ISSN 1895-4421 EPISTEME CZASOPISMO NAUKOWO-KULTURALNE KRAKÓW Nr 22/2014, t. I
EPISTEME CZASOPISMO NAUKOWO-KULTURALNE Redakcja: Zdzisław Szczepanik (red. naczelny) Katarzyna Daraż-Duda (sekretarz redakcji) Piotr Walecki Grzegorz Chajko Krzysztof Duda Roman Turowski (red. techniczny) Rada Naukowa: Prof. dr hab. Dariusz Rott Prof. dr hab. Włodzimierz Sady Prof. dr hab. Michał Śliwa Prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz Prof. dr hab. Bogdan Zemanek Ks. Prof. UPJP II, dr hab. Władysław Zuziak Prof. nadzw. dr hab. Wiesław Alejziak Prof. Ignatianum i UJ, dr hab. Józef Bremer SJ Prof. dr przew. kwal. II Paweł Taranczewski Prof. dr Olga E. Kosheleva Prof. dr Marko Jacov Prof. dr Aleksandr Lokshin Prof. dr Hans Jørgen Jensen Prof. dr Oleksandr Chyrkov Prof. dr Iryna Diachuk Prof. dr Luiza Arutinov Prof. dr hab. Michaił Pawłowicz Odesskij Prof. dr hab., dr. phil. Andrzej Wiercinski Prof. dr eng. Elena Horska Wydawca: Stowarzyszenie Twórców Nauki i Kultury Episteme ul. Okólna 28/87 30-669 Kraków www.episteme-nauka.pl Stowarzyszenie Twórców Nauki i Kultury Episteme i Autorzy Pierwotną wersją czasopisma jest wersja papierowa
SPIS TREŚCI Agroekonomia, agroturystyka i zarządzanie Karol Król, Dawid Bedla, Krzysztof Gawroński ANALIZA WYBRANYCH ZAGROŻEŃ ZWIĄZANYCH Z PROMOWANIEM, SPRZEDAŻĄ I REZERWACJĄ USŁUG AGROTURYSTYCZNYCH W INTERNECIE STUDIUM PRZYPADKU........... 5 Barbara Biniaś COMPARATIVE ANALYSIS OF THE SURFACE CHANGES OF LONG-TERM GLACIER FORM IN POLAND, THE EXAMPLE LODOWCZYK MIĘGUSZOWIECKI IN THE HIGH TATRA MOUNTAINS....... 15 Marta Gas, Izabela Gołąb, Łukasz Kuta SZANSE ROZWOJU GMINY MIĘDZYLESIE W OCENIE JEJ MIESZKAŃCÓW.. 23 Izabela Gołąb, Marta Gas, Łukasz Kuta PERSPEKTYWY ROZWOJU TURYSTYKI WIEJSKIEJ I AGROTURYSTYKI NA OBSZARZE GMINY MIĘDZYLESIE.................. 31 Łukasz Kuta, Marta Gas, Izabela Gołąb, Karolina Kolasińska DETERMINANTY STABILNEGO ROZWOJU INFRASTRUKTURY AGROTURYSTYCZNEJ NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH GOSPODARSTW W GMINIE MIĘDZYLESIE.................. 39 Barbara Szczepańska Wdrażanie postępu technicznego w opiniach osób oferujących maszyny rolnicze na Dolnym Śląsku......... 47 Maciej Sporysz, Maria Szczuka, Sylwester Tabor, Karolina Trzyniec, Anna Karbowniczak, Andrzej Ochrem, Anna Klamerus Iwan PROGNOZOWANIE CEN WYBRANYCH TOWARÓW POCHODZENIA ROLNICZEGO Z WYKORZYSTANIEM SZTUCZNYCH SIECI NEURONOWYCH. 59
Spis treści Leśnictwo i Łowictwo Bartłomiej Rębkowski, Ewa Archanowicz, Emil Archanowicz, Dominika Szadkowska Ocena skuteczności działania wybranych kompozycji preparatów ochronnych i dekoracyjno ochronnych zastosowanych na elewacji OSW Marymont w Kirach.......... 69 Paulina Anna Rutkowska, Michał Jamkowski ROZWÓJ ROŚLINNOŚCI RUNA I POZIOMÓW ORGANICZNYCH GLEB W 150-LETNIM CYKLU UPRAWY SOSNY NA WYDMACH KOTLINY TORUŃSKIEJ................. 369 Nauki o zwierzętach Edyta Bańcyr, Paulina Jawor, Dawid Król, Joanna Bajzert, Tadeusz Stefaniak, Anna Chełmońska- Soyta PORÓWNANIE KOMERCYJNEI DOSTĘPNYCH ZESTAWÓW DO IZOLACJI RNA Z TKANKI MÓZGU CIELĘCIA MARTWO URODZONEGO..... 81 Edyta Bauer, Justyna Żychlińska Buczek, Michał Rozmus CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG PORODU U KRÓW RAS MLECZNYCH.. 91 Karolina Bierowiec, Krzysztof Rypuła, Katarzyna Płoneczka-Janeczko EPIDEMIOLOGIA STAPHYLOCOCCUS AUREUS U KOTÓW WE WROCŁAWIU... 99 Michał Błasiaki, Agnieszka Banyśii ROLA GRELINY W REGULACJI SEKRECJI PROLAKTYNY U OWIEC BADANIA IN VITRO........................... 107 Angelika Borowska, Jacek Maślanka, Anna Adamik OCENA WYSTĘPOWANIA I ZAGĘSZCZENIA PUSZCZYKA ZWYCZAJNEGO STRIX ALUCO I PUSZCZYKA URALSKIEGO STRIX URALENSIS W PUSZCZY NIEPOŁOMICKIEJ....................... 115 Blanka Ćwieluch, Dorota Merta, Dobromiła Karpińska DIETA KUNY LEŚNEJ (MARTES MARTES) W PUSZCZY NIEPOŁOMICKIEJ W OKRESIE WIOSENNYM................ 123
Spis treści Agata Fabiszewska, Krystyna Zielińska WPŁYW OBECNOŚCI OCHRATOKSYNY A NA WZROST SZCZEPÓW Z RODZAJU LACTOBACILLUS.................. 131 Zita Gergely USES OF LINEAR CONFORMATION EVALUATION SYSTEM FOR TRADITIONAL HUNGARIAN HORSE BREED, FURIOSO-NORTH STAR.... 139 Marta Głogowska STĘŻENIE RTĘCI W PRZEŁYKU I JELICIE CIENKIM U LUDZI W RÓŻNYM WIEKU........................ 147 Marta Głogowska STĘŻENIE RTĘCI W TKANKACH NOWOTWOROWYCH I NIEZMIENIONYCH PATOLOGICZNIE LUDZKIEGO ŻOŁĄDKA............ 155 Grygier Joanna, Schwarz Tomasz, Murawski Maciej, Zięcik Adam, Dorota Zięba-Przybylska WPŁYW KONTAKTU Z KNUREM NA WYDZIELANIE KORTYZOLU I LH U DOJRZAŁYCH PŁCIOWO LOSZEK W OKRESIE OKOŁORUJOWYM... 163 Karolina Konieczna, Zbigniew W. Czerniakowski, Tomasz Olbrycht MATERIAŁY DO POZNANIA ZGRUPOWAŃ CHRZĄSZCZY OMARLICOWATYCH (COL., SILPHIDAE) W UPRAWACH ZIEMNIAKA I BIOCENOZACH LEŚNYCH WYBRANYCH REGIONÓW POLSKI POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ................................. 173 Iwona Kozikowska, Katarzyna Suprewicz, Helena Sławska KUMULACJA WYBRANYCH PIERWIASTKÓW BIOGENNYCH W PĘPOWINIE I KRWI PĘPOWINOWEJ NOWORODKÓW Z RÓŻNĄ MASĄ URODZENIOWĄ....................................... 185 Kinga Kraska, Grzegorz Formicki, Edyta Kapusta, Magdalena Semla, Marta Batoryna, Martyna Błaszczyk WPŁYW ALKOHOLU ETYLOWEGO NA POZIOM GLUTATIONU ZREDUKOWANEGO W WĄTROBIE I NERKACH U MYSZY................. 195 Dawid Król, Edyta Bańcyr, Paulina Jawor, Tadeusz Stefaniak ROZPOZNANIE CIĘŻKIEGO PORODU NA PODSTAWIE ZMIAN SEKCYJNYCH U MARTWO URODZONYCH CIELĄT................ 205
