Programy współpracy transnarodowej Interreg Europa Środkowa Region Morza Bałtyckiego

Programy współpracy transnarodowej Interreg Europa Środkowa Region Morza Bałtyckiego Teresa Marcinów Departament Współpracy Terytorialnej, Ministerstwo Rozwoju Regionalne seminarium informacyjne Katowice, 13 listopada 2017

2 Obszar programu INTERREG Europa Środkowa

Obydwa programy transnarodowe - obejmują obszar całej Polski - finansują projekty z udziałem partnerów z minimum 3 państw - oferują dofinansowanie na zasadzie refundacji (dla PL- do 85%) Projekty koncentrujące się wyłącznie na współpracy akademickiej, badaniach naukowych czy też na networkingu i wymianie doświadczeń, które nie wskazują sposobu wykorzystania rezultatów w praktyce nie mogą liczyć na dofinansowanie. Zorientowanie na rezultaty wymaga współdziałania partnerów z potencjalnymi grupami odbiorców wiedzy i rezultatów już na etapie przygotowania projektu. Wypracowane wspólnie rozwiązania można przetestować za pomocą działań o charakterze inwestycyjnym (pilotażowych, demonstracyjnych). 3

Zakres prezentacji Interreg Europa Środkowa - najważniejsze informacje o programie Zasady trzeciego naboru projektów Interreg Region Morza Bałtyckiego - najważniejsze informacje o programie Zasady trzeciego naboru projektów Jak przygotować dobry projekt Pomoc dla wnioskodawców 4

CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU TAKING COOPERATION FORWARD 5

CO FINANSUJEMY Stan realizacji programu 85 transnarodowych projektów - dysponujących łącznie 160 mln euro z EFRR - wdraża inteligentne rozwiązania odpowiadające na wyzwania wspólne regionom Europy Środkowej. Dotyczą one następujących dziedzin: Innowacje Gospodarka niskoemisyjna Środowisko i kultura Transport TAKING COOPERATION FORWARD 6

ZNAJDŹ PODSTRONY PROJEKTÓW TAKING COOPERATION FORWARD 7

TAKING COOPERATION FORWARD 8

9 TAKING COOPERATION FORWARD 9

ZASADY TRZECIEGO NABORU PROJEKTÓW 9 EFRR Priorytety Cele szczegółowe Ograniczenie tematyczne Orientacyjny budżet 60 mln euro Wszystkie 4 priorytety są otwarte Wnioski można składać w 9 celach szczegółowych Dotyczy zakresu tematycznego niektórych celów szczegółowych Poziom dofinansowania Procedura ems Czas trwania Do 85 % dofinansowania Jednoetapowa złożenie pełnej wersji formularza aplikacyjnego Składanie wniosków wyłącznie przez system on-line 21 września 2017 do 25 stycznia 2018 TAKING COOPERATION FORWARD 10

CHARAKTERYSTYKA PROJEKTÓW Co najmniej 3 finansujących partnerów z 3 państw, z czego co najmniej dwóch z siedzibą w obszarze programu. Rekomendacja: nie więcej niż 12 partnerów. Zasada partnera wiodącego. Średni całkowity budżet projektów wynosi ok. 2 mln euro (budżet projektu powinien mieścić się w przedziale 1-5 mln euro; w uzasadnionych, wyjątkowych, przypadkach projekty mogą mieć niższy lub wyższy budżet). Rekomendowany czas trwania projektu to od 24 do 36 miesięcy (nieprzekraczalna data zakończenia projektu to 31 grudnia 2021 r.) TAKING COOPERATION FORWARD 11

UCZESTNICY PROJEKTÓW W projektach mogą uczestniczyć, z prawem do ubiegania się o środki z EFRR, następujące podmioty: - krajowe, regionalne lub lokalne instytucje publiczne, w tym Europejskie Ugrupowania Współpracy Terytorialnej, - instytucje prywatne, w tym firmy warunek: osobowość prawna, - organizacje międzynarodowe działające wg prawa krajowego państw objętych programem lub z pewnymi ograniczeniami międzynarodowego Uwaga! - organizacje międzynarodowe działające wg prawa międzynarodowego nie mogą pełnić roli partnera wiodącego, - instytucje prywatne występujące w roli partnera wiodącego podlegają dodatkowej weryfikacji ocenie zdolności finansowej. TAKING COOPERATION FORWARD 12

