BADANIE DIAGNOSTYCZNE I ROZWOJOWE GMINY CHMIELNIK. RAPORT Z BADANIA.

BADANIE DIAGNOSTYCZNE I ROZWOJOWE GMINY CHMIELNIK. RAPORT Z BADANIA. Chmielnik, grudzień 2011

Opracowano w ramach projektu Wzmocnienie potencjału samorządu Miasta i Gminy Chmielnik Człowiek najlepsza inwestycja Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Autor Podpis mgr Magdalena Woldańska-Bąk mgr Paweł Walczyszyn ul. Targowa 18/1207, 25-520 Kielce tel./fax 0-41 343-01-24 e-mail: biuro@inicjatywalokalna.pl www.inicjatywalokalna.pl 2

Spis treści WSTĘP... 4 GMINA W POLSCE... 6 CHARAKTERYSTYKA GMINY CHMIELNIK... 8 SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY CHMIELNIK... 11 GOSPODARKA... 15 RYNEK PRACY, BEZROBOCIE... 17 FINANSE GMINY... 18 MIESZKALNICTWO, INFRASTRUKTURA TECHNICZNA, KOMUNIKACJA... 20 EDUKACJA I WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE... 22 OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA... 25 KULTURA... 27 TURYSTYKA... 29 OPIS BADANIA... 31 CEL BADANIA... 31 METODOLOGIA BADANIA... 32 CHARAKTERYSTYKA BADANYCH... 33 ANALIZA ANKIET... 36 PODSUMOWANIE... 47 SPIS MAP... 50 SPIS TABEL... 50 SPIS WYKRESÓW... 50 3

Wstęp Rozwój wspólnoty terytorialnej, jaką jest gmina, oznacza ciągłe zwiększanie możliwości zaspokajania potrzeb osób zamieszkujących dany teren. W XXI wieku, w czasie, kiedy Polska zaistniała w strukturach Unii Europejskiej, oczekiwania względem rozwoju wspólnot stale zmieniają się wzrastają. Wraz ze wstąpieniem do wielkiego europejskiego państwa zmienił się punkt odniesienia, porównania stylu funkcjonowania naszych wspólnot (gmin) do wspólnot starych i nowych krajów członkowskich UE. Całokształt zmian zachodzących po 1989 roku przeorganizował zarówno strukturę społeczną, polityczną i gospodarczą państwa, jak i strukturę administracyjną. Gminy stały się jednostkami samorządowymi, podmiotami w dużej mierze decydującymi o sobie. Samorządność to prawo do samostanowienia, do tworzenia wspólnoty według własnej woli. Dla wspólnoty samorządowej wynikają z tego tytułu zarówno prawa, jak i obowiązki. Rozwój (tudzież zastój) wspólnoty gminnej zależy od wielu różnorakich czynników zewnętrznych (sytuacji globalnej, krajowej, gospodarczej województwa, a także od posiadanych zasobów), jak również od samych gmin. Możliwość decydowania o sobie jest narzędziem niezbędnym do osiągnięcia celu, jakim jest ciągłe podnoszenie jakości życia członków wspólnoty, a więc rozwój. Jego poziom dowodzi skuteczności władz samorządowych, a także funkcjonowania jednostki samorządowej jako pewnej całości. Rozwój wspólnoty terytorialnej można mierzyć na wiele sposobów, np. według obiektywnych danych statystycznych. Jednym z często stosowanych wskaźników rozwoju gminy są dochody gminy przeliczane na 1 mieszkańca. Nie jest jednak sprawą jasną czy wzrastające dochody zawsze skutkują lepszym zaspokojeniem potrzeb i podwyższeniem jakości życia. Inną metodą jest odwołanie się do subiektywnych odczuć mieszkańców danego terytorium, a poprzez uzyskane od nich informacje dokonanie oceny stanu zaspokojenia potrzeb. Niniejsze badanie ankietowe ma na celu przedstawienie poziomu zadowolenia mieszkańców gminy z funkcjonowania jej samorządu. To właśnie mieszkańcy tworzą gminę poprzez codzienne działania podejmowane w celu polepszenia swojej sytuacji bytowej, sytuacji członków swoich rodzin, sąsiadów, lokalnej młodzieży, osób potrzebujących wsparcia, itd. Raz na kilka lat dokonują wyboru swych liderów, wskazując tym samym pożądany kierunek rozwoju. Stąd postanowiono, że głównym źródłem informacji na temat kondycji wspólnoty gminnej będą jej członkowie, a konkretnie mieszkańcy gminy Chmielnik. Dane obiektywne są niezwykle ważne przy ocenie sytuacji jednostki terytorialnej, 4

nie są jednak w stanie zastąpić rozmowy z człowiekiem, z kimś, kto tkwi w centrum życia gminnego. Poznanie zdania mieszkańców gminy na temat warunków, w jakich funkcjonują jako członkowie wspólnoty gminnej, pozwoli uzyskać odpowiedź na pytanie, co należy zrobić, aby uzupełnić wskazane braki. 5

Gmina w Polsce Zgodnie z Ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (Dz. U. 2001 r. Nr 142 poz. 1591) gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego w Polsce. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o charakterze lokalnym, niezastrzeżone w ustawach na rzecz innych podmiotów. Zadania własne gminy koncentrują się na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. W szczególności są to sprawy z zakresu: 1. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; 2. gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; 3. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; 4. działalności w zakresie telekomunikacji; 5. lokalnego transportu zbiorowego; 6. ochrony zdrowia; 7. pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych; 8. edukacji publicznej; 9. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 10. kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych; 11. targowisk i hal targowych; 12. zieleni gminnej i zadrzewienia; 13. cmentarzy gminnych; 14. porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego; 15. utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych; 16. polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej; 6

17. wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej; 18. promocji gminy; 19. współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.); 20. współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. W celu skutecznego wykonywania obowiązków narzuconych na gminę przez omawianą ustawę, gmina może powoływać jednostki organizacyjne oraz zlecać wykonanie poszczególnych zadań innym podmiotom, w tym organizacjom pozarządowym. Jedną z jednostek organizacyjnych gminy jest Urząd Miasta i Gminy. Organami gminy jest rada gminy oraz burmistrz, który wykonuje uchwały rady gminy oraz zadania wynikające z przepisów prawa. Podział władzy gwarantuje sprawne funkcjonowanie gminy, które bezpośrednio wpływa na zaspokojenie potrzeb zbiorowych wspólnoty oraz na wysoki poziom życia mieszkańców gminy. 7

Charakterystyka gminy Chmielnik Gmina Chmielnik jest gminą miejsko-wiejską położoną w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim. Północna część należy do mezoregionu Pogórze Szydłowskie (makroregion Wyżyna Kielecka), a część południowa do mezoregionu Niecka Połaniecka (makroregion Niecka Nidziańska). Odległość między południowym a północnym krańcem gminy to około 17 km, między wschodnim i zachodnim 16 km. Odległość do stolicy województwa Kielc, wynosi 31 km. Gmina Chmielnik graniczy: od północy z gminami Morawica i Pierzchnica, od zachodu z gminami Kije oraz Pińczów, od południa z gminą Busko-Zdrój, a od wschodu z gminą Gnojno. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 73 relacji Kielce Tarnów. Położenie gminy w województwie świętokrzyskim i powiecie kieleckim przedstawiono na mapach 1 i 2. Mapa 1. Województwo świętokrzyskie. Mapa 2. Powiat kielecki. Źródło: www.gminy.pl. Źródło: www.gminy.pl. Południowo-zachodnia część gminy znajduje się w granicach Szanieckiego Parku Krajobrazowego, a cały wschodni obszar oraz część północno-zachodnia w granicach Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Do końca 1998 roku, przed wprowadzeniem reformy administracyjnej, gmina Chmielnik przynależała do województwa kieleckiego. Gminę tworzy miasto Chmielnik wraz z 25 sołectwami: Borzykowa, Celiny, Chomentówek, Ciecierze, Grabowiec, Holendry, Jasień, 8

