JIIIUE H HAJIHqJE nojiiitliqkhx CJIOEO,UA Y JYJKHOJ II CTAPOJ CPEHJH

Transkrypt

1 r;alllti1ha. TIpUllITIIJIa. en i-:-llJ99. YJlK IlJ" Jbu.nsana tjo.nj11l JIIIUE H HAJIHqJE nojiiitliqkhx CJIOEO,UA Y JYJKHOJ II CTAPOJ CPEHJH TOKOM,UOEA napjiamehtaph3ma KPAJbEBIIHE CXC TOKOM nofia napmlmchtapil3ma Kpun.ennue Cpfia, Xpnara II CJIOHCHaI~a. I10nHTIJlIKII )KlIHOT 06JJa(.III Crape II Jy)KJIC Cp6I1jc 06enCJKIJJW jc L\CJIOBalLC Opranmauaje sa 3allITlITY npana jyjkiilix MYCJJIIMaIla,I103IIaTC Y ucropnorparpcxoj mrreparypn 1I0A IIMCIIOM UCMlljCT. Kopacrchn cnotiouy urraxmc, rapairronany ycrunoxi, naprnja Llcunjer ofijann.nnana je CBOj I10JlIITU'IKII JIIlCT..Xax" y KOMC je, nncncrapajyhu I1a CaMOC!lojHOC]'Jl MYCJlUl\IaIla JIaBcAclIOr UOHPy'Ija. nacrojana na Cpfie licjjamcke seponcnoaccrn OJ~BojH OA OCTaJJOr ncjia cpncxor napona U lickopucfu I1X Y csoje nojjutipikc cnpxe. Haxo cy y CKJWUy Llexmjera y msecnoj MCpU 6I1J1lI cyk06jbciiu I1UTCpCCIJ Typaxa II Illnrrrupa. IhllXOBO aajeunuuxo ACJJOB,lIbC UlTCTUJJO je crariunnocrn Kocxrcra 1I Maxenonnje II npc]{ctabjj,ajjo 1I0'leTaK arpnpannnje anfiancxnx ccnaparncrn-ixnx TC)KlhlI. Kn-y-me pe-ut: Jyacna Cp6nja. Crapa Cp6nja, JIOJIllTlPlKC cnofione. cnoriona UlTaMIIC, I,IcMIIjCT...XaK" HaKOH 6aJIKaHCKHX parona 11 n psor CBeTCKOr para xana cy npanojene MaTHu.H OHC cpncxe TCpHTopHje xoje cy ce no Tana HaJIa:HlJIe non Bl1111eBeKOBHlH,l TyJjHHCKUM poncrnosi, npen cpncxuxr nojilfthliapuma If Hau.110HaJIHIfM paj\hhl~iima HaJIa3lfO ce 1I3Y3eTHo l3a)kah IfCTOpl1jCKlI 3aJ~aTaK na TeKOIHfHaMa xryxorpnno II3BojcBaHe cnotione najy libpcto II rpajno 06JIWljC. 06JIaCTIlMa Jy)KHe If Crape Cp6uje BJIa.n:aJIa je CKoHoMcKa, nyxonna If, nito je uajrparn-maje, ca CTaHOBMIlITa cpncxor emoca, HaIVWHaJIHa nycrout xojy je Tpe6aJIo c lfkachlfm caeofiyxnarmnr If.n:yropolIHIfM xrepaxia IIo6enHTIf. HaKoH oxpnraja na 60jHOM non.y, nacrynuna cy MaH~e

2 200 60JIHIi, ajiii 3aTO y Ii3BeCHOM CMIiCJIY MO)K;o:a liak Te)KIi Ii KOMIIJIIiKOBaHl1jIi oxpnraja ca 3aTelJeHIiM TaMOIlll-bIIM cran.cn. y )KeJbIi na cryna y pen caapexrenax Ii npocneparermrx cbponcki1x scsran.a, Kpan.eunna Cp6a, Xpsara H CJIOBeHau;a, cev npenyamran,a pa;o:iikajihiix ekohomckiix xrepa H pecp0pmh, nacrojana je na yciioctabh H BaJbaHY ;o:p)kabhy opraaaaanujy, na ljejiy ca IIapJIaMeHTOM Ii npyrnxr ;o:emokpatckiim HHCTIiTyU;IijaMa. Ta npscana Ii3He;o:peHa je na anejaua UOHa Crjyapra MIiJIa KojIiMa ce TOKOM IllKOJIOBal-ba y DapIi3Y nanajao xpars Ilcrap DPBIi Kapahophesah, "CBe OHO IllTO je IIo;O:IirJIO liobekobo nocrojancrno, OKperrIiJIO caary napona - CBe TO je nnon liobekobe cnotione, HapO;O:He cnooone!" Hneja omrrreaaponnax cnotiona 6e3pe3epBHO cy ce rrpiikjiohiijie Ii Cp6nja Ii Ilpna Topa - jenana cy6jektli xoja cy y HOBy otai,i6iihy yhejiii csojy npacaanocr.. Y npecronoj 6ece;O:H, rrplljiiikom CBelJaHOr ornapaisa YcTaBoTBopHC cxynurrane, 14. janyapa ro;o:hhe, npectojiohacjie;o:hiik perenr Anexcannap npeueo je npacyraaua nopyxy cnora oua:,,)]p6po HaM ;O:OIllJIII 6paho Ii3 CBIIX'xpajeaa naure rrpourapeae II MIiJIe otai,i6l1he ca )KeJbOM na cpehno Ii3BpIllHTe CBOj BeJIIIKII rrocao. Opyxje je ;o:ajio CBOj npanor sa canaunse crarse, uexa ra My;O:pOCT Hap0;O:HlIx rrocjiahiika xpynmne II norryna."