Załącznik do Uchwały Nr XI/61/12 Rady Gminy Stare Bogaczowice z dnia 16 kwietnia 2012 GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2012-2015 Stare Bogaczowice 2012
Wprowadzenie Rodzina jest najważniejszym środowiskiem w życiu każdego człowieka; to ona kształtuje jego osobowość, system wartości, poglądy i styl życia. To właśnie w niej tworzą się określone normy regulujące zachowania jej członków, a także role i pozycje wytwarzające wzajemne wymagania i oczekiwania. Członkowie rodziny, a zwłaszcza rodzice i dzieci, oczekują od siebie uwagi i wzajemnej miłości, która jest im potrzebna do kształtowania zdrowej i spójnej osobowości. Klimat wewnątrzrodzinny, w którym wzrasta dziecko, postawy, jakie preferują rodzice w stosunku do siebie wzajemnie oraz w stosunku do swoich dzieci, a także sposób wypełniania ról rodzicielskich, stają się dla każdego młodego człowieka wzorcami, które ten przyswaja. Wpływ, jaki wywierają rodzice na swoje dzieci, jest, więc bardzo silny i trwały. Sytuacją pozytywną i pożądaną jest, więc, aby te relacje były zdrowe i niosły za sobą wiele pozytywnych wartości, jednak dla wielu ludzi dom rodzinny jest miejscem kojarzącym się z bólem i cierpieniem. Dla ofiar przemocy dom kojarzony jest z lękiem, bezsilnością, przygnębieniem, rozpaczą i upokorzeniem. Przemoc domowa może być zarówno skutkiem jak i przyczyną dysfunkcji w rodzinie, jednak bez wątpienia należy ją zakwalifikować do kategorii zachowań negatywnych o dużej szkodliwości społecznej. W przypadku dezorganizacji, rodzina nie jest w stanie realizować podstawowych zadań, a role wewnątrzrodzinne ulegają zaburzeniu, czego następstwem jest łamanie reguł przez poszczególnych członków rodziny oraz ujawnianie zachowań, które naruszają normy moralne, prawne i społeczne. Aby zgłębiać temat przemocy domowej niezbędnym jest zdefiniowanie tego zjawiska. Przemocą w rodzinie określane jest "każde zachowanie skierowane wobec osoby bliskiej, którego celem jest utrzymanie nad nią kontroli i władzy. Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciwko członkowi rodziny naruszające jego godność oraz podstawowe prawa i wolności, powodujące cierpienie i szkody" (za U. Nowakowska, Przemoc w rodzinie, Warszawa 2008). Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005r. Nr 180, poz. 1493 z póz. zm.) definiuje przemoc, jako jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołującym cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Przemoc w rodzinie przybiera różne formy, można je podzielić na następujące grupy: - przemoc fizyczna - każde agresywne zachowanie skierowane przeciwko ofierze, mogące
powodować ból oraz obrażenia ciała (m.in. popychanie, obezwładnianie, szarpanie, policzkowanie, uderzanie pięścią, kopanie, duszenie, rzucanie przedmiotami, użycie broni); - przemoc psychiczna - agresywne zachowania, które mają na ogół charakter poniżający lub budzący poczucie zagrożenia i wywołują emocjonalny ból lub cierpienie (m.in. wyśmiewanie, wyzywanie, krytyka, groźby, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi osobami); - przemoc ekonomiczna - uniemożliwienie dostępu do rodzinnych środków finansowych, odbieranie zarobionych pieniędzy, niezaspokajanie materialnych potrzeb rodziny, uniemożliwianie podjęcia pracy, itp.; - przemoc seksualna - wymuszanie pożycia seksualnego lub nieakceptowanych i niechcianych praktyk seksualnych, zmuszanie do oglądania filmów lub zdjęć pornograficznych, używanie przemocy psychicznej lub fizycznej w celu uzyskania przez sprawcę zadowolenia seksualnego; - zaniedbanie - ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych. Przemoc ze strony najbliższej osoby jest doświadczeniem traumatycznym, okaleczającym psychikę i zubożającym uczuciowość. Przemoc charakteryzuje się tym, że jest zjawiskiem powtarzającym się, cyklicznym i długofalowym; niezwykle rzadko ma charakter incydentalny. Konsekwencjami przemocy w rodzinie są: uszkodzenia ciał ofiar przemocy, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia w sposobie postrzegania siebie, sprawcy oraz innych ludzi. 1. Podstawa prawna Program będzie realizowany w oparciu o następujące akty prawne: 1. Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180 poz. 1493, z póź. zm); 2. Ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. 2007 r. Nr 70, poz. 473, z póź. zm); 3. Ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. Z 2009r. Nr 175, poz. 1362, z póź. zm);
