Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii Gminy Sawin na lata 2011-2015 I. WSTĘP Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015 opracowany został zgodnie z treścią Ustawy o Przeciwdziałaniu Narkomanii z dnia 29 lipca 2005r. (Dz.U. z 2005r. Nr 179 poz. 1485 z póź. zm) oraz kierunkami działań wynikającymi z Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006-2010 oraz Strategii Integracji i Polityki na lata 2008-2020 w Gminie Sawin zatwierdzony Uchwałą Nr XXI/121/09 Rady Gminy Sawin z dnia 20 stycznia 2009 r. w sprawie przyjęcia Strategii Integracji i Polityki Społecznej na lata 2008-2020 w Gminie Sawin Narkomania jest problemem społecznym. Narkotyki i terminy wywodzące się z tego pojęcia (narkomania, narkoman) stosowane są w odniesieniu do substancji nielegalnie wytwarzanych, które są używane w celu odurzania się. Narkotyk jest substancją aktywną inną niż alkohol i tytoń. W medycynie pod pojęciem narkomanii rozumie się uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Rozpowszechnienie używania środków psychoaktywnych rozszerza się na całokształt zagadnień związanych z problemami zdrowotnymi, funkcjonowaniem w rolach społecznych, konfliktami z prawem i in. Często występuje z innymi problemami, takimi jak: bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, bezdomność. Używanie narkotyków stwarza zagrożenia i obniża ogólny poziom zdrowia społeczeństwa. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii jest dokumentem wyznaczającym cele, działania wynikające zarówno z istniejących potrzeb, jak i możliwości ich realizacji. Zadania, sposoby rozwiązywania problemów mają na celu przede wszystkim przeciwdziałać powstawaniu zjawiska narkomanii na terenie gminy. Program realizowany jest we współpracy osób, instytucji i organizacji samorządowych oraz pozarządowych zajmujących się zdrowiem, edukacją, kulturą, pomocą społeczną, sportem oraz wychowaniem w trzeźwości. Odbiorcami programu jest głównie młodzież szkolna i pozaszkolna oraz pozostała społeczność lokalna. 1
Na określenie skali zjawiska zażywania narkotyków i innych substancji psychoaktywnych oraz związanych z tym problemów, pozwoliły badania ankietowe wzorowane na ogólnopolskich badaniach ESPAD, wywiady indywidualne i grupowe przeprowadzone w maju 2007 roku, obejmujące zarówno dorosłych mieszkańców gminy, jak i młodzież gimnazjalną. Badaniom poddanych zostało 5% (100 osób) populacji pełnoletnich mieszkańców w wieku 18-64 lat oraz 55% (150 osób) w wieku 15 16 lat uczniów klas II-III miejscowego gimnazjum. Wyniki badań przedstawiają się następująco: Przebadano 100 osób dorosłych w tym 38 mężczyzn i 62 kobiet oraz 150 uczniów gimnazjum. Spośród tej liczby uczniów 47% słyszało lub zna nazwy niektórych środków odurzających (marihuana, kompot, kokaina, amfetamina), natomiast dla 53% uczniów nazwy narkotyków są obce. 92% ankietowanych uczniów nigdy nie zażywało narkotyków takich jak marihuana lub haszysz, 3% przyznaje się do zażycia 1-2 razy powyższych substancji oraz 2% uczniów przyznaje się do zażywania narkotyków 6 razy i więcej. 8% badanych twierdzi, że eksperymentowali, używając polskiej heroiny, czyli kompotu 2% zażywało amfetaminy, 2% ecstasy, 4 % kokainy. 79% badanych twierdzi, że nigdy nie używało substancji psychoaktywnych, 1% przyznało się do zażywania amfetaminy w ciągu ostatnich 30 dni, 2% ecstasy, 3 % w czasie ostatnich 12 m-cy brała LSD i marihuanę w połączeniu z alkoholem, 8% kiedykolwiek w życiu próbowało leków uspakajających bez przepisu lekarza. 12% zażywających narkotyki twierdzi, że dostali je od starszego kolegi, 9% dostało od nieznajomej osoby, 29% wzięło z domu bez pozwolenia rodziców można przypuszczać, że chodzi tu o leki z domowej apteczki. Głównym powodem zażywania narkotyków była ciekawość doznań (31 respondentów), 14% twierdzi, że byli ciekawi, 8 % chcieli czuć się na haju lub zapomnieć o swoich problemach, 17% z innego powodu, pozostali nie pamiętają powodu. Blisko 36% respondentów zna miejsca, gdzie łatwo można nabyć narkotyki. Są to w kolejności: dyskoteka, bar, szkoła, mieszkanie dilera, ulica. 37% osób zdecydowanie potępia nawet jednorazowe próby zażywania narkotyków, 24% nie widzi w tym nic złego, pozostali nie mają zdania na ten temat. 2