! DOHyl)eHIi rrpojexar ycrasa rapaarosao je CBIIM rpahanmra jenaaxocr npen 3aKOHOM II 3aIllTlITY BJIaCTIi, JIIilIHe cnooone, HerroBpe;O:lIBOCT CTaHa, cnooony sepe II cabectii Ii paaaonpanuocr CBIIM sepoacnonecrmra xoje cy seh ;o:o6l1jie 3aKOHlITO npmaarse. Cnoriona urraxme npasnara je y rpanauaxra 3aKOHa, a uensypa npennahena caxro sa apexre para Ii Mo6I1JIIi3aU;lIje. Ilpensahena je 06aBe3HOCT OCHOBHe HaCTaBe Ii MoryhHocT ornapan.a npanarnax IllKOJIa xoje 6Ii ce HaJIa3IiJIe non Ha;O:30pOM ;o:p)l(abhiix BJIaCTII. Y rrpejiiimiihaphom rexcry raxohe ce HaBO;O:II: "CBa saan.a y CBIiM crpyxaxra npacasae cjiy)k6e nocryrma cy, rro 3aKOHCKlIM norontiasra, CBIIM npacaarsauasra rro poheu.y IiJIII npapohen,y:,2 3a;o:p)l(IiMO ce HaKpaTKO na mrran.y cnotione urraxme, xoje je 6IiJIO TaKO JIIi6epaJIHO Ii ;o:emokpatckii peureno y KpaJbeBIiHII CXC, II I l.j. MHTPHHOBIlh - M. Epaumh,.IyzOC.IlOHeHCKe napooue CI(VLlWiulIHe 1I catiopu, Beorpan 1937, MCTO, 355.

3 I10JIlITIPTKC cnotione y Jy)KHOj If Crapoj Cp6nju y KpaJhCBJIHlI CXC 201 rrpnccti,rmo CC KaKBO je 6lfJIO CTaH~C ca CpnCKOM urrasruoxr y Jy:>KHOj Cpfinja aa npcmc OCI\IaHCKC yrrpane. Tlpaov CpnCKOM JIIfCTY IIITaMITaHOM y OCMClHCKOM uapcrny noj~ HaCllOBOM "I1pH3peH" 6nJIo jc Cyl)CHO na n3jia3ll caxro rol~i1hy nana (on no roai1hc). Y 6pojy 20 onor nenen.unxa nara je jcnua xparxa HaIIOMCHa xoja OCJIllKaBa ounanur.e npannxe: "Mll OBnC BpJIO AaJICKO on nojilltwikor CBCTa CTOjHi\IO, jenno 360r Tora lllto cy phasn nyreun xoja oryua K naxra BOJ(C, a npyro ycnen.roru UITO jc cana ;YrnO~ICJIa npaba 311Ma, TC nama nonaseha HaM I10lIJTa BCOI\Ia 3aKaIIIH)3Ba. a HOIHlHC xoje CMO H3 npyrnx CBpOIICKlfX neurapa nocana J~o6lljaJIH, npectajic cy HaM CaCBI1M J(0J1a'3JITH."3 Osaj JIlfCT, xoja jc 113na3HO J{Boje3wIHo, na cpnckom n ira TypCKOM, 6no jc crporo ycxnaben ca 3BaHWIHOM nojiiithkom, HHjC xrorao II 01CO IIMaTll HHKaKBy cpncxy HaI~HoHanHY OCOUCHOCT, H jernrua a.crosa BPCJ~HOCT6HO jc caxr cpncxn jc3i1k. HaKOH rauren.a "I1pH3pCHa" TpCU3no je n3 rrpohe rorono lictbpt HCKa J~O pahan,a HOBHX cpnckhx HOBHHa y OCMaHcKoj u:apcbiuili. KaKO jc A06po nphmeti10 Tlcrap Marponan, nojana.llapnrpancxor rjiachhka"4 6IfJIa jc CjCJ~HC CTpaHC "pe3yntat 6yl)clI>a camocbcctlf II lijioj~ HaI\HOHaJIHOr pana y jy:>khifm xpajcnaxra, a C npyre, nocjicj(hli,a ynyrpannser pacyrra If cna60cth U:CHTpaJlHC TypCKC BJlaCTH, H sa TO BC3aHor JIII6cpaJlHOr pexcuva If norrynrran.a OJ~ CTpaHC aj{mhh11ctpali,hjc".~ ITa If Tana, uajyha Cp6HM3 npauo na H)HXOBC HalI,110H3JIHC HOBIme, H3Y3CTHO CTporOM I~CH3ypOM BJlaCT jc y najnchoj xroryhoj MCpM KOHTpOJIIfCaJIa xsarcpnjan KOjIf je Tpc6aJIO na 6Ync orijann.cn 11 y TOM yckom MaHcnapCKOM npocropy PClI 11CTJIHC H npanne jcj~ba jc HaJIa311Jla nyr ~O -nrranana. 0 nonnjaa.y noaanapa II capanunxa onor naurer y HalI,HOHaJlHOM, I10JI11TWIKOM a nanac II y IICTOpJIOrpaq)CKOM CMHCJIy 113Y3CTHO 3HalJajHor JlHCTa najfiorr.e rosopa cneneha anernora: "HHjC CC cxicno H3HCTll HlljCHHO y6llctbo Cp6a; 3aTO je H3MIIIllJI)CHa jenna 'UOJIeCT' - ononau (OJ( 0J10BO) u nncano CC KaKO je Taj II Taj Cp6UH ympo OJ~ TC 60nCCTH, 1111'0 jc 3HalIHJIO na je y6ujch. Kana cy y Llapurpany Ca3H3JIH UITa jc 'OJlOBau:' OHJl cy II TO 3a6paHlIJlH. CaJ~p:>KHHa 6poja 6una jc uensypacaaa najnpe y ACBCT earn yjytpy y cpcny, notom y ~IcTBpTaK, a nuct je Mopaa naaha J~O HcnCT earn y nerax. ITa KaKO je ljccto lio nona.1 Tl. Mrrrponau, Ilpu.nosu sa uciiiopujy tuiiutsute y Ciiiapo] Cpiiuju u Maheoonuju, CKOIIJbe 1933, JIa3Ho OJ!: J!:O marhe..'i npiiao,jii 03 1 uciiiopuj» iuiiiauiie; 18.