Spis treści Katarzyna Kruczek, Barbara Danielak-Czech FIZYCZNA LOKALIZACJA GENÓW MKBP I CRYAB W GENOMIE BYDŁA..... 213 Martyna Małopolska, Ryszard Tuz THE INFLUENCE OF PIGLET BIRTH WEIGHT ON THE AMOUNT OF LOSSES IN CROSS-FOSTERED LITTERS............ 221 Koczanowski Józef, Monika Petrynka, Katarzyna Olczak, Czesław Klocek, Mariusz Głownia WPŁYW SPOSOBU ŻYWIENIA TUCZNIKÓW O ZRÓŻNICOWANYM GENOTYPIE NA ICH WARTOŚĆ TUCZNĄ I RZEŹNĄ...................... 229 Katarzyna Olczak, Monika Petrynka, Martyna Małopolska, Czesław Klocek REAKCJE STRESOWE U PSÓW I ICH BIOLOGICZNE UWARUNKOWANIA.... 237 Mateusz Malinowski, Bartłomiej Rospond, Jakub Sikorai TERMOGRAFICZNA ANALIZA POWIERZCHNI CIAŁA SZCZURA LABORATORYJNEGO................................. 245 Katarzyna Słota, Piotr Micek Wpływ temperatury i lignosulfonianów na skład chemiczny, rozpuszczalność azotu i strawność in vitro makuchu rzepakowego.................... 255 M. Stefaniuk, Z. Podstawski, W. Młodawska Chemotaksja plemników ogiera................................. 263 Katarzyna Suprewicz, Iwona Kozikowska STĘŻENIE RTĘCI W ŁOŻYSKU I BŁONIE PŁODOWEJ KOBIET ORAZ WE KRWI PĘPOWINOWEJ A MASA URODZENIOWA NOWORODKÓW..... 271 Hanna Szczukowska, Radomir Graczyk, Anna Seniczak WPŁYW NAWOŻENIA OBORNIKIEM ŚWIŃSKIM I KOZIM NA MECHOWCE (ACARI: ORIBATIDA) ŁĄKOWE.......................... 281 Agnieszka Szumiec, Anna Radko, Anna Koseniuk, Tadeusz Rychlik KONSERWATYZM GENETYCZNY WYBRANYCH SEKWENCJI MIKROSATELITARNYCH U BOVIDAE.......... 291
Technologia żywności Spis treści Magda Filipczak-Fiutak, Monika Wszołek WPŁYW DODATKU β-glukanu NA MIKROFLORĘ KEFIRÓW OTRZYMANYCH Z RÓŻNYCH KULTUR STATRTOWYCH........ 301 Grzegorz Fiutak, Macura Ryszard, Magda Filipczak - Fiutak, Joanna Brożyna PORÓWNANIE WARTOŚCI ODŻYWCZEJ DZIKO ROSNĄCYCH ROŚLIN JADALNYCH W ZALEŻNOŚCI OD OKRESU WEGETACJI........... 311 Ewelina Gwóźdź, Piotr Gębczyński, Aleksandra Skrzypczak KSZTAŁTOWANIE SIĘ CECH SENSORYCZNYCH PRZECIERÓW POMIDOROWYCH W TRAKCIE PRZECHOWYWANIA..................... 321 Monika Kosowska, Joanna Rychlicka-Rybska, Teresa Fortuna Zastosowanie skrobi jako zamiennika fosforanów w produkcji polędwicy wędzonej, parzonej.................... 333 Kinga Kraskai, Grzegorz Formickii, Edyta Kapustai, Magdalena Semlai, Marta Batorynai, Martyna Błaszczyk WPŁYW ALKOHOLU ETYLOWEGO NA POZIOM GLUTATIONU ZREDUKOWANEGO W WĄTROBIE I NERKACH U MYSZY................. 343 Katarzyna Liszka, Tadeusz Grega, Dorota Najgebauer-Lejko CHARAKTERYSTYKA JOGURTÓW Z DODATKIEM OWOCÓW ROKITNIKA I CZARNEGO BZU................ 353 Anna Ogrodowczyk, Joanna Fotschki, Barbara Wróblewska The effect of L. delbruecki ssp. bulgaricus - 151 fermented buttermilk beverage on the course of allergic reaction..... 361
Agroekonomia, agroturystyka i zarządzanie
Karol Król Dawid Bedla Krzysztof Gawroński EPISTEME 22/2014, t. I s. 5-13 ISSN 1895-2241 ANALIZA WYBRANYCH ZAGROŻEŃ ZWIĄZANYCH Z PROMOWANIEM, SPRZEDAŻĄ I REZERWACJĄ USŁUG AGROTURYSTYCZNYCH W INTERNECIE STUDIUM PRZYPADKU RISKS ANALYSIS OF THE PROMOTION, SALE AND RESERVATION OF THE AGROTOURISM SERVICES IN THE INTERNET A CASE STUDY Abstrakt: Internet stanowi dynamicznie rozwijający się kanał dystrybucji różnego rodzaju towarów i usług. Oprócz ich bezpośredniej sprzedaży służy informowaniu i promocji. Zalety te zostały docenione przez gospodarstwa agroturystyczne, których właściciele co raz częściej wymieniają Internet jako najważniejsze źródło pozyskiwania klientów. Korzystanie z sieci Internet wiąże się jednak z coraz poważniejszymi zagrożeniami, na które są narażeni nie tylko właściciele stron internetowych ale również ich użytkownicy, w tym klienci poszukujący wczasów pod gruszą. Celem artykułu jest ocena zagrożeń na które narażeni są właściciele gospodarstw agroturystycznych wykorzystujący Internet do promocji, sprzedaży i rezerwacji swoich usług. Przykładem takich zagrożeń są: próby wyłudzenia informacji, ataki szkodliwego oprogramowania czy oszustwa o charakterze przestępstw gospodarczych, które w realny sposób mogą przyczynić się do powstania strat finansowych. Słowa kluczowe: zagrożenia w Internecie, szkodliwe oprogramowanie, wyłudzanie informacji Abstract: The Internet is now a rapidly growing sales channel for different types of goods and services. In addition to direct sales or reservations, Internet is common used to inform and promotion. These advantages are also recognized by the farmhouses, whose owners more often used the Internet as a major source of customer acquisition. Using the Internet is associated with increasing dangers on which exposed are not only the owners of websites but all users. The purpose of this article is to evaluate the risks, which in 5
Karol Król, Dawid Bedla, Krzysztof Gawroński real way they can contribute to financial losses, attempts extorting, malware attacks and fraudulent nature of direct economic crimes, on which are exposed website owners tourist farms. Key words: threats on the Internet, malware, phishing Wstęp Szacuje się, że statystycznie więcej niż co trzeci mieszkaniec globu korzysta z Internetu. W przeliczeniu na populację to niemal 2,4 mld osób. Systematycznie rośnie liczba użytkowników Internetu w Unii Europejskiej. W 2012 r. dostęp do sieci zadeklarowało 75% jej mieszkańców [Report 2013]. W Polsce dostęp do Internetu w miejscu zamieszkania deklaruje 70,5% gospodarstw domowych [IAB 2012]. Internet stosunkowo szybko stał się czwartym, masowym źródłem społecznego przekazu. Coraz tańszy i ogólnodostępny, stanowi wyposażenie większości gospodarstw domowych zarówno w mieście, jak i na wsi. Barrow [2006, s. 11] nie pozostawia złudzeń, cyt. Internet stał się faktem. Zastosowanie Internetu jako narzędzia promocji i sprzedaży usług nie ominęło sektora turystyki wiejskiej. Własną stronę internetową posiada już większość gospodarstw agroturystycznych. Liczne wykorzystują portale społecznościowe, blogi, katalogi i komunikatory oraz honorują płatności i rezerwacje internetowe. Wszystkie te operacje usprawniają prowadzenie działalności gospodarczej oraz wyszukanie i zakup usługi przez klientów, jednocześnie wystawiając użytkowników na zagrożenia. Największe firmy zajmujące się bezpieczeństwem w Internecie prognozują wzrost liczby niebezpieczeństw w sieci. Dwornik [2013] przekonuje, że wraz z upowszechnianiem dostępu do Internetu coraz częstsze będą próby kradzieży i wyłudzeń poufnych informacji, a metody stosowane przez oszustów będą co raz bardziej wyszukane. Materiał i metody Celem pracy jest analiza opisowa oraz subiektywna ocena punktowa wybranych zagrożeń występujących w Internecie, na które narażeni są właściciele gospodarstw agroturystycznych wykorzystujący Sieć do promocji, rezerwacji oraz sprzedaży swoich usług. Szczególną uwagę poświęcono zagrożeniom mogącym przyczynić się do powsta- 6