Zdobycie narkotyków dla ponad 18% jest bardzo trudne, a dla 14% bardzo łatwe zaś 27% nie ma zdania na ten temat, pozostali badani nie odnieśli się do tego tematu. 78% respondentów nie zna żadnej osoby zażywającej jakikolwiek narkotyk, 10% twierdzi, że zna kilka osób a 2 % ma kontakt z takimi osobami. 2% badanych uczniów przyznało się, że z powodu zażywania narkotyków miało problemy, 7 % stwierdziło, że powodem różnorodnych problemów było raczej spożywanie alkoholu. Na pytanie kim jest narkoman, ankietowani odpowiedzieli: 75%, że jest człowiekiem chorym, 10%, że jest człowiekiem nieszczęśliwym. Na pytanie: jak należy postępować z narkomanami: 80% uważa, że powinno się ich leczyć, 3% - izolować od społeczeństwa, 2%- karać, natomiast pomagać i otoczyć opieką odpowiedziało 15% ankietowanych. Ankietowani uważają, że problemem tym zająć się powinni: rodzice - 51 %, następnie oświata, szkoła 27%, oraz policja, kościół, służba zdrowia, organizacje pozarządowe. Z badań wynika, że mieszkańcy gminy mają liberalny stosunek do picia piwa i palenia papierosów. Wśród badanych osób dorosłych 30% twierdzi, że największym problemem jest bezrobocie, 23% alkoholizm, 8% przestępczość pospolita, następnie 7% picie alkoholu przez młodzież, 5% przemoc i agresja. Jednak problemem najważniejszym jest bezrobocie. Dorośli wypowiedzieli się, że 7% używało marihuany, 5% sterydy anaboliczne, a także 12% leki uspakajające bez zlecenia lekarza, sygnał używania sterydów pojawił się również wśród młodzieży w 10% używających narkotyku domyślać się można, że jest to związane z funkcjonowaniem 2 siłowni w szkole i klubie sportowym. Dla osiągnięcia bardziej wiarygodnego obrazu sytuacji w środowisku, przeprowadzone zostały badania ankietowe Zakładu Ochrony Zdrowia Matki i Dziecka Lubelskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Lublinie w styczniu 2007 roku wśród 273 uczniów gimnazjum. Wyniki przeprowadzonych badań są zbliżone do wyników badań ankietą ESPAD-u. Dla instytucji samorządowych i pozarządowych z terenu gminy tj. Ośrodek Pomocy Społecznej, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Parafialne Koło Caritas, Posterunek Policji w Sawinie - problem narkomanii nie jest znany. 3
Z raportu Powiatowej Komendy Policji w Chełmie wynika, iż stan zagrożenia narkomanią w przeciwieństwie do dużych ośrodków miejskich utrzymuje się na stałym dość niskim poziomie. Z posiadanych informacji wynika, że problem narkomanii na terenie Gminy Sawin ma charakter incydentalny. Młodzież używała substancji głównie z ciekawości, eksperymentalnie. Brak jest danych o osobach uzależnionych od narkotyków. Jednak przeprowadzone badania ujawniły fakt, iż niewielki odsetek respondentów tj. około 8 % miało kontakt z narkotykami. Są to młode osoby w wieku od 15 do 25 roku życia. Wyniki odnoszące się do problemu używania substancji psychoaktywnych prowadzą do wniosku, że młodzież jest dość dobrze zorientowana w skali zagrożeń. Problem narkomanii dotyka coraz nowego środowiska (w tym wiejskiego). Dlatego działania profilaktyczne podejmowane przez gminę w celu przeciwdziałania narkomanii będą miały interdyscyplinarny charakter. Problemy związane z narkotykami w celu podniesienia efektywności działań znajdą się w polu zainteresowania oraz ścisłej współpracy czterech placówek oświatowych, służby zdrowia, pomocy społecznej, Policji i in. Działania zapobiegawcze wspierać będą głównie szkolne programy profilaktyczne w zakresie profilaktyki uniwersalnej skierowanej do wszystkich oraz profilaktyki selektywnej adresowanej do jednostek lub grup osób, które są w większym stopniu narażone na rozwój problemów związanych z uzależnieniem od narkotyków. W Gminie Sawin w 2010 roku zrealizowano 14 programów profilaktycznych przez 5 usługodawców na kwotę 5000 złotych, w programach udział wzięło 744 osób. II. CEL STRATEGICZNY GMINNEGO PROGRAMU PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA LATA 2011-2015 Cel strategiczny Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015 w Gminie Sawin wynika z założeń i kierunków określonych w strategii polityki społecznej. Cel strategiczny: ZAPOBIEGANIE NARKOMANII W GMINIE SAWIN Cel strategiczny osiągnięty będzie poprzez realizację następujących celów operacyjnych: 1. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie przeciwdziałania narkomanii. 2. Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. 4
3. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii pomocy psychospołecznej i prawnej. 4. Współpraca z instytucjami, stowarzyszeniami działającymi na rzecz przeciwdziałania narkomanii. 5. Monitorowanie stanu problemów związanych z narkomanią. III. CELE OPERACYJNE, ZADANIA SZCZEGÓŁOWE, WSKAŹNIKI Cel operacyjny 1. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie przeciwdziałania narkomanii. Uzasadnienie: Profilaktyka uzależnień jest jednym z szeregu działań służących ochronie zdrowia psychicznego i zmierza do zapobiegania problemom związanym z używaniem substancji psychoaktywnych, zanim te problemy wystąpią. Ze względu na niski stopień ryzyka rozwoju problemów związanych z używaniem narkotyków wśród mieszkańców gminy, działania skierowane będą przede wszystkim do młodzieży szkolnej (poziom profilaktyki uniwersalnej oraz selektywnej). 1.1 Wspieranie szkół podstawowych i gimnazjum na terenie gminy w organizowaniu i wdrażaniu szkolnych programów profilaktycznych. 1.2 Wspieranie profesjonalnych programów profilaktycznych, teatrów profilaktycznych skierowanych do dzieci i młodzieży stanowiących alternatywę wobec używania narkotyków. 1.3 Edukacja publiczna w zakresie informowania o konsekwencjach używania narkotyków. 1.4 Udział w lokalnych i ogólnopolskich kampaniach profilaktycznych np. Zachowaj trzeźwy umysł, Jestem bezpieczny. 1.5 Wspieranie organizacji konkursów plastycznych, turniejów wiedzy i in. z zakresu profilaktyki i promocji zdrowego stylu życia w placówkach oświatowych. 1.6 Dofinansowanie szkoleń, kursów specjalistycznych w zakresie pracy profilaktycznej z dziećmi i młodzieżą organizowanych dla nauczycieli. 1.7 Rozszerzanie programów zajęć psychoprofilaktycznych dla młodzieży o różne formy pozalekcyjnych zajęć sportowych. 5
Kwota wydatków na profilaktykę narkomanii poniesione przez gminę. Liczba szkół realizujących profesjonalne programy oraz teatry profilaktyczne adresowane do uczniów. Liczba odbiorców programów w ciągu roku. Liczba przeprowadzonych konkursów. Liczba przeprowadzonych kampanii edukacyjnych. Koszty poniesione w związku z organizacją zajęć pozalekcyjnych. Cel operacyjny 2. Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Uzasadnienie: Działania edukacyjno-informacyjne mają znaczenie w kształtowaniu właściwych postaw społeczeństwa wobec zjawiska narkomanii. 2.1 Organizowanie szkoleń dotyczących problemów narkomanii dla grup zawodowych: pracowników oświaty, realizatorów szkolnych programów profilaktycznych, pracowników opieki społecznej, funkcjonariuszy policji. 2.2 Edukacja rodziców podczas wywiadówek szkolnych w zakresie problemu uzależnień. 2.3 Upowszechnianie materiałów edukacyjno-informacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki uzależnień. Wydzielenie w bibliotekach szkolnych i Bibliotece Gminnej działu: Profilaktyka, zakup fachowej literatury, prenumerata czasopism. 2.4 Aktywny udział w kampaniach edukacyjnych dotyczących problemu narkomanii. 2.5 Prowadzenie stałego medialnego systemu informacji o działaniach podejmowanych na terenie gminy poprzez redagowanie strony internetowej poświęconej tematyce przeciwdziałania uzależnieniom. 2.6 Angażowanie w samorządowe działania edukacyjne i informacyjne lokalnych i regionalnych autorytetów, osób znanych, twórców ludowych, sportowców i in. w celu większej skuteczności oddziaływań. Liczba i tematyka przeprowadzonych szkoleń. Wyniki ewaluacji szkoleń. 6
