Sprawozdanie za 2014 r. z realizacji Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2014-2020

Sprawozdanie za 2014 r. z realizacji Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2014-2020 Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Zespół ds. Polityki Zdrowotnej i Społecznej Kraków, czerwiec 2015 roku

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie... 3 2. Diagnoza dotycząca spożycia alkoholu w Województwie Małopolskim w 2014 r.... 4 2.1 Spożycie i opinie na temat alkoholu w poszczególnych subregionach... 4 2.2 Kierowcy pod wpływem alkoholu... 9 3. Finansowanie programu... 11 3.1 Zadania finansowane ze środków budżetu województwa... 13 3.2 Zasoby instytucjonalne oraz kontraktowanie świadczeń w obszarze uzależnień od alkoholu..15 4 Realizacja celów operacyjnych Programu przez Województwo Małopolskie w ramach przekazanych środków finansowych.... 18 4.1 Cel operacyjny nr 1 - Wspieranie działań profilaktycznych oraz edukacyjnych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w obszarze problematyki alkoholowej... 18 4.2 Cel operacyjny nr 2 - Rozwój systemu pomocy osobom uzależnionym od alkoholu, w tym od uzależnień behawioralnych.... 26 4.3 Cel operacyjny nr 3 - Rozwój oraz wzmacnianie współpracy z instytucjami oraz osobami działającymi na rzecz rozwiązywania problemów społecznych i uzależnień, w tym behawioralnych.28 5 Podsumowanie.... 32 6 Monitoring realizacji programu.... 32 2

1. Wprowadzenie Małopolski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2014-2020 został przyjęty uchwałą nr 138/14 Zarządu Województwa Małopolskiego w dniu 13 lutego 2014 roku. Zgodnie z Ustawą z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 1356 z późn. zm.), samorząd województwa realizuje zadania w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych poprzez wojewódzki program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Zadaniem Zarządu Województwa jest koordynacja przygotowania i realizacja programu, udzielanie pomocy merytorycznej instytucjom i osobom fizycznym realizującym zadania objęte tym programem oraz współdziałanie z innymi organami administracji publicznej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych. Nadrzędnym celem Programu jest: Wzmacnianie działań kształtujących prozdrowotny styl życia ze szczególnym uwzględnieniem redukcji szkód o charakterze rodzinnym, społecznym i zdrowotnym związanych ze spożywaniem alkoholu. Cel nadrzędny jest realizowany poprzez 3 cele operacyjne oraz 23 zadania. Wszystkie zadania poprzez działania profilaktyczne, prewencyjne, lecznicze i rehabilitacyjne, a także z obszaru reintegracji społecznej i zawodowej służą osiągnięciu celu nadrzędnego Programu oraz wpisują się w zadania Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2011-2015 z dnia 22 marca 2011 roku. Sprawozdanie z realizacji Programu w 2014 roku, w sposób syntetyczny przedstawia zadania wykonane przez jego realizatorów, tj. Samorząd Województwa Małopolskiego, jednostki samorządu gminnego oraz powiatowego, Wydział Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie, placówki leczenia uzależnień, Kuratorium Oświaty w Krakowie, Wojewódzką Komendę Policji w Krakowie, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Miejskie Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie oraz organizacje pozarządowe. Należy zauważyć, iż gminy wykonują większość zadań w zakresie przeciwdziałania problemom alkoholowym, co wynika przede wszystkim z faktu, że są prawnie zobligowane do podejmowania licznych aktywności w tym zakresie zgodnie z zapisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz dysponują środkami na ten cel. Najbardziej zaangażowanymi realizatorami Programu w 2014 r. były: 1. Samorządy gminne województwa małopolskiego. 2. Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie. 3. Placówki leczenia uzależnień. 4. Samorząd Województwa Małopolskiego. 3

2. Diagnoza dotycząca spożycia alkoholu w Województwie Małopolskim w 2014 r. 2.1 Spożycie i opinie na temat alkoholu w poszczególnych subregionach W 2014 roku na zlecenie Województwa Małopolskiego przeprowadzone zostało przez Instytut Badawczy IPC Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu, badanie społeczne pn. Badanie opinii mieszkańców Małopolski na temat uzależnień od substancji psychoaktywnych i korzystania z internetu oraz uczestniczenia w grach hazardowych. Celem badania było oszacowanie zasięgu występowania problemu szeroko pojętych uzależnień w regionie, w podziale na poszczególne subregiony. Dla zobrazowania, które powiaty wchodzą w skład danego subregionu województwa, zamieszczono obok mapę. Badanie miało charakter ilościowy i zostało zrealizowane na próbie 3 008 dorosłych mieszkańcach Małopolski (tj. od 18 do 60 i więcej lat), dobranej w sposób warstwowo-losowy. Badanie zrealizowano techniką wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI). W badaniu wzięło udział 1 597 kobiet (tj. 53,1% badanych) oraz 1 411 mężczyzn (tj. 46,9% badanych). oświęcimski olkuski chrzanowski wadowicki suski miechowski krakowski Kraków myślenicki wielicki proszowicki nowotarski tatrzański bocheński limanowski brzeski dąbrowski Nowy Sącz Tarnów tarnowski nowosądecki Subregion Krakowski Obszar Metropolitarny (KOM): powiat krakowski, Miasto Kraków, powiat miechowski, powiat myślenicki, powiat proszowicki, powiat wielicki. Subregion Małopolska Zachodnia: powiat chrzanowski, powiat olkuski, powiat oświęcimski, powiat wadowicki. Subregion Podhalański: powiat nowotarski, powiat suski, powiat tatrzański. gorlicki Subregion Sądecki: powiat gorlicki, powiat limanowski, powiat nowosądecki, Miasto Nowy Sącz. Subregion Tarnowski: powiat bocheński, powiat brzeski, powiat dąbrowski, powiat tarnowski, Miasto Tarnów. 4

