HA UEMOrPA<DCKE KAPAKTEPHCTMKE KOCOBA MMETOXHJE KPAJEM XIX H noqetkom XX BEKA

l;allithha, TIpIIIIlTllII,L CB. LJ-lO, llj9~-19lj9. YHK 31211.3 (4LJ7.1),.l~/l9" Cnaeuuui HE/l,EJbKOBHIl - Fopon c..fobhn HCTOPHJCKO-rEorpA<DCKH norjieu HA UEMOrPA<DCKE KAPAKTEPHCTMKE KOCOBA MMETOXHJE KPAJEM XIX H noqetkom XX BEKA KOCOHO II Mcroxnja cy ACO npocropa cprrcxc npscanc on HCMaH,lIna no nanac. Y UPOIlIJIOCTII je ona 'reprrropnja 6IIJIa nonpnurre KpyIIIlIIX ncropujcxnx 30HBaILa n urpana jt: auauajay YJIOI'Y Y ucropnju cpncxe npxause II -urranor Eanxana. Ilcxrorparpcxe npoxreue na KOCOHy II MCToxnjIL najuchasr i~ejiom. nocjicniii~a cy IK'ToPlljcKIIX 36I1l1aIL<l xpajesr XIX n notictkom XX nck'1. Onaj pan, ca ncropajcxo-rcorparpcxor aciickt,l paaxrarpa MIIrpi1I~IIOIla xpe ran.a ("~f<lilobhu UlTRa KOCOBa II Meroxnje y narnpauov ncphoay. BaILC Kn-y-ute pe-nt: KOCOBO, Mcroxnja. Cptin, ApOan<lCII. nacen.anan,c, HCCJI,a KOCOBO M Mcroxnja saxnarajy jyroaananna nco CpGIfjC, 0WfOCHO IJ;CHTpaJIHn nco EaJIKaHCKOr rronyocrpna, rra jc OBa reparopaja onynex UpCnCTaBJLaJIa jenny on najuaxcnajax pacxpcmma If TpaH3IfTHIf npoctop. y MOP OJIOll1KOM IlOrJIC~y OBa 06JIaCT saxuara nbc TCKTOHCKC IlOTOJII1HC - KOCOBO na l1ctoky II MCTOXMjy na sanany. 060AOM OBI1X KOTJIMHa npocrrrpy CC IIJIaHIIHC: IlpOKJICTlIjC (Bcpaanua 2656 111) na sanany, Xajna, MOKpa ropa, Poroana M Konaonnx na CCBCpy, Cxorrcxa Llpna ropa na MCTOKy If IIIap-nJIaHl1Ha na jyry, I13MCljy Kocona If Meroxnje HaJIa31I cc 6P~OBIfT rrpeneo ca IIJIaHIfHaMa qwlamlij;om (1091 111), fojiciuo~1 (1019 Ill) 11 U:pHOJI~CnOM (1177 111). I13MCljy pexa ITa6a II roph~c Mopanc n3~baja ce noceoua njiahifhcka 06JIaCT K03HlIIW (1227 111), )KcronIJ;a (1076 111) If Ton.axa (1081 111). iljiahiihckii IIpCJl.CJIH Kocona Ii Meroxuje aaxuarajy OKO 64% nonpruaue. 11.3MCljy OBIfX IIJIaHIfHa H aapaaaa cy PC'IHC ~OJIIIHC

242 Cuaumua Hencn.xoanh - Topau C. JOBuh xojnxia CC ornapajy IlyTCBU npexra Erejcxoxi 1I Janpancxov I\IOPY 11 IIpCMa yhytpallii-bocti1 EaJIKaHCKOr nonyocrpna. Ilcsrorparpcxe npomchc na KOCOBy If Mcroxnjn IlOCJICl1l1l~a cy HCTOpIfjCKlIX 301113a11>a, noccrino C xpaja XIX II IIO~ICTKOM XX BCKa. OBa 06.'""[aCT jc W)CTa cncunrpn-ura, 110 CBo.M pa3hopoahom CTHJ1lIKOM cacrany. Ceofie cy MCfuaJIC ethwiky crpyxrypy, "ajii1 CBC 110 xpaja 19. BCKa ancojiythy BetU1Hy CTaHOBHlUUTBa lmhi1jih cy Cprin. 6C3 o63upa: na BCJ1IIKY ccoriy Cp6a ca onor npocropa 1690. rogl1hc II 1737-39. roahhc, ua nphjihb apriaaamxor CTaHOBHlIIUTBa TOKOM 18. II 19. BCKa 11 nacerr.anaise l..icpkc3a 1864. roj~ifhc na KOCOBO. 