Liczba zakupionych książek, czasopism. Liczba wypożyczeń z działu Profilaktyka. Liczba i tematyka spotkań przeprowadzonych z rodzicami. Liczba kampanii edukacyjnych. Wyniki ewaluacji kampanii. Liczba i treść artykułów poświęconych profilaktyce zagrożeń. Cel operacyjny 3. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii pomocy psychospołecznej i prawnej. 3.1 Kontynuowanie działalności punktu konsultacyjnego poprzez dyżury specjalisty terapii uzależnień od narkotyków, psychologów, współpraca z biegłymi sądowymi, kuratorami. 3.2 Wspieranie i finansowanie bieżącej działalności świetlicy socjoterapeutycznych dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. Zabezpieczenie podstawowych potrzeb dzieci i młodzieży (dożywianie), biorących udział w programach socjoterapeutycznych pomoc psychologiczna, logopedyczna, lekarza psychiatry, rehabilitanta, pracownika socjalnego, terapeuty zajęciowego, pedagoga. 3.3 Współorganizowanie i współfinansowanie obozów i wyjazdów kilkudniowych dla dzieci i młodzieży z programem socjoterapeutycznym. 3.4 Upowszechnianie informacji o funkcjonowaniu instytucji, stowarzyszeń, fundacji udzielających pomocy społecznej rodzinom dotkniętych problemem narkomanii (ulotki, broszury, plakaty). 3.5 Monitorowanie rodzin objętych pomocą społeczną przez pracowników opieki społecznej. Liczba osób korzystających z pomocy terapeuty w punkcie konsultacyjnym. Liczba dzieci uczęszczających na zajęcia w świetlicy socjoterapeutycznych. Liczba uczestników wyjazdów objętych programem socjoterapeutycznym. Liczba uczniów korzystających z dożywiania. Liczba rodzin z problemem narkomanii rozpoznanych przez pracowników socjalnych. Liczba, nakład materiałów informacyjnych dla rodzin. 7
Cel operacyjny 4. Współpraca z instytucjami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz przeciwdziałania narkomanii. Uzasadnienie: Realizując zadania Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, w celu podniesienia efektywności niezbędna jest ścisła współpraca z partnerami, którymi są lokalne instytucje i stowarzyszenia. 4.1 Wspieranie działań podejmowanych przez lokalne instytucje samorządowe i stowarzyszenia działające na terenie gminy na rzecz przeciwdziałania narkomanii. 4.2 Współpraca z instytucjami w zakresie wspólnej realizacji zadań wynikających z programu zapobiegania narkomanii. Liczba organizacji samorządowych, stowarzyszeń realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii na terenie gminy. Liczba instytucji zaangażowanych w realizację programu. Liczba odbytych narad, konsultacji. Cel operacyjny 5. Monitorowanie stanu problemów związanych z narkomanią. Uzasadnienie: Monitorowanie epidemiologiczne pozwala ocenić skalę problemu, także zaplanować skuteczne strategie przeciwdziałania narkomanii oraz jest podstawą do ewaluacji prowadzonych działań. Zbieranie i analiza danych statystycznych jest warunkiem niezbędnym dla prowadzenia racjonalnej i akceptowanej przez społeczność lokalną polityki wobec narkomanii. 5.1. Stworzenie sieci wymiany informacji pomiędzy lokalnymi instytucjami w zakresie zwalczania narkomanii. 5.2. Przeprowadzanie badań ankietowych, wywiadów dotyczących skali zjawiska. 5.3. Analiza danych, opracowanie wniosków i priorytetów do dalszej pracy. Wyniki analizy danych statystycznych. Charakterystyka dynamiki i trendów wobec narkotyków i narkomanii. 8
Postawy wobec narkomanii. Coroczna aktualizacja liczby wyników badań. Źródła finansowania programu; IV. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Źródłem finansowania zadań Gminnego Programu są środki pochodzące z opłat za wydanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych określone w uchwale budżetowej oraz środki pozyskiwane na wniosek Stowarzyszenia Kobiet Gminy Sawin na programy profilaktyczne z Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Lublinie, które będą realizowane w Świetlicy Socjoterapeutycznej w Sawinie. Preliminarz wydatków będzie określony w zależności od potrzeb odrębnie na każdy rok kalendarzowy. V. WNIOSKI KOŃCOWE Problemy związane z narkotykami mają uniwersalny charakter, jednak ich lokalny obraz cechuje pewna specyfika. Formułując cele zawarte w programie dla lokalnej społeczności oraz projektując działania mające doprowadzić do ich osiągnięcia uwzględnia się możliwości gminy, tworzy płaszczyznę ścisłej współpracy dla instytucji i organizacji działających w tym obszarze. Współpraca placówek edukacyjnowychowawczych, służby zdrowia, pomocy społecznej, Policji i in. ma na celu podnieść efektywność działań. Opracowany przez gminę projekt Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015, po uchwaleniu przez Radę Gminy Sawin nastąpi wdrażanie do realizacji zadań, których celem jest przeciwdziałanie zjawisku narkomanii. 9