2. Analiza problemu przemocy na terenie Gminy Stare Bogaczowice Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na terenie Gminy Stare Bogaczowice ma charakter długofalowy, swoim działaniem obejmuje lata 2012-2015. W celu właściwego zaplanowania podejmowanych działań niezbędne jest dokonanie analizy zjawiska przemocy w rodzinie uwzględniając statystyki ogólnokrajowe oraz dane z terenu naszej Gminy. Według statystyk zamieszczonych na stronie internetowej Komendy Głównej Policji w roku 2011 funkcjonariusze policji ponad 70.000 razy podejmowali interwencje w związku z wystąpieniem w rodzinie zjawiska przemocy; z danych liczbowych wynika, że skala tych interwencji zmniejsza się, gdyż w roku 2010 policjanci interweniowali aż 83.488 razy. Podobną tendencję odnajdujemy w danych dotyczących osób objętych procedurą Niebieskiej Karty - jak wynika z poniższej tabeli liczba ofiar przemocy domowej w roku 2011 wyniosła 113.546 osób, zaś w roku 2010 było ich o 21.320 więcej. Liczba ofiar przemocy domowej wg. procedury "Niebieskiej Karty" 2009 2010 2011 Liczba ofiar przemocy domowej ogółem 132.796 134.866 113.546 w tym: kobiety 79.811 82.102 70.730 w tym: mężczyźni 11.728 12.651 10.718 dzieci do lat 13 27.502 26.802 21.394 małoletni od 13 do 18 lat 13.755 13.311 10.704 Jak wynika z prezentowanych statystyk w dalszym ciągu wśród osób doznających przemocy w rodzinie dominują kobiety i dzieci, a sprawcami stosującymi przemoc są mężczyźni (tabela poniżej). Liczba sprawców przemocy domowej 2009 2010 2011 Liczba sprawców przemocy domowej ogółem 81.472 83.390 71.914 w tym: kobiety 3.926 3.981 3.471 w tym: mężczyźni 77.326 79.204 68.248 nieletni 220 205 195
Z danych uzyskanych z Komisariatu V Policji w Wałbrzychu w roku 2011 funkcjonariusze policji 13 razy podejmowali na terenie naszej Gminy interwencje związane z przemocą domową. Wszczęto 12 procedur Niebieskiej Karty, w których jako ofiary przemocy domowej wskazano 11 kobiet, 1 małoletnie dziecko oraz 1 mężczyznę. W pięciu przypadkach sytuacji kryzysowej w rodzinie towarzyszyli małoletni świadkowie. Sprawcami przemocy w większości przypadków byli mężczyźni, zaś do spiętrzenia konfliktu i eskalacji przemocy dochodziło, kiedy sprawca przemocy domowej był pod wpływem alkoholu (10 z 13 przypadków). Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Starych Bogaczowicach w roku 2011 został powiadomiony o wszczęciu przez funkcjonariuszy policji procedury Niebieskiej Karty w 5 rodzinach. Rodziny te zostały objęte pomocą w formie pracy socjalnej i udzielono im wsparcia informacyjnego. Ponadto pracownicy socjalni nadzorują 9 rodzin, które są zagrożone przemocą domową. Z informacji pozyskanych od pedagoga z Zespołu Szkół w Starych Bogaczowicach wynika, że szkoła nie podejmowała żadnych oficjalnych działań dotyczących przemocy wśród uczniów Zespołu Szkół; podjęto 6 rozmów dyscyplinujących wobec uczniów, którzy przejawiają zachowania agresywne. 3. Cel główny Ograniczenie skali zjawiska przemocy w rodzinie oraz skutków jej stosowania na terenie Gminy Stare Bogaczowice 4. Cele szczegółowe i zadania programu Celem programu jest: 1. zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Gminy Stare Bogaczowice; 2. zwiększenie dostępności pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie; 3. wypracowanie systemu działań interwencyjnych podejmowanych wobec sprawców przemocy w rodzinie Cele programu będą realizowane poprzez następujące zadania: 1. udzielanie profesjonalnej pomocy ofiarom przemocy w rodzinie; 2. rozwijanie współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie; 3. podnoszenie kompetencji osób zajmujących się problematyką przemocy w rodzinie; 4. coroczne badanie skali zjawiska przemocy domowej na terenie Gminy Stare Bogaczowice; 5. podnoszenie świadomości i wrażliwości społecznej wobec zjawiska przemocy w rodzinie.