Analiza wybranych zagrożeń związanych... nia strat finansowych. W pracy przedstawiono mechanizm działania oszustów. Ponadto wykonano studia przypadków (ang. case study) tj. konkretnych zagrożeń występujących w Internecie oraz opisano sposoby ich uniknięcia. Studium przypadku to metoda rozpowszechniona w latach 90. XX wieku [Longley 1999] a jej głównym celem jest przedstawienie i analiza konkretnego zjawiska [Piekkari i Welch 2011]. Zagrożenia występujące w Internecie można podzielić na mniej lub bardziej poważne w skutkach. Niektóre mogą doprowadzić do utraty środków finansowych. Inne bywają jedynie uciążliwe, np. spam. Z punktu widzenia techniczno-organizacyjnego zagrożenia dzielimy na te, za które odpowiadają aplikacje (roboty sieciowe, programy komputerowe) i te, za którymi stoi bezpośrednio człowiek. W przypadku tych ostatnich są to: próby wyłudzania poufnych informacji osobistych w tym kradzież tożsamości (ang. phishing, pharming, spearphishing), ataki złośliwego oprogramowania (ang. malware, spyware), ataki na strony internetowe typu wstrzyknięcie złośliwego kodu (ang. HTML injection), próby oszustw internetowych bazujące na ukrywaniu istotnych klauzur w obszernych regulaminach usług lub oparte o informacje pozyskane w Internecie, wreszcie przemoc bezpośrednia (ang. cyberbullying) i pornografia (tab. 1). Tab. 1. Charakterystyka wybranych zagrożeń występujących w Internecie Phishing Pharming W wolnym tłumaczeniu oznacza łowienie w sieci lub łowienie siecią. Wyłudzanie poufnych informacji osobistych poprzez podszywanie się pod zaufaną osobę lub instytucję np. bank, portal aukcyjny lub społecznościowy. Próby oszustwa opierają się na wiadomości e- mail, w której zawarta jest prośba o bezpośrednie udostępnienie haseł dostępu lub podanie ich na spreparowanej stronie internetowej, do której zwykle prowadzi odsyłacz zawarty w treści wiadomości. Próba oszustwa ma charakter zautomatyzowany, masowy i globalny. Forma phishingu. Próba oszustwa polegająca na wyłudzenia danych autoryzacji dostępu poprzez fałszywą stronę internetową. Wymaga, aby komputer użytkownika był zainfekowany programem typu koń trojański lub zatrucia systemu nazw domenowych. Gdy komputer użytkownika jest zainfekowany, pomimo wpisana prawidłowego adresu strony internetowej zostaje on przeniesiony na fałszywą. Atak ma na celu przejęcie wpisywanych przez użytkownika haseł, numerów kart kredytowych i innych poufnych informacji. 7
Karol Król, Dawid Bedla, Krzysztof Gawroński Spear phishing Malware Spyware Inne W wolnym tłumaczeniu oznacza łowienie harpunem. Forma phishingu. Próba wyłudzenia poufnych informacji za pomocą ukierunkowanej wiadomości e-mail. Oszust wykorzystuje informacje związane z potencjalną ofiarą pozyskane np. z portali społecznościowych. Wiadomość jest przygotowana tak, aby sprawiała wrażenie wysłanej przez osobę, firmę lub instytucję znaną odbiorcy. Zwykle nadawca wiadomości podszywa się pod wybranego użytkownika Internetu posługując się personaliami oraz fotografią pozyskanymi w sieci. Złośliwe oprogramowanie o szkodliwym działaniu. Wirusy, robaki, programy szpiegujące, konie trojańskie i inne. Często infekuje strony internetowe, które wykorzystuje do rozpowszechniania złośliwego oprogramowania wśród odwiedzających ją użytkowników. Złośliwe oprogramowanie może być instalowane przez zainfekowane strony internetowe, programy pobierane z sieci albo instalowane z dysku CD, DVD lub innych nośników danych. Programy, których celem jest zbieranie informacji o działaniach podejmowanych przez użytkowników komputera lub urządzeń mobilnych podejmowanych w sieci Internet. Często zbierane są również dane personalne lub inne informacje poufne. Gromadzą informacje o użytkowniku, często bez jego zgody, wiedzy i kontroli przekazują je twórcy programu. HTML injection, przemoc w Internecie ang. cyberbullying (ataki słowne, szykany, pomówienia, złośliwe komentarze i inne umieszczane na portalach społecznościowych), utrata danych z komputera, złośliwe aplikacje w serwisach społecznościowych, cyber-terroryzm (ataki botnet). Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Bezpieczeństwow Internecie [Dwornik 2013] Wyniki i wnioski Studium przypadku phishing, pharming, spear phishing Władysław i Janina Nowak prowadzą gospodarstwo agroturystyczne w okolicach Olsztynka (woj. warmińsko-mazurskie). Działalności turystycznej sprzyja lokalizacja gospodarstwa w okolicy jezior Mielno i Omen. Wypoczynek polecają pasjonatom wędkarstwa, sportów wodnych, rowerzystów i miłośników jazdy konnej. Nastoletni syn państwa Nowak prowadzi stronę internetową oraz profil gospodarstwa na portalu społecznościowym. Przed sezonem letnim, 8
Analiza wybranych zagrożeń związanych... państwo Nowak podjęli decyzję o zakupie aparatu fotograficznego. Syn namówił ich do zakupu i płatności przez Internet, po czym informację zamieścił na portalu społecznościowym. Następnego dnia otrzymał wiadomość e-mail o treści: Szanowni Państwo Władysław i Janina Nowak! Gratulujemy zakupu aparatu fotograficznego. Z przykrością informujemy, że nie odnotowaliśmy wpłaty. Aby otrzymać zakupiony towar prosimy o zalogowanie się do konta i potwierdzenie wykonania przelewu (ryc. 1). Odnośnik zamieszczamy poniżej. Zakupiony towar zostanie wysłany natychmiast po zweryfikowaniu płatności. Dziękujemy za zakup aparatu w naszym sklepie. Syn państwa Nowak w przysłanym formularzu wpisał numer klienta oraz wprowadził hasło. Tego samego dnia z konta bankowego rodziców wypłacono wszystkie pieniądze. Ryc. 1. Przykład spreparowanego formularza logowania się do bankowości internetowej (wszystkie pola hasła są wymagane) Źródło: opracowanie własne na podstawie formularza Banku Pekao SA W opisywanym przypadku mamy do czynienia z próbą oszustwa typu ang. spear phishing, z wykorzystaniem spreparowanej strony internetowej ang. pharming. Oszuści dysponowali wiedzą o personaliach ofiary oraz czynnościach związanych z zakupem aparatu fotograficznego i podszyli się pod pracownika sklepu internetowego. Informacje czerpali z obserwacji konta na portalu społecznościowym ofiary, do którego dostęp uzyskali dzięki utworzeniu fikcyjnego profilu, podszywając się po jednego z przyjaciół rodziny. Użytkownik w formularzu logowania został poproszony o podanie numeru klienta oraz hasła w całości (ryc. 1). Próba wyłudzenia może być również 9