Kotlice, Lipy, Lubania, Łagiewniki, Ługi, Minostowice, Piotrkowice, Przededworze, Suchowola, Suliszów, Suskrajowice, Sędziejowice, Szyszczyce, Śladków Duży, Śladków Mały, Zrecze Chałupczańskie, Zrecze Duże, Zrecze Małe. Zakres terytorialny gminy Chmielnik przedstawia mapa 3. Mapa 3. Gmina Chmielnik. Źródło: www.chmielnik.com Chmielnik to miasto liczące cztery tysiące mieszkańców, położone w południowej części powiatu kieleckiego. Leży na pograniczu Niecki Nidziańskiej i Pogórza Szydłowskiego, nad rzeką Wschodnią. Przez Chmielnik przebiegają trasy: droga nr 73 Kielce Tarnów, droga krajowa nr 78 Chmielnik Jędrzejów oraz droga nr 765 na odcinku Chmielnik Staszów. Choć historia miasteczka sięga XI wieku, sławne stało się w 1241 roku, kiedy to pod Chmielnikiem rozegrała się bitwa z Tatarami jedna z największych 9

w XIII-wiecznej Europie. Prawa miejskie Chmielnik uzyskał w 1551 roku. Przez wieki zmieniał właścicieli, do 1945 roku stanowił własność rodziny Tańskich. II wojna światowa całkowicie zmieniła obraz miasta, zwłaszcza jego strukturę narodowościową. Świadectwem bogatej historii Chmielnika są zabytki, m.in.: Kościół św. Trójcy jego dzieje sięgają XIV wieku, a obecna budowla pochodzi z wieku XVI; Kościół Parafialny pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z XVII wieku; Synagoga wybudowana staraniami tamtejszej licznej gminy żydowskiej w XVII wieku oraz cmentarz żydowski przy ulicy Mruczej; Rynek układ architektoniczny wytyczono w XIX wieku, obecna postać została nadana w latach 2004-2005. 10

Sytuacja społeczno-gospodarcza gminy Chmielnik Powierzchnia gminy Chmielnik wynosi 142 km 2. Obecnie zamieszkuje ją 11 557 osób, w tym 5 797 mężczyzn oraz 5 760 kobiet (stan na 30.XI.2011 r. dane Urzędu Gminy), na 1 km 2 przypada 81 osób. Jest to wynik zbliżony do średniej gęstości zaludnienia w kraju dla gmin miejsko-wiejskich (85) oraz nieznacznie niższy od średniej w województwie świętokrzyskim (96). W 2010 roku miasto Chmielnik liczyło 3 891 mieszkańców, z czego 1 863 to mężczyźni, a 2 028 to kobiety 1. Natomiast w sołectwach łączna liczba ludności wyniosła 7 592 osób 3 877 mężczyzn i 3 715 kobiet. Liczbę ludności w latach 2005-2011 przedstawiono w tabeli 1. Wynika z niej, że stan ludności nie zmienia się znacznie, wykazuje jednak tendencję zróżnicowaną raz maleje, a raz rośnie. Tabela 1. Liczba ludności według faktycznego miejsca zamieszkania. 2006 2007 2008 2009 2010 2011* Ogółem 11 541 11 540 11 543 11 531 11 483 11 557 Mężczyźni 5 767 5 767 5 781 5 758 5 740 5 797 Kobiety 5 774 5 773 5 762 5 758 5 743 5 760 Źródło: Dane GUS stan na 31 XII danego roku. *Dane Urzędu Gminy stan na 31 XI 2011 r. Najwięcej osób mieszka w Chmielniku (3 925 osób, co stanowi 34% ogółu ludności gminy). Wśród sołectw, pod względem ilości mieszkańców, przodują: Przededworze, Piotrkowice, Śladów Mały, Łagiewniki oraz Suchowola. W 2010 roku mężczyźni oraz kobiety stanowili po 50% ogółu ludności. Z tabeli 1 wynika, że liczba ludności gminy Chmielnik podlega znikomym wahaniom, które są konsekwencją ruchu naturalnego ludności, lecz nie powodują znaczących zmian w strukturze ludności gminy. Liczba mieszkańców na danym terenie zależy przede wszystkim od przyrostu naturalnego oraz migracji. Przyrost naturalny w gminie Chmielnik na 1 000 ludności w 2010 1 Dane GUS stan na 31.XII.2010 r. (www.stat.gov.pl). 11

roku ukształtował się na poziomie -3,6. Jest to wartość niższa niż średnia dla kraju (0,9), województwa świętokrzyskiego (-1,2) oraz powiatu kieleckiego (1,8). Drugim czynnikiem wpływającym na liczbę ludności w gminie są migracje. Wartości liczbowe obrazujące sytuację migracyjną w latach 2006-2010 przedstawione zostały w tabeli 2. Tabela 2. Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych (osoba). 2006 2007 2008 2009 2010 Saldo migracji wewnętrznych Ogółem 3 26 2-14 -5 Mężczyźni 10 23 10-6 -4 Kobiety -7 3-8 -8-1 Saldo migracji zagranicznych Ogółem -2 3-1 1-1 Mężczyźni -1 2-1 1 0 Kobiety -1 1 0 0-1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Ważnym czynnikiem rozwojowym dla danej jednostki terytorialnej jest również struktura wiekowa mieszkańców, a przede wszystkim udział poszczególnych grup ekonomicznych w danym wieku w ogólnej liczbie ludności. W gminie Chmielnik przedstawia się następująco: 20% ludności w wieku przedprodukcyjnym, 18% w wieku poprodukcyjnym, 62% ogółu osób w wieku produkcyjnym. łącznie 38% ludności w wieku nieprodukcyjnym (4 364 osób) Strukturę mieszkańców gminy Chmielnik według tzw. ekonomicznych grup wiekowych (stan na 31.XII.2010 r.) przedstawiono na wykresie 1: 12

13

Wykres 1. Struktura mieszkańców gminy Chmielnik według ekonomicznych grup wieku (stan na 31 XII 2010 r.). Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Liczbę ludności w ekonomicznych grupach wieku przedstawiono w tabeli 3. Wynika z niej, że regularnie maleje liczba osób w wieku przedprodukcyjnym: w 2006 roku liczba osób w wieku przedprodukcyjnych wynosiła 2 496 osób, a w roku 2010 zmniejszyła się do 2 287. Spadła zarówno liczba mężczyzn, jak i kobiet. W gronie osób w wieku poprodukcyjnym sytuacja wygląda odwrotnie liczba mężczyzn regularnie spada, natomiast liczba kobiet ulega wzrostowi. 14

Tabela 3. Liczba ludności w ekonomicznych grupach wieku. 2006 2007 2008 2009 2010 W wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej) Ogółem 2496 2459 2432 2381 2287 Mężczyźni 1239 1225 1215 1192 1148 Kobiety 1257 1234 1217 1189 1139 W wieku produkcyjnym Ogółem 7082 7121 7128 7146 7177 Mężczyźni 3848 3878 3912 3928 3945 Kobiety 3234 3243 3216 3218 3232 W wieku poprodukcyjnym Ogółem 1963 1960 1983 2004 2019 Mężczyźni 680 664 654 653 647 Kobiety 1283 1296 1329 1351 1372 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Gospodarka Ponad 19% powierzchni gminy Chmielnik stanowią lasy (2 758 hektarów). Użytki rolne to około 9 442 hektarów, a więc ponad 66% powierzchni całej gminy. Strukturę użytków rolnych na terenie gminy Chmielnik przedstawia tabela 4. Tabela 4. Struktura użytków rolnych (w ha). Powierzchnia użytków rolnych ogółem 9 442 15

Grunty orne 7 568 Sady 262 Łąki 1 238 Pastwiska 374 Lasy 2 758 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Według danych Narodowego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2002 roku w Polsce, w gminie Chmielnik funkcjonowało 1 954 gospodarstw rolnych, z czego 1 952 to gospodarstwa indywidualne. Wśród ogółu gospodarstw 1 270 prowadziło wyłącznie działalność rolniczą, 64 prowadziło wyłącznie działalność pozarolniczą oraz 158 prowadziło działalność rolniczą i pozarolniczą. Liczbę podmiotów gospodarczych w gminie w latach 2006-2010 przedstawiono w tabeli 5. Wynika z niej, że ilość podmiotów gospodarczych znajdujących się w rejestrze REGON nieznacznie się zmieniała: w 2009 zanotowała dość znaczny spadek (706), a w 2010 wzrost (734). Tabela 5. Podmioty gospodarcze w gminie w latach 2006-2010. Wyszczególnienie/Rok 2006 2007 2008 2009 2010 Liczba podmiotów gospodarki narodowej ogółem 738 724 727 706 734 Sektor publiczny 31 31 29 29 34 Sektor prywatny 707 693 698 677 700 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Wskaźniki dotyczące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON w 2010 r. ukształtowały się następująco: podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców 639; jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców 67; jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców 43. 16