4 202 Jbun.ana l.iomlh TCKCTa 1130CTaBJheHO, MO)f(e CC npctiloctabhth ca KOJIlIKO\! CC MyKOM xropao HCTCpaTlI Gpoj no Tor RpCMCHa."h MHCHjy,J...I,apHrpaI'CKOr rrracnaxa: xacnnje. jotii -mpurhe 11 Ol'nYIIHlIje, npcy3hma ni1ct "Bapnap".7 IIITar-maH y Cxoun.y. y npnoj cpncxoj urraxutapajn OCHoBaHoj na TcpIITopnju OCManCKC H~IIICPHjC, rnc he cpncxa HOBlIHCKO-1l3,a:aBa IIKa l~enathoct xacnnje n06utu na 'Jar-Iaxy, liohoblimo, HC 3001' napacrajyhe OCHCBOJICHTHOCTII OCr-taHCKlIX BJIaCTlI, nch YC.TJC,a: u.cnor cnao.n.cu.a Jl npoxiena y CKJIOny OIIlIITIIX npyurrnernrx PCepOPMH KOjC cy pesynrapane U IIOJIYITlPIKlIM nrryparnraxiou y TYPCKOj. TIpc 'rora, y nesrorvhnocrn na ce cn0(0)~ho IIOJIlITWIKH opranmyjy y CBOjOj y)f(oj 3aBIPIajl-IOj cpej].i1hh, r-ljiaj].n HHTeJICKTyam~YI H3 Jy)f(HC YI Crape Cpouje ronnue OCHl1I3ajy cnoje CTYJ\CHTCKO ynpy)f(clbc Y Ecorpany, xoje he npepacrn y KJIy6,,0!\lJIar(I1HI~H Crape Cpriuje 11 Maxcnonujc''. a napcmre rounne OCIIJma ce 11 npynrrno "Cpl1CKa Gpaha". TeK OrW)f(aBalbeM KOHepCPCHI~l1jc cpncxnx npnaxa y CKOIIJbY on 10. )\0 13. anrycra rornnrc, CPOM IIOlIl1H,Y jaano nojihtlpiko nenonau.e y TypCKOj. Ha IIOMCHyTOM cxyny u3agpah jc UCHTpaJIHlI OJ].OOp, ca 3a.a:aTKOM na opraanayje (CpnCKY) Haponny CKYIlITIIHY, II OHa jc YCIICUIHO sarro-rcna pan 2. rperipyapa OBO KpaTKO 11 nobpuiho npacehau.e na xryxorprrmr uauuonamm pap, naure Gpahe y okylil1pahiim jy)f(hllr-1 cpncxnn ofinacruxra UMano je 3a l~lijl caxro ua HaM rrocnyxcn sa nobji,ficlbe uapancnc H3MCl)y IIOnO>Kaja Y KOMC cy ce OHU Hana31lJIH II ouor y KaKB01I he cc HCWTO A<)~HIIjC uahn TaMOllIH,H MycnHMaHH HaKOH IlITO HX je ucropajcxn TOK on OCMaHCKHX sauojeuaua npcotiparao y IlOnaHl1KC, OnHOCHO, na TaKO Ka)KCMO. OOl1'lHC rpahanc. IlOBOOCHonaHC jyrocnonencxe npxcane. Y ILCHOM I10nUTlIlIKOM )I<ImoTy, TOKOM npnc neuenaje uocrojan.a, YllCCTBOBano je )(CBCT MycnuM3HCKIIX crpanaxa KOjC cy ncrionanc na TCpIITOpMjl1 BOCHC II Xcpueronnue II Tpl1 na TCplITOpUjII nanamu.cr KonICTa II MaKC)(OHlIjc, nonyuic )(BC xao ncnocrauc.uct.\okpatckc, OJ].HOCHO COI~IIjaJIHCTlPIKe panna-nee napruje. a xao jemnra ayroxroua OpraHH3aI~IIja sa 3allITIITY npaua MyCJIHMaHa, xacnnje JyrOCJIOBCHCKa opraaaaauuja jy>kiuix MyCJIHMaHa (n03hata jour non HMCHOr-1 UCMl1jCT). OCHon3Ha aurycra roj].uhe, TOKOM csor nocrojan.a naprnja Llexrnjer TpM nyra jc yuecruonana na naprraxienrapnau II300pIlMa, (, TIo Ka3IIBalhY AP JOBilHa XaI)u-BaClIJbeBIIha. 113 pyxonuca () Crojauy HOBaKo Buhy (npey3cto II3 pana TI. Murponana) na3IIo OA AO roauiic.

