Spis treści Wstęp... 9 Część I Nauczyciel z lat PRL-u w świetle oczekiwań i oddziaływań władz komunistycznych Bogusław Śliwerski Nauczyciel PRL w garderobie marksistowskiej pedagogiki... 17 Joanna Rutkowiak Etos zawodowy nauczycieli czasów PRL; temporalny aspekt zjawiska... 31 Romuald Grzybowski Nieufność jako dominująca cecha relacji pomiędzy nauczycielami a władzami komunistycznymi w latach PRL-u... 41 Justyna Wojniak W służbie socjalizmu, patriotyzmu i internacjonalizmu. Rola nauczyciela w świetle założeń polityki oświatowej PRL lat 70. i 80.... 59 Joanna Król Wizerunek nauczyciela w ideologii Związku Młodzieży Polskiej założenia a rzeczywistość... 70 Elżbieta Gorloff Nauczyciele w przestrzeni działań KW PPR w Gdańsku... 83 Jarosław Durka Wydział Nauki, Oświaty i Kultury KW PZPR w Częstochowie wobec nauczycieli w latach 1975 1989... 95 Jan Ryś Wpływ nadzoru pedagogicznego na rozwój zawodowy nauczycieli w okresie PRL-u... 108
Spis treści Krzysztof Jakubiak Tradycje, kierunki i dziedziny badań pedeutologicznych w II Rzeczypospolitej i w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej... 125 Część II Opozycja, konspiracja i szkolna codzienność nauczyciela okresu PRL-u Mieczysław Gulda Nauczyciel niepokorny w PRL-owskiej szkole. Socjologiczna analiza przypadku... 137 Teresa G. Wojcik Nauczyciel w PRL-u jako uczestnik skomplikowanej gry... 150 Stanisław Dylak, Mateusz Leszkowicz, Marta Szewior, Agnieszka Garbatowska Nauczyciel PRL a III RP między zaangażowaniem a angażem...... 160 Justyna Gulczyńska, Wiesław Jamrożek Opozycyjna działalność nauczycieli w Polsce w latach osiemdziesiątych (wprowadzenie do problemu)... 175 Zbigniew Osiński Nauczyciele Lubelszczyzny wobec NSZZ Solidarność... 191 Andrzej Puliński Szykany i represje wobec nauczycieli na Warmii i Mazurach w latach 1945 1956... 207 Małgorzata Czekaj Katecheta i katecheza w Polsce Ludowej. Sekularyzacyjne uwikłanie... 219 Urszula Wróblewska Codzienność szkolna na Żuławach po 1945 roku w świetle wspomnień nauczycieli i dokumentów szkolnych... 229 Anna Paszkowska Nauczyciele wiejscy województwa gdańskiego jako uczestnicy kolektywizacji wsi (1948 1956)... 241
Spis treści Część III Biograficzny i autobiograficzny wymiar badań nad nauczycielem Adam Massalski Nauczyciele Liceum im. Stefana Żeromskiego w Kielcach w latach stalinowskich... 261 Adam Winiarz Jedno nauczycielskie życie na tle polityki oświatowej Polski Ludowej... 271 Danuta Grzybowska Nauczyciel PRL-u w doświadczeniu ucznia klas I IV... 284 Anna Spiss, Ryszard Ślęczka Studium do zbiorowego portretu nauczycieli szkół krakowskich: Bohdan Pytliński (1907 1963)... 296 Paweł Śpica Jerzy Suczyński (1929 1996) nauczyciel, historyk, opozycjonista. Szkic do portretu... 310 Zdzisław Aleksander O przygotowaniu do zawodu i pełnieniu roli nauczyciela w PRL w świetle własnej biografii... 324 Józef Żerko Edukacyjny tor przeszkód nauczycielskiej profesji. Refleksja osobista... 329 Część IV Teoria i praktyka kształcenia i doskonalenia nauczycieli Witold Chmielewski Kształcenie polskich kadr oświatowych na uchodźstwie w latach 1941 1948... 339 Danuta Apanel Zakłady kształcenia nauczycieli na Pomorzu Środkowym w okresie Polski Ludowej (1945 1975)... 351