113MCl)y 1878. II 1912. ronnnc CTHlPIK11 cacran cc 3HaTHO MCH)a y KOpl1CT Apoanaca. HaI1MC, y OBOM pa3j-~06jhy AOCCJha13a ce H3 TOIlJIlII~C It Ja6JIaHHl\C na KOCOBO If Mcroxnjy OKO 30 xun.ana Apriauaca II jolii HCyTBpl)CH 6poj MYCJIIfMalra li3!30chc 11 XcpI~CrOBHJrC 11 Llpne Tope. Y I1CTO BpCMC ca Kocona H MCTOXHjC cc npcccjiiijio 3a TOI1Jnu\y II Jarinanuuy OKO 40 XIUhaJ~a Cp6a. TIpcoCTaJIC cpncxc noponnue y cacrany apoanaunorx CCJIa ce apriauuaupajy. Tanac aptiaunaaurrjc 3aXBaTa It MyCJII1MaHCKc Hacc06HHC H3!30CHC, Xepucro BI1He H U,pHC Tope, napomrro y Meroxujn. Tana cc CTHlf'IKa crpyxrypa CTaHOBHlIlIlTBa IIP01ICHl1JIa y xopncr Aptianaca."I C 06311pOM na TO na "nahauih,c aamifhiictpathbhc rpaunnc KOCOBa 11 Meroxnje xao aytohomhc I10KpajIIHC. yiipabo cy onpeheue nawfohaji HHI\1 cactabom H>CHor CTaHOBHI11I1T13a",2 3aTIIM lillh,chlfi~c ua je AaHaWH,{l IWYIIITBCHO-IIOJIlfTWIKa pcajihoct na OBOM IIpOC'l'Opy Y~IHorOMC 3aBIICHa Ol~ MCl)YCTHl1lfKIIX H Mcl)yKOHepCCIIOHaJIHHX onnoca, OBa I1CTpa>KIIBaI-ba T}JC6aJIo 6n na nponahy II npaxruuny IlpI1MCHY. DOCJIC saapurerxa CpIICKO-TypCKIIX parona (1876-1878) non nnamhy Typcxe jour ybck cy ce HaJIa3II.TIC jyscne CpIlCKC 06JIaCTI1: KOCOBO, MCTox11ja II PaIlIKa 06JIacT. OBC Tpl1 06JIaCTII cy y TypCKOM al\mi1hiictpatffbho-tcpiitopnjajihorvi ypehen.y 6IIJIe cjenna.ene y jenny l~ejiiihy - KOCOBCKH BlIJIajcT. Flouorr.an rcocrparerujcsn nonoxcaj crnopno je on Kocoucxor BlwajcTa jenny 01\ najuaaomjax npouuuuaja Typcxor WlpCTIm. TIOBOJhHOCT IIOJIO>Kaja or-nenana ce y TO~IC liito je B11JIajeT HMao ucnocpeune BC3C ca CKOpO CBHM cenepmrxr 6aJIKaHCKHM I B. Kpecrnh - 1-:'. ITCKHh. KOC()fj() II Meiiioxuja iiio"'001 I He/(OHU, 3YBJhA...I'prrropnje Boscounh". Ilpnurrnna 1995.12. c J. 1~. MapKOBHft, Feoipotbcue otinaciiu: CC/JP.1, npyro mnan,e. 3anoA 3(\ yi,i6cnnxe II uacrnsua cpencrna Cptinje, Ecorpan 1972,409.

Ilcuorparpcxc KapaKTCpUCTHKC Kocoua II Meroxnje - IlJ-20. nck 243 npacanaxra. Kpos Crapy CPOl1jy npyscana ce uajnaxomja OaJIKaHCKa nortmra, xoja je rrobc3iibana I~CHTpaJIHe nejiobc EaJIKaHCKOr nonyocrpna ca nahohckom pabhhi~om 11 CpCW:bOM EBPOIIO~I C jcnuc, a ca Erejcxuxr MOpCM II OOJIaCTl1 Mcnarcpana C npyre crpanc.' Onaxan rcorparpcxu II rcoctpatcrmjckii II OJIO)l(aj yspoxyje If cnennrpnuun rcoiiojihtlfiikh nonoxcaj KOCOBCKOMCTOXl1jcKe OOJIaCTM, xoja jc MMao noccrian onpas na IIOJIMTWIKC onhocc OaJIKaHCKMX npxcana, a OHH cy Ol~ MCTOlIHe KpU3C OHJIII xpajn.e CJIO)l(CHU. HaCTaHKa nc.,rihkc 3a Cp6ujy jc ona OOJIaCT 6nJIa on napo-nrror ana-raja, 3aTO UlTO jc OHa OlfJIa KJbYI1 xropancxo-uapnapcxe nojimhc II IIITO jc Cpfinja npcko u.e noonja.rra najxpahy BC3Y II jenuhii npaponna II3JIa3 na JanpaHCKO Mope. Onaj 3Ha 1Iaj Kocona If MCTOXI1jC aa IIHTCpeCc Cptinje OnaBlIO je OlIO n03hat TypCKOj np)j(abi1. Ilocrojan.e cpncxor CTaHOBHHIIITBa aa IIPOCTOPII~1a Kocona II Meroxnje HIIjC onronapano lhchhm BJIaCTIUla. CJly)J(chII cc Apoanacaxra, xojn cy BpIIlUJIH CTaJIHH npnrncax na cpncxo ctahobhiiilitbo, TypIJ,I1 cy )l(cjicj1l1 na opoj Cpoa na Kocony II MCTOXUjl1 CBC;J;y na HajMalhy xroryhy