Priorytet 1 Współpraca w zakresie innowacji na rzecz zwiększenia konkurencyjności 1.1 Współpraca podmiotów systemów innowacji w celu wzmocnienia regionalnej zdolności innowacyjnej 1.2 Wiedza i umiejętności dla przedsiębiorczości w celu wspierania innowacji gospodarczej i społecznej 2.1 Zwiększanie efektywności energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej Priorytet 2 Współpraca w zakresie strategii niskoemisyjnych 2.2 Poprawa strategii energetycznych i polityk mających wpływ na łagodzenie zmian klimatu 2.3 Poprawa mobilności na miejskich obszarach funkcjonalnych w celu obniżenia emisji CO2 13 TAKING COOPERATION FORWARD 13

Priorytet 3 Współpraca w zakresie zasobów naturalnych i kulturowych na rzecz trwałego wzrostu gospodarczego 3.1 Zarządzanie środowiskiem w celu ochrony i zrównoważonego wykorzystywania zasobów i dziedzictwa naturalnego 3.2 Zrównoważone wykorzystanie zasobów i dziedzictwa kulturowego 3.3 Zarządzanie środowiskiem na funkcjonalnych obszarach miejskich Priorytet 4 Współpraca na rzecz poprawy powiązań transportowych 4.1 Poprawa transportu pasażerskiego w celu utworzenia lepszych połączeń z krajowymi i europejskimi sieciami transportowymi 4.2 Poprawa transportu towarowego w celu upowszechnienia rozwiązań multimodalnych przyjaznych środowisku 14 TAKING COOPERATION FORWARD 14

PRIORYTET 1 - INNOWACJE Współpraca w zakresie INNOWACJI na rzecz zwiększenia konkurencyjności Europy Środkowej TAKING COOPERATION FORWARD 15

UKIERUNKOWANIE TEMATYCZNE Cel szczegółowy 1.1 Oddolne wdrażania strategii inteligentnych specjalizacji Tworzenie powiązań między podmiotami publicznymi, prywatnymi, BRI (RDI), społeczeństwa obywatelskiego Współtworzenie (Co-creation) Otwarte innowacje Innowacje bliżej rynku Nie mogą liczyć na dofinansowanie w 3. naborze np. projekty badawcze, projekty skupiające się na transferze technologicznym między światem nauki a biznesem. TAKING COOPERATION FORWARD 16

UKIERUNKOWANIE TEMATYCZNE Cel szczegółowy 1.2 Innowacje społeczne i integracja grup i regionów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji Integracja imigrantów i grup znajdujących się w trudnej sytuacji Polityki i praktyka w dziedzinie innowacji społecznych Przedsiębiorczość społeczna Nie mogą liczyć na dofinansowanie w 3. naborze np. projekty czysto szkoleniowe, projekty dotyczące rozwoju przedsiębiorczości, ale nie uwzględniające innowacji społecznych. TAKING COOPERATION FORWARD 17

PRIORYTET 2 GOSPODARKA NISKOEMISYJNA Współpraca w zakresie STRATEGII NISKOEMISYJNYCH TAKING COOPERATION FORWARD 18

UKIERUNKOWANIE TEMATYCZNE Cel szczegółowy 2.1 Infrastruktura publiczna z wyłączeniem budynków publicznych i oświetlenia ulic Efektywność energetyczna i wykorzystanie energii odnawialnej Finansowanie renowacji dla poprawy efektywności energetycznej Integracja źródeł energii odnawialnej Nie mogą liczyć na dofinansowanie np. projekty dotyczące budynków publicznych, takich jak szkoły, szpitale, biurowce, projekty dotyczące oświetlenia ulic. TAKING COOPERATION FORWARD 19