Mieszkańcy badanych subregionów zgodni są w postrzeganiu objawów mogących świadczyć o nadużywaniu alkoholu we wszystkich częściach województwa najczęściej jako główny symptom tego problemu uważa się zaniedbywanie obowiązków rodzinnych i zawodowych (wskazywany przez 61% - tj. 326 osób - mieszkańców Małopolski Zachodniej do aż 71% - tj. 343 osoby - respondentów z subregionu tarnowskiego). Kolejnym wskazanym przez respondentów problemem świadczącym o nadużywaniu alkoholu była rosnąca częstotliwość spożywania alkoholu rangowany był analogicznie we wszystkich subregionach (wskazało go od 52% - tj. 279 osób - mieszkańców Małopolski Zachodniej do 61% - tj. 299 osób - badanych w subregionie podhalańskim). Spożywanie alkoholu pomimo wynikającego z niego złego samopoczucia w całym województwie wskazywane było najrzadziej jako możliwy objaw problemów z alkoholem; zwracało na nie uwagę od 37% - tj. 197 osób - respondentów w Małopolsce Zachodniej do 48% - tj. 239 osób - badanych z Krakowa (tab.1). Tabela 1. Odsetek badanych mieszkańców postrzegających objawy mogące świadczyć o nadużywaniu alkoholu. Rozkład odpowiedzi w subregionach. N 1 =3008 Rosnąca częstotliwość spożywania alkoholu Rosnąca ilość spożywanego alkoholu Spożywanie alkoholu pomimo krytycznych uwag otoczenia Spożywanie alkoholu pomimo wynikającego z niego złego samopoczucia Zaniedbywanie obowiązków rodzinnych i zawodowych Miasto 55,6% 51,6% 54,8% 47,8% 69,4% Kraków KOM 56,9% 58,8% 52,1% 42,7% 62,6% Małopolska 52,1% 53,1% 46,9% 36,8% 60,9% Zachodnia tarnowski 56,9% 52,8% 47,0% 41,9% 70,7% sądecki 57,8% 54,0% 50,7% 39,6% 68,6% podhalański 60,8% 57,7% 50,4% 41,5% 67,3% Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 Według badania, kobiety i mężczyźni inaczej postrzegają najmniej oraz najbardziej istotny problem społeczny wynikający z nadmiernego spożywania alkoholu. Dla badanych kobiet najczęściej problemy alkoholowe przekładają się na występowanie przemocy i agresji w rodzinach, natomiast dla mężczyzn na kryzys moralny i upadek życia rodzinnego. Respondentki jako najmniej związane z nadużywaniem alkoholu uważają pogorszenie się stanu zdrowia osób nim dotkniętych, zaś dla respondentów najrzadziej współwystępuje ono z narkomanią (wyk. 1) 1 N próba badawcza 5

Wykres 1. Ocena poniższych problemów społecznych mogących mieć związek z nadużywaniem alkoholu Dane przedstawione w średnich (M), N=3008 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 Ponad dwie trzecie badanych (70%, tj. 2 103 osoby) przyznało, że zdarza im się spożywać w niewielkich ilościach napoje alkoholowe. Odsetek osób sięgających po alkohol jest wyższy wśród mężczyzn (81%, tj. 1 141 osób) niż wśród kobiet (61% wskazań, tj. 962 osoby). Picie niewielkich ilości napojów alkoholowych jest również związane z wiekiem respondentów odsetek odpowiedzi twierdzących maleje wraz z rosnącym wiekiem uczestników badania, od 79% (tj. 291 osób) wśród osób do 24 roku życia do 58% (tj. 444 osoby) w gronie najstarszych badanych (tj. 60 lat i więcej) (wyk. 2). Wykres 2. Odsetek badanych mieszkańców spożywających alkohol w niewielkich ilościach. Odpowiedzi twierdzące, N=3008 2 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 2 Wartości ogółem to zestawienia odpowiedzi dla całości analizowanej próby częstości wskazań dla konkretnego pytania. 6

Liczba osób spożywających w niewielkich ilościach napoje alkoholowe różni się w poszczególnych częściach województwa małopolskiego. W Krakowie oraz Krakowskim Obszarze Metropolitalnym do picia alkoholu przyznało się trzy czwarte badanych (odpowiednio 375 i 372 osoby), niewiele mniej (72%, tj. 349 osób) również w subregionie tarnowskim. W Małopolsce Zachodniej natomiast nawet niewielkie ilości alkoholu spożywa niespełna dwie trzecie (64%, tj. 339 osób) respondentów (wyk. 3). Wykres 3. Odsetek badanych mieszkańców spożywających alkohol w niewielkich ilościach w podziale na poszczególne subregiony. Odpowiedzi twierdzące, N=3008 3 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 Przyczyny sięgania po napoje alkoholowe są mocno zróżnicowane w poszczególnych grupach wiekowych respondentów. Na tle pozostałych badanych wyróżniają się przede wszystkim osoby przed 25 rokiem życia to jedyna grupa, gdzie najczęściej sięganie po alkohol uzasadniane było potrzebą poprawy nastroju i lepszej zabawy (34% wskazań, tj. 98 osób),a w drugiej kolejności wpływem znajomych (30%, tj. 88 osób). Najmłodsi badani najrzadziej natomiast spożywają alkohol z okazji świąt i uroczystości (24%, tj. 69 osób). Specyfika modelu spożywania alkoholu w Krakowie zauważalna jest na tle pozostałych subregionów województwa, ze względu na deklarowane przez badanych przyczyny sięgania po te napoje. O ile w całym regionie dominują deklaracje dotyczące podkreślania w ten sposób ważnych wydarzeń i uroczystości (od 33%, tj. 119 osób w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, do 41% w subregionie sądeckim i Małopolsce Zachodniej, tj. odpowiednio 135 i 137 osób), o tyle w stolicy regionu badani znacznie częściej (36% mieszkańców Krakowa, tj. 133 osoby do 29% wskazań ogółem, tj. 575 osób) deklarują, że po napoje wysokoprocentowe sięgają przede wszystkim dla przyjemności. (wyk. 4). 3 Wartości ogółem to zestawienia odpowiedzi dla całości analizowanej próby częstości wskazań dla konkretnego pytania. 7

Wykres 4. Powody sięgania badanych mieszkańców po alkohol w podziale na poszczególne subregiony. Najczęściej wskazywane odpowiedzi, N=2103 4 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 Alkoholem spożywanym w największych ilościach jest piwo; średnio jednorazowo mieszkaniec Małopolski wypija go w ciągu jednego dnia 828 ml, a najczęściej wskazywana wartość to 500 ml jedna puszka lub butelka. Najczęściej wskazywana ilość wypijanego jednorazowo piwa (500 ml) jest taka sama we wszystkich subregionach województwa małopolskiego. Wino spożywane jest przez respondentów w znacznie mniejszych ilościach średnio jednorazowo badani wypijają go 248 ml, co stanowi niespełna dwie lampki; najczęściej wskazywane jest spożycie 150 ml wina. W porównywalnych ilościach spożywana jest wódka: średnio badani wypijają jej 222 ml, a najczęściej wskazywana wartość to 100 ml (dwa kieliszki). Wnioskować można zatem, że o ile wino pite jest ze względu na walory smakowe, o tyle spożywanie wódki często ma związek z chęcią osiągnięcia stanu upojenia alkoholowego. Zróżnicowana jest średnia ilość trunku wypijana przez badanych waha się od 748 ml w Małopolsce Zachodniej do 869 ml w subregionie tarnowskim. Również mediana (wartość przeciętna) wypijanego jednorazowo wina (150 ml) jest zbieżna dla całej Małopolski. Najmniejsze jego średnie spożycie (221 ml) obserwuje się w Małopolsce Zachodniej, natomiast największe (279 ml) w Krakowie. Jedynie przeciętna ilość wypijanej wódki (dla województwa 100 ml) nie jest jednorodna na całym badanym obszarze w KOM wartość ta to 200 ml. Jednocześnie średnia ilość wypijanej w KOM jednorazowo wódki jest bardzo niska, porównywalna niemal z Małopolską Zachodnią, gdzie wynosi ona 196 ml. Najwyższą średnią ilość wypijanej jednorazowo wódki zaobserwowano natomiast w Krakowie (264 ml) (tab. 2). 4 W analizie uwzględniono tylko osoby spożywające napoje alkoholowe. 8