MCPY. 360r Tora, TypCKC BJIaCTI1 HI1CY npcnyanuane HIIIIITa KaKO on saycranane apoaaaurxe Ka 1IalIKC lictc, r~ok jc Bncoxa nopra I1pOHWIHO On6aIvmaJIa 6pOjHC HOTC CpIICKC nnane y xojaxra ce apryxrcsrronaao robopi1jio 0 apfiaaanncnxr 3yJIyr-.uIMa Har~ cprrcxnxr CTaHOBHlHIITBOM na KOCOBy u MCTOXHjH. Yxynan 6poj Cptia na KOCOBy H MCTOXIIjH Y IIpBOj IIOJIOBl1HH XIX BCKa TeI1IKO je IIpeI~I13HO onpenarn. TypCKC carrnaxie (ronuiiilhh rronncn) 6uJIC cy y BCJIUKOj xrepa nccarypae, jcp je 360r nopesa caxpunan 'rauan 6poj xiymxapana y rropo)~iii~u, a MyCJIlfMaHH cy, HapOlII1TO, on6hjajili na rrornrcyjy cuoje )l(chc II )J(CHCKy neuy. Ilyronuca cabpcmchi1kcl, yrmlbhom crpanaua. nanana cy rasohe pa3jii1lilltc nonarxe oriyxuarajyha lipii TOMe caxio CTaHOBHUIUTBO rpanona H OKOJIUHC. AyCTpI1jCKH nytolihca~ J(HC Mnncp je, na ocnony JIlPIHHX ncrpaacanau.a 11 TypCKI1X CJIy)J(6CHHX nonaraxa, nao K(mq,CCHOHaJIHy II nci\forpa CKY CJII1KY Kocona H Mcroxaje H3 1838. ronnue (Ta6eJIa 6p. 1)..1 J. M. Jonanouah..1Y.1f(fUl Cpiluja ()() «paja XVIII «etcu ()o ooio(lobe/bu, Ecorpan 1941, 36.

244 CJIaBlIInCl HCnCJhKOBUB - Topan C. JOBHB Ta6. 1. KOHCpeCHOHaJIHa crpyxrypa CT3HOBHl1lllTBa MCTOXl1je 1838. roa. 4 Oxpyr MyCJU1MaHa Xpnuihaua YKYIlHO I1PI13PCHCKll. 49000 29000 78000 I1ChKH 34000 31000 65000 nakoba ~IKl1 31000 21000 52000 Tlpexia MIHICP013l1M nonannua, y Tlehn je y 2400 xyha )KHBCJIO 12000 CTaHOBHHKa. Y nakobl1l1;ji je y TO npcmc GIIno 21050 CTanOBHIIKa. O~~ Tor opoja 6IIJIO je: 18000 MyCJIHMaHa, 2600 npabocjlabhl1x II 450 KaTOJIl1Ka.:; lictii 1l.3BOP HaM naje rronarxe II aa I1p113pCH. Y TO BPCl\lC I1pH3pCH je limao 6000 xyha H 24950 CTaHOBHlIKa. Mehy lbhma 0lV10 je 18000 npa130cjia13h11x, 4000 Myc.TIlIMaHa 11 2150 KaTOJIHKa. 3Ha~m na cy Cp611 611.JIlI snauajao 3acTYlIJbCHll (~II1HHJI11 cy 4/5 rpancxor CTaHOBHlHllTBa y I1P1l3PCHY). C 063IIpOM na TO na je MC1)y xrycmtxtarurxra y Meroxnja 3HaTaH nco OlIO cpucxor nopckjia H r0130pl10 CPIICKl1M jc311kom, a na je 6poj Apoauaca KaTOJIl1Ka (I>aHr~a) OlIO pcjiath13ho 3aHCMapJbU13, CTHlPIKa CJInKa MeTOXl1jcKl1x rpanona 611JIa 011 xao y TaGeJIII Gp.2. Ta6. 2. ETHwIKa CJIHKa BchHX MeTOXl1jcKHx rpanona 1838. ron." Baporu Om Cp611 rpaharu: CBB Apriauacn rpahaan IlpaBocJIaBHI1 MyCJIHMaHI1 KaTOJIHI\H MyCJIHMaHH ITeh 510 10540 100 400 Tsaxonana 2600 1200 450 16550 ITpl13peH 16800 2150 4000 Cnera 19910 11740 2700 20950 Yxynno CPOM: 31650 Apoanacu: 23650 4 B. CTojalPICBUB. Eiiiuu-uce, IW/{(!JeCI/OlIllJIIle II ()ejl/ozpaqjc"'e 17/JIIJ1/1/(e y Meiiioxuju lx3()-llx 2()()//Ha, 360PllIIK okpyrjior (;'fojia 0 Hay'IHoM ucrpnscnsan.y KOCOBa. Ecorpan 1988. 100-102. :'i A. J-lBUB, Py.AteAlIjCl<LL eunajeiu y ioounu I X3X, I1PlIJI03II aa KlblI)KCBIllK'T. jc3hk. ncropnjy II (jjojikjiop Xlll. 1-2. Beorpan 1933. fl B. CTojaII'ICBUB. nan. )\CJIo. 100-102.

