Metody czyszczenia przewodów wentylacyjnych (cz.ii)

Metody czyszczenia przewodów wentylacyjnych (cz.ii) >>Metody dezynfekcji przewodów wentylacyjnych (cz. I) Błędnie wykonany projekt, niewłaściwa eksploatacja i konserwacja instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych są powodem około połowy problemów związanych z zapewnieniem wymaganej jakości powietrza wewnętrznego. W Stanach Zjednoczonych the National Institute for Occupational Safety (NIOSH) przedstawił wyniki badań ponad 500 budynków. Na ich podstawie wykazano, że w 53% przypadków podstawową przyczyną problemów były systemy HVAC. W Kanadzie przez Public Works and Goverment Services Canada (PWGSC) zostało przebadanych 95 budynków "z problemami". Okazało się, że w 48% przypadków za kłopoty związane z niedostateczną jakością powietrza odpowiedzialna była wentylacja lub klimatyzacja. Wpływ na taką sytuację ma między innymi stan higieniczny instalacji: osadzone wewnątrz nich pyły i rozwijające się w nagromadzonej warstwie mikroorganizmy (grzyby mikroskopowe i bakterie). Sposobem prowadzącym do rozwiązania tego problemu jest regularna kontrola i, w razie potrzeby, czyszczenie wnętrza instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. W artykule zostały przedstawione metody czyszczenia przewodów wentylacyjnych oraz zagadnienia związane z wyborem właściwej technologii czyszczenia. Czyszczenie za pomocą powietrza sprężonego. Technologię czyszczenia przewodów wentylacyjnych za pomocą powietrza sprężonego można zastosować w różnych rodzajach przewodów: poziomych, pionowych, o przekroju prostokątnym i kołowym. Metodę tę wykorzystuje się podczas czyszczenia przewodów o różnych wymiarach poprzecznych: od przewodów o niewielkich wymiarach (80-125 mm) czyszczonych za pomocą tzw. pistoletu powietrznego, do przewodów o dużych wymiarach (1250 mm), czyszczonych za pomocą np. dysz obrotowych. Skuteczność czyszczenia przewodów wentylacyjnych za pomocą sprężonego powietrza między innymi zależy od: ciśnienia powietrza, strumienia objętości doprowadzanego powietrza, modelu dyszy. Zależnie od modelu, urządzenia czyszczące za pomocą sprężonego powietrza, przedstawione w, charakteryzują się następującymi parametrami pracy: pistolet powietrzny: strumień objętości doprowadzanego powietrza 250 l/min (15 m 3 /h), ciśnienie

powietrza 6 barów, dysze: strumień objętości doprowadzanego powietrza 5,2 m 3 /min (około 315 m 3 /h), ciśnienie powietrza 8 barów. Rodzaj stosowanej dyszy dobiera się w zależności od materiału, z jakiego wykonany jest czyszczony przewód wentylacyjny: plastikowe, wytrzymałe dysze z zaprojektowanym wypływem powietrza sprężonego pod różnymi kątami do czyszczenia przewodów metalowych, aluminiowe dysze - do czyszczenia kanałów betonowych. Ciekawym rozwi±zaniem jest dysza obrotowa, wytwarzająca bardzo silny strumień powietrza, wirujący z prędkością 10 000 12 000 obr/min. Skutecznie usuwa zanieczyszczenia w odległości 1,0 m od dyszy. Wytwarza pulsujący i zwarty strumień powietrza uderzający w czyszczoną powierzchnię jak bicz. Dysza ta jest przeznaczona do czyszczenia przede wszystkim przewodów pionowych, choć także bardzo dobrze pracuje w przewodach poziomych. Innym interesującym rozwiązaniem jest obrotowa dysza ze szczotką. W skład zestawu wchodzi 12 różnych szczotek wykonanych z nylonu i ze stali. Dysza posiada w głowicy urządzenie nadające ruch obrotowy. I tak na przykład w przewodzie o średnicy 300 mm, głowica dyszy wiruje z prędkością około 300 obr/min, przesuwając się o około 6 metrów w ciągu 1 minuty. Szczotka obraca się z prędkością 15 000 20 000 obr/min. Sprężone powietrze wprawia urządzenie napędowe w ruch obrotowy, a skierowany w przeciwnym kierunku strumień powietrza powoduje jednoczesne przesuwanie dyszy wewnątrz przewodu wentylacyjnego. Gdy zasięg pracy wyniesie 25 metrów i dysza jest wyciągana z wnętrza czyszczonego przewodu wentylacyjnego, sprężone powietrze automatycznie transportuje zanieczyszczenia do urządzenia filtracyjno-wyciągowego. (...) Wybór technologii czyszczenia przewodów wentylacyjnych Od początku lat dziewięćdziesiątych toczy się debata i trwają dyskusje pomiędzy producentami i kontrahentami na temat najlepszej technologii czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Jak stwierdzono w opracowaniu [2], jest to "never-ending story". Bardzo trudno jest bowiem z 100% pewnością wskazać, która z metod czyszczenia instalacji jest najlepsza. Wynika to z faktu, że systemy klimatyzacyjne i wentylacyjne są projektowane i wykonywane w różnych technologiach, zależnie od ich przeznaczenia. Podczas wyboru metody czyszczenia przewodów wentylacyjny należy rozważyć następujące problemy: 1. związane z projektem i wykonaniem instalacji: występowanie wewnątrz przewodów "przeszkód", umieszczonych wewnątrz instalacji celowo (np. uzdatniające powietrze przewodowe urządzenia strefowe, tłumiki, filtry, przepustnice) lub przypadkowo (np. pozostawione po montażu ciężkie zanieczyszczenia o dużych wymiarach); zmiany kierunków prowadzenia przewodów, zastosowanie izolacji wewnętrznej, zastosowanie przewodów elastycznych, typu spiro i flex, przewody pionowe,