PEŁNY ZAKRES TEMATYCZNY 2.2 Poprawa strategii energetycznych i polityk mających wpływ na łagodzenie zmian klimatu Przykłady działań: opracowanie i testowanie rozwiązań na rzecz lepszych połączeń i koordynacji sieci energetycznych (w tym stabilności sieci) w celu integracji oraz wykorzystywania odnawialnych źródeł energii promowanie roli prosumentów energetycznych (tj. konsumentów, którzy zarówno produkują, jak i zużywają energię elektryczną, np. prosumenci indywidualni/komercyjni/publiczni, energetyka obywatelska/spółdzielcza) w realizacji wizji Unii Energetycznej TAKING COOPERATION FORWARD 20

BRAK MOŻLIWOŚCI SKŁADANIA WNIOSKÓW 2.3 Poprawa mobilności na miejskich obszarach funkcjonalnych w celu obniżenia emisji CO2 Cel szczegółowy zamknięty w trzecim naborze TAKING COOPERATION FORWARD 21

ŚRODOWISKO I KULTURA Współpraca w zakresie ZASOBÓW NATURALNYCH I KULTUROWYCH na rzecz trwałego wzrostu gospodarczego TAKING COOPERATION FORWARD 22

PEŁNY ZAKRES TEMATYCZNY 3.1 Zarządzanie środowiskiem w celu ochrony i zrównoważonego wykorzystywania zasobów i dziedzictwa naturalnego Przykłady działań - opracowywanie i testowanie innowacyjnych technologii i narzędzi ułatwiających wdrożenie skutecznego, zintegrowanego zarządzania środowiskowego (np. technologie rekultywacji, narzędzie monitorowania itp.) - opracowywanie i testowanie rozwiązań mających na celu zwiększenie skuteczności zarządzania zasobami naturalnymi w instytucjach publicznych i przedsiębiorstwach (np. ograniczenie zużycia zasobów naturalnych, systemy o cyklu zamkniętym) TAKING COOPERATION FORWARD 23

UKIERUNKOWANIE TEMATYCZNE Cel szczegółowy 3.2 Przemysły kultury i kreatywne (CCI) CCI przedsiębiorczość CCI polityki Współpraca i powiązania CCI z innymi sektorami lub innowacyjnymi technologiami Nie mogą liczyć na dofinansowanie np. projekty, których tematem jest tworzenie szlaków łączących zabytki historyczne. TAKING COOPERATION FORWARD 24

PEŁNY ZAKRES TEMATYCZNY 3.3 Zarządzanie środowiskiem na funkcjonalnych obszarach miejskich Przykłady działań - opracowywanie i wdrażanie zintegrowanych strategii, polityk oraz narzędzi w celu ograniczenia konfliktów dotyczących użytkowania zasobów na miejskich obszarach funkcjonalnych (np. rozrastanie się miast, spadek liczby ludności oraz fragmentacja, rozpatrywane również z punktu widzenia efektów społecznych) - opracowywanie i wdrażanie zintegrowanych strategii i projektów pilotażowych w celu rekultywacji i rewitalizacji terenów poprzemysłowych - opracowywanie koncepcji i realizacja projektów pilotażowych w dziedzinie środowiska w celu wspierania rozwoju inteligentnych miast (np. zastosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych, technologie środowiskowe) TAKING COOPERATION FORWARD 25

TRANSPORT Współpraca na rzecz poprawy POWIĄZAŃ TRANSPORTOWYCH Europy Środkowej TAKING COOPERATION FORWARD 26