Ilexiorparpcxe KapaKTcpnCTIIKe Kocona n Meroxrrje -19-20. nck 245 Y CBOM neny "ETHlflIKe, KOH echoha.'1hc Jl nexrorparpcxe npi1jihkc y Meroxaja 1830-lfx roj],jiha", BJIa~(HMJ1p Crojannennh je 113pa1IyHao II yxyuan opoj CCOCKor CT3HOBHHIIITBa y nehxoxr, l)akoblpikom J1 UpI13pCH CKOM oxpyry (Ta6. op. 3). Ta6. 3. Onuoc xpiuuhancxor H MyCJIHM3HCKor CCOCKor CTaHOBHHIIITBa MCTOXHjl'KlIX OK)1yTa i Oxpyr MycJUfMaHII Xpmnhaua ITehKJI 22750 30250 Tsaxoaa-nor 13000 17Y50 ITPIf3PCHCKH 44400 8()50 YKyITHO 80150 56250 1'13 HaBeJ~eHJIX noaat3ka MO:>KC ce 33KJhY1H1TH na je CpnCKI1 napon y MCTOXUjI1. ynpxoc OPOjHlfM 3yJlyMI1Ma, HaCI1JhIIM3 J1 HCCJh3BaH.JfMa, xpajcxr TpHACCCTJ1X roniiha XIX BCKa lh1hllo nperescny BetUHIy CTaHOBlIl1UITBa. Mana 0 Kocony y TOM pa3a06ji>y BCMa Cl1rypBHx ITOnaTaKa, MO)J{C CC npctiioctabj1th na je DAHOC u3mel)y ap6cuiailtkor If cpncxor CT3HOBHJ1IlITBa OliO IIpn6JIlI:>KaH CTHJ1lIKOM pacnopcny y MCTOXlfjILl': 3aHJ1MJMIBe IIOnaTKe 0 ethj1likoj CTpyKTypn KOCOBa 11 Meroxnje naje pyckii HaY1IHIfK U J~ImJIOMaT3 A. <I>. fi1jhcpcpj(iulr. ITo fherobj1~i IIOl~aI~lIMa, y Ileha jc 1858. 6HJIO 4000 xrycnmranctcux II 800 xpatuhancxax nopornnta. y IIO~~PI1MY 3000 ap6ah3iilkhx 11 3()O npanocna BHIIX IIOP01VII~3, YOpaxonuy 50 apfiauaurxnx II 100 CpIICKIIX noponuua. y Cpcnancoj )J{yUII 200 aprianaurxax 11 300 cpncxnx nomoba. y riph3pchcko~1 ITOll:fOPY nmue OJ]. 1000 apoahali1kiix MyCJIIIMaHCKlfx, 20 3p6cIHamKHx K3TOJIWIKI1X If OKO 300 npabocj1abhux xyha. Ilpcua fuji, epllilhry, ITpUIIITiIHa jc y TO npexie HMaJI3 1500 noxroua. Y By-rnrpay je OIIJIO 250!\IYCJIIl~IaHCKHX 11150 npabocji3bhilx nosrona." BJ1HOC3Ba HHKO,;'1uh-CTojaIPleBIITI y CHOM ~ej1y.jlecxonan II OCJ1060l)CHlI npencna Cp611je 1877-1878." naje pe3yjit3te TypcKor upxcannor nonaca usupmeuor 1873. roniihe, OB3j nccnrypan. ann IIHAHKaTIfBaH TypCKIl nonuc H3BpmCH YOllIf HCT01IHe Kp1l3C naje H<:il\l 7 MCTO, 104-105. x I1CTO. 106. I) A. <I>. I'nn.rpcpnnnr. nyluohll11>e iio Xepueioeuuu. Bocnu 1I Ciiiupo] Cp/iuju, Capajeno 1972, 214.

