin o liściach prostych i złoŝonych odróŝnić kwiat od kwiatostanu klasyfikować owoce na suche i mięsiste (przykłady) wymienić przystosowania owoców do rozsiewania określić warunki niezbędne do kiełkowania nasion wymienić główne miasta oraz parki narodowe połoŝone na pobrzeŝach Bałtyku opisać klimat Niziny Śląskiej, Niziny Podlaskiej wskazać przykłady konkurencji między roślinami lasu nazywać części grzyba kapeluszowego odróŝnić gatunki jadalne i trujące grzybów odróŝniać skrzypy i widłaki od innych roślin
wyjaśnić, jaką rolę odegrały paprotniki w tworzeniu pokładów węgla opisać działania człowieka na WyŜynie Śląskiej podać przykłady osobliwości znajdujących się na WyŜynie Krakowsko Częstochowskiej omówić charakterystyczne cechy krajobrazu WyŜyny Lubelskiej wskazać na mapie Kotlinę Jeleniogórską wymienić charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego wymienić cechy pogody tatrzańskiej omówić znaczenie porostów Wymagania na ocenę dobrą Uczeń potrafi: wyjaśnić, dlaczego przedmioty spadają na ziemię określić właściwości ciał stałych, cieczy i gazów opisać zmiany w wyglądzie szyn kolejowych i drutów, zachodzące pod wpływem zmian temperatury wskazać praktyczne zastosowanie zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy podać przykłady występowania zjawiska rozszerzalności temperaturowej gazów podać przykłady wykorzystania metali nazwać najczęściej spotykane związki chemiczne określić właściwości wody i dwutlenku węgla odróŝniać mieszaninę jednorodną od niejednorodnej podać przykłady zastosowania wybranych stopów metali wyjaśnić, na czym polega gaszenie ognia określić właściwości fizyczne powietrza określić czynniki przyśpieszające korozję wymienić sposoby zapobiegania korozji wyjaśnić, jaką rolę pełnią rośliny w regulacji zawartości dwutlenku węgla wskazać sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych wyjaśnić, jaki znaczenie ma fakt, Ŝe w wodzie rozpuszczony jest tlen wymienić państwa graniczące z Polską nazwać siłę zewnętrzną, która wywarła największy wpływ na rzeźbę terenu Polski na schemacie pokazać elementy krajobrazu polodowcowego wyjaśnić, od czego zaleŝy Ŝyzność gleb wskazać na mapie obszary występowania Ŝyznych gleb wyjaśnić, dlaczego korzystniejsze jest sadzenie lasów mieszanych odczytać z mapy Polski nazwy rzek głównych wskazać na mapie obszary bagienne wskazać źródła pochodzenia dwutlenku węgla zawartego w wodzie wskazać róŝnice między środowiskiem lądowym a wodnym wyjaśnić, dlaczego łodygi roślin wodnych są elastyczne i wytrzymałe na rozerwanie wymienić 3 cechy budowy przystosowujące rośliny do Ŝycia w wodzie nazwać elementy komórki roślinnej wymienić substancje niezbędne roślinom do wytwarzania pokarmu wyjaśnić termin: rośliny jednokomórkowe opisać wybrzeŝe niskie i wysokie pokazać na mapie mierzeję, jeziora przybrzeŝne wymienić cechy pogody morskiej
wyjaśnić, dlaczego najwięcej organizmów występuje w wodach przybrzeŝnych wyjaśnić, co nazywamy plechą opisać, plechę morszczynu omówić rozmieszczenie glonów morskich wymienić obszary występowania mchów wskazać na rysunku mchu chwytniki, łodyŝkę i zarodnię rozpoznać nasiona wybranych roślin określić rolę korzenia wymienić przykłady roślin mających korzenie spichrzowe określić rolę łodygi wymienić funkcje liścia podać przykłady roślin o liściach prostych i złoŝonych odróŝnić kwiat od kwiatostanu klasyfikować owoce na suche i mięsiste (przykłady) wymienić przystosowania owoców do rozsiewania określić warunki niezbędne do kiełkowania nasion nazywać części grzyba kapeluszowego odróŝnić gatunki jadalne i trujące grzybów odróŝniać skrzypy i widłaki od innych roślin podać przykłady osobliwości znajdujących się na WyŜynie Krakowsko Częstochowskiej omówić charakterystyczne cechy krajobrazu WyŜyny Lubelskiej wymienić charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego wymienić cechy pogody tatrzańskiej omówić znaczenie porostów podać przykłady oddziaływań porównać budowę ciał