1922 1950 1958 1970 1975 1977 1979 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Łączna liczba organizacji Opracowanie: Andrzej Juros, Arkadiusz Biały Dynamika rozwoju organizacji pozarządowych w Lublinie Analizując liczbę nowo zarejestrowanych organizacji społecznych w Lublinie (głównie stowarzyszeń i fundacji) w XX i XXI wieku można zauważyć, że niewielka ich liczba powstała w okresie PRL. Gwałtowny wzrost liczby podmiotów pozarządowych nastąpił dopiero po 1989 roku. Przedstawiając charakterystykę liczbową organizacji społecznych w Lublinie w czasie warto zwrócić uwagę zarówno na organizacje aktywne (obszar zaznaczony kolorem zielonym), jak i te, które przestały działać (obszar zaznaczony kolorem czerwonym). Od początku lat dziewięćdziesiątych obserwujemy znaczący przyrost organizacji w Lublinie (na co wskazuje część wykresu oznaczona kolorem zielonym). Co roku, średnio 57 organizacji było powoływanych do życia. Jednak w ciągu ostatnich kilku lat z mapy Lublina zniknęło ponad 470 organizacji społecznych. Znaczna ich część powstała w latach 90-tych XX i w pierwszych latach XXI wieku, poprzedzających wejście Polski do Unii Europejskiej (zob. wykres 1 oraz tabela 2 w załączniku). 120 100 80 60 40 20 Wykres 1. Data rozpoczęcia działalności organizacji społecznych (N=1297 aktywnych* + N=475 nieaktywnych**) 0 Data rozpoczęcia działalności * organizacje aktywne powstałe w danym roku i w roku 2013 nadal działające ** organizacje nieaktywne te, które powstały w danym roku, ale w 2013 roku już nie działają, albo zostały przeniesione do innych miejscowości (tych ostatnich było tylko 3) Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON Analizując powyższy wykres zastanawiający wydaje się być nagły wzrost liczby organizacji społecznych na przełomie XX i XXI wieku. Zdaniem autorów publikacji pt. Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2012 należy to wyjaśniać wprowadzeniem obowiązku rejestracji podmiotów pozarządowych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Zmiany te doprowadziły do wzrostu liczby organizacji zgłaszanych do 1 S t r o n a
rejestru REGON, przy czym duża część z nich wskazała jako datę powstania właśnie rok 2000 lub koniec lat 90. XX wieku. Można podejrzewać, że część z tych organizacji powstała już wcześniej, jednak funkcjonowały bez zgłoszenia tego faktu do REGON 1. Inną przyczyną mogło być przypisanie nowo powstałym powiatom zadania obligującego samorząd powiatowy do współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zgodnie z danymi REGON najstarsza organizacja zarejestrowana została w 1922 roku, tymczasem badania przeprowadzone na próbie 209 dobranych losowo i 40 celowo organizacji pozarządowych ujawniły, że w Lublinie działają podmioty pozarządowe o jeszcze starszych korzeniach, które swoje początki mają nawet w XIX wieku (np. w 1815, czy też 1867 roku) (zob. tabela 1 oraz tabela 3 w załączniku). Okres Tabela 1. Okres, w którym organizacja rozpoczęła działalność (N=209 próba losowa, N=40 próba celowa) Próba losowa - N=209 celowa - N=40 N % N % poniżej 1900 2 1,00% 0 0,00% 1900-1945 1 0,50% 2 5,00% 1946-1980 12 6,00% 2 5,00% 1981-1989 12 6,00% 3 7,50% 1990-1995 25 12,50% 14 35,00% 1996-2000 21 10,50% 6 15,00% 2001-2005 35 17,50% 5 12,50% powyżej 2005 92 46,00% 8 20,00% Razem 200 100,00% 40 100,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON Znaczący przyrost nowych organizacji wiąże się z jednej strony z pojawieniem się