Tabela 2. Przeciętne codzienne spożycie alkoholu wśród badanych mieszkańców w ml w czasie ostatnich 12 miesięcy. N=2103 56 Piwo Wino, szampan Wódka N= liczba 1358 1237 1015 Ogółem wskazań Średnia 827,91 247,63 221,92 Miasto Kraków N 254 262 193 Średnia 849,28 278,87 263,58 KOM N 248 226 168 Średnia 842,39 251,05 198,84 Małopolska Zach. N 217 184 171 Średnia 748,12 220,85 196,19 tarnowski N 227 208 170 Średnia 869,24 236,26 227,59 sądecki N 206 180 159 Średnia 793,43 233,62 236,14 podhalański N 206 177 154 Średnia 857,09 252,49 202,5 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 2.2 Kierowcy pod wpływem alkoholu Zrealizowane badanie społeczne poruszyło także zagadnienie związane z doświadczeniem, jakie posiadają Małopolanie podczas jazdy samochodem lub innym pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu lub innych środków psychoaktywnych, np. narkotyków, czy też dopalaczy. Doświadczenia ankietowanych w tym zakresie nie są powszechne, najwięcej osób (tj. jedna czwarta wszystkich ankietowanych (25,0%, tj. 753 osoby) wskazało, iż posiada wśród swoich znajomych osobę, która prowadziła samochód pod wpływem alkoholu lub narkotyków/dopalaczy (wyk. 5). Dokonując dekompozycji z podziałem na subregiony, zauważa się, że bycie kiedykolwiek pasażerem samochodu prowadzonego przez osobę będącą pod wpływem alkoholu najpowszechniejsze było w mieście Krakowie (9,8%, czyli 49 badanych) oraz w subregionie sądeckim (9,7%, czyli 48 badanych), najmniej powszechne natomiast było w subregionie tarnowskim (7,4%, czyli 36 badanych) (wyk. 6). 5 W analizie uwzględniono tylko osoby spożywające napoje alkoholowe. 6 Średnia spożycia wyrażona została w mililitrach. 9

Wykres 5. Doświadczenia badanych z jazdą samochodem lub innym pojazdem mechanicznym pod wpływem alkoholu lub substancji psychoaktywnych. N=3008 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 Wykres 6. Bycie kiedykolwiek pasażerem samochodu lub innego pojazdu, którym kierowała osoba będąca pod wpływem alkoholu w dekompozycji na subregion, płeć i wiek. N=3008 7 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym będąc pod wpływem substancji psychoaktywnej dotyczy 5,7% (170 badanych). Autodeklaracje dotyczące kierowania samochodem pod wpływem alkoholu pojawiały się najczęściej w subregionie sądeckim (6,7%, tj. 33 osoby), najrzadziej natomiast w Małopolsce Zachodniej (4,7%, tj. 25 osób) oraz w Krakowie (4,6%, tj. 23 osoby). Na prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości dziesięciokrotnie częściej decydują się mężczyźni (10,9%, tj. 150 osób) niż kobiety (1,0%, tj. 16 osób). 7 Wartości ogółem to zestawienia odpowiedzi dla całości analizowanej próby częstości wskazań dla konkretnego pytania. W tym przypadku ogół twierdzących odpowiedzi 10

Analizując rozkład poszczególnych kategorii wiekowych, zauważa się natomiast, że doświadczenia związane z kierowaniem pojazdem pod wpływem alkoholu są wraz z wiekiem coraz bardziej powszechne od 2,7% (8 osób) w grupie 18-24 lata do 7,2% (51 osób) w grupie 45-59 lat. (wyk. 7). Wykres 7. Kierowanie samochodem lub innym pojazdem mechanicznym będąc pod wpływem alkoholu bądź innej substancji psychoaktywnej, np. narkotyki/dopalacze w dekompozycji na subregion, płeć i wiek. N=3008 8 Źródło: IB IPC badania ilościowe, 2014 Według badania, istnieje zależność pomiędzy częstotliwością spożywania alkoholu, a uczestnictwem w grach losowych, w których można wygrać pieniądze osoby często grające w gry hazardowe (tj. co najmniej kilka razy w miesiącu) częściej też spożywają alkohol od osób, które grają rzadko (tj. kilka razy w roku) oraz nie grają wcale. 3. Finansowanie programu Realizacja w roku 2014 Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2014-2020 finansowana była z dochodów z tytułu opłat za wydawanie zezwoleń na obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości do 18 % alkoholu przeznaczonych na realizację zadań Samorządu Województwa Małopolskiego, określonych w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz. 1356 z późń. zm.). Należy podkreślić, iż gminy wykonują większość zadań w zakresie przeciwdziałania problemom alkoholowym, są zobligowane do podejmowania zadań w tym zakresie zgodnie z zapisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, która przewiduje dla nich dysponowanie własnymi środkami finansowymi uzyskanymi przez gminę z tytułu rocznych opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych oraz zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych wydanych przedsiębiorcom, których 8 Wartości ogółem to zestawienia odpowiedzi dla całości analizowanej próby częstości wskazań dla konkretnego pytania. W tym przypadku ogół twierdzących odpowiedzi. 11

działalność polega na organizacji przyjęć a także jednorazowych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Wyżej wymienione środki pieniężne są wydatkowane w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Tabela 3 obrazuje uzyskane wpływy gmin województwa małopolskiego na przestrzeni lat 2012-2014. Należy nadmienić, iż większość środków finansowych gminy przeznaczyły na zadania związane z przeciwdziałaniem problemom alkoholowym. Tabela 3. Uzyskane wpływy oraz poniesione wydatki przez gminy województwa małopolskiego na zadania z zakresu alkoholu i narkomanii w latach 2012-2014 r. Lata Uzyskane wpływy Wydatki poniesione na zadania z alkoholu Wydatki poniesione na zadania z narkomanii 2012 62 225 095,4 zł 59 454 756,90 zł 2 551 921,60 zł 2013 63 494 658,40 zł 61 838 523,20 zł 2 219 643,70 zł 2014 66 582 562,67zł 60 449 593,87 zł 2 367 351, 65 zł Źródło: Dane z ankiet PARPA G1, 2012r. (dane ze 181 gmin), 2013r. (dane ze 181 gmin), 2014 r. (dane ze 175 gmin). W 2014 r. wysokość wydatkowanych środków przez gminy województwa małopolskiego na wybrane zadania w obszarze rozwiązywania problemów alkoholowych przedstawiała się następująco 9 (tab. 4 i 5). Tabela 4. Wydatki poniesione na realizację programów profilaktycznych i innych działań profilaktycznych przez gminy województwa małopolskiego w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2014 r. Realizacja rekomendowanych programów profilaktycznych* Realizacja innych niż rekomendowane programy profilaktyczne Realizacja innych działań profilaktycznych** 300 972,21 zł 3 088 613,88 zł 3 371 086,36 zł Źródło: Dane z ankiet PARPA G1, 2014 r. * Obecnie w elektronicznej bazie rekomendowanych programów figuruje 13 programów. Rekomendacja jest udzielana łącznie przez wszystkie instytucje odpowiedzialne za wdrażanie systemu rekomendacji tj.: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Instytut Psychiatrii i Neurologii oraz Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. ** inne działania profilaktyczne, czyli jednorazowe prelekcje/pogadanki, spektakle profilaktyczne, festyny/imprezy plenerowe poza sportowymi, konkursy (plastyczne/literackie/muzyczne), programy dla młodzieży z grup ryzyka, programy i przedsięwzięcia opracowane i realizowane przez młodzież skierowane do grup rówieśniczych, szkolenia dla rodziców i nauczycieli/wychowawców. 9 Dane uzyskane z ankiet PARPA G1- Profilaktyka i Rozwiązywanie Problemów Alkoholowych w Polsce w samorządach gminnych za rok 2014 r. (ze 175 gmin województwa małopolskiego). 12