Karol Król, Dawid Bedla, Krzysztof Gawroński ukryta pod pretekstem prośby o zresetowanie hasła lub ponowną weryfikację numerów karty kredytowej. Studium przypadku malware, spyware Wiesław i Dorota Kowalczyk prowadzą gospodarstwo agroturystyczne w okolicy Radziszowa (woj. małopolskie). Gospodarstwo wyróżnia się ofertą skierowaną do osób starszych gwarantując indywidualną dietę, okresowe wizyty lekarskie oraz sprzęt do rehabilitacji ruchowej i hydromasażu. Gospodarze udostępniają swój adres e-mail na stronie internetowej gospodarstwa. Spośród licznych wiadomości Wiesław Kowalczyk dostrzegł zapytanie ofertowe od klienta. Klient przekonywał, że jest zainteresowany dłuższym pobytem w gospodarstwie, a swoje zapytanie zawarł w pliku PDF dołączonym do wiadomości. Pomimo licznych prób otwarcia załącznika operacja się nie powiodła a system operacyjny zaczął pracować niestabilnie. Po ponownym uruchomieniu komputera na ekranie monitora pojawił się komunikat, że pliki umieszczone na dysku zostały zaszyfrowane i zablokowane. W komunikacie zawarto informację o możliwości ich odzyskania po uiszczeniu opłaty w wysokości 300. Komputer państwa Kowalczyk został zainfekowany koniem trojańskim z rodzaju Filecoder (ang.). Atak nastąpił poprzez spreparowaną wiadomość e-mail. Złośliwa aplikacja została uruchomiona przy próbie otwarcia zainfekowanego dokumentu PDF. Filecoder szyfruje pliki znajdujące się na dysku komputera. Ich odblokowanie wiąże się z opłaceniem okupu w wyznaczonym czasie. Nie wniesienie opłaty skutkuje usunięciem plików. W opisywanym przypadku mamy do czynienia z atakiem typu ang. malware, z wykorzystaniem ukierunkowanej wiadomości e-mail. W przypadku nowych odmian koni trojańskich posiadanie antywirusa może być niewystarczające. Atak może nastąpić m.in. poprzez: zainfekowaną stronę internetową, instalację oprogramowania użytkowego niepewnego pochodzenia lub przy pobieraniu nielegalnych plików z niesprawdzonych źródeł. 10
Analiza wybranych zagrożeń związanych... Tab. 2. Ocena wybranych zagrożeń w Internecie. Skala punktowa 1-10. Skala niebezpieczeństwa Phishing Spear phishing Malware Spywre Trudność prze-prowadzenia ataku Prawdopodobieństwo zaistnienia ataku powodzenia ataku Ogólna ocena 4 4 8 4 4 Komentarz: niebezpieczeństwo strat finansowych spowodowane atakiem jest relatywnie nieduże z uwagi na ogólny i zwykle niedopracowany charakter wiadomości kierowanych do użytkowników Internetu. Atak jest relatywnie łatwy do przygotowania gdyż większość wiadomości jest tworzona i rozsyłana przez roboty sieciowe i nie ma charakteru ukierunkowanego na konkretną osobę lub grupę osób. 8 8 4 7 7 Komentarz: niebezpieczeństwo strat finansowych spowodowane atakiem jest relatywnie duże z uwagi na próby wyłudzeń loginów i haseł do prywatnych kont lub numerów kart kredytowych. Atak jest ukierunkowany i relatywnie trudny do przeprowadzenia gdyż wymaga bezpośredniego zaangażowania oszustów. Z uwagi na trudność przygotowania ataku prawdopodobieństwo jego zaistnienia jest nieduże, aczkolwiek rośnie proporcjonalnie do majątku potencjalnej ofiary. 6 4 8 6 6 Komentarz: niebezpieczeństwo strat finansowych spowodowane atakiem jest relatywnie duże z uwagi na próby wyłudzeń loginów i haseł do prywatnych kont lub numerów kart kredytowych. Prawdopodobieństwo ataku i jego powodzenia jest duże ponieważ złośliwe oprogramowanie występuje powszechnie, może być przenoszone na dowolnym nośniku danych cyfrowych oraz rozpowszechniane w Internecie. 6 4 8 8 6 Komentarz: niebezpieczeństwo strat finansowych spowodowane atakiem jest relatywnie duże z uwagi na próby wyłudzeń loginów i haseł do prywatnych kont lub numerów kart kredytowych. Prawdopodobieństwo ataku i jego powodzenia jest duże. Większość komputerów jest zainfekowana mniej lub bardziej poważnymi aplikacjami typu spyware. Źródło: ocena własna 11
Podsumowanie Karol Król, Dawid Bedla, Krzysztof Gawroński W artykule przedstawiono wybrane zagrożenia występujące w Internecie na przykładzie gospodarstw agroturystycznych. Ataki przeprowadzane za pośrednictwem Sieci często okazują się być przemyślane i kompleksowe, a oszuści wykorzystują wiedzę o zachowaniach społecznych człowieka, czerpiąc z dokonań psychologów i socjologów. Złośliwe oprogramowanie stanowi zagrożenie dla wszystkich użytkowników komputerów i urządzeń mobilnych. Bywa jednak, że jest tworzone z myślą o infekowaniu konkretnego systemu operacyjnego lub jego komponentów. Próby wyłudzeń poufnych informacji generowane przez aplikacje sieciowe mają często charakter globalny i masowy. Ataki bezpośrednie są zwykle bardziej wyszukane i wymierzone w konkretnych odbiorców. W praktyce instytucje, które wymagają uwierzytelniania w procesie logowania (potwierdzenie tożsamości) nigdy nie proszą o podanie pełnego hasła do serwisu internetowego. Przestrzegają przed używaniem do logowania odnośników przesyłanych w wiadomościach e-mail lub SMS. Zalecają ostrożność w stosunku do wiadomości pochodzących od nieznanych nadawców, które zawierają załączniki. Większości zagrożeń występujących w Internecie można uniknąć kierując się zasadą ograniczonego zaufania oraz zdrowego rozsądku. Podstawową metodą obrony przed atakami jest profilaktyka oraz świadome użytkowanie narzędzi i technik komputerowych. Zagrożeń występujących w Internecie można uniknąć również poprzez ograniczone udostępnianie informacji osobistych. Liczne portale społecznościowe zachęcają do rejestracji, przy której wymagają od użytkownika podania danych osobowych, zainteresowań, preferencji konsumenckich, powiązań rodzinnych oraz zawodowych i wiele innych. Użytkownicy często bez rozwagi udostępniają nieznajomym prywatne dane a zjawisko to staje się coraz bardziej powszechne. W obronie przed zagrożeniami występującymi w Internecie pomocne są programy antywirusowe oraz zapory sieciowe tj. programy typu ang. firewall, jednak żadne oprogramowanie komputerowe nie zastąpi zasady ograniczonego zaufania. 12