5 I10JlIITlflIKC CJlOOOHC YJYACIIOj II Crapoj Cp6njn y KpaJI,CflIIHII CXC 203 ocnojmnun ocaxr nocjiahwiklix MCCTa, a rax -rcrpuacc-r. Kopncreha n031ii~hjy "jc3w-ika ua narn" nonpeueno jc ycnenana na 06C36cnu no)1puiky II OKpUJbC HCKC 0)1 anauajuujnx rrojihtwikhx crpanaxa, najneurhe pap:likajihc, H TlfMC 06C36C)1H OAPC!)CHC ycrynxe, rra lutcty cpucxor ncjia CTaHOBHlHIITBa. JY)J(HOr.fYCJIlIMaHCKa opraumannja IfMaJIa jc cnoje nponarannno rjiaclijlo, JIIICT "XaK" l.uijlf je npnu 6poj o6jabji)ch 23. epc6pyapa ronnne. Haj-remhe je U3JIa3lfO ua gbc CTpaHIU~C, a IlOBpCMCHO na l.ictiiph, UITO he on noctati1 yo6wiajcha npaxca, no 10. l~ci~cm6pa o6jabjbcho je 956 6pojcBa. "XaK" je 1f3JIa3lfO ua TypCKOM a nobpcmcho II aa cpncxoxr jc3ifky, 0HHOCHO YIIOPCl~HO. OH MO)J(na name on 6IIJIO xor npyror rjiacifjia CBCnOlUI 0 CJI060)11I urraxrne y KpaJI)CI31IHU CXC, 6ap Kap: cc pann 0 npanasta ira cnotiony rosopa If janae PClUI xoja jc crajana Ha pacnonaraa.y HaI~HOHaJIHIIM MClH)lfHaMa. Hacyrrpor licctoj p:cmarolukif nohabji>ahoj nsjauu na cy,.mycjiifmahii MaKCl(OHIfjc If CaHI,IaKa" (raxol) JIojaJIHII 3BaHwIHoj npxcaaaoj BJIaCTIf, nomchytif JIIICT BpBIf on narmca KOjU canpxce KPIITIIKY TC IICTC BJIaCTI1 II yxasyjy na HII3 pa3jiiflilfti1x npusrcpa HaBO)1HC nojenana-tae II KOJICKTIIBHC o6ccrrpabjbchocth MyCJIlfMaHa. no npapona CTBaplI, neh y camom nol.ictky II3JIa)J(clha, ~CHTpaJIHO MCCTO 3aY3IIMaJIII cy IIPlIJI03II nocnehena OCHOBHIfM sananana KOjC je jy)j(homycjiiimahcka opranasanaja cc611 nocraanna II I~IIJbCBIfMa H>CHor nocrojan.a. OHO UITO je KOHI~U3HO II CKCnJnI~IITHo naneneno y )1CCCT 'ra-raxa PC30JIYI~lIjC Llexrnjcra, ycbojchc na OCHlfBa1.IKOM xonrpecy. l~o6ifjajio je CBOjC TYMalIcH>c II paspany na crpammaxra.xaxa'' liccto y 6JIa)J(oj q)()pi\-m, npiijiaro!)choj urnpoj jabhoctii. HOBoocHoBaHII H3BpIlIHlI Ol(6op JW6uo je JIerUTHMlfTCT na y IIMC crpanxc nperonapa ca npyrnxr nojiutipikiim naprtrjana, "IIa xoja naprnja na nmne, na ce ya Ty crpanxy IIpUKJI>yl.JC CBU xryxaxrenoaua xao jernra rpyrra, xao jcj(ha jaxa Ha~IIOHaJIIICTWIKacrpanxa".II Meby 3aXTCBlfMa epopmyjiiicahiim y 3aKJI>YlIHOM TCKCTy, I13J(Baja!\IO cnenehe: - nepcxo-npocne-rna ayroaosurja (ranxa 1); - xrarcpn.n jcsux HCCJIOBCHCKIfX MyCJIHMana y BCpCKOr.l oripasonan.y 11 ayronoxma epyhki~i1.ia TI1X llikojia (ra-nca 4): ~ Cr. CUMuli. MYC.fIll.IUlHc/W «onipec, Macao, 6p. 1. CR. 1, Bcorpan, 1. HOHcMoap 19l9,461.

6 204 JJ:>IIJbana LIOJIllh 113Ga~uBalbC 113 npxcai3hhx IIIKOJIa -urran.a MOJJlITBC no npabocjiabhom aa-nmy If npeypeheu,e YI,IOCHI1Ka II3 xojnx OU OTIICum qnahl~ii nepcxor xapaxrcpa (ra-rxa 5).lJ CXO.rViO,lJ,OIICTHM 3aKJI)ytII~I1Ma, l~eh'i'pajiho MCCTO rpchcr 6poja.Xaxa' 3aY3HMa "OTBopeHO IlHC!\IO MIfHIICTPY npocbctc", y KOMe ce llctipic na MyCJIIfMaHII Maxcnomrje 11 CaHI,IaKa III nxrajy npauo na on jyrocjiobehcke BJIaHC saxrcsajy na xrycnuuanuxra oxroryhn KyJITypHII HaJIpeJ~aK, pa,lj,h na rr060ji:>lliaiby cran.a npocnere y MaKeJ~OHHjI1 II CaHI,IaKy, WI 06C36eJ~H 11 npanno peryjiiuiic OCHOBHO liikojiobdlbc na "Ha~I10HaJIHOM jc3hky" jcp hc jcj(uho Y TOM cny-iajy OHO GHTl1 CBpCHCXOWIO, JlOK 06pa3013albC "Ha crpauoxr jc311ky" HC MO:>KC na OCT13ap11 )KCJbCHII l~liji:>. IllTO CC nax nnojeauuuor OCHOBHor 06pa30BaH:>a TlItle. ypennnnrruo.xaxa: mrra ce uchc JIll OHO H3a3BaTH xonrpyanjy y CBCeTII,1],CI~C Y3paCTa 0,1], CCAaM rojviha xoja cy J~O no.nacxa