Tabela 5. Wydatki poniesione przez gminy województwa małopolskiego na rzecz innych zadań realizowanych w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2014 r. Funkcjonowanie gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych Dofinansowanie pozalekcyjnych zajęć sportowych Kolonie i obozy z programem zajęć profilaktycznych dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym Działania z zakresu dożywiania dzieci Środki przekazane do izb wytrzeźwień 33 601 31,78 zł 6 504 886,78 zł 2 859 719,57 zł 1 565 185,95 zł 1 431 252,20 zł Źródło: Dane z ankiet PARPA G1, 2014 r. Szczegółowe informacje na temat danych statystycznych z gmin znajdują się w corocznych opracowaniach Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), która na stronie internetowej zamieszcza publikacje pn.: Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych w Polsce w samorządach gminnych. (http://www.parpa.pl/index.php/analizy-badania-raporty/statystyki). Po zebraniu wszystkich ankiet z gmin do końca maja danego roku za pośrednictwem urzędów marszałkowskich, PARPA wprowadza i analizuje dane, które w formie elektronicznego sprawozdania dostępne są publicznie na stronie internetowej w roku kolejnym. Należy nadmienić, iż pomimo monitów, nie ma 100% zwrotności ankiet z gmin. 3.1 Zadania finansowane ze środków budżetu województwa W 2014 r. Marszałek Województwa wydał 51 zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwa, a także 66 zezwoleń na obrót hurtowy napojami alkoholowymi o zawartości powyżej 4,5% do 18% alkoholu, z wyjątkiem piwa. Łącznie uzyskano 967 000 zł dochodów. Z uwagi na fakt, iż niewykorzystane środki przechodzą na rok kolejny, podobnie jak w przypadku niewykorzystania dotacji bądź jej zwrotu, w 2014 r. wydano łącznie 1 309 164,50 zł, w tym 692 596,50 zł na realizację zadań w ramach wojewódzkiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2014 r. (z paragrafu 85154 - przeciwdziałanie alkoholizmowi). Zgodnie z przyjętym budżetem Województwa Małopolskiego na rok 2014 zrealizowane zostały następujące zadania w ramach realizacji Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2014-2020 oraz poniesione następujące wydatki (tab. 6). Tabela 6. Zrealizowane zadania oraz wydatkowane kwoty z paragrafu 85154 przeciwdziałanie alkoholizmowi w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej. Lp. Zadanie Wydatkowana kwota 1. Dofinansowanie zadań pozaleczniczych realizowanych przez Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia 150 000 zł w Krakowie 2. Realizacja zadań z zakresu przeciwdziałania problemom alkoholowym w ramach otwartego konkurs ofert na realizację 85 306 zł zadań publicznych Województwa Małopolskiego w dziedzinie 13

Lp. Zadanie Wydatkowana kwota profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom (część kosztów) 3. Organizacja spotkań/ narad/ konferencji szkoleniowych w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom (część kosztów) 10 750 zł 4. Realizacja Badania społecznego pn.: Badanie opinii mieszkańców Małopolski na temat uzależnień od substancji psychoaktywnych i korzystania z Internetu oraz uczestniczenia 15 000 zł w grach hazardowych (część kosztów) 5. Zakup dla Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie urządzeń jednorazowego użytku do wstępnego wykrywania alkoholu 49 745,50 zł (część kosztów) 6. Realizacja zadania inwestycyjnego pn.: Przebudowa budynku głównego Szpitala z utworzeniem Centrum Kompleksowej Diagnostyki i Terapii Dzieci z FASD wraz z wyposażeniem 96 000 zł realizowanego przez Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie 7. Budowa Ośrodka Psychiatrycznego wraz ze specjalistyczną Poradnią Konsultacyjną i zapleczem technicznym - Szpital 200 000 zł Wojewódzki im. św. Łukasza SP.ZOZ w Tarnowie Razem: 606 801,50 zł Źródło: Opracowanie Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM Poniżej dwa zadania, które zostały zrealizowane, jednakże z uwagi na fakt, iż środki finansowe zostały przekazane do innych jednostek, nie były one rozliczane w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. Są to: 1. 170 000 zł (w tym 85 000 zł na paragrafie 85154 oraz 85 000 zł na paragrafie 85153) dla Departamentu Turystyki, Sportu i Promocji na konkurs ofert w dziedzinie kultury fizycznej obejmującego organizację wakacyjnych turniejów sportowych w piłce nożnej o zasięgu wojewódzkim połączonych z działaniami edukacyjno-profilaktycznymi w zakresie zapobiegania spożywania alkoholu oraz używania narkotyków i palenia tytoniu przez dzieci i młodzież dla organizacji pozarządowych na realizację zadania Wakacje z piłką nożną celem projektu był: sport jako styl życia, szkoła charakterów, alternatywa na wakacyjną nudę i antidotum na patologię uzależnień. Działania w projekcie podjęte zostały przez Małopolskie Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe w Krakowie oraz Małopolski Związek Piłki Nożnej w Krakowie (oferta wspólna). Przeprowadzono zawody piłkarskie, promocję zdrowego trybu życia, cykl eliminacji gminnych, powiatowych, subregionalnych, oraz zrealizowano obóz sportowo edukacyjny, łącznie we wszystkich rozgrywkach wzięło udział ponad 8 000 dzieci w wieku 10-13 lat z całej małopolski. Od szczebla powiatowego wraz z zawodami sportowymi prowadzono równolegle zajęcia z zakresu profilaktyki uzależnień. Łącznie przekazano na zadanie 400 000 zł. 2. 13 695 zł (w tym 795 zł na paragrafie 85154 oraz 12 900 zł na paragrafie 85153 zwalczanie narkomanii) dla Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Małopolskiej Szkoły Gościnności im. Tytusa Chałubińskiego w Myślenicach na realizację Warsztatów Liderów Młodzieżowych pn.: Róża Wiatrów (zapewnienie pobytu i cateringu). 14

