SPRAWOZDANIE KOMISJI

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 21.11.2014 r. COM(2014) 706 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO- SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Piętnaste sprawozdanie w sprawie praktycznych przygotowań do przyszłego rozszerzenia strefy euro {SWD(2014) 341 final} PL PL

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Piętnaste sprawozdanie w sprawie praktycznych przygotowań do przyszłego rozszerzenia strefy euro 1. WPROWADZENIE Dnia 23 lipca 2014 r. Rada przyjęła decyzję, w której stwierdziła, że Litwa spełnia warunki konieczne do przyjęcia euro 1. Litwa przyjmie euro z dniem 1 stycznia 2015 r. Tym samym łączna liczba państw członkowskich strefy euro wyniesie 19, obejmując wszystkie trzy państwa bałtyckie. Kurs wymiany został nieodwołalnie ustalony na 3,45280 litów litewskich za jedno euro 2, co odpowiada poprzednim kursom wymiany lita w mechanizmie kursowym UE (ERM II). Rozpoczął się właśnie ostatni etap praktycznych przygotowań do przejścia na euro na Litwie. W następstwie pierwszego sprawozdania Komisji w sprawie praktycznych przygotowań na Litwie 3, w niniejszym sprawozdaniu dokonano oceny dalszych postępów poczynionych od połowy czerwca do końca września 2014 r. Dotyczy on przebiegu przygotowań do wprowadzenia gotówki euro, środków wprowadzonych w celu ochrony konsumentów w okresie przejścia na euro, takich jak memorandum w sprawie uczciwych praktyk handlowych po wprowadzeniu euro, oraz kampanii informacyjnej. Załączony do niniejszego sprawozdania dokument roboczy służb Komisji zawiera szczegółowe informacje dotyczące przygotowań do wprowadzenia euro w pozostałych państwach członkowskich, które nie przyjęły jeszcze tej waluty i nie korzystają z prawnej klauzuli opt-out. 2. STAN PRZYGOTOWAŃ DO PRZEJŚCIA NA EURO NA LITWIE Od czasu ostatniego sprawozdania Komisji litewskie władze i zainteresowane strony ogólnie poczyniły znaczne postępy w zakresie praktycznych przygotowań. 2.1. Organizacja procesu przejścia na euro, dostosowanie systemu prawnego i przygotowania sektora publicznego Litewski krajowy plan przejścia na euro 4 został zatwierdzony przez rząd w dniu 26 czerwca 2013 r. i zmieniony w grudniu 2013 r. oraz w czerwcu 2014 r. Jest on uzupełniony planem działania dotyczącym wdrożenia krajowego planu przejścia na euro 5. Przygotowania są bardzo zaawansowane. Dostosowywanie systemu prawnego jest w toku. Około 120 projektów ustaw dotyczących wprowadzenia euro jest rozpatrywanych przez parlament litewski (Seimas) w trakcie sesji jesiennej. 1 2 3 4 5 Decyzja Rady 2014/509/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. (Dz.U. L 228 z 31.7.2014, s. 29). Rozporządzenie Rady (UE) nr 851/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2866/98 w odniesieniu do kursu wymiany na euro dla Litwy (Dz.U. L 233 z 6.8.2014, s. 21). Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Czternaste sprawozdanie w sprawie praktycznych przygotowań do przyszłego rozszerzenia strefy euro z 23 lipca 2014 r. COM(2014) 489 final. Dostępny na stronie http://www.lb.lt/preparation. Dostępny na stronie http://www.lb.lt/preparation. PL 2 PL

Ponad 200 urzędników służby cywilnej na szczeblu rządowym i lokalnym zostało przeszkolonych w zakresie przyjęcia euro i praktycznych konsekwencji tego faktu, aby umożliwić im szkolenie innych urzędników. Przygotowywane są plany awaryjne instytucji publicznych zaangażowanych w przejście na euro, w tym zapewnienie interoperacyjności planów awaryjnych. W obliczu zwiększonego zagrożenia bezpieczeństwa funkcjonariusze policji przeszli specjalne szkolenie oraz przewidziano środki zwiększające poziom bezpieczeństwa transportów gotówki przez przedsiębiorstwa odnośnej branży w trakcie procesu wymiany waluty krajowej na euro. 2.2. Przygotowania do wymiany pieniądza gotówkowego Litwa wprowadzi euro według scenariusza big bang 6 z okresem podwójnego obiegu trwającym 15 dni kalendarzowych. Potrzeba 370 mln monet euro z litewską stroną narodową przedstawiającą Pogoń, uzbrojonego rycerza na koniu, i 132 mln banknotów euro o różnych nominałach, aby zastąpić