PEŁNY ZAKRES TEMATYCZNY 4.1 Poprawa planowania i koordynacji regionalnych systemów transportu pasażerskiego na rzecz poprawy powiązań z krajowymi i europejskimi sieciami transportowymi Przykłady działań - opracowywanie i wdrażanie skoordynowanych strategii, narzędzi i projektów pilotażowych w celu udoskonalenia regionalnych systemów transportu publicznego pod kątem pasażerów, w szczególności w wymiarze transgranicznym (np. połączenia dla osób dojeżdżających do pracy, interoperacyjność itp.) - opracowywanie koncepcji i testowanie projektów pilotażowych na rzecz inteligentnej mobilności regionalnej (np. bilety multimodalne, narzędzia ICT, połączenia na żądanie -routes on demand itp.) TAKING COOPERATION FORWARD 27

PEŁNY ZAKRES TEMATYCZNY 4.2 4Poprawa transportu towarowego w celu upowszechnienia rozwiązań multimodalnych przyjaznych środowisku Przykłady działań - opracowywanie i wdrażanie skoordynowanych strategii (w tym innowacyjnych modeli finansowania i inwestycji) mających na celu wzmocnienie multimodalności przyjaznych dla środowiska rozwiązań w zakresie systemów transportu towarowego (np. transport kolejowy, rzeczny lub morski) - opracowywanie i wdrażanie mechanizmów koordynacji i współpracy pomiędzy podmiotami multimodalnego transportu towarowego - opracowywanie i testowanie skoordynowanych strategii i koncepcji na rzecz nadania ekologicznego charakteru (greening) ostatnim etapom transportu towarowego (np. planowanie logistyczne) TAKING COOPERATION FORWARD 28

OPRACOWANIE BUDŻETU Linie budżetowe 1 2 3 Personel Biuro i administracja Koszty podróży i zakwaterowania dotyczy personelu instytucji uczestniczącej w projekcie ryczałt - 15% kwalifikowalnych kosztów personelu dotyczy podróży pracowników instytucji uczestniczącej w projekcie TAKING COOPERATION FORWARD 29

OPRACOWANIE BUDŻETU 4 5 6 Ekspertyzy i usługi zewnętrzne koszty usług dostarczanych przez instytucje/osoby zewnętrzne w stosunku do partnera Wyposażenie koszty wyposażenia niezbędnego do realizacji projektu, kupionego, wziętego w leasing lub użytkowanego odpłatnie. Infrastruktura i roboty koszty infrastruktury sfinansowanej na obszarze programu Dyrektywa 2014/24/EU określa rodzaje robót i zawiera listę kwalifikowalnych elementów (Załącznik II). TAKING COOPERATION FORWARD 30

BUDŻET PROJEKTU Koszty przygotowawcze 15.000 TAKING COOPERATION FORWARD 31

PAKIET APLIKACYJNY Ogłoszenie o naborze Zasady składania wniosków Przydatne informacje Podręcznik wnioskodawcy Szczegółowe wytyczne i porady 5 części 7 załączników Formularz aplikacyjny Wzór off-line Tylko informacyjnie (wnioski przesyła się w systemie ems) Załącznik 1 TAKING COOPERATION FORWARD 32

Zakres prezentacji Interreg Europa Środkowa - najważniejsze informacje o programie Zasady trzeciego naboru projektów Interreg Region Morza Bałtyckiego - najważniejsze informacje o programie Zasady trzeciego naboru projektów Jak przygotować dobry projekt Pomoc dla wnioskodawców 33

Obszar programu: Instytucja Zarządzająca: Bank Inwestycyjny Szlezwik-Holsztyn Wspólny Sekretariat w Rostocku 34

35 PODSUMOWANIE DWÓCH NABORÓW w priorytetach 1-3 zatwierdzono 74 projekty

Biblioteka projektów http://projects.interreg-baltic.eu/ 36

BaltSe@nioR Innovative solutions to support BSR enterprises in product development aimed at raising comfort and safety of seniors home living EcoDesign Circle Ecodesign as Driver of Innovation in the BSR InnoFruit BFCC Baltic Fracture Competence Centre Advancement of non-technological innovation performance and innovation capacity in fruit growing and processing sector in selected Baltic Sea Region countries 37