246 CJIaBIIlUa HCJ(CJbKOBIIB - Topan C. JOBIIB BCpCKy II ethifliky CJIllKY Upl1IIITHHCKor, ny-nrrpncxor 11 rlbhjiahckor oxpyra. Y one rpu xase (oxpyra) 611JIO.lc 19564 XpI1lUhaHCKc (CpIICKC) MyIIIKC nopecxe rrrase If 34759 MycIIfMaHcKIIx. IO Tlpexra onoxr nonacy, najunrne Cp6a 6llJIO je y rn.nrraircxoj Ka311, 11607 npexia 12544 MycJU1MaHa. OA 7850 MYIIIKapal~a MyCJIHMaHa y I1pJUIITl1HIi, jcnua nojionl1ha je robopl1jia TypCKH, a npyra ap6ahaiiikh. Y Flehu.le 0)1 9105 JIuQa jenna rpehana ronopnna CPUCKll, npyra TypCKl1 a rpeha ap6ahaiiikl1." Ilpexra nonacy xojn je 1899. ron, y Pamxo-npnspencxoj errapxaja cnpoueo MllTPOUOJUfT,IJ,lloHllcllje, caanajeno na cy no CCJIHMa Kocona II Meroxnje y TO npexre 6llJle 8323 cpncxe xyhe, a y rpanoanxra Kocona II Mcroxnjc 3035 cpncxux l~omoba. Ynopenn nu cc ca 3BaHIflIHl1M n0)13i~i1ma cpncxe BJIaAe ga cc on 1890. no 1900. ron. ca Kocona, MCTOXlljC II CYCCgHllX xpajcua HCeJIllJIO y Cp611.ly OKO 60000 Cp6a,12 OBa crarncraxa noxasyjc ua je 6poj Cp6a no CCJIllMa 01..\ l1ctlpihc Kp1l3C (1876-1878) CM3lbCH aa.lcahy rpehnny. Ilpexra OBO.l CT3TllCTllQll, Gpoj cpncxax AOM013a y rpanonasra PaIIIKo-npU3peHCKe enapxaje 113HOCllO je: y Ilpaspeny 982, I1pIUUTllHU 531, I1ehll 461, Fn.anany 407, Opaxonuy 176, bakobll~if 70 If <I>ep1130BIihy 20. u 3yJIyMIf aprianaurxax If MYCJlllM3HCKIfX pasriojnaxa, xao II HaMCTIf rypcxax nnacrn, npaxropasana cy Cp6e ca KOCOBCl Ii MCTOXl1je na nanynrrajy cnojc AOMOBe II 6c)Ke y Cp6wjy. I1cCJhan3HJcM cpncxor CT3HOBHllIIITBa, xoje jc naponrro nocjie 1878. ron. Y3CJIO BeJIHKOr xraxa, 6liTHO je If3MelbeHa CTHIflIKa CJIIiKa Kocona Ii Meroxnje. Cxiarpa cc na jc y nepnony OA 1876. AO 1912. roaiihc W3 Crape Cp6IfjC n Maxenonnje OKO 400000 lliygu upetierrro y Cp6Ifjy.14 ETHIflIKa CJlWKa Kocona If Meroxaje W3MCHJCHa.le II HaCCJIJanaHJCM srycnnxraucxor CTaHOBHllIIITna na abc npocrope. Taxo je joiil 1864. 1'0)1. na KOCOBy HaCClliCHO OKO 4000 l.iepke3a.!:i Ona QepKe3u cy emhrpifpajill 113 Pycnjc nocjie neycneuiae 60p6e non Illcxosi lllar"'ihjiom sa OCJI060l)elbcM OA pycxe ynpaae." Cpncko-rypcxn paronn 1876/78. If)B. HUKOJIIIft-CTojaIPleBnft Jlecuoeaii II ocnotiobeuu LlfJe()eJ111 Cptiuje IR77--1R7X, JlccKOBaI~ 1975. 10. II MCTO. 11. 12 J. M. JOBanOBUft, nan. AeJIO. 48. 1.1 C. HOBaKOBnft. DOJ1/WIfc/W iiuiiiau,u, Beorpan 1906.525-527. 14 Hciiiopu]«cpiicuoi /WIJ()()U, xrsnra VI-I. Beorpan 1983.266. IS 'n. MUKUft. Ilpyiuiiieeue II ef{o/lojiic/{e iiptuuuce /WCOHc/alX CPOli Y XIX II iioneii). «cut XX «etca, Beorpan 1988. 22. 16 A. YpOlIIeBIIB. Kocoeo, ITpIIlIITIIHa 1990.83.

Het.wrpacpCKC KapaKTepUCTIlKC Kocona II Mcroxnje -19-20. nck 247 113a3BaJIlf cy nerurxe C1'HWIKC npomehc na KOCOBy II MCTOXlfjII. Tlocrre JaBpmCTKa OBI-IX paroua OKO 30000 Apoanaca (xryxauapa) nanycrnno je ocji06ol)ehc xpajene jyscne Cprinje II HaCCJIIIJIO ce na KOCOB(J. OHM cy yrjlabhom sanocenu nonpynjc peke Jlari, xao If CCBCpHC ne.nouc Kocona IIOpC,Q HOBe rpauaue y Kpanoj Perra II Topn.oj Mopaan ca 113MOpHlIKOM. 17 On BepJnU-ICKOr xonrpeca 1878. na CBe no 1912. roa. TCKao je HcnpcKIIJ( HM nponec HCCJbaBaIha MyCJIHMaHCKor CTaHOBHllIllTBa II3 BOCHC H Xepueronnue. Hacen.aaau.esi xryxauupa TpeGaJIO je pasritrnr rycra cpncxa cena. a crnapaiscsr nanna xryxauapcxax HaCCJba O,QBOjUTII cpncxe I~CJII1He jenne O,Q npyrnx. TaKaB pacnopen CTaH013HlIIlITBa o-iyuao ce, yrnannojr, no AaH3IIIH)HX naira. AOCCJI)CHH Ap63HacII 11 MyCJIIIMaHII rpeoano je na 6YJ~y jax OCJIOHal~ 1'YPCKOj BJIaCTll. Taxo je nocjie cpncxux 6yHa on 1904. no 1906. jenaa (ipoj t.lycjiiimaha HaCeJI.