litewskie monety i banknoty w obiegu oraz zapasy uznawane za konieczne na 2015 r. W następstwie decyzji Rady z lipca 2014 r. mennica litewska rozpoczęła bicie litewskich monet euro. Do końca września wybito 45 % monet, których wybicie przewidziano w 2014 r. Wymagane banknoty euro zostały pożyczone z Deutsche Bundesbank. Zaopatrzenie wstępne instytucji kredytowych w monety euro rozpoczęło się 1 października 2014 r., zaś początek zaopatrzenia wstępnego w banknoty euro rozpocznie się 1 listopada 2014 r. Zaopatrzenie wtórne w banknoty i monety głównych klientów banków komercyjnych rozpocznie się dnia 1 grudnia 2014 r. Urzędy pocztowe będą objęte zaopatrzeniem wtórnym dopiero pod koniec grudnia. Według pierwszych szacunków na pokrycie zaopatrzenia wstępnego i wtórnego potrzebna będzie gotówka euro o łącznej wartości 703,7 mln euro (około 32,5 mln banknotów euro oraz 168,2 mln monet euro). Bank centralny Litwy zaleca w swoich wytycznych dotyczących wymiany pieniądza gotówkowego z marca 2014 r., aby banki podczas oceny swojego zapotrzebowania w czasie zaopatrzenia wstępnego uwzględniły dodatkowe zapotrzebowanie na banknoty o mniejszych nominałach w pierwszych dniach przejścia na euro. Zgodnie z protokołem ustaleń w sprawie dobrych praktyk w zakresie przygotowań do przyjęcia euro przez Litwę, który został zawarty pomiędzy bankiem centralnym Litwy i dziewięcioma bankami komercyjnymi w lipcu 2014 r., małe przedsiębiorstwa mogą skorzystać z preferencyjnych warunków zaopatrzenia wtórnego w ciągu ostatnich pięciu dni kalendarzowych 2014 r. 900 000 pakietów startowych monet euro zostanie powszechnie udostępnionych 1 grudnia. Pakiety startowe będą zapakowane w plastikowe torebki i będą zawierały zestaw obejmujący wszystkie nominały litewskich monet euro (wartość jednego zestawu: 11,59 EUR). Pakiety startowe dla obywateli będą sprzedawane w trzech kasach banku centralnego Litwy, w 343 oddziałach banków i co najmniej 330 urzędach pocztowych. Detaliści mogą wybierać między pakietami startowymi w dwóch rozmiarach: pakietami zawierającymi 111,00 EUR (wstępna liczba: 60 000 pakietów) oraz 50 000 pakietów zwierających 200,00 EUR. Ponadto począwszy od dnia przejścia na wspólną walutę dostępne będą specjalne zestawy dla kolekcjonerów (wartość każdego zestawu: 3,88 EUR; 35 000 zestawów monet jakości BU i 7 000 jakości Proof). Aby złagodzić okres podwójnego obiegu, niezwykle ważne jest, aby przed dniem wprowadzenia euro nadal zmniejszać ilość gotówki w litach pozostającej w obiegu. Od 6 Banknoty i monety euro zostaną wprowadzone tego samego dnia, w którym euro stanie się litewską walutą. Scenariusz big bang był stosowany we wszystkich państwach członkowskich, które przystąpiły do strefy euro po 2002 r. PL 3 PL

początku 2014 r., ilość gotówki w litach w obiegu zmniejszyła się jedynie o 15 %, zaczynając od dość wysokiego poziomu. Około 80 milionów banknotów w litach oraz 1,2 mld monet w litach wciąż musi zostać wycofane. Wycofanie gotówki w litach, w tym ukierunkowane wycofanie z obiegu banknotów o wysokich nominałach, powinno być kontynuowane w stałym tempie, tak aby osiągnąć 50 % do końca 2014 roku. W nawiązaniu do protokołu ustaleń podpisanego z bankiem centralnym Litwy banki komercyjne będą zachęcać konsumentów do deponowania gotówki w litach na rachunkach bankowych i promować wśród klientów płatności bezgotówkowe. Ponadto banki będą podnosić świadomość klientów w zakresie korzyści wynikających z rozliczeń bezgotówkowych. Nieodpłatne deponowanie banknotów jest już dostępne w bankomatach umożliwiających depozyty gotówkowe i w urządzeniach akceptujących banknoty (BNA) (241 spośród łącznej liczby 1 239 bankomatów/bna). Te bankomaty i BNA będą nadal akceptowały banknoty w litach po dniu wprowadzenia euro, po którym bankomaty wypłacać będą tylko banknoty euro. Należy zagwarantować klientom wsparcie techniczne w okresie wymiany waluty krajowej na euro przez wyznaczony do tego personel. Bank centralny Litwy oferuje nieograniczone usługi w zakresie wymiany monet w litach na banknoty do dnia przejścia na nową walutę. Co do zasady reszta będzie musiała być wydawana wyłącznie