y llikojly OBJIaAana jc,lviho "MaTcplLMM jc3i1kom".ll Hcroj TCMIl rrocnchcu je H lijiahak,.cta13 YgpY)KCH)a sa 3alIITl1TY MYCJ1lIMaHCKIlX npana npc\ia 06pa30Bal1:>y II jc3iiky", 06jaBJben HCKOJ1lIKO nana xacnuje. y KO]\IC CC HCTlFle na jc jej~ho OJ~ najnaxcmtjnx )K.lfBOTHliX II BCpCKI1X naran,a MYCJIlUvlaHa MaKC)1.0HlIjc II CaHI,IdKa, KOjlIX HMa OJ~ jcnan 1I IIO )1.0 )1.Bd MI1JIlIOHa (sicl), IllITaH)C jc3iika U 06pa30Bal-hd. 12 Y OBO]\[ 6pojy IIITaMIIaH je 11 nporpaxt rp-nce BJIaJ(e xojn ce O,lJ,HOCH na no.noacaj TaJ\lOllIH:>I1X MyCJI11MaHa,!-blIXOBO UIKOJIOB3HJe, ncpcxy licnobcct 11 ~IYCJnn\IaHCKC CdKp3JIHC oojexre. Y jennoj on CTdBK11 npeuunhcunx xrcpa IIOMIfH:>C ce 11 sroryhuocr na cc y jchhoj IllKOJI11 H3 Knnpy HaCTeIBa onnnja na TypCKO]\I jc311ky, ycxrrabeuo ca nporpauou OCTaJII1X rp-rxnx lljkojia. Y ccpnjany,.lxahaiihhe norpcrie", xoja je l1mao l:ictl1pii HaCTClBKa, npyru nco canpacn CJIa60p3~Hjy KYJITypHo-npOCBeTIH1X nrrran.a MyCJIIIMaHCKIIx )K11TeJba jy)khocp6i1jahckl1x orinacrn, rue, H3MCl)y OCTaJIOr, C'I'OjH:.,JC311K jernror napoua jcctc CBCTHHJa npemra IIOIllTOBmr,a KOJIHKO H n.croaa nepa. Cnofiona jc3i1ka n pannonpannocr y o6pa30bahjy Haj13ehI1 cy IlO)1.yxBaT JW:>K3BHC ynpane, nok cy orpannucu,a y crpepn ') HeTO. III TIPlIJIIlKOM onpehnsan,a reorparpcxor npocropa na KOMe )KJ!BC MYCJIllMaHII 0 lijijoj ce C~mfiulln crapa Llexnrjer, sacrynajyhu IbllXOBC 1IIITepCeC Y 3BallII'IlII1M 1IIICTIITYnnjaxm KpaJbCBlIHe cxc. 1l0jMOBII Jyxatu Cp6nja IIJIll Cp6IIja 1'01'0130 na ce yonnrre ne xopncre! II MaarifNazirine Acik Mektub, XaK 3. CKOnJbc. 25. rperipyup i2 Is/am Muhafazay-i Hukuk Cemiyetine Nazaran Maarifve Lisan, XaK 6. CKOIIJbe. 5. MapT

7 IlOjJIITIPIKI. CJi060nC y Jy)KHOj II Crapoj Cponjn y KpaJbCBIIUII CXC 205 jc3lika H 00pa30Ba1ba IlITCTHC xrepe CYl\IIhIUmr xapaxrepa y yrrvrpamn.oj nojihti1i~j1 3CMJbe. AKo ILlaCT npnxnara nocrojau.e jcunor napona If JIfHI3Haje ra, TO :matiii na npaxsara Ii npmnaje II n.erony HapOl~HY TpaJ~IU~IIjy II jc3hk, nox cnyrauau,e HaIVfOHaJIH01' jc::hika Ii TpaJ~IHl,Hje rrpcncraun.a yfinjan,e jcnuor napona II n.erony e.;1hmi1halvljy... Kao luto HCI\Ia BJIaCTlI 6e3 napona TaKO He MO)KC OHTH lui anacrn HaJ~ HapOnOM xoju HeMa CBOj jcanx.:'!',i:(bc ronhhc xacnujc, na CBOM 'rpehext xourpccy, Oprannsannja l\iycjihmaha Jy)KHC Cpfinjc, paaxiarpajyhn OCTBapCHC pc3yji1'atc y npctxoahom ncpaony, najnchy na)kh:>y IIOCneTIWa jc npocbethom Ii arpapnon I1IlTaH>Y. TOM npnjliikom, H3Met)y OCTaJI01', KOHCTaTOBaHO je cnenehe: ",I:(p)KaBa je yc.ranoxr nokjiohiwa MyCJIHMaHIIMa npano nacraue na 1\Ia1'cpH>cM je3hky. Ha npaxcn. MCl)YTHM, OHa npanu renrxohc. Y llikojial\ia MyCJIHMaHCKHM KOjC cy OTBOpCHC cystinja ce nacrana 113 Bcp03aKOHa II xrarepn.cr jc3hka npexia nporpaxry xojn je aa TC lllkojic nponncan... Y HIDKHM paspenuua OCHOBHe lllkojic rrpc now-ie ce npenaje caxro CpIlCKH, a TypCKIl 11 Bep03aKOH OCTaBJhCHII cy aa TIOCJICnOnHe... OBe IIpCTICme (Y~ICI-LC cpncxor jc3hka) OCIIM 1'01'a liito HC uonoce HllKaKBC KOpHCTlI, y3pok cy na ce MyCJlIIMaHCKC liikojie He ornapajy y )KCJhCHOM opojy... TIpCJ\CTaBKC xoje cc najy y IIIITalbY npocbctc 11 IlIKOJIa ocrajy y ~mh11ctapctby 11 npmren.yjc CC nporpaxi xojn OJW3l1Ma npano HaC1'3Blf xra-repu.er jc3hka... HapOJJ,HH IIOCJIaHllIW he ytiuhhth liito je norperino OHHOCHO ~IYCJIHMaHCKlIx inxo.na, a na ochoby uarnx npana, AOK He oy,u:e rotob cuenajannn 3aKOH KaKO 6I1 ce y HallIHM IllKOJIaMa rronpauno norpcmau na-nnr nacranc H ortxrax ocnrypao ycbojchll rrpifhl~lln y Be3H ca 06JlIfKOM npenasan,a uaponnor H uepcxor jc31ika.,i],a ce BpaTc llikojickc srpane KOjC rrpnnanajy MYCJIHM3HCKlll\I oiilht11hal\1a, a KOjC jc ;W:>KaBa 3aY3CJIa. Hapovnrro rperia uacrojaru na cc arpane aana'rnujcxnx IUKOJIa xoje lioctojc y CKOrrJbY H DWrOJIJy npare rrpl306hthhm H"HXOBlIM caxii 6ujaMa (unacnamnra, npnu. lb. -l.