Rynek pracy, bezrobocie Liczbę bezrobotnych z podziałem na płeć w latach 2006-2010 przedstawia tabela 6. Wynika z niej, że ilość bezrobotnych stale zmieniała się: w roku 2007 przyjęła tendencję malejącą, w roku 2008 nieznacznie wzrosła, a w roku 2009 znów spadła. Na koniec roku 2010 liczba osób bezrobotnych wynosiła 1 053. Tabela 6. Liczba bezrobotnych z podziałem na płeć w poszczególnych latach (stan na 31 XII). 2006 2007 2008 2009 2010 Ogółem 1 083 974 1 003 946 1 053 Mężczyźni 570 505 527 512 547 Kobiety 513 469 476 434 506 Mężczyźni 53% 52% 53% 54% 52% Kobiety 47% 48% 47% 46% 48% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Struktura osób bezrobotnych w analizowanym okresie wykazała, iż w większości bezrobotnymi pozostawali mężczyźni. Procentowo liczba bezrobotnych kobiet w każdym roku była niższa od liczby mężczyzn. Strukturę bezrobotnych z gminy Chmielnik w poszczególnych latach przedstawiono na wykresie 2. 17

Wykres 2. Struktura bezrobotnych w gminie Chmielnik z podziałem na płeć w latach 2006-2010. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Odsetek osób bezrobotnych zarejestrowanych wśród osób w wieku produkcyjnym w roku 2010 w gminie Chmielnik wynosił 14,7 %. W województwie świętokrzyskim wartość ta dla gmin miejsko-wiejskich to 10,5%, a w Polsce dla gmin miejsko-wiejskich 9,2%. Finanse gminy Dochody i wydatki gminy w latach 2006-2010 podlegały niewielkim wahaniom. W przeważającej części badanego okresu wydatki przewyższały dochody z wyjątkiem 2007 roku, w którym gmina zanotowała nadwyżkę budżetową w wysokości 259 596,71 zł. Niedobory finansowe w budżecie w pozostałych latach wynikają jednak z ambitnego planu inwestycyjnego gminy. Dochód ogólny budżetu gminy Chmielnik regularnie wzrastał od 2006 roku, kiedy wynosił 24 152 885,40 zł do 34 110 818,94 zł w roku 2010 (wzrost o ponad 41%). Wydatki gminy w badanych latach również rosły i ukształtowały się ostatecznie na poziomie 36 878 735,79 zł w 2010 roku. Wynik budżetowy oraz dynamikę wzrostu dochodów i wydatków w latach 2006-2010 zaprezentowano w tabeli 7 i na wykresie 3. Tabela 7. Wynik budżetowy gminy w latach 2006-2010 (w zł). Budżet gminy LATA 2006 2007 2008 2009 2010 Dochody ogółem 24 152 885,40 26 265 579,64 27 146 611,74 30 188 696,17 34 110 818,94 Wydatki ogółem 25 074 952,58 26 005 982,93 28 525 017,35 32 636 182,86 36 878 735,79 18

Nadwyżka/Deficyt -922 067,18 259 596,71-1 378 405,61-2 447 486,69-2 767 916,85 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Wykres 3. Relacja dochodów ogólnych do wydatków ogólnych w latach 2006-2010. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Udział dochodów własnych gminy w dochodach ogólnych na przestrzeni analizowanych lat podlegał znacznym wahaniom. Od 2007 roku notowany jest spadek tego rodzaju dochodów w relacji z dochodem ogólnym, dla porównania: w 2007 wynosił on 35%, a w 2010 30%. Od 2006 roku budżet gminy wzbogacają także środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, które w znaczny sposób wspomagają rozwój gospodarczy gminy. Dzięki pomocy finansowej płynącej w ramach programów współfinansowanych ze środków unijnych zdołano rozbudować infrastrukturę techniczną na terenie gminy. Wysokość środków pochodzących z Unii Europejskiej w latach 2006-2009 przedstawiono w tabeli 8. Tabela 8. Środki unijne w budżecie gminy w latach 2006-2009 (w zł). Lata 2006 2007 2008 2009 Kwota w zł 1 835 953,90 205 274,09 49 021,31 736 446,80 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Ważnym wskaźnikiem rozwoju wspólnoty terytorialnej jest również dochód oraz wydatki na 1 mieszkańca. W gminie Chmielnik, a dla porównania również w powiecie 19

kieleckim, województwie świętokrzyskim oraz w kraju sytuacja przedstawia się następująco (tabela 9): Tabela 9. Dochody ogólne gminy Chmielnik w przeliczeniu na 1 mieszkańca (w zł). Polska 2006 2007 2008 2009 2010 2 431,28 2 725,28 2 932,15 3 019,64 3 304,70 Woj. świętokrzyskie 2 106,77 2 235,58 2 494,63 2 738,29 3 230,66 Powiat kielecki 2 106,65 2 262,34 2 453,94 2 717,67 2 973,48 Gmina Chmielnik 2 087,91 2 273,49 2 352,19 2 615,32 2 964,87 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Z tabeli 9 wynika, że dochody ogólne w przeliczeniu na 1 mieszkańca we wszystkich badanych jednostkach sukcesywnie rosły. W 2010 roku dochód ten wyniósł 2 964,87 zł i był nieznacznie niższy od średniego dochodu w powiecie kieleckim (2 973,48 zł), a także niższy od średniej w województwie (3 230,66 zł) i kraju (3 304,70 zł). Wraz ze wzrostem dochodów rosły także wydatki w przeliczeniu na 1 mieszkańca. W 2010 roku wydatki te ukształtowały się na poziomie 3 205,45 zł. Zestawienie wydatków w przeliczeniu na 1 mieszkańca w poszczególnych jednostkach terytorialnych zaprezentowano w tabeli 10: Tabela 10. Wydatki ogólne gminy Chmielnik w przeliczeniu na 1 mieszkańca (w zł). Polska Woj. świętokrzyskie Powiat kielecki Gmina Chmielnik 2006 2007 2008 2009 2010 2 476,04 2 674,76 2 992,58 3 307,80 3 632,00 2 201,13 2 175,64 2 473,10 2 995,13 3 648,42 2 124,39 2 262,76 2 420,35 3 003,17 3 512,60 2 167,61 2 251,02 2 471,62 2 827,36 3 205,45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Mieszkalnictwo, infrastruktura techniczna, komunikacja 20

Na zasoby mieszkaniowe gminy składa się 3 690 mieszkań (w tym 1 461 w samym Chmielniku) o łącznej powierzchni użytkowej 170 232 m 2. Liczba mieszkań na terenie gminy systematycznie, choć w nieznacznym stopniu, rośnie, co przedstawiono na wykresie 4. Wykres 4. Liczba mieszkań na terenie gminy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Większość mieszkań w Chmielniku jest wyposażona w instalację wodociągową (92,4%), łazienkę (81,2%) oraz centralne ogrzewanie (75,8%). Na wsi jest gorzej: do sieci wodociągowej podłączonych jest 74,8% mieszkań, łazienkę posiada 58,1%, a centralne ogrzewanie 57%. Infrastrukturę techniczną w gminie przedstawiono w tabeli 11. Tabela 11. Infrastruktura wodociągowa, kanalizacyjna i gazowa na terenie gminy w latach 2000-2010. LATA 2006 2007 2008 2009 2010 Sieć wodociągowa Liczba korzystających 8892 8908 9127 9 158 9 242 Odsetek korzystających (w %) 77,0 77,2 79,1 79,4 80,5 Długość sieci (w km) 149,7 152,8 165,9 169,9 169,9 Sieć kanalizacyjna Liczba korzystających 5257 5295 5478 5573 5746 Odsetek korzystających (w %) 45,6 45,9 47,5 48,3 50,0 21