Zadania finansowe z budżetu województwa w 2014 roku zostały w całości zrealizowane, a wykonanie finansowe wyniosło 97,55% dla zadań bieżących oraz 100% dla zadań inwestycyjnych. 3.2 Zasoby instytucjonalne oraz kontraktowanie świadczeń w obszarze uzależnień od alkoholu. W 2014 r. Małopolski Oddział Wojewódzki w Krakowie Narodowego Funduszu Zdrowia przeznaczył kwotę 26 189 995 zł na leczenie uzależnień i współuzależnień od alkoholu na terenie województwa małopolskiego, szczegółowe dane znajdują się w tabeli 7. Tabela 7. Środki finansowe przeznaczone przez NFZ na leczenie uzależnień i współuzależnień od alkoholu w Małopolsce w 2014 r. Zakres świadczeń Nakłady w 2014 roku (w zł) Leczenie Uzależnień (leczenie ambulatoryjne) 6 005 432 Świadczenia w Poradni Terapii Uzależnienia i Współuzależnienia od Alkoholu 959 674 (leczenie ambulatoryjne) Świadczenia Terapii Uzależnień dla Dzieci i Młodzieży (leczenie ambulatoryjne) 223 159 Świadczenia w Oddziale Dziennym Terapii Uzależnień od Alkoholu 1 493 550 Świadczenia Dzienne Leczenia Uzależnień 665 712 Świadczenia w Oddziale/Ośrodku Leczenia Alkoholowych Zespołów 6 704 698 Abstynencyjnych (Detoksykacji) (leczenie stacjonarne) Leczenie Uzależnień Stacjonarne 4 204 850 Świadczenia Terapii Uzależnienia od Alkoholu Stacjonarne 5 932 920 RAZEM 26 189 995 zł Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, Małopolski Oddział Wojewódzki w Krakowie. Na wykresie 8, przedstawiono dla porównania zestawienie kontraktów w lecznictwie od alkoholu oraz pozostałych substancji psychoaktywnych w przekroju lat 2008-2014. Wykres 8. Środki finansowe przeznaczone przez NFZ na leczenie uzależnień i współuzależnienia od alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych w Małopolsce w latach 2008-2014. Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, Małopolski Oddział Wojewódzki w Krakowie. 15

W Województwie Małopolskim pod koniec roku 2014 w trybie stacjonarnym funkcjonowały: 4 oddziały detoksykacyjne, 2 oddziały terapii uzależnienia od alkoholu oraz 2 oddziały leczenia uzależnień i współuzależnienia (tab. 8 i mapa 2). Od 2014 r. funkcjonowały również 2 prywatne (płatne) całodobowe oddziały terapii uzależnienia od alkoholu w Grzechyni w pobliżu Makowa Podhalańskiego (Ośrodek Terapii Uzależnień "Terapie od Zaraz") oraz w Lipnicy Wielkiej (Polsko Amerykańskie Centrum Psychoterapii Dezyderata ). Ponadto funkcjonowało 12 dziennych oddziałów terapii uzależnień od alkoholu, 10 poradni i przychodni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia, 37 poradni leczenia uzależnień (nadal brak poradni w powiecie dąbrowskim, proszowickim i miechowskim) oraz 5 poradni terapii uzależnienia od alkoholu dla dzieci i młodzieży (mapa 3). Tabela 8. Działalność publicznych zakładów opieki zdrowotnej w zakresie stacjonarnych oddziałów leczenia uzależnień w województwie małopolskim w 2014 roku. Lp 1. Nazwa szpitala Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza w Tarnowie 2. Podhalański Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła w Nowym Targu 3. Podhalański Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II w Nowym Targu 4. Szpital Specjalistyczny im. dr J. Babińskiego w Krakowie 5. Szpital Specjalistyczny im. dr J. Babińskiego w Krakowie 6. Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Andrychowie 7. Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Andrychowie 8. Szpital Specjalistyczny im. H. Klimontowicza w Gorlicach (oddział działa od lipca 2010 r.) Oddział Uzależnień i Współuzależnienia Liczba łóżek stan na 31.12.2014 Leczeni w 2014 Osobodni leczenia w 2014 r. śr okres pobytu chorego (w dniach) % obłożenie 62 471 22 571 47,9 100% Detoksykacyjny 15 521 5 503 10,6 101% Leczenia Uzależnień 31 242 11 035 45,6 98% Detoksykacyjny 30 1 160 11 267 9,7 103% Terapii Uzależnienia od Alkoholu (w tym osób z innymi dysfunkcjami) 92 604 20 967 34,7 62% Detoksykacyjny 30 940 10 965 11,7 100% Terapii Uzależnienia od Alkoholu 70 757 25 781 34,1 101% Detoksykacyjny 15 580 4 885 8,4 89% Źródło: opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Zdrowotnej na podstawie danych z jednostek ochrony zdrowia. 16

Mapa 2. Rozmieszczenie stacjonarnych oddziałów leczenia uzależnień w publicznych zakładach opieki zdrowotnej w Województwie Małopolskim w 2014 roku. miechowski olkuski dąbrowski chrzanowski krakowski Kraków proszowicki Tarnów oświęcimski wadowicki wielicki brzeski bocheński myślenicki tarnowski suski limanowski Nowy Sącz gorlicki nowotarski nowosądecki Oddział Terapii Uzależnień i Współuzależnienia tatrzański 46 Oddział Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu Źródło: opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Zdrowotnej na podstawie danych z Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie. 17

Mapa 3. Rozmieszczenie ambulatoryjnych placówek leczenia uzależnień w publicznych zakładach opieki zdrowotnej w Województwie Małopolskim w 2014 roku miechowski olkuski proszowicki dąbrowski krakowski chrzanowski Kraków wielicki brzeski oświęcimsk i bocheński wadowicki myślenicki Tarnów tarnowski suski limanowski Nowy Sącz gorlick i now otarski nowosądecki Oddziały dzienne terapii uzależnienia od alkoholu Poradnie terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia tatrzański Poradnie leczenia uzależnień Poradnie terapii uzależnień od alkoholu dla dzieci i młodzieży Źródło: opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Zdrowotnej na podstawie danych z Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie. 4 Realizacja celów operacyjnych Programu przez Województwo Małopolskie w ramach przekazanych środków finansowych. 4.1 Cel operacyjny nr 1 - Wspieranie działań profilaktycznych oraz edukacyjnych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w obszarze problematyki alkoholowej W ramach celu operacyjnego 1 zrealizowano następujące zadania: Zadanie 1.1. Wspieranie działalności organizacji pozarządowych i innych podmiotów w obszarze profilaktyki alkoholowej, problemowej, rodzinnej oraz na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Województwo Małopolskie realizując jedno ze swoich zadań ustawowych współpracuje z organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji projektów w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom w formie otwartego konkursu ofert na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W 2014 roku wpłynęło do konkursu 48 ofert. Do oceny merytorycznej dopuszczono 27 ofert. Dofinansowanie uzyskało łącznie 12 projektów na kwotę 250 000 zł, w tym 7 projektów 18

