Wymagania programowe na poszczególne oceny Chemia Kl.1 I. Substancje chemiczne i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] zna zasady bhp obowiązujące w pracowni chemicznej nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne używane w pracowni chemicznej wie, że substancje charakteryzują się określonymi właściwościami określa właściwości substancji np. soli cukru, miedzi, żelaza dzieli substancje chemicznie na pierwiastki i związki chemiczne definiuje mieszaninę substancji wyjaśnia, jaką mieszaninę nazywamy jednorodną, a jaką niejednorodną podaje przykłady mieszanin wymienia najprostsze metody rozdzielania mieszanin definiuje zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną definiuje pierwiastek chemiczny i związek chemiczny Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 1 2 3 4 wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką podaje zastosowanie wybranego sprzętu przydatną ludziom lub szkła laboratoryjnego omawia, czym się zajmuje chemia omawia, czym się zajmuje chemia zna podział chemii na organiczną organiczna i nieorganiczna i nieorganiczną identyfikuje substancje na podstawie wyjaśnia, czym się różni ciało fizyczne podanych informacji od substancji chemicznej wyjaśnia, na czym polega destylacja wymienia i wyjaśnia podstawowe podaje sposób rozdzielenia wskazanej sposoby rozdzielania mieszanin mieszaniny umie sporządzić mieszaninę substancji umie rozdzielić składniki mieszaniny (sól przeprowadza proste doświadczenie kuchenna - woda, piasek - woda) pokazujące reakcję chemiczną wyjaśnia różnicę między zjawiskiem analizuje w podanych przykładach fizycznym a reakcją chemiczną przemianę chemiczną i zjawisko podaje przykłady zjawisk fizycznych fizyczne i reakcji wskazuje wśród różnych substancji formułuje obserwacje do doświadczenia mieszaninę i związek chemiczny wyjaśnia potrzebę wprowadzenia wyjaśnia różnicę między mieszaniną symboliki chemicznej a związkiem chemicznym zna wymagane symbole chemiczne odszukuje w układzie okresowym podane pierwiastki analizuje reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne projektuje doświadczenie (rysunek, obserwacje, wnioski), mając podany jego tytuł potrafi wykonać doświadczenia z tego działu przewiduje wyniki niektórych doświadczeń na podstawie posiadanej wiedzy wyjaśnia, na czym polega destylacja wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie proponuje sposoby ograniczania zanieczyszczeń powietrza i wody identyfikuje substancje na podstawie schematów przebiegu ich reakcji wykazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń,
podaje przykłady związków zna podział na metale i niemetale podaje przykłady (metali i niemetali) zna podstawowe symbole chemiczne wie jak powstają stopy, podaje przykłady wie co to jest rdza i zna sposoby zabezpieczania przed korozją, wie, że powietrze jest mieszaniną jednorodną wymienia główne składniki powietrza wie, co to są stałe i zmienne składniki powietrza wie, co to jest tlen, wodór, tlenek węgla(iv), azot, gazy szlachetne wymienia najważniejsze właściwości tlenu, tlenku węgla(iv) i wodoru wie, co to jest woda określa znaczenie powietrza, wody, tlenu określa, jak zachowują się substancje higroskopijne definiuje reakcje syntezy, analizy, wymiany wie, na czym polega utlenianie, spalanie wyjaśnia pojęcia: substrat, produkt, reagent określa, co to są tlenki i jaki jest ich podział i zastosowanie(tlenek wapnia, żelaza ) wymienia niektóre efekty towarzyszące reakcjom chemicznym rozpoznaje pierwiastki, związki chemiczne wymienia stałe i zmienne składniki powietrza bada skład powietrza oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej wie, jak można otrzymać tlen określa właściwości tlenu odróżnia utlenianie od spalania wie, na czym polega obieg tlenu, tlenku węgla(iv), azotu w przyrodzie rozumie, na czym polega proces fotosyntezy określa, do czego wykorzystuje się tlen, azot, gazy szlachetne podaje sposób otrzymywania tlenku węgla(iv) (na przykładzie reakcji węgla z tlenem) określa właściwości tlenku węgla(iv) wie, co to jest reakcja charakterystyczna wie, w jaki sposób wykrywamy tlenek węgla(iv) wie, co to jest efekt cieplarniany zna rolę wody w przyrodzie wymienia właściwości wody wyjaśnia zjawisko higroskopijności zapisuje słownie przebieg reakcji wskazuje w zapisie słownym przebiegu reakcji substraty, produkty, pierwiastki, związki chemiczne umie określić typ reakcji wie, co to jest dziura ozonowa, kwaśne opady określa źródła zanieczyszczeń wód, powietrza wie, w jaki sposób otrzymać wodór (w reakcji kwasu solnego z metalem) określa właściwości wodoru wie, jak odróżnić wodór, tlen, tlenek węgla(iv) (próba z łuczywem) chemiczne opisuje doświadczenie wykonywane na lekcji określa, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne wykonuje obliczenia dotyczące składu pierwiastkowego powietrza w określonym pomieszczeniu wyjaśnia rolę procesu fotosyntezy w naszym życiu wyjaśnia, skąd się biorą kwaśne opady określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych opadów zapisuje słownie przebieg różnych rodzajów reakcji umie wykazać obecność pary wodnej w powietrzu omawia sposoby otrzymywania wodoru określa, co to są reakcje egzoi endoenergetyczne podaje przykłady reakcji egzoi endoenergetycznych (z lekcji) np. podaje przykład dziedziny życia, której rozwój powoduje negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego podaje przykłady reakcji egzoi endoenergetycznych