nowego prawa: ustawy o fundacjach (1984), o stowarzyszeniach (1989) oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (2003). Miały one zwiększyć możliwość działania, a większość inicjowanych dzięki nim organizacji miała autentycznie obywatelski charakter i w dużej mierze odwoływały się one do zasad wzajemnościowych. Z drugiej strony, impulsem dla powoływania odmiennej grupy organizacji stał się moment wejścia Polski do Unii Europejskiej i uruchomienie tzw. funduszy unijnych. W wielu wypadkach wiążący się z tym wzrost biurokracji i uzależnienie rozdziału tych środków od decyzji urzędników administracji publicznej spowodowały ukształtowanie się organizacji o słabym zakorzenieniu społecznym, uzależnionych od zewnętrznych funduszy i niejednokrotnie powiązanych personalnie z władzami administracyjnymi. Ta swoista konfrontacja dwóch wizji organizacji społecznych (diametralnie odmiennych) spowodowała stałe obniżanie się aktywności obywatelskiej Polaków, które obserwujemy w ciągu ostatnich lat. 1 Por. J. Przewłocka, P. Adamiak, J. Herbst, Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2012, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2013, s. 26. 2 S t r o n a
Załącznik 1 Tabela 2. Data rozpoczęcia działalności organizacji społecznych w Lublinie (N=1297 aktywnych* + N=475 nieaktywnych**) ROK Organizacje Działające Aktywne 1922 1 1923 1 Wykreślone lub w likwidacji Nieaktywne 1950 2 1956 1 1958 1 1962 1 1970 1 1974 1 1975 1 1976 6 3 1977 2 1 1978 7 1 1979 1 1980 2 1982 1 1 1983 9 1984 1 1 1985 2 1 1986 2 1 1987 2 1988 2 1 1989 9 2 1990 14 13 1991 27 21 1992 55 35 1993 44 28 1994 43 25 1995 51 14 3 S t r o n a
1996 38 32 1997 46 23 1998 35 27 1999 46 66 2000 68 41 2001 42 25 2002 54 18 2003 53 15 2004 69 20 2005 54 12 2006 52 8 2007 70 10 2008 81 10 2009 62 9 2010 81 6 2011 77 1 2012 80 2013 2 3 RAZEM 1297 475 * organizacje aktywne powstałe w danym roku i w roku 2013 nadal działające ** organizacje nieaktywne te, które powstały w danym roku, ale w 2013 roku już nie działają, albo zostały przeniesione do innych miejscowości (tych ostatnich było tylko 3) Źródło: opracowanie na podstawie REGON Rok Tabela 3. Data rozpoczęcia działalności organizacji społecznych (N=209 próba losowa, N=40 próba celowa) Próba losowa - N=209 celowa - N=40 N % N % 1815 1 0,48% 0 0,00% 1867 1 0,48% 0 0,00% 1919 0 0,00% 1 2,50% 1923 0 0,00% 1 2,50% 2 Dane wg stanu na dzień: 31.01.2013 r. 4 S t r o n a
1936 1 0,48% 0 0,00% 1949 1 0,48% 0 0,00% 1951 1 0,48% 0 0,00% 1952 1 0,48% 1 2,50% 1957 1 0,48% 0 0,00% 1958 0 0,00% 1 2,50% 1960 1 0,48% 0 0,00% 1961 1 0,48% 0 0,00% 1962 1 0,48% 0 0,00% 1965 1 0,48% 0 0,00% 1968 1 0,48% 0 0,00% 1974 1 0,48% 0 0,00% 1975 1 0,48% 0 0,00% 1980 1 0,48% 0 0,00% 1981 0 0,00% 1 2,50% 1982 2 0,96% 0 0,00% 1983 1 0,48% 0 0,00% 1984 1 0,48% 0 0,00% 1986 1 0,48% 0 0,00% 1988 0 0,00% 1 2,50% 1989 8 3,83% 1 2,50% 1990 3 1,44% 2 5,00% 1991 6 2,87% 4 10,00% 1992 4 1,91% 0 0,00% 1993 8 3,83% 3 7,50% 1994 3 1,44% 1 2,50% 1995 7 3,35% 4 10,00% 1996 6 2,87% 1 2,50% 1997 2 0,96% 2 5,00% 1998 7 3,35% 1 2,50% 1999 6 2,87% 2 5,00% 2000 2 0,96% 0 0,00% 2001 10 4,78% 3 7,50% 2002 4 1,91% 1 2,50% 5 S t r o n a
2003 6 2,87% 0 0,00% 2004 8 3,83% 1 2,50% 2005 7 3,35% 0 0,00% 2006 7 3,35% 2 5,00% 2007 17 8,13% 3 7,50% 2008 13 6,22% 1 2,50% 2009 16 7,66% 1 2,50% 2010 18 8,61% 1 2,50% 2011 21 10,05% 0 0,00% Razem 209 100,00% 40 100,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON 6 S t r o n a