w euro od dnia wprowadzenia tej waluty. Będzie to stanowiło szczególne wyzwanie dla sprzedawców detalicznych. Banki uzgodniły w protokole ustaleń ograniczenie liczby banknotów o wysokich nominałach w litach pod koniec 2014 r. i zapewnienie, że przedsiębiorstwa otrzymają mniejsze nominały banknotów euro w ramach zaopatrzenia wtórnego. Ponadto na początku 2015 r. banki będą wydawały w oddziałach i bankomatach jedynie banknoty euro o mniejszych nominałach. W zaleceniach dla przedsiębiorstw dotyczących zarządzania płynnością wydanych przez bank centralny Litwy i ministerstwo finansów w kwietniu 2014 r. podkreślono, że przedsiębiorstwa powinny mieć wystarczająco dużo banknotów o małych nominałach i monet euro o wszystkich nominałach do dyspozycji do wydawania jako reszta. W dniu wprowadzenia waluty euro wszystkie z 1 193 bankomatów na Litwie wypłacać będą banknoty euro od wczesnych godzin dnia 1 stycznia 2015 r. Litewski sektor bankowy obejmuje 312 oddziałów banków świadczących usługi gotówkowe. Oddziały te i 31 dodatkowych oddziałów, które zwykle nie oferują usług gotówkowych, zapewnią nieograniczone usługi wymiany gotówki (banknotów i monet) bezpłatnie do dnia 30 czerwca 2015 r. 330 urzędów pocztowych będzie wymieniało gotówkę w litach do wartości 1 000 EUR na transakcję bezpłatnie do 1 marca 2015 r. W tym samym okresie, gotówka w litach będzie również bezpłatnie wymieniana w 11 spółdzielniach kredytowych. O wymianie dużych kwot (w oddziałach banków ponad 15 000 LTL, poczta litewska może ustanowić inny próg dla urzędów pocztowych) należy powiadomić pisemnie z trzydniowym wyprzedzeniem. Od 1 lipca 2015 r. 89 oddziałów banków będzie nadal świadczyć nieodpłatnie i w nieograniczonym zakresie usługi wymiany gotówki (banknotów w litach) przez okres kolejnych sześciu miesięcy. Bank centralny Litwy będzie nieodpłatnie wymieniał gotówkę w litach na euro bez ograniczeń ilościowych i czasowych. Dostosowanie terminali płatniczych w punktach sprzedaży przewidziano na grudzień 2014 r., tak by były one gotowe na transakcje w euro natychmiast w dniu 1 stycznia 2015 r. Pod koniec 2014 r. i w pierwszych dniach po wprowadzeniu euro niektóre banki zamierzają zwiększyć liczbę personelu w oddziałach zajmujących się obsługą operacji gotówkowych lub zorganizować dodatkowe stanowiska. Możliwości w zakresie liczenia i przechowywania w oddziałach zostaną dostosowane. Mając na uwadze, że normalnie godziny otwarcia oddziałów bankowych na Litwie są stosunkowo długie, nie przewiduje się ich wydłużenia we wszystkich PL 4 PL

oddziałach w okresie przejścia na euro. Dziewięć banków komercyjnych wydłuży jednak godziny pracy działów obsługi klienta pod koniec tego i na początku przyszłego roku. Około 50 oddziałów zostanie otwartych po południu w dniu 1 stycznia 2015 r., który jest na Litwie dniem ustawowo wolnym od pracy, a w sobotę, 3 stycznia, 50 % wszystkich oddziałów banków powinno być otwartych. Urzędy pocztowe nie będą otwarte w dniu wprowadzenia euro, ale będą otwarte w pierwszym tygodniu stycznia. Spośród 330 urzędów pocztowych 189 będzie świadczyć regularne usługi gotówkowe i przedłuży godziny otwarcia w styczniu. Pozostałe urzędy pocztowe w okresie przejścia na euro będą wspierane przez mobilne zespoły wsparcia, które będą świadczyć usługi gotówkowe przez trzy godziny dziennie. Monety zostaną uznane na rachunkach banków komercyjnych prowadzonych przez bank centralny Litwy w dniu ich zdeponowania, z zastrzeżeniem ewentualnych korekt po przeliczeniu monet. Banki poinformowały, że będą miały takie samo podejście w odniesieniu do klientów biznesowych, którzy liczą na szybkie uznawanie gotówki na rachunku (np. operatorów automatów do sprzedaży towarów), tak by uniknąć opóźnień w uznawaniu depozytów w monetach. Przygotowania do przejścia na euro są bardzo zaawansowane i większość zaleceń Komisji przedstawionych w trakcie wyjazdów mających na celu pomoc techniczną i w czternastym sprawozdaniu w sprawie praktycznych przygotowań do przyszłego rozszerzenia strefy euro zostało wziętych pod uwagę. Szczególnie ważne jest, aby zintensyfikować środki w zakresie zmniejszenia ilości gotówki w litach pozostającej w obiegu w miarę zbliżania się dnia wprowadzenia euro. Przygotowania sektora finansowego i bankowego zasadniczo wydają się odpowiednio zaawansowane. W pierwszych dniach stycznia 2015 r. doświadczą one znacznego dodatkowego obciążenia pracą i dużo większej liczby klientów. Banki, które nie przewidziały jeszcze dodatkowych środków w celu uniknięcia długich kolejek, powinny podjąć odpowiednie kroki. W okresie wymiany waluty krajowej na euro, należy zagwarantować klientom mającym problemy z samoobsługowymi wpłatomatami wsparcie techniczne wyznaczonego do tego personelu. 