5. Działania I. Udzielanie profesjonalnej pomocy ofiarom przemocy w rodzinie: 1. prowadzenie Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego dla osób doznających przemocy; 2. współpraca z Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w Wałbrzychu; 3. inicjowanie działań zmierzających do utworzenia grupy wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. II. Rozwijanie współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie: 1. wypracowanie metod skutecznej współpracy pomiędzy instytucjami działającymi w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie, tj. OPS w Starych Bogaczowicach, Policji, Zespołu Szkół w Starych Bogaczowicach, Sądu Rejonowego w Wałbrzychu, Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu, Ośrodka Zdrowia w Starych Bogaczowicach, PCPR w Wałbrzychu. III. Podnoszenie kompetencji osób zajmujących się problematyką przemocy w rodzinie: 1. organizacja szkoleń dla osób realizujących zadania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie; 2. organizacja spotkań i wymiana doświadczeń pomiędzy osobami działającymi w obszarze pomocy rodzinom dotkniętym przemocą. IV. Coroczne badanie skali zjawiska przemocy domowej na terenie Gminy Stare Bogaczowice: 1. uzyskanie danych od instytucji działających w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie (m.in. OPS, GKPiRPA, Policja, kuratorzy, szkoła, służba zdrowia) oraz ich analiza; 2. przygotowanie i rozprowadzenie wśród mieszkańców Gminy ankiet dotyczących zjawiska przemocy w rodzinie i ich analiza. V. Podnoszenie świadomości i wrażliwości społecznej wobec zjawiska przemocy w rodzinie: 1. rozpowszechnianie informacji na temat zjawiska przemocy w rodzinie; 2. przygotowanie i rozprowadzenie materiałów informacyjno-edukacyjnych; 3. udział w lokalnych i ogólnopolskich kampaniach na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie; 4. rozpowszechnianie informacji o lokalnym systemie pomocy i wsparcia dla osób uwikłanych w zjawisko przemocy w rodzinie.
6. Dane dotyczące programu Koordynator programu Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Starych Bogaczowicach Miejsce realizacji Gmina Stare Bogaczowice Czas realizacji 2012-2015 Adresaci programu ofiary przemocy w rodzinie; sprawcy przemocy w rodzinie; rodziny dotknięte zjawiskiem przemocy w rodzinie; rodziny zagrożone zjawiskiem przemocy w rodzinie; przedstawiciele instytucji i służb pracujących w obszarze przemocy w rodzinie (m.in. pracownicy socjalni, policjanci, nauczyciele, pedagog szkolny, pracownicy służby zdrowia, członkowie GKPiRPA, wychowawcy świetlic wiejskich, kuratorzy sądowi). Partnerzy a) Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Starych Bogaczowicach; b) Komisariat V Policji w Wałbrzychu; c) Sąd Rejonowy w Wałbrzychu; d) Prokuratura Rejonowa w Wałbrzychu; e) Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej przy Sądzie Rejonowym w Wałbrzychu; f) Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Wałbrzychu; g) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Wałbrzychu; h) Zespół Szkół w Starych Bogaczowicach; i) Świetlice Wiejskie; j) Klub Integracji Społecznej w Strudze; k) Niepubliczny Ośrodek Zdrowia w Starych Bogaczowicach; l) Centrum Edukacyjno-Społeczne w Starych Bogaczowicach; ł) Rady Sołeckie. Źródła finansowania Źródłem finansowania zadań zawartych w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy na lata 2012-2015 są środki własne Gminy. Mogą to być również środki finansowe pozyskane z zewnątrz, np. w ramach projektów, konkursów.
7. Zakładane efekty i rezultaty realizacji programu 1. zmniejszenie liczby przypadków przemocy w rodzinie, w tym liczby rodzin, w których podejmowano interwencję wielokrotnie; 2. zwiększenie skuteczności i dostępności pomocy dla ofiar przemocy; 3. zwiększenie świadomości społecznej na temat zjawiska przemocy w rodzinie wśród mieszkańców Gminy 8. Ewaluacja programu Program będzie podlegał ewaluacji rocznej oraz końcowej. Celem ewaluacji będzie ocena efektywności programu poprzez gromadzenie, analizę i interpretację danych. Przedmiotem ewaluacji będzie skuteczność prowadzonych działań w oparciu o założone wskaźniki. Wskaźniki ewaluacji:» liczba wszczętych procedur Niebieskiej Karty na terenie Gminy Stare Bogaczowice;» liczba spraw rozpatrywanych przez Zespół Interdyscyplinarny;» liczba przeprowadzonych interwencji policji w zakresie przemocy w rodzinie;» liczba i rodzaj porad udzielonych w Punkcie informacyjno-konsultacyjnym w Starych Bogaczowicach;» liczba osób korzystających z pomocy Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Wałbrzychu;» liczba zorganizowanych szkoleń i przeszkolonych osób;» udział w lokalnych i ogólnopolskich kampaniach na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 9. Podsumowanie Przemoc w rodzinie jest problemem złożonym, głęboko zakorzenionym w strukturze społecznej; występuje zarówno w rodzinach tzw. dysfunkcyjnych, gdzie przemocy towarzyszą inne problemy np. uzależnienia czy bezrobocie, jak i w rodzinach o wysokim statusie społecznym, w których z pozoru nie ma większych problemów. Nawet najlepiej przygotowany profesjonalista czy pojedyncza instytucja nie są w stanie znaleźć kompleksowego rozwiązania problemu przemocy w rodzinie, dlatego niezwykle ważne jest podjęcie wspólnych działań umożliwiających spojrzenie na problem przemocy w rodzinie z różnych perspektyw i wypracowanie sposobu skoordynowanej interwencji. Równie ważnym aspektem przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest uświadomienie społeczności lokalnej oraz oddziaływanie na zmianę postawy świadków przemocy w rodzinie, którzy w znaczący sposób mogą się przyczynić do zmniejszenia skali zjawiska przemocy w rodzinie poprzez informowanie o tym procederze odpowiednich służb.