INTERREG REGION MORZA BAŁTYCKIEGO priorytety i cele szczegółowe PRIORYTET 1 POTENCJAŁ DLA INNOWACJI 1.1 Infrastruktura badań i innowacji 1.2 Inteligentna specjalizacja 1.3 Innowacje nietechnologiczne PRIORYTET 2 Efektywne gospodarowanie zasobami naturalnymi PRIORYTET 3 Zrównoważony transport 2.1 Czyste wody 2.2 Energia odnawialna 2.3. Efektywność energetyczna 2.4 Zasobooszczędny niebieski wzrost 3.1 Interoperacyjność transportu 3.2 Dostępność obszarów odległych i dotkniętych zmianami demograficznymi 3.3 Bezpieczeństwo morskie 3.4 Żegluga przyjazna dla środowiska 3.5 Mobilność miejska przyjazna dla środowiska 38

PRZYKŁADY DZIAŁAŃ W PRIORYTECIE POTENCJAŁ DLA INNOWACJI 1.1 Infrastruktura badań i innowacji: identyfikacja wyzwań dotyczących zarządzania infrastrukturą badawczą i innowacyjną; przygotowanie wspólnych programów szkoleniowych dla operatorów infrastruktury; opracowanie mechanizmów zapewniających efektywne kosztowo wykorzystanie zasobów i najlepsze wykorzystanie wyników badań naukowych; wykorzystanie rezultatów badań w produktach i usługach. 1.2 Inteligentna specjalizacja: tworzenie struktur współpracy w celu pozyskania zdolności innowacyjnej; tworzenie platform umożliwiających transfer wiedzy i tworzenie synergii międzyregionalnych w zakresie rozwoju regionalnych strategii inteligentnej specjalizacji. 1.3 Innowacja nietechnologiczna: wspólne opracowywanie produktów i usług wspierających przedsiębiorczość w sektorze kultury i tworzenie miejsc pracy w branżach kreatywnych; opracowanie i testowanie działań wspomagających międzysektorowe nawiązywanie kontaktów między MŚP. 39

PRZYKŁADY DZIAŁAŃ W PRIORYTECIE EFEKTYWNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI NATURALNYMI 2.1 Czyste wody: opracowywanie i wdrażanie zintegrowanych planów działania na rzecz ochrony Morza Bałtyckiego i wód do niego wpływających; opracowywanie i wdrażanie strategii i działań ukierunkowanych na zagrożenia spowodowane bronią i środkami bojowymi zalegającymi w Bałtyku, inwestycje pilotażowe w celu zapobiegania zrzutowi biogenów i substancji niebezpiecznych, wspomaganie ich usuwania. 2.2 Energia odnawialna: testowanie innowacyjnych rozwiązań ekologicznych w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych; ewaluacja i testowanie alternatywnych technologii pozyskiwania energii z odpadów; wdrażanie innowacyjnych technologii gromadzenia energii ze źródeł odnawialnych oraz modeli dystrybucji. 40

PRZYKŁADY DZIAŁAŃ W PRIORYTECIE EFEKTYWNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI NATURALNYMI 2.3 Efektywność energetyczna: promowanie ekologicznej przedsiębiorczości, opracowanie systemu zachęt promujących efektywne energetycznie produkty i usługi. 2.4 Zasobooszczędny niebieski wzrost: pilotażowe zastosowanie zaawansowanych technologii morskich w celu zrównoważonego korzystania z zasobów morskich; opracowywanie i wdrażanie planów zintegrowanego zarządzania środowiskiem morskim. 41

PRZYKŁADY DZIAŁAŃ W PRIORYTECIE ZRÓWNOWAŻONY TRANSPORT 3.1 Interoperacyjność transportu: rozwój regionalnych węzłów transportowych i węzłów transportu multimodalnego; poprawa możliwości świadczenia usług przez porty i terminale intermodalne i ich integracja z sieciami w głębi kraju; harmonizacja rodzajów transportu i sieci transportowych pod względem technicznym, prawnym, organizacyjnym, w zakresie bezpieczeństwa itd. 3.2 Dostępność obszarów oddalonych i dotkniętych zmianami demograficznymi: opracowanie i wdrażanie strategii, służących wykorzystaniu potencjału w zakresie gospodarki i turystyki, z uwzględnieniem aspektów ekologicznych; wdrażanie nowych modeli usług transportowych zapewniających dostępność. 42