2.3. Zapobieganie niewłaściwym praktykom oraz błędnemu postrzeganiu zmian cen przez obywateli Biorąc pod uwagę fakt, że podwyżki cen związane z wprowadzeniem euro są jedną z głównych obaw wyrażanych przez obywateli Litwy (zob. sekcja 3 poniżej), szczególnie ważne jest, aby władze litewskie podjęły wszystkie niezbędne kroki, by zapobiec niewłaściwym praktykom oraz błędnemu postrzeganiu zmian cen przez obywateli. Okres podawania cen w dwóch walutach rozpoczął się w dniu 23 sierpnia 2014 r. Podawanie cen w dwóch walutach musi trwać co najmniej sześć miesięcy po dacie przyjęcia euro. Mając na celu ułatwienie obywatelom pełne przyzwyczajenie się do euro, zaleca się podjęcie działań regulacyjnych dla zapewnienia, że podawanie cen w dwóch walutach zakończy się najpóźniej do dnia 1 stycznia 2016 r. Opinia publiczna musi zostać wyraźnie poinformowana o tej dacie. Oprócz regularnego monitorowania zmian cen 40 najpopularniejszych towarów i usług od początku okresu podawania cen w dwóch walutach w sierpniu 2014 r. do połowy 2015 r., monitorowane są średnie ceny detaliczne 100 jednorodnych towarów konsumpcyjnych i usług, a informacje statystyczne są regularnie publikowane. Doświadczenia zdobyte w trakcie wcześniejszych operacji wprowadzenia euro pokazują, że niektóre usługi (np. usługi fryzjerskie, czyszczenie chemiczne czy restauracje i kawiarnie) są bardziej podatne na wzrost cen w związku z wprowadzeniem nowej waluty. Usługi te zostały ujęte w wykazie. Jak PL 5 PL

wykazała pierwsza operacja monitorowania cen, porównująca zmiany cen w okresie od sierpnia do lipca 2014 r., ceny utrzymywały się na stosunkowo stabilnym poziomie w odniesieniu do większości produktów, a zmiany spowodowane są głównie sezonowością i obniżkami cen. Ogólnie rzecz biorąc ceny usług nieznacznie wzrosły. W dniu 18 sierpnia 2014 r. podczas publicznej uroczystości zainicjowano memorandum w sprawie uczciwych praktyk handlowych po wprowadzeniu euro. Podpisując memorandum, przedsiębiorstwa biorące udział w kampanii (np. detaliści) zobowiążą się w szczególności do: niewykorzystywania przyjęcia euro jako pretekstu do podwyższenia cen towarów i usług, zastosowania oficjalnego kursu wymiany, przestrzegania reguł dotyczących zaokrąglania kwot, podawania cen w obu walutach (litach i euro) w sposób jasny i zrozumiały oraz do niewprowadzania w błąd konsumentów. Przedsiębiorstwa biorące udział w kampanii mają prawo do posługiwania się specjalnym logo. Władze litewskie starają się pozyskać jak największą liczbę przedsiębiorstw biorących udział w kampanii, docierając do przedsiębiorstw na szczeblu lokalnym poprzez angażowanie przywódców społeczności i organizacji pozarządowych. Łączna liczba przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż towarów i świadczących usługi na Litwie wynosi około 59,8 tysięcy. W połowie października 2014 r. ponad 2 300 podmiotów dołączyło do memorandum, w tym 48 stowarzyszeń przedsiębiorców, 2 234 przedsiębiorstwa (co odpowiada 8 379 punktom sprzedaży i świadczenia usług) oraz 56 gmin. Biorąc pod uwagę fakt, że dzień przyjęcia euro zbliża się bardzo szybko, władze Litwy powinny zintensyfikować promowanie memorandum. Zainteresowane strony, takie jak izby handlowe i stowarzyszenia przedsiębiorców, powinny podpisać memorandum, jeśli jeszcze tego nie zrobiły, i promować je poprzez swoich członków. Należy również podjąć wszelkie starania w celu doprowadzenia do jak największego udziału w kampanii w ramach memorandum przedsiębiorstw działających w sąsiedztwie. Ich polityka