II. Atom i cząsteczka Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 1 2 3 4 wie, że materia ma budowę ziarnistą odróżnia atom od cząsteczki definiuje jednostkę masy atomowej, masę atomową, masę cząsteczkową oblicza masę cząsteczkową (proste przykłady) wie, że atom jest zbudowany z jądra (zawierającego protony, neutrony) i krążących wokół niego elektronów definiuje elektrony walencyjne wie, co to jest liczba atomowa, liczba masowa określa liczby protonów, elektronów, neutronów na podstawie liczby atomowej i liczby masowej definiuje izotopy wymienia zastosowanie niektórych izotopów zna budowę układu okresowego podaje prawo okresowości wie, kto jest twórcą układu okresowego zna podstawowe zasady korzystania z układu okresowego zna podstawowe symbole chemiczne potrafi odnaleźć podstawowe symbole w układzie okresowym wie, co to jest wiązanie chemiczne wymienia typy wiązań podaje definicje wiązań: kowalencyjnego (atomowego), kowalencyjnego spolaryzowanego (atomowego spolaryzowanego), jonowego omawia poglądy na temat budowy materii podaje założenia teorii atomistyczno- -cząsteczkowej rysuje modele budowy atomu oblicza masy cząsteczkowe podaje definicję pierwiastka chemicznego zna rodzaje izotopów wymienia izotopy wodoru i podaje różnice między nimi potrafi korzystać z układu okresowego umie wykorzystać informacje odczytane w układzie okresowym podaje maksymalną liczbę elektronów na powłokach rozpisuje rozmieszczenie elektronów na powłokach (proste przykłady) rysuje modele atomów (proste przykłady) zapisuje wzory sumaryczne rysuje wzory strukturalne odczytuje na podstawie wzoru chemicznego, z jakich i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek wyjaśnia, jak powstają kationy i aniony określa rodzaje wiązań w cząsteczkach (proste przykłady) wie, jak powstają cząsteczki podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym), jonowym odczytuje wartościowość z układu okresowego proponuje doświadczenie potwierdzające ziarnistą budowę materii zna zastosowanie izotopów swobodnie korzysta z informacji zawartych w układzie okresowym podaje rozmieszczenie elektronów na powłokach rysuje modele atomów określa typ wiązań wyjaśnia różnice między różnymi typami wiązań korzysta z pojęcia wartościowości określa możliwe wartościowości pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym nazywa związki chemiczne na podstawie wzorów i zapisuje wzory na podstawie ich nazw zapisuje i odczytuje równania reakcji (o większym stopniu trudności) rozwiązuje zadania na podstawie prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego \ rozwiązuje trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa (zachowania masy, stałości składu związku chemicznego) wskazuje podstawowe różnice między wiązaniami kowalencyjnym a jonowym oraz kowalencyjnym niespolaryzowanym a kowalencyjnym spolaryzowanym umie powiązać właściwości związku chemicznego z występującymi w nim wiązaniami chemicznymi zapisuje i odczytuje równania reakcji o dużym stopniu trudności
określa, co to są jony, kationy, aniony wie, co to jest wzór sumaryczny, wzór strukturalny zapisuje wzory prostych cząsteczek określa, co to jest wartościowość pierwiastka chemicznego wie, że wartościowość w stanie wolnym wynosi 0 odczytuje z układu okresowego wartościowość, np. sodu, magnezu, glinu, węgla, azotu, siarki, chloru wyznacza wartościowość na podstawie wzorów sumarycznych zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny na podstawie wartościowości określa liczbę w związku chemicznego (na podstawie wzoru) odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy, np. 5 Cl, 3 H 2O podaje nazwy prostych związków na podstawie wzorów sumarycznych zapisuje wzory sumaryczne prostych związków na podstawie ich nazw wymienia podstawowe rodzaje reakcji rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji podaje prawo zachowania masy podaje prawo stałości składu związku chemicznego stosuje powyższe prawa w prostych zadaniach wie, co to jest równanie reakcji chemicznej, współczynnik stechiometryczny (duży współczynnik) zapisuje proste równania reakcji odczytuje proste równania reakcji umie wykorzystywać modele cząsteczek do pisania wzorów rysuje model danej cząsteczki wyjaśnia znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego (duży i mały współczynnik) wyjaśnia pojęcie równania reakcji chemicznej odczytuje równania reakcji zapisuje równania reakcji przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego
Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] III. Woda i roztwory wodne Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 1 2 3 4 wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie wymienia rodzaje wód występujących w przyrodzie wie, na czym polega obieg wody w przyrodzie podaje stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody wymienia właściwości wody zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody definiuje dipol wie, że cząsteczka wody jest dipolem wymienia źródła zanieczyszczeń wód wymienia zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń wód zna podział substancji na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie określa, co to jest rozpuszczalnik, substancja rozpuszczana zna definicję rozpuszczalności podaje, od czego zależy rozpuszczalność wie, co to jest wykres rozpuszczalności wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie definiuje pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina definiuje pojęcia: roztwór nasycony i nienasycony oraz stężony i rozcieńczony podaje, jakie wiązanie występuje w cząsteczce wody wie, co to jest cząsteczka polarna wyjaśnia, na czym polega asocjacja cząsteczek wody wymienia właściwości wody zmieniające się pod wpływem zanieczyszczeń wie, jak usunąć z wody naturalnej niektóre zanieczyszczenia, określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem zna podział substancji ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie wyjaśnia, na czym polega proces rozpuszczania odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze podaje przykłady roztworu właściwego, koloidu, zawiesiny wskazuje różnice między roztworem właściwym a zawiesiną określa sposoby rozdzielania składników roztworu właściwego, zawiesiny przeprowadza krystalizację umie przekształcić wzór na stężenie procentowe roztworu, aby obliczyć masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu oblicza masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu wyjaśnia, na czym polega tworzenie wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody wyjaśnia budowę polarną cząsteczki wody określa właściwości wody wynikające z jej polarnej budowy omawia wpływ zanieczyszczeń wód na organizmy wymienia sposoby przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód potrafi omówić proces uzdatniania wody omawia proces destylacji modelowo przedstawia proces rozpuszczania w wodzie substancji o budowie polarnej, np. chlorowodoru podaje rozmiary cząstek substancji rozpuszczonej w roztworze właściwym, koloidzie, zawiesinie wykazuje doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie posługuje się wykresem rozpuszczalności dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności oblicza masę wody, znając masę roztworu i jego stężenie procentowe rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem gęstości roztworu oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zagęszczenie, rozcieńczenie roztworu oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze, znając wartość rozpuszczalności wykazuje doświadczalnie, czy roztwór jest nasycony, czy nienasycony rozwiązuje zadania rachunkowe na mieszanie roztworów rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe z wykorzystaniem gęstości oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej nasyconego roztworu w tej temperaturze
określa, co to jest krystalizacja podaje sposoby otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i odwrotnie definiuje stężenie procentowe roztworu podaje wzór opisujący stężenie procentowe wykonuje proste obliczenia dotyczące stężenia procentowego roztworu wie, jak sporządzić roztwór o określonym stężeniu procentowym (np. 100 g 20-procentowego roztworu soli kuchennej) substancji wymienia czynności prowadzące do sporządzenia określonej ilości roztworu o określonym stężeniu procentowym potrafi sporządzić taki roztwór Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. określa, na czym polegają reakcje utleniania-redukcji definiuje pojęcia utleniacz i reduktor zaznacza w zapisie przebiegu reakcji chemicznej procesy utleniania i redukcji oraz utleniacz, reduktor podaje przykłady reakcji utleniania-redukcji zachodzące w naszym otoczeniu, uzasadniając swój wybór zapisuje konfiguracje elektronową atomu pierwiastka identyfikuje pierwiastki chemiczne na podstawie niepełnych informacji o ich położeniu w układzie okresowym oraz ich właściwości dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wiedzy o jednostce masy atomowej i cząsteczkowej dokonuje obliczeń na podstawie równania reakcji chemicznej rozwiązuje zadania dotyczące stężenia i rozpuszczalności o podwyższonym stopniu trudności