>CH y HCMHpHa CCJIa uonortasupcxor. nputiojcxor, IlJbeBaJhCKOr, cjenn-rxor II npujenon.cxor cpesa." Ha repuropaju Kocona 11 MCTOXl1jC CC Kp03 jcnan,qy>kh BpeMeHcKII ncpnon HaCCJI)aBaJIO aprianamxo CTaHOBHI1IllTBO II3 cenepue Antiauujc. Ha Kocono II MCTOXlIjy yrjiabi-iom cy HaCeJbaBaHH Apriauacn MyCJIUMaHlI. lbuxobo nacen.anaa,e y OBC 06JIaCTU TypCKC BJlaCTU cy cave noactliu;ajie U 360r 'rora aprianaurxu,uoccjbchuu;u HIICy AOml3UJIH IIpm~YlJCmI jaxnxr CKOHOMCKHM pa3ji03uma, neh cy H>MXOBY MllrpaIJ;Mjy, y OBy Ba)KHY crparernjcxy ogjiact Banxaua, TypCKC BJIaCTU HapO~IllTO ynyhanane. 1'1 o naponnocnoj 3acTynJI)eHOCTH ira KOCOBy M Meroxnjn nexra raiibux nonaraxa, IIa ce 6poj Cp6a y Crapoj Cp6lljlI MO)Ke caxro npu6nu>kho O,upCAHTll. IlOilIlCU CTaHOBHIlIllTBa nncy GI1JIII BOl)CHH a BJlaCTII cy BOHlIJIC CfllICKOBe 0 CTaHOBHI1IIITBY caxro pahii pcrpyronan,a I1 HaIIJIaTe IIope3a. 211 OBH CIH1CKOBII cy, MCl)YTIIM, GIIJIII IIPIIJIH~IHO HeTa~IHU, jep ce CTaHOllHHIllTllO nonnjano KOJllIKO je ron MOrJIO HC 6Il JIM na 'raj I1a~Il1H CMalblIJIO nnahan.e nopesa. Y 1I3BCUITajy KOjU je 9. xraja 1905. CpIICKH xonsyn Cnanajxonnh liocjiao IIpel~ccHRHKY Mmmcrapcxor cancra HIlKOJII1 Flaunrhy cpncxa nnana ce otiaucurrana 0 unahan.y BojHI11~e y npi1lliti1hckom canuaxy, Ilmnyhn 0 ykyiihoj CYI\HI HOBI~a ynnahcnoj na MMC BOjHUU;C, Cnanajxonnh uauoxnur,e JJ:a 6poj on 9412 MYUlKIIX rnana xoje nnahajy BOjHHU;y nnje Ta~IaH.21 HCTa~IHocT OBC nnrppe Cnanajxonuh 17 D,. bol")fliiobuh. K'''U2l1 II KOCIIHY, Bcorpan 19~6. 148. I~ Hciuopuiu CPllCKo2 'WP()()lI, KILIIra VI-I. 270. I') D,. Bornanonnh, nan. J~CJIO, 123. 211 Llapurpancxn rjjaciiiik. 6p. 38. 19. cerrrexrfiap 1908. Llapnrpan. 21 AC. MI1D,nno. 1905, pen 79S. nit fip, S02. Ilpnurruna. 9. Maj 1905.

,-'$ 248 CJIaBIIIlla HCneJI,KOBUh - Fopau C. Jomrh orijarun.aua TUMC IIlTO cy poahtcjbli If CnCIlITCHI1lI,11 pcaonho nphxpi1bam1 pohen.e MyIlIKC HClI,C, He npajann.yjyhn nx Ha~VIC)KHI1M TypCKHM nj1acth~\'ra, cavo na na lbl1x He 6n nnahann sojaauy lfflii nopca na mpu:ioct. 22 300r 'rora CC 6poj KOjH CC nanaaao y 3BaHlflIHHM CIII1CKOBIIMCl nnjc noxnauao Ii BIIAHO ce pa3jiiikobao on peanuor, npauor Gpoja CTaHOBHIIKa. Tlpcxia snannunoj TypCKOj CTaTnCTIn~l1, KOpUIIIhcHOj sa 11360pc 1908. roa., ykynah 6poj CTaHOBHHKa Kocoucxor nnnajcra H3HOCHO.Ic 962105. I'v1yCJ111MaHH cy 6mBl najfipojnajn (557415), 3aTIIM na'rpajapmacra 200262, eraapxncru 19047~ 11 OCTaflU 13950. Ilpesia CTaTllCTIU~1I aycrpoyrapcxor KOH3YflaTa xoja je nspahena 1903. roa., y TypCKO.I je )KlmeflO OKO 286000 Cp6a. 2J Mumrcrapcrno nojcxe KpaJbCBIfHC Cponje HaflO)KI1JIO jc CpnCKI1M KOH3YflaTHMa y TypCKO.I na npuxyne Il01IaTKe 0 ctanobhhliitby xoje )KI1BI1 y OOflaCTIlMa rue ce oabil.ia H>I1XOBO ncjiobafuc. 24 OC06JbC KOH3YflaTa y TIPl1IIITllHll je nyne W3C ioalhic pannno na OBOM Il3Y3CTHO Ba)KHOM sanar KY. Y Il3BCUI'ra.Iy on 9. xraja 1805. cpncxn KOH3yJI y fiplliiithhii, Mnpocnan CnaJIa.IKOBl1h, nocnao.ie HllKOJIIl Tlamnhy.IeAaH 3aHI1Mfl:>UB l~okymcht 0 CTHIJl-lKOM cacrany CTaHOBHllIlITBa Kocoua. Ilpexra OBOM HOKyMCHTy ykynan 6poj CTaHOBHHKa y npi1iiiti1hckom, np1l3pchckom II nehxoxr cauuaxy, pacrropehen npesra nepa II HapOAHOCTI1, npaxasaa je na Ta6cJIH 6p. 4. Ta6. 