cenowa jest ważnym czynnikiem mającym wpływ na ogólne postrzeganie inflacji. Monitorowanie zgodności z wymogami w zakresie podawania cen i kursu wymiany (np. z regułami dotyczącymi zaokrąglania kwot) i właściwego wdrażania memorandum jest koordynowane przez państwowy urząd ds. ochrony praw konsumenta i realizowane przy udziale różnych instytucji, takich jak krajowe służby ds. żywności i służby weterynaryjne oraz krajowy inspektorat produktów nieżywnościowych. Od początku okresu podawania cen w dwóch walutach ponad 350 inspektorów kontroluje punkty sprzedaży oraz świadczenia usług na obszarze Litwy. Do dnia 30 czerwca 2015 r. przewiduje się przeprowadzenie 30 000 kontroli. Naruszenia mogą być karane ostrzeżeniem (pierwsze naruszenie przez osobę fizyczną) lub grzywną (powtarzające się naruszenia przez osoby fizyczne lub wszelkie naruszenia przez osoby prawne). Przedsiębiorstwa biorące udział w kampanii, które nie wdrożą memorandum w sposób prawidłowy, stracą prawo do posługiwania się logo kampanii. W przypadku nieuzasadnionego podwyższania cen lub innego nadużywania przyjęcia euro przedsiębiorstwa zostaną wpisane na czarną listę, która będzie dostępna publicznie na stronie internetowej dotyczącej przechodzenia na euro (http://www.euro.lt/). Do dnia 31 sierpnia zostało przeprowadzonych 625 kontroli, które wykazały 64 naruszenia, z których większość dotyczyła braku podania ceny w dwóch walutach (28) i błędów przy zaokrąglaniu (20). Wystosowano około 25 ostrzeżeń i nałożono 6 grzywien (każda po 25 LTL). Obywatele mogą zgłaszać władzom skargi w związku z podawaniem cen w dwóch walutach i kursem wymiany za pośrednictwem bezpłatnej linii informacyjnej na temat euro, pocztą elektroniczną lub poprzez umieszczenie danego punktu sprzedaży lub świadczenia usług na interaktywnej mapie na stronie internetowej organizacji konsumenckich. Przypadki PL 6 PL

podejrzanych podwyżek cen należy właściwie zbadać i jak najszybciej podjąć działania naprawcze, najlepiej w ciągu maksymalnie 48 godzin. Władze Litwy powinny podjąć wszelkie starania w celu doprowadzenia do jak największego udziału w kampanii w ramach memorandum w sprawie uczciwych praktyk handlowych po wprowadzeniu euro. Zainteresowane strony, takie jak izby handlowe i stowarzyszenia przedsiębiorców, powinny podpisać memorandum, jeśli jeszcze tego nie zrobiły, i promować je poprzez swoich członków. Należy również podjąć wszelkie starania w celu doprowadzenia do jak największego udziału w kampanii przedsiębiorstw działających w sąsiedztwie. Wszystkie 60 gmin powinno przyłączyć się do kampanii. Informacje na temat zmian cen po wprowadzeniu euro powinny zostać opublikowane już na początku stycznia 2015 r. Zaleca się dopilnowanie za pomocą środków regulacyjnych, aby podawanie cen w dwóch walutach zakończyło się z dniem 1 stycznia 2016 r. oraz dopilnowanie, aby opinia publiczna została wyraźnie poinformowana o tej dacie, tak aby obywatele dobrze wykorzystali ten okres na zapoznanie się z nową skalą wartości. 2.4. Przygotowania do przejścia na euro na obszarach wiejskich Dokładne zaplanowanie i przygotowanie procedur przejścia na euro na obszarach wiejskich będzie miało kluczowe znaczenie dla zapewnienia sprawnej wymiany waluty krajowej na euro na Litwie ze względu na przyzwyczajenie Litwinów do dokonywania płatności gotówką. Władze Litwy sporządzają mapy dostępności punktów kasowych (urzędów pocztowych, oddziałów banków i bankomatów) na obszarach oddalonych. 60 litewskich gmin otrzymało listę kontrolną działań przygotowawczych związanych z procesem przechodzenia na euro. Podczas ostatniej fazy procesu przechodzenia na euro należy stale monitorować pełną realizację działań wymienionych w liście kontrolnej. Zaangażowanie poczty litewskiej w proces przechodzenia na euro w znacznym stopniu przyczyni się do poprawy świadczenia usług wymiany gotówki na obszarach wiejskich. Szkolenia dla pracowników urzędów pocztowych, obejmujące między innymi obsługę gotówki i zabezpieczenia banknotów rozpoczęły się we wrześniu. Środki bezpieczeństwa, możliwości w zakresie przechowywania i liczenia zostały już zwiększone. Ponadto