-i. ):d4 Kaxo nl1.r~hmo, y rrpc.j-~o~ichhm HalIHCl1Ma H3 JIHCTa "XaK" KOjH ce onnoce ua npnnanaaxe HCJIaMCKC ncponcnosecra HaCTalbCHC y otinacra 1\1a Kocxrcra, Maxenonnje If Paurxe II3HCTa cy n.nxona sarraraa.a na ce o6c36enu HCOMCTaHa ynorperia, KaKO xaxcy, I-l(lI~HOHC:WHOr, OgHOCHO xra 'repn.er jc31ika TaMOllIlbHX l\lycjih~mha. Ocrajc OTBOpCHO rrht31hc xojn jc /1 Giiniin Ihtiyacati. XaK 22. CKOIIJbC. 11. anpun Tn. EJIC30BUh. Tpehu /WllljJec Opiunu.suuuje.IIYC.fllWlIlill.IYJ/me Cpiiu]«. JpKWl Cponja. 6p. 114 (1. Maj 1922),155; 115 (16. xraj 1922). 190.

8 206 TO HaqnoHaJIHU je3hk 6HO 3ajep;HlPIKa cnojuna MyCJIUMaHa Cp6nje U Maxenonuje, npnnaunaxa pa3jiwli1thx napona, jep ce OH xao TypCKH rromhhje jc):(hho y nsneurrajy fjiluuc EJIC30BUha ca xonrpcca noxienyrc IlOJIMTWIKe opranaaanuje H He MO)l(CMO 611TH carypna na je TliM I1MCHOtl.l Ha3RaH H y ophrhhajihom TCKCTy caonurrcn,a naprnje Llcvujer. YKOJIHKO ce parmno 0 TypCKOM jc3hky, 3aUlTO OH THM IIMeHOM uuje CKCIIJII1I(HTHO Ha3HBaH y CTpaHa'lKOM rjiaciijiy xao nrro, na npnxiep, crojn y onpenriaxra rana aktyejihor 3aKOHa KpaJlJeBHHC Fprxe xojn je oojanao opran Uc~mjcT, xao ysop xojn OU BaJlJaJIO CJICJ(HTH'? Ilpexra HaBO;(HMa JIlICra,.XaK', ronnne MyCJIHMaHcKoj nonynamrja HaBCr(eHHX 06JIaCTH rrpunauano je on MI1JIHOH II no J(O ABa MHJIlIOHa )KI1TCJba. OBa HMrr03aHTHa l(licppa cynporcraun.a CC n03hathm CTaTl1CTHlJKIIM lioj(aiwma, npnxnahena:«y naruoj ncropaorparpuja. HaI1MC, npexia nonncy OA 31. janyapa na reprrropaja.ty)khc CpOHjC (CBH xpajenn OCJI060l)CIHI OJ( TypCKC II noj(ejlehh H3MCl)y Cp6nje II U,pHC rope, ca CTPYMIPIKlHd CpC30M, npucajenan.euasr ron.) 6HJIO jc cncra CTaHOBHI1Ka. IlITo ce ethi11-ike nor(cjic TIPIC, :-'lycjli1mahcko CTaHOBHlHUTBO cnpcrano jc Ca1-lO y ABe rpynannje, If TO: - Apriauacn (28,23 %), - TYPl.l, (10,02 %).I~ Y BC311 C TI1M, np M. q)ifjillrrobhh narrrauraaa na HaBCJJ:CHa noacjia no Hal~UOHaJIHOCTII HC onajc npany CJIHKy, jep cy MyCJIlIMaHH cpncxor nopckjia cnpcrasan«y jenny OJ( rope HaBenCHI1X rpyna lio BCPCKO!\I, a HC no ethipikom rrpnnnuny, na on IIOTO.M yxaaao na HCKOJIlIKa xouxperua npnxrepa PC3YflT3Ta I1CTpa)KI1Balha 1Ia rcpeuy. Tlpcxra IbcrOBlIM TBpJJ:H:)3Ma, "Cp6a jc y Jy)KHOj Cp6ujn ronnne OUJIO najnnmc, BlillIe Hero flu cnax OCTaJIlIX sajenuo; 6mf3y UIeCT JJ:CCCTllH3 OJJ: uenoxynnor CTa1l0BHlfU1TBa".lh qak jc U yxynan 6poj npmraunaxa MyCJIlIMaHCKC ucpoucnonecrn na npocropy Kpan.enune CXC ( ) MaH)n 0.0: ouor KOjU Oprannaannja MyCJIHMaHa Jy)KHC Cp61IjC npunncyjc casro Ta~IOUIHJCM ctahobhlfuitby. Caoripasuo HaIWOHaJIHoj crpyxrypa nphii3jvfhka Mycmf?\laHCKC 13CPOHCIlOUCCTH Jy)KHC 11 C'rape Cp61IjC n3fjicjj:ajia jc If CTHlfllK3 CJIHKa I'M. C. <PnJIIIIlOBnh, Eiiuiu-u:e iipiouu:e y.iy.)/{'iioj Cpouju, CIIoMeIlIIl~a J],B<l)J,CceTIIeToro)l,II111IhIII~C JpKIIe Cp6nje , CKOnJbC l. 16 MCTO A. Popovic. L 'Islam balkanique, Berlin - Wiesbaden, Otto Harrasovitz, 1986, 316.