Długość sieci (w km) 50,3 50,5 50,8 50,8 50,8 Sieć gazowa Liczba korzystających 0 0 0 3 29 Odsetek korzystających (w %) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,3 Długość czynnej sieci ogółem (w m) 11475 11475 16935 16 978 17 649 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Edukacja i wychowanie przedszkolne Na terenie gminy Chmielnik znajduje się pięć szkół podstawowych w tym jedna z filią, jedno gimnazjum, zasadnicza szkoła zawodowa, technika oraz licea ogólnokształcące oraz trzy przedszkola w tym dwa działające w Zespołach Placówek Oświatowych: Samorządowe Przedszkole w Chmielniku przy ul. Sienkiewicza 8. Samorządowy Zespół Placówek Oświatowych w Suchowoli: w ramach zespołu działa Szkoła Podstawowa oraz Samorządowe Przedszkole. Zespół Placówek Oświatowych w Piotrkowicach: w ramach zespołu działa Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II oraz Samorządowe Przedszkole. Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego w Chmielniku, w jej skład wchodzi: Szkoła Filialna w Śladkowie Małym. Szkoła Podstawowa w Zreczu Dużym. Szkoła Podstawowa w Lubani. Gimnazjum im. Generała Kazimierz Tańskiego w Chmielniku. W ramach Zespołu Szkół Nr 3 w Chmielniku funkcjonują: 1. Trzyletnie Liceum Ogólnokształcące. 2. Czteroletnie Technikum, kształcące w zawodach: technik hotelarstwa oraz technik budownictwa. 3. Zasadnicza Szkoła Zawodowa, kształcąca w zawodzie: technolog robót wykończeniowych w budownictwie (trzyletni cykl kształcenia). W ramach Zakładu Doskonalenia Zawodowego funkcjonują: 22

1. Technikum Zawodowe kształcące w zawodzie: mechanik, technik usług fryzjerskich, technik żywienia i gospodarstwa żywieniowego. 2. Liceum Ogólnokształcące Zaoczne (trzyletnie) i Liceum Ogólnokształcące Uzupełniające (dwuletnie). Liczba uczniów w szkołach podstawowych na terenie gminy w latach 2006-2010 zmniejszała się (w 2010 roku uczęszczało o 16% mniej uczniów, niż w roku 2006), podobnie było z liczbą gimnazjalistów (511 uczniów w 2006 roku, a 437 w roku 2010). W tabeli 12 zaprezentowano liczbę uczniów według typu szkół w latach 2006-2010. Tabela 12. Liczba uczniów według typu szkół w latach 2006-2010. 2006 2007 2008 2009 2010 Szkoły podstawowe 829 770 746 728 695 Gimnazja 511 505 465 455 437 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Współczynnik skolaryzacji netto to relacja liczby osób uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (w danej grupie wieku) do liczby ludności (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku określonej, jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania. Współczynnik skolaryzacji netto, np. dla poziomu szkoły podstawowej, wyliczamy dzieląc liczbę uczniów szkół podstawowych na początku danego roku szkolnego w wieku 7-12 lat (wiek przypisany do tego poziomu) przez liczbę ludności w wieku 7-12 lat według stanu w dniu 31 XII tego samego roku; wynik podajemy w ujęciu procentowym 2. Jak kształtował się współczynnik skolaryzacji netto w gminie Chmielnik w 2010 roku (dla porównania w powiecie kieleckim, województwie świętokrzyskim oraz w Polsce) zestawiono w tabeli 13. Tabela 13. Współczynnik skolaryzacji netto (w %) w gminie, powiecie, kraju i województwie w 2010 roku. Gmina Chmielnik Średnie wartości współczynnika w powiecie Średnie wartości współczynnika w województwie Średnie wartości współczynnika w Polsce 2 www.stat.gov.pl. 23

kieleckim świętokrzyskim (gminy miejsko-wiejskie) (gminy miejsko-wiejskie) Szkoły podstawowe 94,77 95,32 98,04 95,94 Gimnazja 95,05 91,04 95,39 93,04 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Współczynnik skolaryzacji w omawianej gminie dla szkół podstawowych w 2010 roku wyniósł 94,77%, natomiast dla gimnazjów 95,05%. Współczynnik dla szkół podstawowych w porównaniu do gmin miejsko-wiejskich w województwie świętokrzyskim jest niższy, a dla gimnazjów różnice są znikome. Porównując gminy miejsko-wiejskiew Polsce można zauważyć analogiczną sytuację. Wydatki na oświatę i wychowanie w gminie, na przestrzeni badanych lat, regularnie rosły i w 2010 roku wyniosły 13 319 171,76 zł (wzrost o prawie 43% w porównaniu do roku 2006). Pomimo wyższych kwot przeznaczanych na ten cel, ich udział w wydatkach ogólnych od 2007 roku ulegał nieustannemu wzrostowi. W 2010 wyniósł 36,12% i był najwyższy w badanym okresie, co przedstawiono w tabeli 14. Tabela 14. Wydatki na oświatę i wychowanie w gminie Chmielnik. 2006 2007 2008 2009 2010 Wydatki na oświatę 7 677 008,41 8 710 231,72 9 916 131,99 11 106 855,97 13 319 171,76 Wydatki ogółem 25 074 952,58 26 005 982,93 28 525 017,35 32 636 182,86 36 878 735,79 Udział wydatków na wychowanie do wydatków ogółem 30,62% 33,49% 34,76% 34,03% 36,12% 24

Średni udział wydatków dla powiatu kieleckiego Średni udział wydatków dla województwa świętokrzyskiego (gminy miejsko-wiejskie) 40,11% 39,66% 38,62% 35,06% 33,43% 37,99% 38,49% 38,38% 34,79% 32,96% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Do zadań własnych gminy należy zaspokojenie potrzeb miejscowej ludności, m.in. poprzez ochronę zdrowia oraz pomoc społeczną. Podstawową opiekę medyczną zapewnia mieszkańcom gminy jeden zakład opieki zdrowotnej Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chmielniku, który mieści się przy ul. Kieleckiej 18. W jego skład wchodzą: Przychodnia Zdrowia w Chmielniku; Ośrodek Zdrowia w Piotrkowicach; Ośrodek Zdrowia w Sędziejowicach. W Chmielniku mieści się również Szpital Powiatowy przy ul. Kieleckiej 1-3 oraz Świętokrzyskie Centrum Ratownictwa Medycznego i Transportu Sanitarnego Punkt Ratowniczy. Na terenie miejscowości Chmielnik znajduje się 6 aptek. Do działań gminy w zakresie pomocy społecznej możemy zaliczyć m.in.: świadczenia pieniężne, takie jak: zasiłki stałe, okresowe oraz celowe, a także świadczenia niepieniężne, do których należą: praca socjalna, usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy, sprawienie pogrzebu, udzielenie schronienia, zapewnienie posiłku czy ubrania. Za wykonanie powyższych zadań gmina ponosi co roku określone wydatki, a za realizację ich odpowiedzialny jest Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej znajdujący się w miejscowości Chmielnik z siedzibą przy Placu Kościelnym 5. W Chmielniku działa również Środowiskowy Dom Samopomocy. Wydatki na pomoc społeczną w gminie wzrosły z 5 959 149,67zł w roku 2006 do 7 349 426,03 zł w roku 2010 (wzrost o ponad 23%). Pomimo wzrostu wydatków na ten cel 25

ich udział w wydatkach ogólnych gminy zmalał w przeciągu 5 lat z 23,77% do 19,93%. Wydatki gminy na pomoc społeczną w latach 2006-2010 przedstawia tabela 15. Tabela 15. Wydatki gminy (w zł) w latach 2006-2010 na pomoc społeczną. 2006 2007 2008 2009 2010 Wydatki na pomoc społeczną 5 959 149,67 6 122 686,88 5 733 769,25 6 350 614,63 7 349 426,03 Wydatki ogółem 25 074 952,58 26 005 982,93 28 525 017,35 32 636 182,86 36 878 735,79 Udział wydatków na pomoc społeczną do wydatków ogółem Średni udział wydatków dla powiatu kieleckiego Średni udział wydatków dla województwa świętokrzyskiego (gminy miejsko-wiejskie) 23,77% 23,54% 20,10% 19,46% 19,93% 21,73% 20,49% 19,39% 16,71% 15,94% 22,51% 21,15% 20,15% 17,52% 18,25% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Wydatki związane z ochroną zdrowia w badanym okresie nie podlegają żadnym trendom. W 2010 roku gmina na ten cel przeznaczyła kwotę 182 284,89 zł, co stanowiło 0,49% ogółu wydatków. Udział wydatków na ochronę zdrowia w gminie, powiecie kieleckim oraz województwie świętokrzyskim (gminy miejsko-wiejskie) przedstawiono w tabeli 16. 26