LITERATURA Analiza wybranych zagrożeń związanych... Barrow C. 2006. Biznes w sieci. Wydawnictwo Felberg SJA. Warszawa, s. 11. Dwornik B. 2013. Hakerzy zmienili front. Bezpieczniej nie będzie [w] Raport Bezpieczeństwo w Internecie. Wydawca: Interaktywnie.com Sp. z o.o. Wrocław, s. 7-9. IAB. 2012. Raport Strategiczny IAB Polska. Internet 2012 Polska, Europa, świat. Media & Marketing Polska. Dodatek specjalny. 10. Wydanie Jubileuszowe. Wydawca VFP Communications Sp. z o.o. Warszawa. s. 18. Langley A. 1999. Strategies for theorizing from process data. Academy of Management Review. t. 24, nr 4: 691-710. Piekkari R. Welch C. 2011. Rethinking the Case Study in International Business and Management Research, Edward Elgar, Cheltenham, s. 5. Report. 2013. Cyber security. Special Eurobarometer 404. Conducted by TNS Opinion & Social at the request of the European Commission, Directorate-General Home Affairs, s. 4. Adres do korespondencji: mgr inż. Karol Król Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Al. Mickiewicza 24/28, p. 208, 30 059 Kraków e-mail: k.krol@ur.krakow.pl dr inż. Dawid Bedla Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytet Rolniczy w Krakowie e-mail: d.bedla@ur.krakow.pl 13
Barbara Biniaś EPISTEME 22/2014, t. I s. 15-21 ISSN 1895-2241 COMPARATIVE ANALYSIS OF THE SURFACE CHANGES OF LONG-TERM GLACIER FORM IN POLAND, THE EXAMPLE LODOWCZYK MIĘGUSZOWIECKI IN THE HIGH TATRA MOUNTAINS ANALIZA PORÓWNANWCZA ZMIAN POWIERZCHNI WIELOLETNICH FORM LODOWCOWYCH W POLSCE, NA PRZYKŁADZIE LODOWCZYKA MIĘGUSZOWIECKIEGO W TATRACH WYSOKICH Abstact. Lodowczyk Mięguszowiecki (multi-piece snow-ice), located in the High Tatras, is according to some researchers, multi-piece Snow, appearing in the Kocioł Mięguszowiecki only temporary and not imposing any significant impact on the surrounding area. Other research argues that this is the evidence of existence of glacier forms in areas where their formation is impossible [Dobiński 2011]. Lodowczyk Mięguszowiecki is object of stagnation of masses of snow and ice for many years. Despite unfavorable conditions (climatic, thermal and altitude) lodowczyk can be defined as a form of perennial ice, and to be more exact: glacieret (the only one in Poland). Performed comparative analysis of information on the surface patches of snow-ice in the High Tatras from the late nineteenth century (surface measurements glaciations in the Polish Tatra Mountains, based on a physiogeographical map from 1865, in the program Quantum GIS 2.0) and a reference to the contemporary glacial surface (data from last 30 years). Keywords: Lodowczyk Mięguszowiecki, glacieret, multi-piece snow-ice Streszczenie. Lodowczyk Mięguszowiecki (wieloletni płat śnieżno-lodowy), znajdujący się w Tatrach Wysokich, to według niektórych badaczy wieloletni płat śnieżny, pojawiający się w Kotle Mięguszowieckim jedynie okresowo i nie wywierający znacznego wpływu na otaczający go obszar. Inni badawcze twierdzą, że jest on dowodem na istnienie form lodowcowych na obszarach, gdzie ich powstawanie jest niemożliwe [Dobiński 2011]. Lodowczyk Mięguszowiecki jest obiektem wieloletniego zastoju mas śnieżnych i lodowych. Mimo niesprzyjających warunków (klimatycznych, termicznych 15
16 Barbara Biniaś i wysokościowych) może być określany jako forma lodowa wieloletnia, a dokładniej lodowczyk firnowy (jedyny w Polsce). Analizie porównawczej poddano informacje dotyczące powierzchni płatów śnieżno-lodowych w Tatrach Wysokich z końca XIX w. (pomiary powierzchni zlodowaceń w polskich Tatrach, w oparciu o mapę fizycznogeograficzną z 1865 roku, w programie Quantum GIS 2.0) oraz odniesieniu do współczesnej powierzchni zlodowaceń (dane z ostatniego 30-lecia). Słowa kluczowe: Lodowczyk Mięguszowiecki, lodowczyk, wieloletni płat śnieżno-lodowy WSTĘP Lodowczyk Mięguszowiecki to śnieżno-lodowy płat firnowy w Tatrach Wysokich. W przeważającej części roku znajduje się pod pokrywą śnieżną, wykazując cechy przyrostu warstw rocznych oraz spełzywania. Posiada typowe cechy lodowczyka (glacieret). Według Międzynarodowej Komisji Śniegu i Lodu UNESCO, lodowczykiem jest forma śnieżna, istniejąca nieprzerwanie przez co najmniej dwa sezony ablacyjne oraz wykonująca mało widoczne cechy ruchu. Lodowczyk Mięguszowiecki to przykład współczesnej formy najsilniej zlodowaconej w Polsce. Odznacza go najwięcej cech typowych dla w pełni wykształconych lodowców Są nimi m.in.: zróżnicowana gęstość (biały lód lodowcowy, firn oraz śnieg), budowa warstwowa (wyraźne warstwy roczne), morena usypiskowa, szczeliny, wiek (minimum kilkaset lat, tu: więcej niż 150 lat). Ponadto sieć cieków supraglacjalnych, inglacjalnych, subglacjalnych oraz groty i tunele (tunel pod Lodowczykiem Mięguszowieckim jest zbliżony do długości całej formy), wykazywanie ruchu prostego i złożonego oraz własna cyrkulacja powietrza, będąca odpowiednikiem wiatrów katabatycznych [Kędzia 1994; Kędzia i in. 2004]. Obszar Kotła Mięguszowieckiego (inaczej Bańdziocha) znajduje się na granicy piętra leśnego. Siła, z jaką następują tam procesy stokowe, uniemożliwia rozwój formacji drzewiastej. Kosodrzewina występuje w szczątkowej formie w dolnych, nieaktywnych lub okresowo aktywnych częściach stoku. Skaliste i odsłonięte stoki górskie są powierzchniami, które szybko się ochładzają jak i nagrzewają. Ponadto w warunkach stałego zacienienia istnieją warunki dogodne do tworzenia wieloletniej zmarzliny w podłożu oraz depozycji nietopniejącego przez wiele lat śniegu.