Spis treści Anita Suchowiecka Kształcenie i dokształcanie nauczycieli szkół zawodowych w okresie funkcjonowania Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego (1949 1956)... 363 Agnieszka Szarkowska Wyższa Szkoła Nauczycielska w Białymstoku jako przykład zakładu kształcenia nauczycieli... 377 Wioletta Maźwa Funkcje i zadania powojennych zakładów kształcących nauczycieli średnich szkół medycznych... 387 Edyta Kahl Doskonalenie nauczycieli w Polsce Ludowej lat 60. w perspektywie urzeczywistniania koncepcji jednolitego frontu wychowawczego... 398 Urszula Pulińska Doskonalenie zawodowe nauczycieli w Olsztyńskiem w latach 1945 1950... 414 Andrzej Michalski Kadra naukowa i artystyczna wyższych szkół muzycznych w Polsce w latach 1945 1962... 427 Część V Nauczyciel jako obiekt propagandowej presji prasy pedagogicznej i innych środków przekazu Katarzyna Dormus Wizerunek nauczyciela na łamach Ruchu Pedagogicznego i Nowej Szkoły w latach 1945 1956... 443 Elżbieta Magiera Dwumiesięcznik Spółdzielczość w Szkole jako czasopismo kształtujące postawy nauczycieli w latach 70. XX wieku... 455 Teresa Gumuła Rola społeczno-zawodowa nauczycieli na łamach wybranych czasopism pedagogicznych w latach 1945 1948... 474
Spis treści Agnieszka Wałęga Zagadnienia pedeutologiczne na łamach Kwartalnika Pedagogicznego (1956 1989)... 492 Andrzej Kołakowski Od opiekuna do nauczyciela ewolucja zawodu wychowawcy domu dziecka w świetle peerelowskiego czasopiśmiennictwa pedagogicznego... 503 Piotr Gołdyn Nauczyciel wychowanie szkoła na łamach Tygodnika Solidarność (1981 r.)... 512 Dorota Grabowska Obraz nauczyciela okresu PRL w literaturze pamiętnikarskiej... 525 Aldona Ossowska-Zwierzchowska Wizerunek nauczyciela w polskim filmie fabularnym w latach 1945 1989... 535 Agata Kiełpin Udział Towarzystwa Szkoły Świeckiej i czasopisma Wychowanie w procesie ideologicznego urabiania nauczycieli w latach rządów Władysława Gomułki... 545 Część VI Nauczyciele pionierzy na Ziemiach Zachodnich i Północnych Danuta Koźmian Nauczyciele Pomorza Zachodniego i ich funkcje społeczno-oświatowe w latach powojennych... 561 Maria Radziszewska Życie prywatne nauczycieli w powojennym Olsztyńskiem w świetle wspomnień i pamiętników... 568 Barbara Techmańska Rola nauczyciela pioniera w budowaniu polskiej szkoły na Ziemiach Odzyskanych w świetle wspomnień i pamiętników... 582
Spis treści Część VII Nauczyciele w innych krajach obozu komunistycznego Kateryna Shestakova, Roman Tomaszewski Nauczyciel ukraiński w ZSRR po 1944 roku (polsko-ukraiński dwugłos)... 599 Joanna Wojdon O nauczycielach w NRD... 614 Lucyna Roll Nowy nauczyciel (Neulehrer) jako przykład rewolucyjnych rozwiązań problemów kadrowych szkolnictwa na terenie NRD w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej... 620 Zamiast zakończenia Piotr Bogdanowicz Glosa do dyskusji w nawiązaniu do wystąpienia Prof. Ewy Nawrockiej w ramach konferencji Wściekłość i oburzenie. Obrazy rewolty w kulturze współczesnej... 631