Tabela 16. Wydatki gminy (w zł) w latach 2006-2010 na ochronę zdrowia. 2006 2007 2008 2009 2010 Wydatki na ochronę zdrowia 234 305,20 176 057,39 285 715,29 175 054,76 182 284,89 Wydatki ogółem 25 074 952,58 26 005 982,93 28 525 017,35 32 636 182,86 36 878 735,79 Udział wydatków na ochronę zdrowia do wydatków ogółem Średni udział wydatków dla powiatu kieleckiego Średni udział wydatków dla województwa świętokrzyskiego (gminy miejsko-wiejskie) 0,93% 0,68% 1,00% 0,54% 0,49% 0,77% 0,84% 1,66% 1,09% 0,52% 0,92% 0,81% 1,43% 0,98% 0,62% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Kultura Gmina Chmielnik może poszczycić się bogatą ofertą kulturalną, na którą składają się m. in. liczne imprezy kulturalne. Są to: Dożynki Gminne, Gminne Plenery Malarskie (imprezy organizowane od 2002 roku na początku czerwca), Spotkania z Kulturą Żydowską oraz Święto Polskiej Niezapominajki. Burmistrz Miasta i Gminy przyznaje co roku tytuł Chmielniczanina Roku wybitnym mieszkańcom miasta i gminy lub osobom wywodzącym się z tych terenów natomiast Rada Miejska przyznaje Honorowe Obywatelstwo Miasta i Gminy Chmielnik. Corocznie 3 maja organizowany jest bieg uliczny Po Chmielową Szyszkę. W Chmielniku działa Chmielnickie Centrum Kultury z siedzibą przy ul. Starobuskiej 10, w skład którego wchodzi Miejski Dom Kultury oraz Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Chmielnik. Chmielnickie Centrum Kultury prowadzi także Filie Biblioteczne w miejscowościach: Piotrkowice i Sędziejowice. W gminie notowany jest najwyższy wskaźnik wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 20,1. Dla porównania: w powiecie kieleckim jest to 19,8, w województwie świętokrzyskim 19,1, a w kraju 18,4. 27

Wskaźniki dotyczące bibliotek w gminie, powiecie, województwie i kraju w 2010 roku przedstawiono w tabeli 17. Tabela 17. Wskaźniki dotyczące bibliotek w gminie, powiecie, województwie i kraju w 2010 roku. Gmina Chmielnik Ludność na jedną placówkę biblioteczną Księgozbiór bibliotek na 1 000 ludności Czytelnicy bibliotek publicznych na 1 000 ludności Wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach 2297 5226,5 133 20,1 Powiat kielecki 3899 3149,7 112 19,8 Województwo świętokrzyskie 4 151 3 510,1 139 19,1 Polska 3 906 3 488,2 170 18,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. W latach 2006-2010 roku wydatki związane z kulturą i ochroną dziedzictwa kulturowego nie przyjęły żadnych tendencji (raz rosły, a raz malały). Największe koszty gmina poniosła w 2006 roku 3 233 128,38zł (udział tych wydatków w wydatkach ogółem wyniósł 12,89%). W 2010 roku poziom wydatków zmalał do 1 405 184,32zł, co stanowiło 3,81% ogółu wydatków. Szczegółowe zestawienie prezentuje tabela 18. Tabela 18. Wydatki gminy (w zł) w latach 2006-2010 na kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego. 2006 2007 2008 2009 2010 Wydatki na kulturę 3 233 128,38 1 263 631,71 2 298 615,07 1 989 824,55 1 405 184,32 Wydatki ogółem 25 074 952,58 26 005 982,93 28 525 017,35 32 636 182,86 36 878 735,79 Udział wydatków na kulturę do wydatków ogółem Średni udział wydatków dla powiatu kieleckiego Średni udział wydatków dla województwa świętokrzyskiego (gminy miejsko-wiejskie) 12,89% 4,86% 8,06% 6,10% 3,81% 2,28% 1,72% 2,36% 3,08% 5,40% 3,12% 3,36% 3,04% 3,11% 3,72% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 28

Turystyka Gmina Chmielnik geograficznie położona jest w obrębie dwu mezoregionów: Pogórza Szydłowskiego i Niecki Połanieckiej. Powierzchnię gminy obejmuje obszar 143 km 2, w tym na miasto Chmielnik przypada 8 km 2. Obszar Pogórza Szydłowskiego zaznacza się łagodnymi wzniesieniami, lokalnie rozciętymi dolinami rzecznymi. Kierunki wzniesień i dolin uwarunkowane są charakterem budowy geologicznej. Szczególnie charakterystyczne dla tej części gminy są grzbiety wzniesień zbudowane z wapieni triasowych (rejon Lisowa i Grabowca) i wapieni jurajskich (rejon Celin). Lesistość gminy jest niewielka, w granicach 19%. Lasy państwowe zajmują powierzchnię 1 535,8 ha, a lasy prywatne 1100 ha. Do najważniejszych gatunków lasotwórczych w obrębie gminy Chmielnik należy sosna, która jako gatunek panujący występuje w drzewostanach zajmujących 82,4% powierzchni leśnej, a w pozostałych drzewostanach występuje jako gatunek domieszkowy. Obszar gminy charakteryzuje się dużą różnorodnością rzeźby, obszarami leśnymi i malowniczym krajobrazem, dlatego możliwy jest tutaj rozwój agroturystyki oraz tworzenie małych ośrodków wypoczynkowych. Miasto i Gmina Chmielnik jest członkiem Lokalnej Grupy Działania Białe Ługi oraz Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego. Na terenie gminy znajduje się wiele zabytków m.in.: Kościółek Św. Trójcy z XIV wieku w Chmielniku; Obelisk upamiętniający bitwę z Tatarami rozegraną 18 marca 1241 roku; Synagoga w Chmielniku; Kościół Parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Chmielniku; Sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej w Piotrkowicach; Rynek z XIX-wiecznym układem architektonicznym w Chmielniku. Na terenie gminy istnieją miejsca służące wypoczynkowi i rekreacji, które charakteryzują się pięknymi krajobrazami. Rozlewiska wodne sprzyjają rekreacji w czasie wakacyjnym, np. Andrzejówka zalew rzeki Miławki (położony 5 km od Chmielnika na trasie: Kielce Busko) z kilkunastometrową piaszczystą plażą i urządzeniami rekreacyjnymi, stawami hodowlanymi dla wędkarzy i amatorów kąpieli. Kilkanaście gospodarstw agroturystycznych zapewnia odpoczynek w spokojnym i urokliwym miejscu, ogniska, jazdę 29

konną, wycieczki bryczką. Takimi miejscami są m.in.: Agroturystyka Wędkarstwo, Domek na Wzgórzu, Gospodarstwo Agroturystyczne Agnieszki i Rafała Gawlików w Śladkowie Małym, Gospodarstwo Agroturystyczne Wiejskie Zacisze w Minostowicach czy Gospodarstwo Agroturystyczne Cichy Zakątek w Grabowcu. 30