MATERIAŁ I METODY Analiza porównanwcza zmian powierzchni... Analizy porównawczej zmian powierzchni zlodowaceń w Tatrach Wysokich, dokonano przy pomocy programu Quantum GIS 2.0. Posłużono się najstarszym dostępnym źródłem kartograficznym, z wyraźnie przedstawionym obszarem ówczesnych zlodowaceń, fizycznogeograficznej austriackiej mapy Tatr z 1865 roku. Archiwalny materiał kartograficzny pochodzi ze zbiorów prywatnych, wykorzystano jej wersję elektroniczna (skan). W celu porównania do współczesnej powierzchni lodowcowych na obszarze Tatr, użyto dostępnej w formie rastrowej mapy Tatr Słowackich Wysokich, z aktualizacją na 2011/2012 rok. Weryfikacji zmian obszarów tatrzańskich zlodowaceń dokonano kalibrując obie mapy. Po ujednoliceniu skali materiałów kartograficznych (mapa z 1865 roku wykonana w skali 1: 100 000, mapa z roku 2011/2012 w skali 1: 27 500) oraz nałożeniu na siebie obrazów, dokonano wektoryzacji obszarów objętych zlodowaceniem w 1865 i 2011/2012 roku. Następnie przy użyciu odpowiednich narzędzi programu Quantum GIS 2.0, zmierzono ich powierzchnię pierwotną, porównując do stref zlodowaconych współcześnie. Około 150 lat temu, klimat Tatr był znacznie surowszy niż współcześnie. Na ówczesnych materiałach kartograficznych widoczne są trwałe zlodowacenia. Poniższa mapa (ryc.1), przedstawia XIX-wieczną topografię Tatr z istniejącymi formami lodowcowymi [Budzyna 2012]. 17
Barbara Biniaś Ryc. 1. Fragment mapy fizycznogeograficznej Tatr z 1865r. Na rycinie zaznaczono ówczesne obszary objęte wieloletnim zlodowaceniem. WYNIKI I DYSKUSJA W wyniku komputerowych pomiarów kartograficznych uzyskano przybliżoną powierzchnię zlodowaceń. Pod koniec XIX wieku obszar 19,84 ha Tatr Wysokich znajdował się pod wieloletnią pokrywą lodowo-śnieżną. Od przełomu XX i XXI wieku notowane jest ocieplenie klimatu. Wieloletnia pokrywa śnieżno-lodowa polskiej strony Tatr Wysokich, występuje tylko w okolicy Mięguszowieckiego Kotła. Powierzchnia tych form wynosi obecnie zaledwie 0,50 ha (dane pochodzą ze źródeł kartograficznych z lat 2011/2012). Śnieg, z którego tworzą się wieloletnie płaty śnieżno-lodowe Lodowczyka Mięguszowieckiego pochodzą głównie z lawin i zsypów śnieżnych (ok. 80%), co stanowi wyjaśnienie jego obecności poniżej tatrzańskiej granicy wiecznego śniegu. Ablacja Lodowczyka ma miejsce w sezonie letnim. W tym okresie obserwowane jest znaczne zmniejszenie masy Lodowczyka. Wytapianie się Lodowczyka Mięguszowieckiego przejawia się wypływem wód z jego spodnich warstw, tworząc jaskinię lodową [Kotarba 2004; Filipowski 2012]. 18
Parametry Lodowczyka Mięguszowieckiego Analiza porównanwcza zmian powierzchni... Tab. 1. Wymiary Lodowczyka Mięguszowieckiego Okres badań 1989 1999 2012 Powierzchnia [ha] 0,64 0,47 0,50 22 Długość [m] 94,0 81,0 >75,0 20 Szerokość [m] 136,0 106,5 >100,0 26 Źródło: opracowanie własne. Zmniejszenie parametrów Lodowczyka Mięguszowieckiego od roku 1982 do 2012 [%] Zestawienie tabelaryczne wskazuje, iż w ciągu ostatnich 30 lat powierzchnia, długość oraz szerokość tej formy lodowej, zmniejszyła się średnio o 20-26%. W latach o intensywnych opadach śniegu oraz wzmożonym dostarczaniu go do Mięguszowieckiego Kotła, przy niskich temperaturach w skali roku, hamujących zbyt silne wytapianie się śniegu i firnu z Lodowczyka, następuje połączenie wąskim pasem śnieżnym z mniejszym tworem lodowo-firnowym, umiejscowionym pod Mięguszowieckim Szczytem Pośrednim [Filipowski 2012]. Połączenie to bardzo rzadko utrzymuje się przez sezon dłuższy niż 2-3 lata. Jak podają inne źródła [Kotarba i in. 1987; Rączkowska 1993; Rączkowska 1997; Gądek i in. 2002; Rączkowska 2005;] przy styku Lodowczyka Mięguszowieckiego ze ścianami skalnymi go otaczającymi, tworzy się szczelina brzeżna. Jej głębokość w wielu miejscach osiąga 32 metry. Tunel powstały z wytopienia wód z Lodowczyka osiąga długość od 64 metrów do 94 metrów. Spełzywanie Lodowczyka badane było m.in. w latach 1998 1999. Tempo ruchu grawitacyjnego wynosiło wtedy ok. 98 cm/ rok. Gęstość firnu w lodowczyku to ok. 0,4 0,8, natomiast gęstość lodu firnowego jest nieco większa, wynosi średnio 0,8 0,9 g/cm 3 g/cm 3 [Kotarba 2004]. Zwiększenie gęstości spowodowane jest zmniejszeniem się ilości powietrza zawartego w systematycznie gęstniejącym firnie. Gęstość świeżego śniegu to mniej niż 0,1 g/cm 3. Zdaniem wielu badaczy Tatr, maksymalny zasięg lodowców na półkuli północnej, obejmuje okres 1600 1850 roku n.e. zwany często małą epoką lo- 19
20 Barbara Biniaś dową (MEL), kiedy można datować początki tworzenia form śnieżno-lodowych. Przykładem ich jest m.in. Lodowczyk Mięguszowiecki [Kotarba 2004]. WNIOSKI 1. Lodowczyk Mięguszowiecki to jedna z kilku form lodowcowych w Tatrach oraz jedyna i największa w Polsce, która przetrwała w szczątkowej formie do czasów współczesnych. 2. Zróżnicowana gęstość białego lodu lodowcowego w Lodowczyku Mięguszowieckim, z warstwową, coroczną akumulacją firnu oraz śniegu, morena usypiskowa, szczeliny wewnętrzne, wiek tej formy, sieć cieków supraglacjalnych, inglacjalnych, subglacjalnych, tworzących groty i tunele, wykazywanie ruchu prostego i złożonego oraz własna cyrkulacja powietrza (odpowiednik wiatrów katabatycznych) stanowi o ewenemencie tej formy w skali kraju. 3. Zmiany powierzchni zlodowaceń, które nastąpiły w Tatrach na przestrzeni ponad 150 lat są efektem zmian klimatycznych, wzrostu średnich temperatur rocznych oraz zaburzeń termiki poszczególnych pór roku. BIBLIOGRAFIA Budzyna P. 2012. Współczesne lodowce w Tatrach. [w]: Lodowce [online]. Aktualności tatrzańskie.kongresonkol.io.gliwice.pl.http://www. nezdeluxe.pl/2012/03/wspoczesne-lodowce-tatrzanskie-to-nie.html Dobiński W. 2011. Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizycznych i analiz klimatologicznych. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice. Nr 2850. Filipowski K. 2012. Portal fotograficzny Poczuj Magię Gór. Lodowczyk Mięguszowiecki. http://kamiltatry.wordpress.com./ Gądek B., red. Borowiec W., Kotarba A., Kownacki A., Krzan Z., Mirek Z. 2002. Obieg masy Lodowczyka Mięguszowieckiego w latach 1998-1999. [w]: Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. Kraków-Zakopane: Instytut Botaniki PAN. Kraków, 125-130. Kędzia S. 1994. Lodowczyk Mięguszowiecki w Tatrach. [w]: Przemiany środowiska przyrodniczego Karpat i kotlin podkarpackich. Sesja naukowa