dotyczyło zadań w obszarze rozwiązywania problemów alkoholowych, a 4 z nich dotyczyło zadania 1.1, czyli obszaru profilaktyki alkoholowej. Poniżej zestawienie i omówienie powyższych, zrealizowanych projektów. 1 PROJEKT Nazwa Podmiotu : Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych Solny Gwarek, ul. Pocztowa 1, 32-020 Wieliczka Tytuł zadania: Niebezpieczny związek. Kierowca i Alkohol Kwota umowy: 13 709 zł Odbiorcy: 1840 uczniów ze szkół ponadpodstawowych i gimnazjalnych z terenu województwa małopolskiego oraz około 40 nauczycieli Działania: zrealizowano program profilaktyczny w szkołach poprzez przeprowadzenie 80 godzin dydaktycznych na terenie 6 powiatów województwa (krakowskiego, wielickiego, limanowskiego, nowosądeckiego, gorlickiego i olkuskiego) rozdano 3 960 liczników trzeźwości, wydrukowano materiały szkoleniowe wspierające program: broszury informacyjne, mini liczniki trzeźwości, ankiety, przeprowadzono superwizje osób prowadzących warsztaty. 2 PROJEKT Nazwa Podmiotu: Klub Abstynenta "Horyzont" w Bieczu, ul. Kazimierza Wielkiego 31, 8-340 Biecz Tytuł zadania: Dofinansowanie XVI "Bieckiego Abstynenckiego Rajdu Samochodowo - Turystycznego im. Haliny Wędrychowicz Kwota umowy: 9 761 zł Odbiorcy: 39 załóg (120 uczestników- członków różnych Klubów AA oraz osoby indywidualne borykające się z problemem alkoholowym oraz 15 osób obsługi).w spotkaniu uczestniczyły także rodziny osób uzależnionych co pozwoliło na wzmocnienie więzi rodzinnych. Działania: zorganizowano XVI Biecki Abstynencki Rajd - przygotowano trasy na rajdzie, punkty kontrolne prób sprawnościowych, przeprowadzono wykład z dziedziny uzależnień przez terapeutę uzależnień oraz wykład z zakresu pierwszej pomocy, zorganizowano próby sportowo-sprawnościowe jak: biegi, rzuty do celu, jazda rowerkami wodnymi, kręgle, zabawa integracyjna, odprawiono msze w intencji uczestników rajdu, rozdano puchary i nagrody rzeczowe, podziękowano władzom w tym radnym SWM. 19

Źródło: Zdjęcia Klubu Abstynenta "Horyzont" w Bieczu 3 PROJEKT Nazwa Podmiotu : Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów Dzieci Niepełnosprawnych Dać Szansę w Wadowicach, os. XX lecia 1, 34-100 Wadowice Tytuł zadania: Zdrowo bezalkoholowo Kwota umowy: 3 166 zł Odbiorcy: ok. 270 dzieci pełnosprawnych i niepełnosprawnych klas I-VI z 32 szkół podstawowych z powiatów: wadowickiego, oświęcimskiego, suskiego. 20

Działania: zorganizowano konkurs plastyczny dla dzieci i młodzieży na temat szkodliwości nadużywania alkoholu (konkurs rozstrzygnięto w pięciu kategoriach (klasa I/II, klasa III/IV, klasa V/VI, gimnazjum, szkoły specjalne), zebrano i zewidencjonowano 270 prac dostarczonych w ramach konkursu Zdrowo bezalkoholowo przeprowadzono obrady Komisji celem wyboru nagrodzonych prac. Przekazano nagrody laureatom, prace laureatów zostały wykorzystane w wydanych w ramach zadania projektach kalendarzy na rok 2015 (najciekawsze prace pokazano szerszemu gronu odbiorców na wystawie w Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej w Wadowicach oraz zaprezentowano na stronie internetowej www.dacszanse.pl), opracowano i wydrukowano kalendarze na rok 2015 (400 szt. dużych kalendarzy ściennych oraz 1000 szt. małych kalendarzyków kieszonkowych), rozesłano kalendarze na terenie powiatów: Wadowice, Oświęcim i Sucha Beskidzka. 21

Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Rodziców i Opiekunów Dzieci Niepełnosprawnych Dać Szansę w Wadowicach. 4 PROJEKT Nazwa Podmiotu : Centrum Profilaktyki i Edukacji Społecznej PARASOL, ul. Rakowicka 10a, 31-511 Kraków Tytuł zadania: Program -Rakowicka 10 Kwota umowy: 22 609 zł Odbiorcy: dzieci i młodzież pomiędzy 13 a 18 rokiem życia - ok. 670 osób oraz 17 rodzin objętych kontaktem. Działania: zrealizowano działania w formie pracy socjalnej w formule streetworkingu (na ulicy), przeprowadzono 56 godzin konsultacji psychologicznych, 52 godziny działań terapeuty uzależnień,8 godzin superwizji dwóch zespołów, dożywiano dzieci ulicy, przeprowadzono ramach programu Rakowicka 10 : 740 godzin pracy w trakcie działań streetworkerskich oraz 616 godzin pracy z beneficjentami z Centrum Izaaka 5, zorganizowano działania diagnostyczne, terapeutyczne, wspierające, edukacyjne, korekcyjne, interwencyjne oraz z zakresu dożywiania łącznie dla ok. 670 osób. Źródło: Zdjęcia Centrum Profilaktyki i Edukacji Społecznej PARASOL Zadanie 1.2. Inicjowanie różnych form profilaktyki zintegrowanej jak i rówieśniczej opartej na działaniach liderów młodzieżowych. W dniach 22-23 listopada 2014 r. w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Małopolska Szkoła Gościnności im. Tytusa Chałubińskiego w Myślenicach, Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego we współpracy ze Stowarzyszeniem Siemacha zorganizował Warsztaty Liderów Młodzieżowych pn.: Róża 22

Wiatrów dla młodzieży w wieku 15-18 lat z terenu województwa małopolskiego. Do udziału w warsztatach zgłosiło się 40 uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych z 10 powiatów województwa. Celem projektu było wykreowanie zintegrowanej, dynamicznej, zaangażowanej grupy liderów młodzieżowych z Małopolski gotowej do angażowania się w projekty i różnorodne działania społeczne na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom wśród młodych osób. Źródło: Zdjęcia Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej Zadanie 1.3. Zwiększenie dostępności i skuteczności form działania placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży. Województwo Małopolskie w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom udzieliło dotacji dla placówek wsparcia dziennego prowadzonych przez organizacje pozarządowe. 1 PROJEKT Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Dobroczynne RES SACRA MISER w Olkuszu, ul. Króla Kazimierza Wielkiego 12, 32-300 Olkusz Tytuł zadania: Razem wesoło - aktywnie, zdrowo i na sportowo Kwota umowy: 8 139 zł Odbiorcy: 40 dzieci (ze Świetlicy Opiekuńczo-Wychowawczej w Olkuszu)105 uczestników młodzieży z placówek opiekuńczo-wychowawczych. Działania: zorganizowano zajęcia zabawowo-intelektualne Kalambury, zajęcia edukacyjne nt. zdrowego stylu życia, w tym bez używek, zajęcia komputerowo-plastyczne, zajęcia kreatywnego myślenia pn.: Planuję przyszłość- planuję siebie, zorganizowano 3- dniową wycieczkę do Rabki (m.in. zwiedzenie muzeów, obejrzenie spektaklu teatralnego, pobyt w Parku Zdrojowym i w Rabkolandzie) celem pokazania alternatywnego sposobu spędzania wolnego czasu wolnego od używek. 23