Opis badania Gmina, jako wspólnota osób zamieszkujących wyodrębnione terytorium, jest organizmem podlegającym ciągłej zmianie. Od czynników różnego typu społecznych, demograficznych, ekonomicznych czy kulturowych zależą kierunki oraz tempo rozwoju. W niniejszym opracowaniu wskazane zostaną obszary problemowe, na które władze samodzielnie, a także we współpracy z podmiotami sektora prywatnego działającymi na terenie gminy, organizacjami pozarządowymi, oraz wszystkimi innymi podmiotami posiadającymi wpływ czy chcącymi działać na rzecz gminy, powinny zwrócić szczególną uwagę podejmując ważkie decyzje. Jako że gmina jest wspólnotą osób zamieszkujących dane terytorium, przyjęto, że to ich opinie na temat procesów zachodzących w najbliższym otoczeniu są najważniejsze i powinny stać się wyznacznikiem kierunków rozwoju. W celu zebrania tych opinii posłużono się kwestionariuszem zawierającym pytania o ocenę różnych dziedzin funkcjonowania gminy. Uzyskano w ten sposób odpowiedzi umożliwiające ocenę poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkańców. Wszystkie informacje uzyskane w trakcie przeprowadzania badania zostały wykorzystane wyłącznie na potrzeby opracowania. Cel badania Celem badania było poznanie opinii mieszkańców na temat zadowolenia z kierunku rozwoju gminy Chmielnik, a także poszczególnych dziedzin jej funkcjonowania, w tym m.in.: możliwości kształcenia dzieci i młodzieży; dostęp do usług służby zdrowia; wsparcie osób potrzebujących pomocy; bezpieczeństwo publiczne; oferty spędzania czasu wolnego, np. ośrodki kultury, biblioteki, świetlice; sytuacja na rynku pracy; nowe inwestycje; dostępność usług oraz możliwość zakupów; atrakcyjność turystyczna oraz wykorzystanie potencjału turystycznego; infrastruktura drogowa i techniczna; czystość miejscowości oraz otoczenia przyrodniczego; 31

skuteczność władz gminnych. Zebranie opinii na wymienione tematy przyczyni się do wyodrębnienia najważniejszych problemów występujących na terenie gminy oraz do poznania propozycji mieszkańców dotyczących rozwiązania tych problemów. Będzie to pierwsze badanie tego typu w tej gminie. Metodologia badania Przy wyborze techniki badawczej rozważano kwestionariusz ankiety oraz wywiadu. Ostatecznie zdecydowano się na kwestionariusz ankiety przeprowadzanej przez telefon, dzięki czemu uzyskano także możliwości charakterystyczne dla wywiadu kontakt z ankietowanym. Stosując tę technikę nie da się uniknąć interakcji społecznej pomiędzy przeprowadzającym badanie a badanym, a także jej wpływu na przebieg badania. Niewątpliwą zaletą jest jednak zdobycie prócz tych poszukiwanych na etapie opracowywania metodologii badania dodatkowych, unikalnych informacji, które pojawiły się w toku rozmowy. Znaczną część kwestionariusza stanowiły pytania o ocenę różnych kwestii społecznych w gminie - respondenci oceniali je w skali od 1 do 5. Badana populacja to dorośli mieszkańcy gminy Chmielnik. Przy doborze próby, jako operatu losowania, użyto książki telefonicznej. Do losowania posłużono się metodą warstwową wybrano numery telefonów podzielone według miejscowości tworzących gminę. W utworzonych grupach operatu każdy z elementów miał równe szanse znalezienia się w próbie objętej badaniem. Uzyskano 115 wypełnionych ankiet (co stanowi 1% wszystkich mieszkańców gminy). Część z nich została wypełniona niekompletnie ze względu na brak wiedzy i zorientowania w niektórych dziedzinach funkcjonowania gminy. Pytaniami sprawiającymi respondentom największe trudności były m.in.: pytanie odnoście oceny możliwości kształcenia dzieci i młodzieży odpowiedzi udzieliło 94% ankietowanych; pytanie odnośnie wsparcia osób potrzebujących odpowiedzi udzieliło 99% oraz pytanie dotyczące oceny skuteczności władz gminnych odpowiedzi udzieliło 99% ankietowanych. Często respondenci nie udzielali odpowiedzi twierdząc, że dana dziedzina ich nie dotyczy, np. mają dorosłe dzieci więc nie wypowiadają się na temat edukacji, albo nie interesują się wsparciem osób potrzebujących i nie korzystają z takich pomocy. 32

Przeważnie osoby poproszone o udział w anonimowym badaniu chętnie odpowiadały na zadane pytania, podejmowały także luźną rozmowę na temat spraw gminnych, podczas której często chwalili bądź negowali pewne kwestie dotyczące poszczególnych dziedzin jej funkcjonowania. W poniższym raporcie z badania zostaną opisane zarówno zestandaryzowane dane ilościowe, zebrane poprzez zastosowanie kwestionariusza, jak i dane jakościowe. Podkreślić należy, że dane drugiego rodzaju zdobyte zostały tylko i wyłącznie dzięki woli wyrażenia swojej opinii przez ankietowanych. Dane zestawione ilościowo zostały zebrane na podstawie pytań zadawanych każdemu. Dane jakościowe zebrano wtedy, kiedy badany sam podjął dany temat. Uwagi te stanowią nieocenione źródło wiedzy o odczuciach mieszkańców gminy względem ogółu zjawisk mających miejsce na jej terytorium. Charakterystyka badanych W badaniu diagnostyczno-rozwojowym gminy Chmielnik wzięło udział 115 osób, co stanowi 1% wszystkich mieszkańców gminy (11 557 osób). We wszystkich kategoriach wiekowych przeważającą część badanych stanowiły kobiety, a także osoby w średnim i dojrzałym wieku. Jeśli zliczymy kategorie, do których należą osoby powyżej 40 roku życia otrzymamy sumę 75% wszystkich badanych. Strukturę płci i wieku osób objętych badaniem przedstawiono na wykresie 5 i 6. Wykres 5. Badani wg płci (w %). 33

Wykres 6. Badani według wieku (w %). Ankiety przeprowadzono wśród mieszkańców 26 miejscowości należących do gminy Chmielnik. Strukturę badanych według miejsca zamieszkania przedstawiono na wykresie 7. 34

Wykres 7. Badani według miejsca zamieszkania (w %). Najliczniejszą grupę, 40 % ankietowanych stanowili mieszkańcy miejscowości Chmielnik (siedziba gminy). 7% respondentów pochodziło z miejscowości Przededworze, a po 5% z miejscowości Suchowola oraz Łagiewniki. 35

Analiza ankiet Zadowolenie z kierunku rozwoju gminy Ankietowani poproszeni zostali o określenie poziomu zadowolenia z kierunku rozwoju gminy poprzez wskazanie jednej z pięciu odpowiedzi: zdecydowanie tak, raczej tak, trudno powiedzieć, raczej nie i zdecydowanie nie. Odpowiedź na to pytanie wyraża ogólny poziom zadowolenia z faktu zamieszkiwania oraz rozwoju gminy Chmielnik. Zadowolenie z kierunku rozwoju gminy przedstawiono na wykresie 8. Wykres 8. Zadowolenie z kierunku rozwoju gminy Chmielnik (w %). Odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak wyrażają ogólne zadowolenie z kierunku rozwoju gminy, zatem możemy je zsumować i uzyskamy w ten sposób 86% ankietowanych, którzy dobrze oceniają rozwój gminy. Osoby niezdecydowane, nie potrafiące ustosunkować się do zadanego pytania stanowią 9% badanych, natomiast 4% osób raczej nie jest zadowolonych z kierunku rozwoju gminy Chmielnik, a 1% zdecydowanie nie jest zadowolonych. Podczas przeprowadzania badania nie zauważono wpływu miejsca zamieszkania na podawane odpowiedzi dotyczące zadowolenia z kierunku rozwoju gminy. Możliwości kształcenia dzieci i młodzieży 36