Analiza porównanwcza zmian powierzchni... w 40 lecie Zakładu Geomorfologii i Hydrologii Gór i Wyżyn IGiPZ PAN. Kraków 8 9 December 1993. Conference Papers. red. Starkiel L. Prokop P. PAN IGiPZ. Warszawa, 117 118. Kędzia S. Kotarba A. Mościcki J. 2004. Lodowiec gruzowy nad Wielkim Stawem Hińczowym w Tatrach Słowackich. Wyniki wstępnych badań termicznych. [w:] A. Styszyńska. A. A. Marsz (red.). Polish Polar Studies. XXX International Polar Symposium. Gdynia 23-25.IX.2004. Gdynia, 167-179. Kotarba A. (red.) 2004. Rola małej epoki lodowej w przekształcaniu środowiska przyrodniczego Tatr. PAN IGiPZ PAN. Prace Geograficzne. Nr 197. Warszawa. Kotarba A. Kaszowski L. Krzemień K. 1987. High Mountain denudational system in the Polish Tatra Mountains. Geographical Studies IGiPZ PAN. Special issue 3. Wrocław. Rączkowska Z. 1993. Ilościowe wskaźniki niwacji w Tatrach Wysokich. [w]: Kotarba A. (red.) Dokumentacja Geograficzna IGiPZ PAN. Z badań fizycznogeograficznych w Tatrach. Zeszyt 4-5, 63-81. Rączkowska Z. 1997. Geomorfologiczna rola płatów śnieżnych w Tatrach. Maszynopis pracy doktorskiej. IGiPZ PAN. Rączkowska Z. 2005. Morfodynamiczne cechy obszarów z wieloletnią zmarzliną w Tatrach. [w:] Współczesna ewolucja rzeźby Polski. (red.) Kotarba A. Krzemień K. Święchowicz J. VII Zjazd Geomorfologów Polskich. Kraków 19-22 września 2005. IGiGP UJ. Kraków, 385-388. Adres do korespondencji: mgr Barbara Biniaś Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Katedra Ochrony Środowiska Rolniczego Al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków e-mail: binias.barbara@gmail.com 21
Marta Gas Izabela Gołąb Łukasz Kuta Opiekun naukowy: prof. dr hab. inż. Andrzej Kotecki EPISTEME 22/2014, t. I s. 23-29 ISSN 1895-2241 SZANSE ROZWOJU GMINY MIĘDZYLESIE W OCENIE JEJ MIESZKAŃCÓW THE CHANCES OF THE DEVELOPMENT OF THE COMMUNITY MIĘDZYLESIE IN THE ASSESSMENT OF ITS RESIDENTS Streszczenie. Do głównych zadań konsultacji społecznych należy rejestracja opinii, uwagi propozycji mieszkańców gminy. Poprzez odpowiedni dobór pytań, ankieta może dostarczyć osobom zainteresowanym istotnych informacji na temat społeczności lokalnej. Celem opracowania było wskazanie, z czego mieszkańcy gminy Międzylesie są zadowoleni, co ich zdaniem dobrze funkcjonuje, jakie są zalety i atrakcje ich gminy i czy dostrzegają szanse dalszego jej rozwoju. Badania zostały przeprowadzone w 2013 roku. W celu uzyskania opinii na temat szans dalszego rozwoju gminy przeprowadzone zostały ankiety ze stu dwudziestoma respondentami. Wyniki ankiet stały się bazą wiedzy o tym, co mieszkańcy faktycznie sądzą na temat gminy, jakie problemy napotykają w życiu codziennym oraz jakie obszary życia wymagają ulepszenia i poprawy. Słowa kluczowe: konsultacje społeczne, społeczność lokalna, zalety, atrakcje, szanse Abstract. The main purpose is the registration consultation of the public opinion, comments and proposals in the municipality. By an appropriate choice questions, survey may provide important information on the persons concerned local communities. The objective of the study was to identify, from what people in municipalities Międzylesie are happy, what they are of the opinion that a well-functioning, what are the advantages and attractions of municipalities and do you see opportunities further its development. Tests have been carried out in 2013. In order to gain feedback on the opportunities of further development have been carried out with one hundred twenty survey respondents. Survey results have become knowledge base about what people actually believe about municipalities, what are some of the problems they face in their daily lives and what areas require improvement and improvement of life. Key words: public consultation, the local community, virtues, attractions, chances. 23
Wstęp 24 Marta Gas, Izabela Gołąb, Łukasz Kuta Cele rozwoju gminy maja przede wszystkim charakter społeczny, związany z poprawą jakości życia jej mieszkańców. Osiągnięcie takiego celu jest możliwe dzięki zabezpieczeniu dopływu niezbędnych środków finansowych. Gmina może zyskiwać lub tracić na swojej atrakcyjności i przez to przechodzić przez specyficzny cykl swojego życia. Można go rozpatrywać na tle cyklu całego regionu. Kluczowe czynniki sukcesu wiążą się w znacznej mierze z położeniem geograficznym. Często nastawienie marketingowe może z powodzeniem służyć wyeksponowaniu walorów geograficznych ale również korzyści wynikających z roli tego miejsca w realizacji działalności gospodarczej [Czornik 2004]. Rozwój jednostek samorządu terytorialnego to długookresowy proces zmian mających charakter celowy i prowadzący do poprawy stanu już istniejącego. Niejednokrotnie spotykana w literaturze ekonomicznej kwestia rozwoju jest niezwykle rozległa i złożona. Pojęcie rozwoju powinno być jednak kojarzone z oczekiwanymi, pozytywnymi przeobrażeniami ilościowych, jakościowych i strukturalnych właściwości mających wpływ na życie jej mieszkańców [Bejm 2009]. Uważa się, że rozwój lokalny powinien wynikać z konkretnej wizji kształtowania się w przyszłości obrazu gminy. Planowanie przyszłości wiąże się z określeniem celów, jakie powinny być osiągane. Celem rozwoju lokalnego jest zatem między innymi zapewnienie ludziom możliwie wysokiego poziomu życia [Trojanek 1994]. Konsultacje społeczne to proces, w którym władze samorządowe mają możliwość przedstawić obywatelom swoje zamierzenia bezpośrednio lub pośrednio ich dotyczące. Dzięki konsultacjom możliwe jest poznanie preferowanych przez mieszkańców rozwiązań, co pozwala na poprawę efektywności i skuteczności komunikacji. Konsultacje społeczne przeprowadza się w następujących formach: zebrań mieszkańców gminy, spotkań konsultacyjnych z przedstawicielami organizacji społecznych, zawodowych, kulturalnych, politycznych i sportowych działających na terenie danej gminy, badania opinii mieszkańców z wykorzystaniem formularza ankietowego [Ferenc i in. 2010].