stałych, cieczy i gazów wyjaśnić pojęcie rozszerzalności temperaturowej wskazać róŝnice między substancjami prostymi a złoŝonymi klasyfikować podane substancje do prostych i złoŝonych klasyfikować niemetale, biorąc pod uwagę ich stan skupienia opisać mieszaniny: jednorodną i niejednorodną wymienić pierwiastki wchodzące w skład powietrza nazwać składniki tworzące roztwór wyjaśnić co to jest podział administracyjny wskazać na mapie województwa scharakteryzować bór sosnowy, grąd, las łęgowy i bukowy wymienić typy jezior w Polsce scharakteryzować rodzaje liści występujących u roślin wodnych omówić warunki panujące w strefie przybrzeŝnej jeziora rozpoznać rośliny strefy przybrzeŝnej wyjaśnić, dlaczego Morze Bałtyckie nazywane jest morzem śródziemnym opisać rozmieszczenie glonów w morzu opisać budowę mchu odróŝniać rośliny nasienne od zarodnikowych scharakteryzować suchorośla i gruboszowate wyjaśnić nazwę nagonasienne i okrytonasienne porównać system palowy i wiązkowy korzenia opisać budowę zewnętrzną korzenia określić rolę aparatów szparkowych
scharakteryzować rolę poszczególnych elementów kwiatu opisać budowę pręcika i słupka wyjaśnić pojęcia: zapylenie i zapłodnienie opisać budowę nasiona opisać krajobraz nizin wskazać na mapie kotliny i wysoczyzny wyjaśnić, dlaczego grzyby stanowią odrębną grupę organizmów omówić sposób odŝywiania się grzybów określić pozytywną i negatywną rolę grzybów wymienić cechy budowy ułatwiające rozpoznawanie grzybów wymienić objawy świadczące o zatruciu grzybami wymienić miejsca występowania skrzypów rozpoznać pędy wiosenne skrzypu podać przykłady zniszczenia środowiska na WyŜynie Śląskiej scharakteryzować krajobraz WyŜyny Lubelskiej wymienić uprawy na WyŜynie Lubelskiej Wymagania na ocenę bardzo dobrą Uczeń potrafi: określić rolę mchów w zbiorowiskach leśnych wyjaśnić, jaką rolę odegrały paprotniki w tworzeniu pokładów węgla wymienić czynniki, które wpływają na zmniejszanie się obszarów leśnych omówić rolę Wisły w powstawaniu śuław wymienić rodzaje pędów podziemnych wyjaśnić, dlaczego Góry Świętokrzyskie są pasmami niewysokich wzniesień wyjaśnić, w jaki sposób powstał krajobraz krasowy omówić budowę Tatr obliczyć wartość temperatury na podanych wysokościach klasyfikować porosty wyjaśnić jak powstały gołoborze pokazać na mapie pasma górskie otaczające Kotlinę Jeleniogórską opisać kształty blaszek liściowych u paproci i połoŝenie zarodni wyjaśnić, dlaczego Nizina Wielkopolska jest obszarem słabo zalesionym wyjaśnić, dlaczego Polesie jest krainą słabo przekształconą przez człowieka wyjaśnić, dlaczego Puszcza Białowieska przetrwała do naszych czasów omówić oddziaływania pomiędzy warstwami w lesie omówić przystosowania owoców do róŝnych sposobów rozsiewania rozpoznać kształty łodyg rozróŝniać szyszki drzew szpilkowych opisać budowę liści torfowca wyjaśnić, jak powstaje bryza opisać przebieg fotosyntezy opisać budowę okrzemki scharakteryzować osobliwości przyrodnicze Pojezierza Mazurskiego
wyjaśnić, od czego zaleŝy ilość światła i głębokość, na jaką ono dociera wyjaśnić, dlaczego rzeźba powierzchni Polski ma charakter pasowy odczytać na mapie Polski nazwy i wysokości największych wzniesień scharakteryzować zawiesinę wskazać sposoby rozdzielania mieszania jednorodnych opisać proces spalania porównać właściwości Ŝelaza i rdzy omówić znaczenie najczęściej występujących niemetali podać przykłady minerałów będących związkami chemicznymi objaśnić zachowanie się wody w czasie podgrzewania i zamarzania podać przykłady świadczące o tym, Ŝe cząsteczki cieczy poruszają się wyjaśnić związek budowy ciał stałych, cieczy i gazów z ich właściwościami klasyfikować oddziaływania występujące w przyrodzie wskazać na mapie Kotlinę Jeleniogórską opisać działania człowieka na WyŜynie Śląskiej wymienić główne miasta oraz parki narodowe połoŝone na pobrzeŝach Bałtyku opisać klimat Niziny Śląskiej, Niziny Podlaskiej wskazać przykłady konkurencji między roślinami lasu