2 PROJEKT Nazwa Podmiotu: Stowarzyszenie Forum Oświatowe Klucze, ul. Zawierciańska 30, 32-310 Klucze Tytuł zadania: Nie dajmy się złapać w pułapkę Kwota umowy: 6 566 zł Odbiorcy: 105 uczestników młodzieży z placówek opiekuńczo-wychowawczych (w Kluczach, Ryczówka, Bydliny, Bolesławia, Jerzmanowic i Olkusza). Działania: przeprowadzono 10 godzin warsztatów autoprezentacji, 10 godzin warsztatów asertywności, 9 godzin zajęć z zakresu umiejętności psychospołecznych, 4 godziny zajęć produkcji filmu, 4 godziny zajęć montażu filmu, 6 godzin warsztatów dziennikarskich, 5 godzin zajęć kompozycji muzyki, zorganizowano wycieczkę integracyjną dla podopiecznych placówek do Doliny Będkowskiej, przeprowadzono 2 spotkania młodzieży z terapeutą uzależnień pt.: Porozumienia bez alkoholu można się nauczyć, Zanim będzie za późno, zorganizowano uroczystość podsumowującą Projekt na którą zaproszono także policję, która mogła porozmawiać z młodzieżą i rodzicami Nakręcono film przez młodzież pn.: Nie dajmy się złapać w pułapkę. 24

Źródło: Zdjęcia Stowarzyszenia Forum Oświatowe Klucze Zadanie 1.5. Diagnozowanie problemów i zjawisk społecznych istotnych w obszarze problematyki alkoholowej. W 2014 roku na zlecenie Województwa Małopolskiego przeprowadzone zostało badanie społeczne pn. Badanie opinii mieszkańców Małopolski na temat uzależnień od substancji psychoaktywnych i korzystania z internetu oraz uczestniczenia w grach hazardowych, którego celem było oszacowanie zasięgu występowania problemu szeroko pojętych uzależnień w regionie. Badanie miało charakter ilościowy i zostało zrealizowane na próbie 3 008 dorosłych mieszkańcach Małopolski (tj. od 18 do 60 i więcej lat), dobranej w sposób warstwowo-losowy. Badanie zrealizowano techniką wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI). W badaniu poruszono tematy związane m.in. ze spożywaniem i opiniami na temat alkoholu oraz jazdy za kierownicą pod wpływem substancji psychoaktywnych. Szerzej na str. 4 sprawozdania. Zadanie 1.6. Opracowywanie i upowszechnianie materiałów informacyjno - edukacyjnych z obszaru problematyki alkoholowej. Województwo Małopolskie w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom udzieliło dotacji dla Fundacji Revita Kraków - Kobierzyn, która w ramach zadania publicznego Trzeźwa Małopolska- program resocjalizacji i reintegracji społeczno-zawodowej wydrukowała i opracowała 500 szt. broszur edukacyjnych (zawierających informacje o strategiach i modelach profilaktyki uzależnień, podstawach prawnych systemu lecznictwa, polskim systemie pomocy terapeutycznej oraz placówkach pomocowych). Materiały edukacyjne rozdystrybuowano do: ośrodków pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, punktów konsultacyjno-informacyjnych, urzędów gmin i miast województwa oraz poradni zdrowia. 25

Źródło: Zdjęcie wydanej broszury edukacyjnej, udostępnione przez Fundację Revita Kraków-Kobierzyn 4.2 Cel operacyjny nr 2 - Rozwój systemu pomocy osobom uzależnionym od alkoholu, w tym od uzależnień behawioralnych. W Ramach celu operacyjnego 2 zrealizowano następujące zadania: Zadanie 2.2. Rozwój systemu kształcenia zawodowego oraz podnoszenia kwalifikacji pracowników lecznictwa odwykowego oraz instytucji z obszaru rozwiązywania problemów społecznych i uzależnień. W ramach środków pieniężnych przekazanych dla Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzaleznień i Współuzaleznienia (WOTUW) w Krakowie zrealizowano: dofinansowanie 2 edycje Studium Psychoterapii Uzależnień- edycja 2013/2014 oraz 2014/2015 w Małopolskim Ośrodku Szkolenia Terapeutów Uzależnień (MOSTU), jednostki organizacyjnej WOTUW. szkolenie ukończyło 68 osób w ścieżce specjalisty psychoterapii uzależnień lub instruktora terapii uzależnień. Uczestnicy pracowali w 2 grupach szkoleniowych. MOSTU realizując powyższe zadanie współpracował z Krakowskim Stowarzyszeniem Terapeutów Uzależnień. WOTUW zorganizował także szkolenie dla 14 terapeutów uzależnień pn.: Krótkoterminowa terapia par (54 h) oraz staże dla 5 osób szkolących się w zakresie specjalistów psychoterapii uzależnień w ramach procesu certyfikacji terapeutów uzależnień, na podstawie akredytacji PARPA. Zadanie 2.3. Rozwój placówek leczenia uzależnień od alkoholu, stacjonarnych i ambulatoryjnych dla osób uzależnionych, współuzależnionych, DDA, w tym z podwójną diagnozą lub współwystępującymi innymi dysfunkcjami. WOTUW w ramach otrzymanej dotacji przez Województwo Małopolskie zorganizował 30 superwizji dla zespołów terapeutycznych placówek terapii uzależnień (ok. 550 godzin). Przekazano dofinansowanie z budżetu Województwa Małopolskiego na realizację zadania inwestycyjnego pn.: Budowa Ośrodka Psychiatrycznego wraz ze specjalistyczną Poradnią Konsultacyjną i zapleczem technicznym-szpital Wojewódzki im św. Łukasza SP.ZOZ w Tarnowie (zakres rzeczowy - budynek stan surowy zamknięty, przekładki sieci, infrastruktura zewnętrzna, przyłącza, instalacje wewnętrzne (elektryka), stolarka, 26