poczta litewska uczestniczy w dostarczaniu gospodarstwom domowym specjalnych materiałów informacyjnych na temat przejścia na euro. Detaliści odgrywają ważną rolę w procesie przechodzenia na na euro, gdyż klienci mają tendencję do wykorzystywania ich de facto jako kantorów wymiany (w szczególności w przypadku braku oddziałów banków znajdujących się w pobliżu). W związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na gotówkę (zob. sekcja 2.2. powyżej) niezbędne jest, aby detaliści podawali ceny w dwóch walutach oraz brali udział w kampanii w ramach memorandum w sprawie uczciwych praktyk handlowych (zob. pkt 2.3. powyżej), szkolili pracowników, dostosowali możliwości w zakresie przechowywania gotówki oraz środki bezpieczeństwa, a także kwestie związane z informatyką. Duże sieci supermarketów na Litwie działają także w Estonii lub na Łotwie i w związku z tym mają już doświadczenie w zakresie wyzwań związanych z przejściem na euro. Ich przygotowania wydają się być bardzo zaawansowane. W celu ograniczenia kolejek, zamierza się ustanowić osobne działy kas samoobsługowych, w których klienci mogą dokonywać płatności jedynie kartą. Gotówka w litach będzie umieszczana w osobnych kasach, aby PL 7 PL

zagwarantować, że nie będzie ona wykorzystywana w celu wydania reszty. W celu udzielenia odpowiedzi na pytania klientów dotyczące przejścia na euro ustanowiono odpowiednie punkty informacyjne. Mimo że dobry poziom informacji na temat praktycznych aspektów wymiany waluty krajowej na euro jest dostępny także na obszarach wiejskich, drobni detaliści wydają się być mniej przygotowani do przejścia na euro i mają obawy dotyczące trudności i kosztów z tym związanych, w szczególności w okresie podwójnego obiegu. Ze względu na szczególne znaczenie małych detalistów na obszarach wiejskich, zaleca się, aby zająć się tymi obawami na szczeblu lokalnym i wzmocnić środki podnoszenia świadomości. Przygotowania przedsiębiorstw zwłaszcza w regionach wiejskich powinny być regularnie monitorowane, a świadomość o praktycznych aspektach wymiany waluty krajowej na euro podniesiona. 3. DZIAŁANIA INFORMACYJNE I OPINIA PUBLICZNA 3.1. Działania informacyjne W następstwie decyzji Rady z dnia 23 lipca 2014 r. władze Litwy uruchomiły intensywną fazę wprowadzenia euro związaną z działaniami informacyjnymi. Kampania informacyjna, pod kierownictwem Ministerstwa Finansów, obejmuje zestaw narzędzi i instrumentów informacyjnych (bezpośrednie przesyłki reklamowe, seminaria i szkolenia, media społecznościowe, kampanię telewizyjną i publikacyjną) oraz różne grupy docelowe (np. przedsiębiorstwa, dziennikarzy/media, młodzież, słabsze grupy społeczne). Uzupełniające działania informacyjne są prowadzone przez litewski bank centralny, ministerstwo gospodarki, państwowy urząd ds. ochrony praw konsumenta, ministerstwo edukacji i nauki oraz inne instytucje publiczne i prywatne. W odpowiedzi na obawy, że wprowadzenie euro doprowadzi do wzrostu cen, ministerstwo gospodarki, w ścisłej współpracy z ministerstwem finansów, rozpoczęło realizację kampanii na rzecz uczciwego przeliczania cen. Celem kampanii jest informowanie o zasadach przeliczania cen i podawania ich w dwóch walutach, zaproszenie przedsiębiorstw do wzięcia udziału w kampanii w ramach memorandum w sprawie uczciwych praktyk handlowych i zachęcenie konsumentów do robienia zakupów w punktach sprzedaży, które podpisały to memorandum. W następstwie wzrostu obaw dotyczących nadużyć w zakresie ustalania cen (zob. wyniki sondażu Eurobarometr 402 poniżej) Komisja zachęca władze litewskie do zintensyfikowania kampanii informacyjnej, aby właściwie odpowiedzieć na obawy obywateli. Kampania w środkach masowego przekazu nasiliła się od lipca 2014 r. Przedstawiciele ministerstwa finansów, ministerstwa gospodarki, banku centralnego Litwy i państwowego urzędu ds. ochrony praw konsumenta oraz innych instytucji publicznych są regularnie zapraszani przez krajowe stacje telewizyjne i radiowe i często publikują artykuły w litewskich gazetach. Co więcej, przedsiębiorstwa telewizyjne i radiowe, jak również strony internetowe, także wspierają kampanię poprzez dodawanie wysokiej jakości treści mającej na celu informowanie opinii publicznej na Litwie o praktycznych aspektach przejścia na euro oraz o kampanii na rzecz uczciwego ustalania cen. W procesie wyboru mediów szczególną uwagę zwraca się na dotarcie do słabszych grup społecznych na obszarach oddalonych, osób niepełnosprawnych i mniejszości narodowych. Wygląda na to, że pierwszy etap kampanii wpłynął już pozytywnie na stopień, w jakim obywatele czują się poinformowani o euro, jako że świadomość na temat wprowadzenia euro znacznie się poprawiła, a pewne obawy PL 8 PL