4. Haponaa Ii sepcxa crpyxrypa CTaHOBH. Kocona 11Meroxnje 1905. fotly Cp611 rrpabocjiabhc nepe 12415 AOMOBa 248300 CTaHOBHI1Ka Tloapnayheaa Cp6Il (MYX.) 15600 390010 CPOll KaTOJIIllI,ll 108 1750 CPOll MYX. Il3 Beene 50 1200 Cp6llUpoTccTaHTIl 1 Apuayrn KaTOJIlll~I1 260 1560 Aptianaca 1000 20000 TYPlI,H 270 3230 JCBPCjl1 50 300 Caera 29753 666351 22 Hero. 2.1 1~. MIlKUh, M.II{/()OlUYjJClW iiap.i/(wellluajjlw ustiopu NOX. u Cptiu Y Typcicoj, 360PHIIK <I>HJI030q1cKor akyjitctcl XII, 0PUIllTIIIICl 1975. 159. 24 AC. MM,UnOO.1905. pen 20. rm 6p. 485. 25 Hero.

JlCI>WrpaepCKC KapaKTCpUCTUKe Kocona II MCToxIIje - 19-20. BCK 249 OHO IUTO Y OBOr..l noxyxretrrv napo-nrro uana y OlIH, TO jc J~a je na Kocony Ta)J,a najsmuc 6IIJIO noapaayhcuax Cp6a (15600 J~OMOBa II 390CllO CT<:lHOImIIKa). lblfxouii IlPCI~U 6llJ1U cy Cp6u npaaocnaune nepe KOjU cy ycjicn TypCKIIX 3yJIyMa npomchujiii BCpy II npexrcnoxr noctajiii Ap6aHaCl1 MyCJIUMaHII?' Y CBOjOj KH>lf3II "KOCOBO" EpaHIICJIan HYUIlIh, IIHalIe nooap U03HaBaJlaq nplijihka na KOCOBy If MCTOXlIjH, HUIlIC na npannx Apoanaca I1Ma MaJIO, a na cy IIoap6aHaIUcHlI CpOII najripojnnja neo CTaHOBHI1JllTBa. ITpaBI1X Apoanaca, nncao jc HYUIlIh, Hl1jC OIIJIO BIfIUC on 1000 noxrona, a OHlf cy "yrjiabhom OIfJIU noiujhai~u II3 Manccnjc"." Kpajexr XIX If rroljctkom XX ncxa. )J,pCHWIKIf Aprianacn cy jour ybck 3anp)KaBaJIU cnoja crapa cpncxa npesmteua xao: bokuh, BCJIlIh, Mapyumh, 30HUh, I'ennh U Peunh. liyuchu ap6ahaiiikif nor.nasap PaM Jbyran If3 cpuca Eepmna anao je na cy H>crOI3lI npeun OlUll1 Cp611, KOjH cy cnannrnr Ca. HHK(my, )J,OK jc Aprianac Llcxran. Oripnn,a 113 cpiica Kyhu anao na cy n.croua crapa HCKa)J,a CJlaBlIJIIf Cn. J],UMIITpIfja.~X Y BpCMC ceor KOH3YJIOnalba y ITPHIIITIfHII, Hyrnah je YOlIllO nojany na cy If MycmIMaHIf tra KOCOBy noljcjll1 CBC BIUilC na ronope ap6ahaiiikif. 0130 ryoji>elhc cpncxor jc3ifka KOn norypnna HYIUUh jc orijaum.auao TlIMC UITO cy CC "IH.nypHI~C y IIOCJICJJ,H,C npcmc )KCHlImI Apnayrxava If3 npyrnx CCJIa, rne je neh pannjc cprrckif jc3lik nponao".",il,a 6If ~IaH>C yrrananu y OlIlI Typnnua If Ap6aHaCIfMa, CPOll na KOCOBy u Meroxnju nonpumlljiii cy apriauamxy nouut.y. BCJIIIKa uchnua Cp6a jc jaxo )J,06po ronopnna apoahaiuki1 jesnx. J],CIUaBaJlO CC BCOMa licc-fo na cy nerre cpncxe noponaue npen Aprianacnxra If CTpaHI~IfMa ronoparre apriauaurxa, )],OK cy k 6. 111 MClJY CO )OM II Y CBOJIIM )],OMOBIIMa IfCKJbYlIllBO robopiijii1 CpnCKII. HaCUJllIa IfCJIaMll3aI~Hja Cp6a je ca npomchji>ubiim lihtch3lltctom 'rpajarra CBC )],0 OCJI060l)clba 0)], Typaxa. J],cuIaBaJIO cc na cy nojennnn CPOll npllbii)],ho npumlljii1 IICJIaM, y uavnjava BPIUIIJIII MyCJIllMaHCKc nepcxc oopcne, a y CBOjIIM xyhaxra KplIIllOM xpnrrrhancxe. HCTO TaKO ncwabajio ce na je OTaI~, rj. rnana IIOPOJ1lII~C, npiimho UCJIaM a na cy n.croaa )KCHa II neua OCTaJIII y npabocjiabhoj sepn. TaKBII Jby)J,u KOjU cy caxio npubii)j,ho npumiijili UCJIaM rjienajiii cy na I1CKOPIICTC npsy arormy 26 Hero. 27 E. u. Hyumh, Kocoeo (OI/liC ai'jf.jhi' u napooa}, Ilpocsera - Jennncrao, Beorpan - npliiiithlia 1986,77-78. 2X 3 /()y.jh.'fillui' Kocoea: Cl/O.Mi'Il111(li u.snauen.a cpilc/{ol napoou, Flpmpen - Eeorpan 1987,753. 2') Hero, 756..10 J. M. Joaanoanh. nan. nejio, 39.