Jedną z pierwszych kwestii poruszonych w ankiecie dotyczących poszczególnych dziedzin funkcjonowania gminy była edukacja dzieci i młodzieży na terenie gminy Chmielnik. Odpowiedzi na to pytanie udzieliło 94% ankietowanych głównie osoby, które posiadają dzieci lub wnuki w wieku szkolnym, dzięki czemu ich pośredni związek z tym zagadnieniem umożliwił im dokonanie oceny. 6% ankietowanych w ogóle nie posiadało wiedzy na ten temat. Ocenę możliwości kształcenia dzieci i młodzieży w gminie przedstawiono na wykresie 9. Generalnie możliwości edukacyjne w gminie zostały ocenione przez mieszkańców dobrze. Łącznie 74% osób, które wypowiedziały się na ten temat, jest zadowolonych z obecnej sytuacji (ocenili ją dobrze i bardzo dobrze). Badani okazywali zadowolenie z możliwości kształcenia dzieci i młodzieży na terenie gminy, nie mając żadnych zastrzeżeń w tej kwestii. 20% badanych osób oceniło możliwości kształcenia na poziomie średnim. Średnia ocena w tej kategorii wyniosła 3,88, natomiast mediana 4. Wykres 9. Ocena możliwości kształcenia dzieci i młodzieży (w %). Wsparcie osób potrzebujących pomocy Pytanie związane ze wsparciem osób potrzebujących pomocy wzbudzało wiele emocji i zdania w tej kwestii były podzielone. Odpowiedzi na to pytanie udzieliło 99% osób: 24% oceniło pozytywnie wsparcie udzielane osobom potrzebującym pomocy (osoby te przyznały ocenę dobrą i bardzo dobrą), 64% ankietowanych uznało je za dostateczne, natomiast 11% oceniło negatywnie (ocena zła i bardzo zła). Emocje związane z tym pytaniem odnoszą się do lokowania udzielanego wsparcia. Według części respondentów wsparcie finansowe udzielane 37

jest w sposób nieprzemyślany. W odczuciu ankietowanych jest ono wypłacane nie tym, którzy faktycznie go potrzebują, lecz tym, którzy mają najlepszy dostęp do informacji na temat możliwości uzyskania pomocy. Respondenci zwrócili również uwagę na dużą ilość osób w gminie potrzebujących wsparcia z jej strony (szczególnie rodzin wielodzietnych), a część z nich uważa, że gmina przeznacza niewystarczające środki na pomoc społeczną. Średnia ocena wsparcia osób potrzebujących pomocy wyniosła 3,15, a mediana 3. Wykres 10. Ocena wsparcia osób potrzebujących pomocy (w %). Dostęp do usług służby zdrowia Pytanie o dostęp do usług służby zdrowia na terenie gminy nie sprawiło żadnych problemów ankietowanym, odpowiedzi udzieliło 100% pytanych osób. Mieszkańcy gminy Chmielnik dobrze oceniają dostęp do usług służby zdrowia na terenie gminy, co przedstawiono na wykresie 11. 47% badanych ma dobre zdanie na ten temat, 15% oceniło tę kategorię bardzo dobrze, natomiast 13% ankietowanych wystawiło ocenę złą i bardzo złą, a 25% uznało dostęp do tej usługi oraz ją samą za dostateczną. Jako minus w tej kwestii badani wymienili utrudniony dostęp do lekarzy specjalistów (brak dermatologa, kardiologa czy endokrynologa) oraz problem z dostępem do lekarzy pierwszego kontaktu, gdyż jest ich za mało. Ankietowani skarżyli się, iż ta sytuacja zmusza ich do korzystania z prywatnych usług lekarzy specjalistów. Respondenci wyrażali pozytywne opinie na temat personelu pracującego zarówno w przychodniach jak i w szpitalu, chwaląc, że są to osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i wysoką kulturę osobistą. Średnia ocena uzyskana podczas ankiety wynosi 3,62, natomiast mediana 4. 38

Wykres 11. Ocena dostępu do usług służby zdrowia (w %). Bezpieczeństwo publiczne Podobnie, jak w przypadku dostępu do usług służby zdrowia, 100 % ankietowanych udzieliło odpowiedzi na pytanie związane z bezpieczeństwem publicznym. Mieszkańcy Chmielnika czują się bezpiecznie, zarówno w swoim miejscu zamieszkania, jak i na całym terenie gminy. 91% ankietowanych pozytywnie oceniło poziom bezpieczeństwa na terenie gminy, 7% uznało jego poziom za dostateczny, a jedynie 2% źle ocenia poczucie bezpieczeństwa w Chmielniku (wykres 12). Respondenci zwracali uwagę na brak oświetlenia na ulicach mniej uczęszczanych (poza centrum większych miejscowości). Kilku respondentów zwróciło także uwagę na brak komisariatu policji oraz monitoringu w centrum Chmielnika. Średnia ocen w tej kategorii wyniosła 4,23, natomiast mediana 4. 39

Wykres 12. Ocena bezpieczeństwa publicznego (w %). Oferta spędzania czasu wolnego, np. ośrodki kultury, biblioteki, świetlice Ocenę oferty spędzania czasu wolnego, np. ośrodków kultury, bibliotek, świetlic na terenie gminy przedstawiono na wykresie 13. Oferta została oceniona przez 100% ankietowanych, a zdania w tej kwestii były bardzo podzielone: 39% respondentów bardzo dobrze oceniło tę kategorię, 49% dobrze, a 12% dostatecznie. Wielu ankietowanych zwracało uwagę na fakt, iż większość z tych ofert skierowana jest głównie do ludzi młodych, a placówki oferujące zagospodarowanie czasu wolnego znajdują się głównie w miejscowości Chmielnik, w wyniku czego część mieszkańców z innych miejscowości ma utrudniony do nich dostęp. Średnia w tej kategorii wyniosła 4,27, a mediana 3. Wykres 13. Ocena oferty spędzania czasu wolnego, np. ośrodki kultury, biblioteki, świetlice (w %). 40

Sytuacja na rynku pracy Ocenę sytuacji na rynku pracy przedstawiono na wykresie 14. 94 % respondentów ocenia ją raczej negatywnie. Jest to jednak zjawisko obserwowane na terenie całego kraju, w którym bezrobocie jest jedną z największych bolączek. 45% ankietowanych oceniło sytuację na rynku pracy jako dostateczną twierdząc, że jeśli ktoś chce pracować, to pracuje. Dużym problemem, zauważanym przez część respondentów, jest bezrobocie wśród młodych osób, często posiadających wyższe wykształcenie, oraz ludzi po 55 roku życia. Ogromną bolączką według ankietowanych jest także zatrudnianie bez umów, na tzw. czarnym rynku. Oceny sytuacji na rynku pracy w gminie dokonało 100% badanych. Średnia ocena dla całej gminy w tej kategorii wynosi 2,42, natomiast mediana 3. Wykres 14. Ocena sytuacji na rynku pracy (w %). Nowe inwestycje Ocenę działań inwestycyjnych na terenie gminy przedstawiono na wykresie 15. Opinie na temat nowych inwestycji były podzielone. Odpowiedzi na zadane pytanie w tej kwestii udzieliło 100% badanych. 62% respondentów jest zadowolonych z działań podejmowanych na terenie gminy, zwracając uwagę na fakt, że coś w gminie zaczyna się dziać lub coś się robi. 34% respondentów oceniło działania inwestycyjne na poziomie dostatecznym, a 4% negatywnie, uznając, że większość inwestycji dotyczy głównie miejscowości Chmielnik. Średnia ocena ukształtowała się na poziomie 3,76, a mediana 4. 41

Wykres 15. Ocena działań inwestycyjnych (w %). Skuteczność władz gminnych Odpowiedzi na skuteczności władz gminnych udzieliło 99% ankietowanych, 1% osób nie potrafiło udzielić odpowiedzi. 19% respondentów oceniło władze bardzo dobrze, a ocenę dobrą wystawiło 63% ankietowanych. Według tej grupy osób, władze gminy dobrze sprawują swoje obowiązki i ankietowani są zadowoleni z decyzji przez nie podejmowanych. Respondenci bardzo często chwalili Burmistrza za zainteresowanie społeczeństwem, wszelką pomoc oraz oddanie swojej pracy. Ocenę dostateczną przyznało 15% respondentów, a złą i bardzo złą jedynie 1% ankietowanych. Wykres 16 przedstawia ocenę skuteczności władz gminnych. Średnia ocena tej kategorii wyniosła 3,99, natomiast mediana 4. 42

Wykres 16. Ocena skuteczności władz gminnych (w %). Dostępność usług oraz możliwość zakupu artykułów codziennego użytku Mieszkańcy gminy Chmielnik nie napotykają żadnych problemów związanych z dostępem do artykułów codziennego użytku. 79% ankietowanych ocenia tę kategorię bardzo dobrze, natomiast 21% ocenia ją dobrze. Wykres 17 przedstawia rozkład ocen tej kategorii. Średnia ocena dla ogółu badanych wyniosła 4,79, a mediana 5. Wykres 17. Ocena dostępności usług oraz możliwości zakupu artykułów codziennego użytku (w %). 43