związane z aspektami praktycznymi nieco się zmniejszyły (zob. wyniki sondażu Eurobarometr 402 poniżej). W tych regionach regularnie odbywają się seminaria, warsztaty i wydarzenia dla przedsiębiorców, osób zawodowo mających do czynienia z gotówką oraz słabszych grup społecznych w celu rozstrzygnięcia problemów związanych z przejściem na euro. Aby zapewnić dotarcie do jak największej liczby ludności Litwy Eurobus odwiedzi do listopada 2014 r. 60 gmin. Władze litewskie opracowały liczne publikacje dotyczące różnych zagadnień związanych z euro i jego wprowadzeniem na terytorium Litwy. Publikacje zostały również udostępniane w językach mniejszości narodowych i dostosowane dla osób niedowidzących i głuchych. Bank centralny Litwy i ministerstwo finansów opracowały programy edukacyjne dla młodzieży. Zaplanowano, że bezpośrednie przesyłki do wszystkich gospodarstw domowych na Litwie zostaną wysłane w październiku 2014 r. Są one dostępne w języku litewskim, polskim i rosyjskim i obejmują praktyczne kwestie związane z przejściem na euro. Projekt bezpośrednich przesyłek jest niezbędny, aby dotrzeć do większości populacji. Ostatnie dane Eurobarometru (zob. wyniki poniżej) wskazują, że 30 % respondentów uznało bezpośrednie przesyłki za najbardziej użyteczny środek otrzymywania informacji na temat euro i procesu przechodzenia na wspólną walutę. W ramach umowy o współpracy, podpisanej przez litewskie ministerstwo finansów i Komisję Europejską, wprowadzono szereg wspólnych działań informacyjnych: Uroczystości związane z euro i seminarium dla litewskich dziennikarzy w lipcu 2014 r., konferencja dotycząca wymiany waluty krajowej na euro we wrześniu 2014 r., jak również różne działania dla dziennikarzy i szkół na Litwie. Komisja zapewniła również władzom Litwy odpowiednie publikacje przeznaczone dla ogółu społeczeństwa. W celu zwiększenia synergii i maksymalizacji wpływu kampanii informacyjnej Europejski Bank Centralny i bank centralny Litwy rozpoczną w listopadzie wspólną kampanię informacyjną przy użyciu szerokiego spektrum narzędzi (telewizja, prasa, reklama internetowa i zewnętrzna, jak również inne materiały informacyjne), koncentrującą się na wyglądzie banknotów i monet euro, zabezpieczeniach i najważniejszych faktach i datach dotyczących wprowadzenia euro. Ponieważ wiedza na temat banknotów w okresie od kwietnia do września nie uległa zmianie (zob. wyniki sondażu Eurobarometr 402 poniżej), kampania ta będzie niezbędna w celu zapewnienia prawidłowego informowania opinii publicznej o banknotach euro. 3.2. Opinia publiczna Aby zapoznać się ze stanem wiedzy obywateli na temat wprowadzenia euro oraz zbadać ich stanowisko w tej kwestii, Komisja Europejska począwszy od 2004 r. zleca przeprowadzanie badań Eurobarometru (EB) w krajach, które przystąpiły do UE w latach 2004, 2007 i 2013, ale nie przyjęły jeszcze wspólnej waluty (nowe państwa członkowskie). Wyniki Litwy z badania przeprowadzonego wiosną 2014 r. w 7 nowych państwach członkowskich (Flash Eurobarometr 400) zostały przedstawione w czternastym sprawozdaniu 7 w sprawie praktycznych przygotowań do przyszłego rozszerzenia strefy euro. W celu lepszego prześledzenia zmian nastawienia obywateli do wprowadzenia euro w kontekście przejścia na euro i ich wiedzy na ten temat Komisja Europejska postanowiła zlecić drugie badanie specjalne na Litwie. Prace w terenie na potrzeby badania przeprowadzono w 7 Zob. przypis 3. PL 9 PL