typ obiektu (handlowy, mieszkalny, biurowy, przemysłowy, służby zdrowia,. itp.), 1. związane z wybraną metodą czyszczenia instalacji: skuteczność wybranej metody czyszczenia, poprawność i skuteczność przeprowadzania czyszczenia przez operatora sprzętu, zagrożenie wtórnym zanieczyszczeniem powietrza, konieczność dezynfekcji lub nakładania warstwy izolacyjnej (powlekającej) zanieczyszczonych mikrobiologicznie fragmentów instalacji, sposób inspekcji wnętrza przewodów wentylacyjnych. Poniżej omówiono niektóre wymienione powyżej problemy związane z wyborem metody czyszczenia przewodów wentylacyjnych, opierając się m.in. na danych technicznych stosowanych obecnie w Polsce urządzeń czyszczących, produkowanych przez firmy zagraniczne o światowej renomie. Przeszkody wewnątrz instalacji Wybierając metodę czyszczenia instalacji należy zwrócić uwagę na znajdujące się wewnątrz przewodów urządzenia, takie jak przepustnice, klapy przeciwpożarowe, czujniki, kierownice powietrza, regulatory VAV, tłumiki, nagrzewnice i chłodnice powietrza, filtry powietrza. Ich, konieczny z punktu widzenia poprawności działania instalacji, montaż wewnątrz przewodów może stwarzać problem podczas czyszczenia. Urządzenie takie, także wymagające oczyszczenia, będzie stanowiło początek lub koniec czyszczonego odcinka przewodów. Natomiast oczyszczanie urządzenia będzie możliwe tylko wtedy, gdy zamontowany zostanie otwór (lub otwory) wyczystne. Ilość otworów, zależnie od rodzaju czyszczonego urządzenia, została omówiona w Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych". Jeśli natomiast w przewodzie wentylacyjnym pojawiają się inne rodzaje przeszkód tym razem niecelowo w nim umieszczone (pozostałości po montażu instalacji, wynikające z niefachowego i niestarannego wykonania instalacji), w takiej sytuacji w zdecydowany sposób ograniczone jest stosowanie robotów oraz szczotek obrotowych z wałkiem napędowym, natomiast można zastosować dysze doprowadzające powietrze sprężone. W większości przypadków małe dysze mogą z łatwością prześlizgnąć się nad przeszkodami o niewielkich wysokościach, nie przesłaniających całego przekroju przewodu. Także zmiana wymiarów poprzecznych przewodów wentylacyjnych oraz ich kształtu utrudnia stosowanie szczotek obrotowych oraz robotów z zamontowanymi szczotkami. W takim przypadku na ogół konieczna jest wymiana szczotek na nowe, dopasowane do nowych wymiarów poprzecznych przewodu wentylacyjnego. (...) Jak stwierdzono w opracowaniu, w sytuacji, gdy pojawia się zmiana kierunku prowadzenia przewodów lub znaczna zmiana przekroju poprzecznego, operator szczotki lub robota musi postąpić w następujący sposób: wyjąć szczotkę lub robota z wnętrza czyszczonego przewodu, w celu wymiany szczotki na szczotkę o innym wymiarze, wykonać nowy otwór wyczystny w miejscu, w którym występuje zmiana przekroju poprzecznego przewodu i w tym miejscu do wnętrza przewodu wprowadzić nową szczotkę. Jednak obecnie pojawiły rozwiązania techniczne ułatwiające pracę operatora sprzętu czyszczącego i upraszczające powyższą procedurę. Zastosowanie w robotach automatycznie podnoszonego ramienia, ułatwia czyszczenie przewodów o zmiennym przekroju. Za pomocą panelu sterującego możliwe jest bowiem podnoszenie lub opuszczanie szczotki. Robot ten może być wykorzystywany do czyszczenia