250 Cnnunnra HC~CJbKORHh - I'opan C. JOBlIh npl1.ni1ky II na ca CBOjOM noponmtoxr nofieruy y Cpriajy. Y CBOM ncny "J1')l(Ha Cp61Ija on xpaja XVIII nexa no ocnoriohen.a" JOB3H I\1. JOBaHoBlIh HanOMIlH,C na jc npcn xpaj XIX BCKa l' Crapoj Cp611jl1 CCBCpHO on liiap-nn3hlihc )KlII3CJIO najxrau,e 260000 npauocnanmrx CpO~l.:>1 ErHOJIlHUK3 ncrpaacnnan.a xoja cy apiucna IIOKa3ana c1' na opoj Apfianaca II Typaxa nnje nnxana, uax HI1 l' upeue H,IIXOBC najnche J~()MIUlal~I1je, upenasno nmne on: 3WYc, uc.noxynuor ctahobhi1ilitba.:>2 Haj60JhH uosnauanau CTHllQKI1X npunaxa l' Crapoj Cponjn, 11 1'OIIUITe na EaJIKaH1', Jonan U,nl1jl1h je l' cnoxr nerry "OcHone aa reorparpnjy If rcoriorujy Maxenounje n Crape Cprinjc" nao 3aHI1Mn)I1Be nonarxe 0 6poj1' cpncxnx novona l' npliliiti1hckom, nehxov 11 np1l3pchckom cauuaxy. Y OBOM ncny, o6jabjbchom 1911, lictj1lic ce na je l' npuultlihckom C3HI,I3K1' 6I1no 1404R, y nehxos: 3R26 II Y np113pehckom 240() cpncxux xyha ca OKO 200000 ctahobhl1ka.:>:> Ha OCHOB1' li3hethx lil1h)ehln~a MO)l(C ce )J.ohl1 I~O 33KJbY1IKa na je CpUCKlI napon, ynpxoc 3yJlyMHM3, HCJlaM1l3al~l1jI1 KOjOj je OliO uonnprnyr 11 CnlJIHOM IICCJbaBalbY, ljiiak O.HO 3Ha 1IajHo 6pOjHO 3acT1'IIJl.,CH II npencrann.ao 6l1TaH liluiujlall, y CTHlPIKOj C.nIn\II Kocosa 11 Meroxnje..11 Hero. 40..12 n. BJIaXOBuh. EiuNWWIIIIW upoynueun.a KOC(JHlI II Meiiioxuje, CAHY. Hay-rna cxynosn, xn.ara XLII. 360PlllIK oxpyrnor CTOJI:l 0 uay'lhom 1l1.1PiDKJIllaIbY Kocona. Bcorpan 1988. 129-130. 1.1 J. Llunjah. Ocuoee 311 'ieoipllqwjy II ieonoiuj» Mutceoonu]«II Ciiutpe Cptiuje, III. Beorpan 1911.

Ilesrorpaqicxe KapaKTCpUClIIKC Kocona II Mcroxajc - 19-20. ucx 2S1 Slavisa Nedetikovk: - Goran S. Jovic DEMOGRAPHIC FEATURES OF KOSOVO AND METOHIJA AT THE END OF 19TH AND THE BEGINNING OF THE 20TH CENTURY IN GEOGRAPHICAL AND HISTORICAL VIEW Kosovo and Metohija have been a part of the State of Serbia since Dinasty of The Nernanjics until today. This region used to be a place of important historical events and its role was not significant only for history of the State of Serbia but whole Balkan. Demographic changes in Kosovo and Metohija are mostly consequences of historical happens at the end of 19th and beginning of 20th century. From historical and geographical point of view, this paper discuses migrations in Kosovo and Metohija in that period. Key words: Kosovo, Metohija, the Albanians, immigrations, migrations