ślusarka okienna i fasadowa). Docelowo w ośrodku będą też łóżka z przeznaczeniem dla osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Zadanie 2.5. Wspieranie oraz rozwój lecznictwa oraz pomocy dla dzieci i młodzieży z FAS i ich rodzin. Przekazano dofinansowanie z budżetu Województwa Małopolskiego na realizację zadania inwestycyjnego pn.: Przebudowa budynku głównego Szpitala z utworzeniem Centrum Kompleksowej Diagnostyki i Terapii Dzieci z FASD wraz z wyposażeniem realizowanego przez Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie. W ramach zadania : zakupiono sprzęt medyczny, elektroniczny, sprzęt i oprogramowanie informatyczne oraz programy multimedialne do wspomagania i oceny rozwoju zakresie diagnostyki i terapii dzieci z FASD oraz programu do terapii opóźnienia rozwoju mowy u dzieci. zakupiono sprzęt biurowy, sprzęt komputerowy, oprogramowanie informatyczne w celu wyposażenia komórek organizacyjnych Szpitala (oddziały, poradnie) związanych z działalnością Centrum kompleksowego leczenia i terapii dzieci z FASD. Zadanie 2.6. Udzielanie wsparcia w zakresie rehabilitacji, postrehabilitacji oraz readaptacji społeczno-zawodowej osobom uzależnionym oraz współuzależnionym w trakcie jak i po zakończeniu leczenia odwykowego. Województwo Małopolskie w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w dziedzinie profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom udzieliło dotacji dla Fundacji Revita Kraków - Kobierzyn, która w ramach zadania publicznego pn.: Trzeźwa Małopolska- program resocjalizacji i reintegracji społeczno-zawodowej. 1 PROJEKT Nazwa Podmiotu: Fundacja Revita Kraków - Kobierzyn, ul. Babińskiego 29, 30-393 Kraków Tytuł zadania: Trzeźwa Małopolska - program resocjalizacji i reintegracji społecznozawodowej Kwota umowy: 21 358 zł Odbiorcy: 20 osób uzależnionych od alkoholu po zakończonej terapii pochodzących z terenu województwa małopolskiego Działania: przeprowadzono 80 godzin zajęć z treningu kompetencji i umiejętności społecznych, 10 godzin zajęć warsztatów motywacyjnych, 8 godzin grupowego doradztwa zawodowego, wydrukowano, opracowano i rozdystrybuowano 500 szt. broszury edukacyjnej (zawierającej informacje o strategiach i modelach profilaktyki uzależnień, podstawach prawnych systemu lecznictwa, polskim systemie pomocy terapeutycznej, placówkach pomocowych) raport i ankiety ewaluacyjne. 27

4.3 Cel operacyjny nr 3 - Rozwój oraz wzmacnianie współpracy z instytucjami oraz osobami działającymi na rzecz rozwiązywania problemów społecznych i uzależnień, w tym behawioralnych. Zadanie 3.1. Organizowanie narad, szkoleń i konferencji w celu wymiany doświadczeń, promowania dobrych praktyk oraz podjęcia wspólnych działań na rzecz profilaktyki i leczenia uzależnień. WOTUW w ramach otrzymanej dotacji przez Województwo Małopolskie zorganizował: 1. Narady kierowników placówek lecznictwa odwykowego z województwa małopolskiego: 23.06.2014 r. Podczas narady omówiono kryteria oceny jakości świadczeń terapeutycznych, omówiono szkolenie Terapia par w leczeniu uzależnień doświadczenia z praktyki placówek prowadzących ten rodzaj terapii.. W spotkaniu wzięły w niej udział 22 osoby. 03.12.2014 r. Podczas spotkania podsumowano działalność placówek odwykowych w 2014 r., omówiono plan współpracy na rok 2015. Odbyła się także dyskusja na temat jakości terapii uzależnień, paradygmatów psychoterapii uzależnień, kierunków dalszego rozwoju. W spotkaniu wzięło udział 30 osób. 2. Spotkania Zespołu d.s. opracowania kryteriów jakości świadczeń zdrowotnych w placówkach terapii uzależnień, podczas których pracowano nad określeniem kwestii dotyczących wymogów jakie powinna spełniać placówka terapii uzależnień w zakresie: kwalifikacji, kompetencji kadry merytorycznej do prowadzenia różnego typu zajęć terapeutycznych, warunków leczenia również w znaczeniu organizacji procesu leczenia, procesu diagnozy oraz programu terapii. Spotkania odbyły się w: Rytro 29-30.09.2014 r. W spotkaniu wzięło udział 12 osób oraz w Niedzicy - 17-18.10.2014 r. W spotkaniu wzięło udział 5 osób. Departament Zdrowia i Polityki Społecznej zorganizował w dn. 31 stycznia 2014 r. dla wszystkich zainteresowanych osób oraz instytucji działających na rzecz profilaktyki uzależnień konsultacje społeczne projektów wojewódzkich programów w obszarze uzależnień, m.in. Małopolskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2014-2020, celem zgłoszenia uwag oraz wypracowania wspólnych ustaleń dotyczących dokumentów regionalnych. Zadanie 3.3. Wspieranie WOTUW w realizacji zadań statutowych i koordynacja Programu. - zarządzanie Corocznie Województwo Małopolskie wspiera finansowo Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie (WOTUW) celem realizacji zadań pozaleczniczych określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, sposobu funkcjonowania i rodzajów podmiotów leczniczych wykonujących świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu oraz sposobu współdziałania w tym zakresie z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi (Dz. U. z dnia 28 czerwca 2012 r.). 28

Celem usystematyzowania wiedzy, poniżej zestawiono tabelaryczne ujęcie wszystkich zrealizowanych zadań pozaleczniczych przez WOTUW oraz przekazanych środków w 201 4 r. przez województwo (tab. 9). Tabela 9. Zrealizowane zadania pozalecznicze przez WOTUW i wydatkowane kwoty w 2014 r. Lp. Zadanie Wydatkowana kwota w zł 1. 1. Szkolenia rozwijające warsztat zawodowy pracowników lecznictwa uzależnień. 2. Studium Psychoterapii Uzależnień. 3. Współpraca międzynarodowa ze Słowacją. wizyty studyjne. 34 000 zł 4. Konferencje i staże. 5. Organizacja szkoleń dla Pełnomocników Gminnych ds. Uzależnień. 2. 1. Superwizje kliniczne. 2. Konsultacje dla placówek lecznictwa uzależnień. 3. Opracowanie kryteriów oceny i ocena jakości 90 500 zł świadczeń w placówkach leczenia uzależnienia od alkoholu. 3. 1. Narady, seminaria dla kierowników i przedstawicieli placówek terapii uzależnień. 2 500 zł 2. Wizytacje placówek. 4. 1. Uczestnictwo pracowników WOTUW w konferencjach i szkoleniach. 2. Wykonywanie kserokopii, 3. Zakup artykułów biurowych, literatury specjalistycznej. 23 000 zł 4. Telefony, usługi pocztowe, opłata za stronę internetową. 5. Delegacje, koszty transportu. 6. Serwis sprzętu, zakup drobnego sprzętu. 7. Media. Razem: 150 000 zł Źródło: Opracowanie Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej na podstawie zgłoszonych zadań do realizacji przez WOTUW w 2014 r. Zadanie 3.5. Wspieranie i udzielanie pomocy samorządom gminnym w realizacji zadań w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Departament Zdrowia i Polityki Społecznej we współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Krakowie zorganizował w dniach 23-24 października 2014 roku, 2-dniową Naradę dla Pełnomocników Gminnych ds. Uzależnień powołanych przez Wójtów (Burmistrzów, Prezydentów Miast) z terenu Województwa Małopolskiego. W warsztatach wzięło udział 30 pełnomocników gminnych ds. uzależnień z 26 gmin. Prowadzącymi szkolenie były osoby pracujące na co dzień z osobami uzależnionymi w placówkach lecznictwa uzależnień w Małopolsce, zarówno na oddziałach dziennych jak i w poradni leczenia uzależnień. 29