rozpoznać mech torfowiec wymienić sposoby bezpłciowego rozmnaŝania glonów narysować schemat podziału komórki określić na podstawie doświadczenia właściwości substancji przed i po spaleniu podać przyczyny zjawisk fizycznych zachodzących pod wpływem temperatury na podstawie doświadczenia dowieść, Ŝe cząsteczki gazów poruszają się Wymagania na ocenę celującą Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który potrafi: wyjaśnić, dlaczego magnesy przyciągają się lub odpychają dowieść, Ŝe rozdrobnienie ciał stałych nie wpływa na zmianę masy i objętości wyjaśnić związek budowy gazów z ich właściwościami wyjaśnić terminy pierwiastek chemiczny i związek chemiczny porównać właściwości kilku metali narysować budowę wybranych związków chemicznych uzasadnić, dlaczego woda moŝe stanowić przykład mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej wyjaśnić, dlaczego powietrze podtrzymuje palenie porównać proces utleniania i spalania wyjaśnić, dlaczego podczas poŝaru nie naleŝy otwierać okien uzasadnić, Ŝe rdza stanowi przykład związku chemicznego wyjaśnić, Ŝe gnicie jest procesem utleniania wskazać na mapie jeziora rynnowe wskazać związek między typem gleby a rodzajem lasu wyjaśnić, dlaczego drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia powietrza na podstawie roślinności określić typ gleby wyjaśnić, w jakim celu powstają kanały na rzekach opisać bieg Wisły i Odry od źródeł do ujścia, posługując się poznaną terminologią wyjaśnić związek przenikania światła z występowaniem roślin w jeziorze
wyjaśnić, dlaczego woda w jeziorze nigdy nie zamarza objaśnić, dlaczego wiosną następuje mieszanie się wody w jeziorze wyjaśnić związek między tworzeniem się lodu na powierzchni jeziora a trwaniem w nim Ŝycia wyjaśnić rolę komórek powietrznych znajdujących się w liściach i łodygach roślin wodnych klasyfikować rośliny na: wynurzone, o liściach pływających i o liściach zanurzonych (przykłady) dowieść, Ŝe glony są roślinami wyjaśnić, dlaczego wybrzeŝe wysokie się cofa wyjaśnić, dlaczego bryza wieje w dzień od morzu ku lądowi a w nocy odwrotnie wyjaśnić, dlaczego Morze Bałtyckie jest słabo zasolone opisać związek zasolenia wód z występowaniem roślinności wyjaśnić związek między rozmieszczeniem glonów morskich a przenikaniem światła scharakteryzować sposoby rozmnaŝania bezpłciowego glonów morskich uzasadnić, Ŝe mchy są najprostszymi roślinami lądowymi wyjaśnić związek budowy liści z magazynowaniem wody przez mech torfowiec wskazać związek wybranych grup roślin z przystosowaniem do środowiska wyjaśnić, dlaczego pod jodłą nie znajdujemy szyszek scharakteryzować rośliny nagonasienne podać przykłady modyfikacji korzeni scharakteryzować modyfikacje łodyg uzasadnić, dlaczego u roślin wodnych aparaty szparkowe znajdują się na górnej stronie liścia rozpoznawać typy kwiatostanów wskazać związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania roślin wyjaśnić, na czym polega proces kiełkowania scharakteryzować Woliński Park Narodowy wskazać na mapie miejsca występowania rud miedzi i srebra na Nizinie Śląskiej opisać warunki rozwoju rolnictwa na Nizinie Śląskiej scharakteryzować ukształtowanie terenu na Nizinie Mazowieckiej wyjaśnić pochodzenie jezior na Polesiu Lubelskim wyjaśnić, jaką rolę w lesie pełnią mikroorganizmy wyjaśnić, dlaczego las Ŝywi się sam scharakteryzować rolę pędów wiosennych i letnich skrzypów uzasadnić nazwę: rośliny zarodnikowe określić wpływ zniszczonego środowiska na zdrowie mieszkańców wymienić zastosowania węgla kamiennego wymienić elementy krajobrazu krasowego opisać występowanie i znaczenie wapienia scharakteryzować gleby WyŜyny Lubelskiej podać przykłady zjawisk krasowych w Górach Świętokrzyskich poprawnie uŝywać terminów: turnie, granie, Ŝleby, stoŝki piargowe nazwać kotliny tatrzańskie opisać przystosowania roślin umoŝliwiające im Ŝycie w surowym klimacie gór określić czystość środowiska na podstawie skali porostowej klasyfikować poznane organizmy