PRZYKŁADY DZIAŁAŃ W PRIORYTECIE ZRÓWNOWAŻONY TRANSPORT 3.3 Bezpieczeństwo morskie: harmonizacja interpretacji i wdrażania regulaminów, norm i przepisów bezpieczeństwa; stosowanie zaawansowanych technologii w zakresie bezpieczeństwa morskiego i ochrony, np. wdrażanie e-nawigacji, automatycznych systemów nawigacji. 3.4 Żegluga przyjazna środowisku: tworzenie systemów wymiany informacji o rejsie, umożliwiających okrętom podróż z prędkością ekonomiczną przy optymalnym czasie dotarcia na miejsce i oszczędności paliwa; pilotażowe działania na rzecz ekologicznej żeglugi śródlądowej. 3.5 Przyjazna środowisku mobilność miejska: rozwój systemów inteligentnego transportu w zakresie mobilności miejskiej; opracowanie i wdrażanie systemów zarządzania mobilnością miejską w ramach strategii na rzecz transportu niskoemisyjnego. 43

INTERREG REGION MORZA BAŁTYCKIEGO PRIORYTET 4 Zdolność instytucjonalna w zakresie współpracy makroregionalnej 4.1 Seed money 4.2 Koordynacja współpracy makroregionalnej 4.3 Wsparcie Forum SUERMB 44

Trwa 3. nabór w priorytetach 1-3 nabór jednoetapowy do 15 stycznia 2018 r. należy wysłać Project Idea Form (PIF) do Wspólnego Sekretariatu celem konsultacji dopiero po konsultacji otrzymuje się kod dostępu do systemu umożliwiającego składanie wniosku wnioski projektowe należy złożyć do 9 kwietnia 2018 r. 15.01.2018 ostateczny termin wysyłania PIF 9.04.2018 ostateczny termin składania wniosków 5.10.2017 początek naboru 23.03.2018 końcowy termin konsultacji 45

Ukierunkowanie trzeciego naboru - Oczekiwane są propozycje projektów poprawiających zdolność instytucjonalną władz publicznych wszystkich szczebli. We wnioskach należy jasno opisać, w jaki sposób propozycja spełnia ten warunek (nie dotyczy projektów składanych w celu szczegółowym 1.1 Infrastruktura badań i innowacji). - W celu szczegółowym 1.1 szczególnie oczekiwane są propozycje z udziałem partnerów prywatnych. - W priorytetach 2 Zasoby naturalne i 3 Transport szczególnie oczekiwane są propozycje projektów, w ramach których planowane są inwestycje przewidziane do sfinansowania poza programem IBSR. Ponadto - Interreg Region Morza Bałtyckiego szczególnie wspiera projekty flagowe SUERMB dotyczące dziedzin zbieżnych z priorytetami programu. 46

47 Budżet projektu Koszty przygotowawcze Linie budżetowe 1. koszty personelu, 2. wydatki biurowe i administracyjne - ryczałt, 3. koszty podróży i zakwaterowania, 4. koszty ekspertów zewnętrznych i koszty usług zewnętrznych, 5. wydatki na wyposażenie, 6. infrastruktura i roboty budowlane, 7. wydatki na specyficzne działania w ramach projektu.