9 riojilitlitlkc CJIOOO;IC y Jyacnoj II Crapo] CpGIIjU y KpaJhCHJIIHI CXC 207 naprnjc Llexnrjer. lbchh OCHflB,FIH 11 licjihihui Y JIO'lCTKy 01' cy Gpaha HCI,IH6 H (Pepal~ D.para, Ap6aHaCII, a xrehy CrpaH :ll-ikiim rrpmli~iima 61IJIO je KaKO Illnrrrapa 11 Typaxa TaRO II UCJIaMl130UaHHX Cpria (nnp. Ccjrbcumt Maxxrynricroaah 113 Tlehn. Mycrarpa CaJIIIx6erOBHft H3 Ee.nor DOJI)a, Axnr]: Xaun AXMCW.)IHIft 11::3 HOBor Flaaapa... ), 11\ Mei)ynIM - H)HXOB yrmtaj y,i:(cjiobah)y crpanxc HUjC ouu ocoriaro ne.anx. Ynpxoc nexnaparunuoj 60p611 sa H06po6I1T CBIiX xrycruoratra jy)l(hiix 06JTaCTll KpaJhCBUHC CXC, lilto je no'rcnmrpano 11 camlim HiBIJBOM opranuaauaje, l.levnjcr y jannocrn IIHje CJIOBHO sa xnepnxanny. Heft sa Hal~H(JHaJTHY crpaaxy. Ila je OHJIa KnepHKaJIHa. 3aJla)l(yftl1 CC 3a yuorpetiy nepcxor jesnxa. MOrJIa CC aanarurn Ca1\10 sa BepCKH (06pC,I:(HH) jcsnx CBUX f\'iycjthmaha CBCTa, onaj KOjI1l\I jc JIlICalIa CBeTa KH,Hra upopoxa Myxasrcna, Kypau H n.eronc rrpoitobcj(i1. Xa,I:(lICII. nakjic sa apancxn.1c3hk. o ucxty CC OI3J(e y II1UPC1\l KOHTeKcTy IrmeCHO HI1.1e pannno. lll'ro CC TlFIC MyCJlHMaHa name KpElI y Jy)l(HO.1 Cponjn. y CTYHl:I.111 uocseheuoj TCMH, Jonan Xaun BaCHJT,CBllft, yr.rennn CpIlCKH nay 'IHHK II ncrpaxcnsa-r B CBaKaKO Haj60Jhll nosuasanan TaMOUII-hIIX I1pll.TIIlKa y TIpBlIM JWll,CHu.1aMa nnancccror BCKa, YI3MCi)y OCTcU10r HaBOWI: "HaUTH JlOTYPlJCtbaI(U cnyna, BCpOM saurruhean Oil pa3hhx npocucruo-xyrrrypuax YTIII~a.i l, name cy OlJYBaJIll csoj MaTcpHH npcl.(cjihh ronop Hero n.irxoan l\lcliitahii XpHIUftaHlI. Ao CKopa, CC~I cuor MaTcpHor.1e:HIKa, nncy OHll snana nujcnan npyrn, a 11 uanaunr.n nan, naxo xianu lipol~chat 3H3 TypCKII II apnayrcxn. y KyhH ronope caxio CPIICKII: 1Ll o UCl\lH.1CTY xao H3I(lIOHaJlI!CTH'IK0.1 TypCKO.1 11 apnayrcxoj OpraH113aI(lIjl1 rnnnc CpCTCH Bysocann.cnnh, vnoaopaaajyhn:..jbyhll KO.1ll BOnC Ue~1H.1cT. TO cy HaI(lIOHaJIl1CTC. najacraxayrnjc y apnayrcxnsi nofiynaxra 0l-l: 190~. no rornnre. To cy JhyJ(1I KOjlI cy ouna npokjiamobajil1 BCJIliKY aytohomhy IIIKIIlIHHjy O~( Janpancxor TUlIa 11 1(0 6mny Ccpesa. Ha BcmlKOM xonrpccy ner pymcjihjckux lhltia.1ctci (Cxanap, JaThHHa, KOCOBO, BIITOJI II Co.nyn). onpxcan y.1y.tiy romnre y D.c6py, xonrpecy KO.1II je IIpBl1 IIyT nocne Dp1l3pCHCKC aphaytckc nnrc jacuo qjopmyjilic30 H31~I10HanHC 3aXTCBC, Ha.1Ba)l(HI1jH cy lilihj10ll,i1 JhynJI KOjJ1 cana B01(C Uc.\m.1cT."21l 38. IX Tn. Ene30BIIh, Tpehu IWII2pec Oiiionusuuu]«jy.ncnux,IIYC.J7iW(//((/, II).T. Xauu BaClIJLCBIlft. MYUIlI.II(//1l/ tuuue «peu v l y.ncuo] CI)IJuju. Bcorpan llj24, 211 C. 13yKoCaBJbeBUft. llesutjeii), Eynyhnocr, KIf,. II. 6p. 2. Ecorpan. 15. jyu 1923.