Atrakcyjność turystyczna 64% ankietowanych ocenia pozytywnie atrakcyjność turystyczną gminy (wykres 18). 34 % badanych oceniło atrakcyjność turystyczną gminy na średnim poziome, przyznając ocenę dostateczną. Zaledwie 2% ocenią tę kategorię bardzo źle. Omawiając to pytanie ankietowani wymieniali działające na terenie gminy gospodarstwa agroturystyczne np. w miejscowościach Śladków Mały czy Grabowiec. Średnia ocena atrakcyjności turystycznej gminy Chmielnik wynosi 3,7, natomiast mediana 4. Wykres 18. Ocena atrakcyjności turystycznej (w %). Infrastruktura drogowa i techniczna 60% mieszkańców gminy ocenia infrastrukturę drogową dobrze, twierdząc, że od kilku lat wiele zmieniło się na plus, jednak jest jeszcze sporo do zrobienia. 26% ankietowanych oceniło tę kategorię bardzo dobrze, natomiast zaledwie 14% dostatecznie. Ankietowani zwracali uwagę na brak oświetlenia w mniejszych miejscowościach, poza ich centrum, na kiepskie drogi w okolicach miejscowości Minostowice oraz na brak ciągów jezdnych (rowerzyści zmuszeni są poruszać się drogami, na których odbywa się dość duży ruch pojazdów, co jest niebezpieczne). Podkreślali również fakt, iż korzystanie z parkingów oraz szaletu miejskiego jest bezpłatne. Niektórzy mieszkańcy gminy uważają, iż na jej terenie jest zbyt mało parkingów. Średnia ocena wyniosła 4,12, a mediana 4. 44

Wykres 19. Ocena infrastruktury drogowej i technicznej (w %). Czystość miejscowości i otoczenia przyrodniczego 89% respondentów jest zadowolonych z czystości miejscowości i otoczenia przyrodniczego gminy (wykres 20). 11% uważa, że jest ona dostateczna. Odnośnie czystości otoczenia przyrodniczego często pojawiały się uwagi na temat zaśmiecania otoczenia przez samych mieszkańców, kilka wypowiedzi dotyczyło wywozu śmieci do lasu pomimo ich sprzątania, regularnie są zanieczyszczane. Respondenci podkreślają, iż w gminie przykłada się duża wagę do segregacji śmieci, które są regularnie zabierane bezpośrednio z domów. Średnia ocena czystości miejscowości i otoczenia przyrodniczego wyniosła 4,1, zaś mediana 4. 45

Wykres 20. Ocena czystości miejscowości oraz otoczenia przyrodniczego (w %). 46

Podsumowanie Uzyskane w badaniu dane pozwoliły na wyodrębnienie obszarów problemowych w funkcjonowaniu gminy, wpływających negatywnie na poziom zaspokojenia potrzeb oraz ogólnej satysfakcji mieszkańców gminy Chmielnik. Poznano także dziedziny życia wspólnoty, które w pełni lub przynajmniej w części spełniają oczekiwania miejscowej społeczności. Ze względu na to, że badanie tego typu zostało przeprowadzone po raz pierwszy na terenie gminy, nie ma możliwości porównania uzyskanych informacji na temat poziomu zaspokojenia potrzeb zbiorowych ludności gminy z sytuacją występującą w przeszłości. Problemami, na które należy zwrócić szczególną uwagę są: 1. Sytuacja na rynku pracy została oceniona najniżej ze wszystkich kategorii 2,42. Jednak zła sytuacja na rynku pracy dotyka całe społeczeństwo na terenie kraju. 2. Wsparcie osób potrzebujących pomocy zostało ocenione również bardzo nisko, respondenci przyznali średnią ocenę na poziomie 3,15. Ankietowani zwracali uwagę, na brak pomocy ze strony władz gminnych rodzinom wielodzietnym i osobom faktycznie potrzebującym pomocy. Uważają oni, iż większą szanse na pomoc mają osoby, które posiadają łatwiejszy dostęp do informacji o pomocy, niż ci, których faktycznie jej potrzebują. 3. Dostęp do usług służby zdrowia został oceniony średnio na 3,62. Ankietowani często żalili się, iż nie mogą dostać się do lekarza pierwszego kontaktu, ze względu na ograniczenia ilości osób, które zostaną przyjęte. Mała liczba lekarzy pogłębia ten problem. Respondenci często podkreślali, iż brak jest specjalistów (dermatolog, kardiolog, endokrynolog), co zmusza ich do wizyt u specjalistów w innych miastach. Wiąże się to z kosztem wyjazdu do Kielc albo Staszowa, a często także z kosztem wizyty, gdyż często, zmuszeni sytuacją, korzystają z porad lekarskich w prywatnych gabinetach. 4. Mieszkańcy gminy Chmielnik często zastanawiali się nad oceną atrakcyjności turystycznej swojej gminy, średnio przyznali ocenę 3,7. 34% badanych oceniło tę kategorię dostatecznie, twierdząc iż nie za wiele robi się w celu rozwoju tej dziedziny funkcjonowania gminy i jej promocji. 47

Prócz problemów wskazywanych przez respondentów członkowie wspólnoty gminnej mają także powody do zadowolenia: 1. Nowe inwestycje - opinie na temat inwestycji w gminie Chmielnik były pozytywne. Pomimo faktu, iż 62% respondentów jest zadowolonych z działań podejmowanych na terenie gminy to 34% ankietowanych oceniło je dostatecznie, twierdząc, że w ostatnich latach dużo zmieniło się na terenie gminy, jednak sporo jest jeszcze do zrobienia (kanalizacja, drogi, oświetlenie). Poza tym ankietowani uważają, że dużo się dzieje w samym Chmielniku, a mniejsze miejscowości i wsie są zapominanie. 2. Respondenci bardzo dobrze ocenili infrastrukturę drogową i techniczną przyznając ocenę 4,12. Doceniają, iż w ostatnich latach wiele się zmieniło na terenie gminy. Jednak zauważają istniejące jeszcze braki: ścieżek rowerowych, kanalizacji w mniejszych miejscowościach, oświetlenia oraz dróg. 3. Oceniając skuteczność władz gminnych większość ankietowanych była bardzo zadowolona (63% ocena dobra, 19% ocena bardzo dobra). Ankietowani bardzo chwalili prace Burmistrza, twierdząc, że jest on osobą bardzo pomocną i zaangażowaną w swoją pracę. 4. Pozytywnie też zostało ocenione bezpieczeństwo publiczne. W większości mieszkańcy gminy czują się na jej terenie dobrze i bezpiecznie. Jednak podkreślają brak posterunku policji oraz brak oświetlenia w mniejszych miejscowościach. Doceniają patrole Straży Miejskiej kontrolujące porządek na terenie miejscowości Chmielnik. 5. Bardzo wysoko ankietowani oceniali dostępność usług oraz możliwość zakupów artykułów codziennego użytku. Większość mieszkańców gminy Chmielnik nie napotyka na żadne problemy związane z dostępem do tego rodzaju artykułów 79% ankietowanych jest zadowolonych ze stanu obecnego, przyznając ocenę bardzo dobrą, a 21% przyznało ocenę dobrą. 6. Respondenci ocenili czystość miejscowości i otoczenia przyrodniczego na średnią ocenę 4,1. Pozytywnie oceniają wprowadzenie segregacji śmieci, nie mają zastrzeżeń co do czystości w miejscowościach, jednak zauważają fakt, iż w lasach jest sporo śmieci, podkreślają przy tym, iż póki nie zmieni się mentalność ludzi, którzy śmiecą, władzę będą musiały oczyszczać lasy. Średnią ocen wszystkich kategorii, które były przedmiotem badania, przedstawiono na wykresie 21. Średnia ocen dokonana przez mieszkańców gminy Chmielnik wyniosła 3,84. 48

Wykres 21. Średnia ocena zastosowanych kategorii. 49