Szanse rozwoju gminy międzylesie w ocenie jej mieszkańców... Międzylesie to gmina o charakterze miejsko - wiejskim, granicząca z Republiką Czeską. Jest najdalej wysuniętym terenem na południe w powiecie kłodzkim i w województwie dolnośląskim, z miastem Międzylesie oraz 21 sołectwami. Położenie gminy, uwarunkowania przyrodnicze, gospodarcze i kulturowe czynią z niej gminę o charakterze turystyczno-rolniczym, z mocno wyakcentowanym potencjałem i przyjętą funkcją turystyki, jako głównym kierunkiem rozwoju. Na obszarze gminy według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku zameldowanych było 7.523 osób, z czego w mieście Międzylesie 2.771 osób. Średnia gęstość zaludnienia to 39,8 osób/ km2. Gmina Międzylesie w roku 2004 jako pierwsza w województwie dolnośląskim wdrożyła na swoim terenie lokalny program,,program Aktywizacji Obszarów Wiejskich - PAOW, którego celem było wspieranie ze środków budżetu gminy w formie grantów lokalnych inicjatyw oraz kreowanie aktywności lokalnych społeczności - organizacja imprez integracyjnych, doradztwo, promowanie wzorców [PSORW 2014]. Cel pracy, materiał i metody Celem opracowania było poznanie opinii na temat szans rozwoju gminy Międzylesie w ocenie jej mieszkańców. Badania przeprowadzono w 2013 roku podczas trwania obozu naukowego Studenckiego Koła Naukowego Koniczynka. W celu uzyskania materiałów źródłowych przeprowadzona została ankieta ze stu dwudziestoma jej mieszkańcami. Ankieta składała się z 23 pytań i metryczki. W celu poznania opinii mieszkańców badanej gminy na temat szans jej dalszego rozwoju z puli wszystkich 23 pytań wybrane zostały tylko te na podstawie których można było poznać opinię mieszkańców. Zaletą wykorzystania ankiety w tym badaniu było poznanie różnorodności poglądów respondentów oraz wysunięcie na tej podstawie odpowiednich wniosków. Respondenci zostali zapytani przede wszystkim o stan infrastruktury społeczno gospodarczej swojego miejsca zamieszkania i okolic oraz czy dostrzegają szanse dla dalszego rozwoju gminy Międzylesie. Do przeprowadzenia badań mieszkańcy gminy zostali wybrani w sposób celowy. Podstawowym 25
Marta Gas, Izabela Gołąb, Łukasz Kuta kryterium wyboru było miejsce zamieszkania respondentów na terenie badanej gminy Międzylesie. Wśród respondentów znalazły się głównie kobiety 61% populacji, mężczyźni 39% populacji. Biorąc pod uwagę wiek respondentów, najwięcej osób znajdowało się w kategorii wiekowej od 50 do 59 lat 26% populacji, osób w wieku od 40 do 49 lat było 23% populacji, 21% populacji stanowiła grupa osób w wieku od 30 do 39 lat, 17% populacji stanowiły osoby w wieku od 20 do 29 lat, natomiast 11% i 2% populacji stanowili mieszkańcy w wieku 60 lat i więcej i od 16 do 19 lat. Badani mieszkańcy legitymowali się podstawowym (6%), zawodowym (26%) i średnim wykształceniem ( 41%). Studia wyższe skończyło 27% badanych mieszkańców. Wyniki badań Sytuację gminy Międzylesie pod względem stanu infrastruktury drogowej ponad połowa jej mieszkańców (59%) oceniła jako bardzo słaby, 23% ankietowanych oceniła stan dróg jako słaby, 15% osób odpowiedziała, że stan dróg w gminie ocenia jako dobry a tylko 3% respondentów oceniła stan infrastruktury jako bardzo dobry. Na pytanie dotyczące oceny gospodarki komunalnej, opinie były podzielone, ponieważ 38% respondentów oceniła ten obszar na ocenę bardzo dobrą, 32% ankietowanych na ocenę dobrą, 18% osób jako słabą, natomiast 13% ankietowanych oceniła gospodarkę komunalną na poziomie bardzo słabym. Kolejnym obszarem jaki został poddany ocenie było rolnictwo, które ostatecznie przez ponad połowę mieszkańców (57%) zostało ocenione dobrze, natomiast pozostali ankietowani ocenili je jako słabe (29%) i bardzo słabe (14%). Zapytani o przyczynę negatywnej oceny, odpowiadali w większości, że jest to spowodowane w głównej mierze dużą liczbą małych gospodarstw, często nierentownych. Następną rzeczą o jaka zostali zapytani mieszkańcy była ocena oświaty, ochrony zdrowia i innych podmiotów gospodarczych poza rolnictwem, które działają na obszarze gminy. Zarówno ochrona zdrowia jak i podmioty gospodarcze poza rolnictwem zostały ocenione prze ponad połowę mieszkańców (odpowiednio 63% i 70%) na ocenę słabą, co spowodowane było brakiem szpitala i specjalistów w ośrodkach zdrowia, a także brakiem większych zakładów pro- 26
Szanse rozwoju gminy międzylesie w ocenie jej mieszkańców... dukcyjnych. Oświata w gminie Międzylesie została oceniona przez ponad trzy czwarte ankietowanych (81%) na ocenę dobrą. Mieszkańcy gminy mieli również za zadanie ocenić rynek pracy. Jak się okazało, aż 86% ocenia stan tego obszaru jako bardzo słaby, co wiąże się ze wspomnianym już wcześniej brakiem większych zakładów przemysłowych, które zapewniły by miejsce pracy dla sporej części jej mieszkańców. W ankiecie znalazło się również pytanie dotyczące oceny promocji gminy i form promocji jakie według. jej mieszkańców powinna podjąć gmina, w celu zainteresowania przyszłych potencjalnych inwestorów. I tak w przypadku pierwszej części pytania, respondenci ocenili promocje gminy jako przeciętna (38%), dobrą (31%), bardzo dobrą (23%) i złą (8%). W przypadku wyboru form promocji, ponad połowa ankietowanych (70%) uważała, że najlepszym sposobem zachęcenia przyszłych inwestorów i turystów w celu odwiedzenia gminy będzie: udział w targach i wystawach, stosowanie ulg podatkowych dla inwestorów oraz organizowanie imprez promujących gminę. Dla 30% respondentów nakręcenie filmu promującego gminę było by dobrą forma promocji gminy Międzylesie. Mieszkańcy badanej gminy na pytanie: Kogo uważasz za lidera w swoim otoczeniu, najczęściej wybierali: przedstawiciela władzy samorządowej (28%), duchownego (18%), sołtysa (13%), dyrektora szkoły (6%). Pozostali wskazywali na doradców Ośrodka Doradztwa Rolniczego, przedsiębiorców, osoby z rożnych organizacji pozarządowych. Mieszkańcy gminy Międzylesie zapytani o działalność w organizacjach, stowarzyszeniach, ruchach, klubach lub różnego typu fundacjach najczęściej wymieniali: Koło Gospodyń Wiejskich (24%), Ochotniczą Straż Pożarną i organizacje charytatywne (14%). Wśród ankietowanych 15% osób nie poświęcało swojego wolnego czasu na działalność w rożnego rodzaju typu organizacjach aktywizujących mieszkańców do działania na rzecz mieszkańców i samej gminy. Ankietowani mieszkańcy gminy Międzylesie zapytani o to jakie ich zdaniem powinny być główne cele rozwoju gminy najczęściej wybierali: rozwój działalności gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw (39%), rozwój gospodarki turystycznej z zachowaniem zasad ekorozwoju (23%), osiągnięcie pełnego rozwoju układów infrastruktury technicznej (21%), unowocześnienie rolnictwa rozpowszechnienie technologii produkcji ekologicznej (13%) oraz poprawę kondycji 27
Marta Gas, Izabela Gołąb, Łukasz Kuta społecznej ludności (4%). Respondenci zapytani wprost o szanse rozwoju ich gminy odpowiadali w większości (63%), że widzą taką szansę, 23% osób odpowiadało, że nie widzi takiej szansy, a pozostali (14%) nie miała zdania na ten temat. W drugiej części pytania respondenci mieli wskazać czynniki, które w przyszłości przyczynią się do rozwoju ich gminy. Najczęściej wymienianymi czynnikami były: rozwój turystyki wiejskiej i agroturystyki (39%), budowa chodników, ścieżek rowerowych i zwiększenie bazy noclegowej i gastronomicznej (29%). Ankietowani wymieniali, również większe zainteresowania władz samorządowych, zwiększenie funduszy na promocje oraz poprawę wizerunku gminy w oczach osób spoza gminy Międzylesie. Wnioski Mówiąc o szansach rozwoju gminy należy na samym początku określić ideę i ogólny kierunek jej rozwoju. Istotne jest również wskazanie tych dziedzin wiodących w gospodarce gminy, które stanowią jej bazę ekonomiczną i podstawę egzystencji. Zdaniem mieszkańców gmina Międzylesie ma szanse dalszego rozwoju, ponieważ jej położenie geograficzne sprzyjać będzie dalszemu rozwojowi turystyki i tym samy będzie bardziej konkurencyjna w stosunku do innych regionów dolnego śląska i nie tylko. Opinia mieszkańców może stanowić ważne źródło informacji dla przedstawicieli gminy odpowiedzialnych za realizowane projekty mające na celu uatrakcyjnić obszar gminy w celu przyciągnięcia nie tylko turystów, ale również potencjalnych inwestorów. Rozwój gminy pozwoli nie tylko zwiększyć jej atrakcyjność ale pozwoli również w znacznym stopniu ograniczyć odpływ młodych mieszkańców do większych miast. Bibliografia 1. Bejm M. (red.), P. Bogdanowicz, P. Piotrowski, (2009), Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym. Komentarz, C. H. Beck, Warszawa. 2. Czornik M. 2002. Miasto: ekonomiczne aspekty funkcjonowania. Katowice, 36 3. Praca zbiorowa pod redakcją merytoryczną ekspertów Polskiego Instytutu Demokracji. Ferenc A. i in. 2010. Jak prowadzić konsultacje 28