dniach 4-6 września 2014 r. (pięć miesięcy po poprzedniej pracy w terenie w kwietniu 2014 r.). 3.2.1. Poparcie dla przyjęcia euro/postrzegane skutki przyjęcia euro Najnowsze badania wskazują, że poparcie dla przyjęcia euro jest stabilne. 48 % (+1 p.p.) opowiada się za wprowadzeniem euro. Większość respondentów (51 %) uważa, że Litwa jest gotowa na przyjęcie euro. Liczba obywateli Litwy zapytanych o skutki wprowadzenia euro oczekujących pozytywnego wpływu zwiększyła się na wszystkich poziomach. Podczas gdy 50 % (+5 p.p.) aktualnie zauważa pozytywne skutki dla obecnych państw członkowskich strefy euro, 44 % (+3 p.p.) spodziewa się korzyści dla swojego kraju, a 37 % (+2 p.p.) korzyści osobistych. Jeśli chodzi o ewentualny wpływ wprowadzenia euro na ceny, badanie wyraźnie pokazuje, że obywatele Litwy nadal poważnie obawiają się negatywnych konsekwencji 84 % (+9 p.p.) spodziewa się, że ceny wzrosną, a jedynie 11 % (-7 p.p.) że utrzymają się na stałym poziomie. Co więcej, 76 % (+6 p.p.) wyraża obawy dotyczące nadużyć w zakresie ustalania cen w okresie przechodzenia na euro. W zakresie tego, czy wprowadzenie euro oznaczałoby utratę kontroli nad polityką gospodarczą, względna większość 48 % (-2 p.p.) nie zgadza się z tym stwierdzeniem. 58 % (pytanie zadane po raz pierwszy) uważa, że przyjęcie euro to szansa dla Litwy, aby umocnić swoją pozycję w UE. Największe zmiany jeśli chodzi o nadzieje, jakie Litwini wiążą z przyjęciem euro (wybór spośród kilku możliwych odpowiedzi oraz możliwość zaznaczenia kilku odpowiedzi), to ułatwienie podróżowania do innych krajów strefy euro (86 %, +5 p.p.) i sprawienie, że porównywanie cen z cenami w innych krajach strefy euro będzie łatwiejsze (50 %, +5 p.p.). Dziewięciu na dziesięciu respondentów (90 %, pytanie zadane po raz pierwszy) mówi, że będzie w stanie przystosować się do nowej waluty osobiście. 3.2.2. Wiedza na temat euro Poziom świadomości publicznej dotyczący kwestii związanych z przechodzeniem na euro w dalszym ciągu wzrasta 70 % (+20 p.p.) Litwinów uważa się za dobrze poinformowanych. Ponadto 96 % respondentów wie, że dniem przyjęcia euro jest 1 stycznia 2015 r. (+14 p.p.). Zapytani o to, czy zaufaliby informacjom na temat przejścia na euro oferowanym przez określone instytucje lub grupy, badani w tym sondażu Eurobarometru obywatele Litwy najbardziej zaufali informacjom dostarczanym przez bank centralny Litwy (73 % (+8 p.p.). Dziennikarze wciąż mają najniższy poziom zaufania publicznego (27 % (- 1 p.p.)). Jeśli chodzi o kanały, którymi najlepiej byłoby otrzymywać informacje, 54 % (-8 p.p.) obywateli Litwy uważa, że w tym celu najbardziej przydatna jest telewizja, następnie internet (52 %, -1 p.p.), prasa (37 %, -2 p.p.) oraz banki (39 %, +2 p.p.). Najmniej przydatne kanały (20 %) to miejsce pracy (20 %, -3 p.p.), szkoły i inne miejsca edukacji i szkoleń (20 %, -2 p.p.), a także miejsca publiczne (20 %, -3 p.p.). 61 % (-2 p.p.) badanych Litwinów uważa, że najważniejsza informacja, która powinna być objęta kampanią informacyjną, to wciąż zasady wymiany waluty. Praktyczny wpływ na wynagrodzenie i rachunek bankowy (60 % (+2 p.p.)) oraz ogólne warunki wprowadzenia euro (58 % (+1 p.p.)), a następnie informacje dotyczące wartości 1 euro (47 % (-2 p.p.)) są również uznawane za istotne. Potwierdziło się także, mimo że w mniejszym stopniu, że podawanie cen w dwóch walutach jest najważniejszym działaniem w ramach kampanii informacyjnej dotyczącej przechodzenia PL 10 PL

na euro: podawanie cen w dwóch walutach w sklepach jest najważniejsze dla 77 % (-7p.p.) Litwinów, na rachunkach dla 71 % (-3 p.p.), w reklamach telewizyjnych dla 68 % (-4 p.p.) oraz na odcinkach wynagrodzenia dla 62 % (-1 p.p.). Komisja będzie przeprowadzać badania opinii publicznej Eurobarometru na Litwie przed, podczas i po zakończeniu okresu podwójnego obiegu, począwszy od końca grudnia 2014 r. Nowy etap kampanii informacyjnej na Litwie powinien odnieść się do pozostałych zastrzeżeń dotyczących wprowadzenia euro oraz przyczynić się do wzrostu zaufania konsumentów. Aby rozwiać utrzymujące się obawy dotyczące podwyżek w okresie przejścia na euro, obywatele powinni być na bieżąco informowani o wynikach monitorowania cen oraz o innych działaniach kontrolnych. PL 11 PL