Koszty przygotowawcze tylko dla zatwierdzonych projektów płacone ryczałtem po podpisaniu umowy koszty całkowite 20 000 euro refundacja 15 000 euro (75%) warunkiem refundacji jest wypełnienie tabeli w formularzu aplikacyjnym projekty korzystające z Seed Money Facility SUE RMB/IRMB (4.1) lub jakichkolwiek innych środków finansowych UE nie kwalifikują się do refundacji kosztów związanych z przygotowaniem 48

Zakres prezentacji Interreg Europa Środkowa - najważniejsze informacje o programie Zasady trzeciego naboru projektów Interreg Region Morza Bałtyckiego - najważniejsze informacje o programie Zasady trzeciego naboru projektów Jak przygotować dobry projekt Pomoc dla wnioskodawców 49

Etapy opracowywania projektu Zaplanuj działania komunikacyjne na rzecz transferu rezultatów Opracuj przemyślany i realistyczny budżet Zaplanuj sprawną strukturę zarządzania projektem Opracuj logikę interwencji i plan pracy Zbuduj kompetentne konsorcjum projektowe Upewnij się, że planowany projekt odpowiada założeniom programu Określ, jaką zmianę ma spowodować projekt

JAK UNIKAĆ NAJCZĘSTSZYCH BŁĘDÓW Niewystarczajaca innowacyjność/nowator stwo Wskazówka: Korzystaj z istniejącej wiedzy i rezultatów, ale proponuj nowatorskie rozwiązania. Niewystarczająco opisane cele i rezultaty Wskazówka: Jasno opisz, co zostanie osiągnięte dzięki projektowi i jaka nastąpi zmiana w sytuacji wyjściowej. Niejasny transnarodowy wymiar projektu Wskazówka: Precyzyjnie opisz wartość dodaną współpracy transnarodowej, w tym działań pilotażowych i inwestycji.

Inwestycje i działania pilotażowe niepowiązane z celami projektu Wskazówka: Wyjaśnij, dlaczego działania pilotażowe i inwestycje są konieczne do osiągnięcia celów projektu. Niejasny opis produktów projektu Wskazówka: Precyzyjnie opisz planowane produkty i sposób ich wykorzystania Niewystarczajacy opis planu pracy Wskazówka: Logicznie i odpowiednio szczegółowo opisz etapy realizacji projektu.

Niejasna trwałość i przenaszalność (transferability) produktów Wskazówka: Przedstaw jasną informację na temat przyszłego wykorzystania produktów i rezultatów i powiąż ją z planami w zakresie komunikacji. Niewystarczajacy opis sposobu osiągania produktów Wskazówka: Przedstaw jasny i precyzyjny opis działań, które doprowadzą do realizacji produktów. Nierealistyczne wartości wskaźników Wskazówka: Przedstaw realistyczne liczby dotyczące zaangażowania grup docelowych i wartości wskaźników rezultatu.

WSPARCIE DLA WNIOSKODAWCÓW Z POLSKI WWW.EWT.GOV.PL TAKING COOPERATION FORWARD 54

WSPARCIE DLA WNIOSKODAWCÓW Społeczność Interreg CENTRAL EUROPE: Zarejestruj się. Sprawdź propozycje projektów i zostań partnerem. Zamieść swój pomysł na projekt i czekaj na kontakt od instytucji zainteresowanych współpracą. Więcej informacji: www.interreg-central.eu/community TAKING COOPERATION FORWARD 55

GDZIE ZNALEŹĆ PAKIET APLIKACYJNY TAKING COOPERATION FORWARD 56

Informacje o naborze www.interreg-baltic.eu 57

Konsultacje w zakresie zasad udziału w projektach Krajowy Punkt Kontaktowy Departament Współpracy Terytorialnej Ministerstwo Rozwoju www.ewt.gov.pl; www. europasrodkowa.gov.pl Konsultacje w zakresie kwalifikowalności wydatków i zasad rozliczania Centrum Projektów Europejskich www.cpe.gov.pl 58

Nadchodzące wydarzenia w 2017 m.in. o programach transnarodowych: 5 grudnia w Szczecinie 6 grudnia we Wrocławiu 30 listopada w Warszawie seminarium przygotowujące polskie instytucje do trzeciego naboru wniosków w programie Interreg Region Morza Bałtyckiego 59

Dziękuję za uwagę Teresa Marcinów Ministerstwo Rozwoju Departament Współpracy Terytorialnej Wydział Współpracy Transnarodowej i Międzyregionalnej www.ewt.gov.pl 60