przewodów o przekroju prostokątnym (o wysokości od 300 do 1100 mm). Zasięg jego pracy wynosi 30 metrów (w razie potrzeby zasięg może być zwiększony). Prędkość poruszania się robota wewnątrz przewodu wentylacyjnego wynosi 15 m/min. Kolejnym problemem jest czyszczenie przewodów pionowych. Stosowanie robotów do ich czyszczenia jest raczej niemożliwe. Stosuje się wówczas szczotki obrotowe zamocowane na wałku napędowym, zasilane elektrycznie lub pneumatycznie oraz dysze z powietrzem sprężonym. Przy zmianie kierunku prowadzenia przewodu (łuki, kolana) do czyszczenia przewodów wentylacyjnych można wykorzystać szczotki obrotowe, zasilane za pomocą wałka napędowego. Zastąpienie w niektórych urządzeniach stosowanego tradycyjnie giętkiego wałka wałkiem z solidnej, elastycznej sali, o nowoczesnej konstrukcji, w postaci stalowej spirali o średnicy 2,8 mm, pozwala nie tylko na poruszanie się szczotek dokładnie środkiem przewodu, na odległość do 30 m, lecz także na czyszczenie przewodów pionowych oraz przewodów o zmieniającym się kierunku. Do czyszczenia przewodów o zmiennym kierunku ich prowadzenia, stosuje się także dysze z powietrzem sprężonym. Chociaż powszechnie wiadomo, że zastosowane przewody muszą być gładkie, bez załamań i wgnieceń, a materiał powinien być jednorodny, bez wżerów, wad walcowniczych, itp., w opracowaniu pt. "Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wentylacyjnych" [14] przypomniano, że nie należy stosować wewnątrz przewodów ostro zakończonych śrub lub innych elementów, które mogą powodować zagrożenie dla zdrowia lub uszkodzenie urządzeń czyszczących (nota bene: to, co podczas czyszczenia operatorzy urządzeń czyszczących znajdują wewnątrz przewodów wentylacyjnych, mogłoby niejednego zadziwić). Przewody z wewnętrzną izolacją akustyczną lub cieplną oraz przewody elastyczne (typu spiro lub flex) Na ogół odradza się stosowania szczotek obrotowych do czyszczenia przewodów z wewnętrzną izolacją, gdyż powodują one uszkodzenie materiału izolacyjnego. Natomiast proponuje się stosowanie dysz ze sprężonym powietrzem specjalne zaprojektowanych w celu czyszczenia takich właśnie przewodów, o strumieniu powietrza wynoszącym od około 125 m 3 /h do 170 m 3 h. Natomiast w przypadku przewodów elastycznych zazwyczaj zaleca się, zamiast czyszczenia, ich wymianę na nowe. W wielu przypadkach jest to mniej kosztowne działanie niż czyszczenie przewodów, z jednoczesnym wykonaniem niezbędnych otworów wyczystnych, co np. w przypadku przewodów typu flex jest niemożliwe. Poza tym bardzo trudno jest skutecznie wyczyścić przewody typu spiro, a już zupełnie niemożliwe jest usunięcie zanieczyszczeń z silnie pofałdowanej powierzchni przewodów typu flex. (...) Zagrożenie wtórnym zanieczyszczeniem W celu uniknięcia wtórnego zanieczyszczenia wnętrza przewodów wentylacyjnych, podstawową zasadą, której należy przestrzegać, jest przeprowadzanych czyszczenia instalacji jednocześnie z usuwaniem oderwanych zanieczyszczeń za pomocą urządzenia filtracyjno-wyciągowego. Dotyczy to każdej metody czyszczenia: szczotek obrotowych, robota, dyszy z powietrzem sprężonym. (...) Skuteczność wykonywanych czynności Skuteczność działań wykonywanych podczas czyszczenia instalacji zależy m.in. od następujących czynników: znajomości i zrozumienia zasad działania instalacji wentylacyjnej lub klimatyzacyjnej, rodzaju zastosowanego wyposażenia,

umiejętności posługiwania się przez operatora urządzeniami czyszczącymi. Najważniejszym wśród wymienionych czynników jest doświadczenie osób wykonujących czyszczenie instalacji. Nie poprawi skuteczności czyszczenia stosowanie nawet najlepszego na świecie urz±dzenia czyszczącego, jeśli zabraknie zaangażowania operatora w wykonywaną pracę, a jego edukacja w tym zakresie będzie pobieżna i nie potwierdzona przebytymi kursami i szkoleniami oraz praktyką. Podsumowanie Ze względu na różnorodność problemów które pojawiają się przed i w trakcie czyszczenia instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, konieczne wydaje się przeprowadzenie ich głębokiej analizy. Oczekiwaną skuteczność czyszczenia instalacji uzyska się bowiem wtedy, gdy zastosuje się odpowiednie urządzenie czyszczące, najlepiej dające sobie radę w konkretnej sytuacji. Autor: Anna Charkowska KONTAKT Chłodnictwo & Klimatyzacja Tel: +48 22 678 84 94 Fax: +48 22 678 84 94 Adres: al. Komisji Edukacji Narodowej 95 02-777 Warszawa