10 208 JLIIJhaHa 110nnh Caxra noxreuyra opramrsauaja lui In6JUI3a nnje 61I;Ia TaKO jc~ilhctbeha KaKO GIl CC no HanIlCIIMa u.enor rjiaciuta.mor.tjo npctnoctabiitii. YpC~HHK JUICTa "XaK", AJIn KCMaJI Mycrarpa, xora je CJIY~IajHo rrparnrxoxr rrpnnperme CKCKyp3Hje no Jy)KHOj Cprinju ro)l)1hc cpeo y H03Y Eno MapKOB11h, nonepemrx pccopa sa npexpany Haponaor neha Kpan.enmre CXC, janao My ce KaKO MebY IIOCJIaHIIIJ,nMa Llexrujcra y napnauenry nesra HI1je~H()f Typ-mna: "CaM je TO 3rOJI,eH ApHayTHH KOjII, na necpchy, rrpcncraan,a II TypKc!"21 TOKOM pasronopa. AJIII KCMaJI MYCTa a OL~YIIIeBJbeHOje npnuao 0 HOBOj TypCKOj np)kabh y KOjOj je noxonan IICJIaM H nahlicjiamh3am, rne nocrojn caxro rypcxa HaIJ,I1ja xoja lima CBOjC 11HTepeCe 11 HC noaaaje aajcnnauxe MYCJUIMaHCKC. Onaj HCTH liobek, 11JI11 nax HCKO Ol~ n.erouax KOJIera,22 na CTpaHHIJ,mta.Xaxa" nponosenao je ynpano HaBO~HC sajenua-txe nurcpece CBHX MyCJIIIMaHa KOCMeTa, Maxenonuje u PaIIIKe. I1HTCpCC Typaxa yhytap OpraH113aI~Hjc sa 3alIITIITY MYCJIlIl\laHCKHX npana y KpaJbCBI1HII Cp6a, Xpnara H CJIOBeHaIJ,a OlIlITO jc Guo 6opoa 33 TypCKY nannjy oe3 HCJlaMa H UaH11CJlaMII3Ma, KOjC je BaJbaJIO 3al\lCHHTH II~cjaMa rrarrrypxaaera. H:>IIXOBIIM TC)KlhaMa cynporcraun.ao ce IIHTCpCC Illnrrrapa, KOjH cy»cenena concrneny jc3wiky 11 HaI~lIOHaJIHY CaMOCT<:l JIHOCT. Crora jc y ~<:ltom TpCHyTKy TypCKII xao 3BaHlflIHII jesn«obhx npocropa no ro~hhc Ap6aHacIIMa Tpc6ano na nocjiy)kh xao MOCT no )KCJI,CHC ofiarre, amr HlIjC Olmo yrryrno ~ICCTO ra IIOMIIH,aTlL Penren.e je nahcno y rpopsrynaunjaxra - HaIJ,IIOHaJIHII, MaTcpH,H IIJIII nepcxu jc3iik. JC~HO je carypno, ra-nca cnoja na jc3ipikom nnairy OlIO lim je HECPIlCKI1, oxapaxrepncau xao crpaua jc:3hk llihxobc JIOKaJIHC CpC~HHC! Y ucnoj TOj npa-m IICJlaMII30BaHHM Cp6HMa y PCI~oBIIMa "UcMlIjCTJIlIja" npliuajio jc OHO BCTO nocjiyiiihifliko MCCTO KOjC cy IIMaJIII xao nonamnur OCMaHCKor IJ,apCTBa. MyCJIIIMaHcKoj 3ajcnHI1IJ,1I npunanana cy xao rpahana 11CJlaMCKC BCpOI1CnOBCCTH, KOjIIX je, KaKO CMO nch nctakjli1, npexsa III1CalhY.Xaxa", caxro y MaKc~oHIIjII II Canuaxy OI1JIO npcko MIIJIIIOH II no "IIMajyhl1 y BII~y nepy, HaIJ,IIOHaJIHOCT II jc3iik".2' Taxo jc napraja Llesmjer, cem JIOrlflIHC lil1llichi1ij,e na non MyCJIlI MaHIIMa 06JIaCTl1 Crape If Jy)KHC Cp6IIjC nonpaaynena CJlcl~oeHI1KC 21 E. Markovic, Sa nasega juga, Zagreb 1924, Ilpnnosn y..xaxy" HUCy IlMaJIlI JIOTnnc. HUTU cy ce nrne nosnm.ana mrcna noarnrapa osor nncra. 21 Miislumanlarin flakki, XaK 11, CKOJIJbe. 17. MapT 1920, 1.

11 ITOJIIlTIPIKe GIOOOiJ,e y.t~{)kiwj II Crapoj C:pOIIjII y Kpan.erunnr CXC 209 UCJIaMCKe nepe, ybcjia jour J~Ba xpnrepnjysra - H31~HOHaJlHOCT II jc.nrx. He nanonehn KOHKpeTHO 0 KOjlHI jc HaI~110HaJIHOCTIIMaII KOjCM, IUIl1 enerrryanuo, KOjlIM jc3luvima pen. Ysrpcn 6YJVI pe1icho, li.3bah crpcpe otipaaonan,a, KynTY'lJC.1I J~YXOBHOCTII, npnaun Ii IIJ]:CO}1031I noxtenyre opraaaaauaje BOl~I1JII1 cy CC6WIHy, ycko CTaJIelllKY 6croBCKY IlOJIMTIIKy, JIHIlICIIY 6l1JIO KaKBJIX IJ1HPl1X HapoJ]:HlIX IUITepCCa, lic3hyhli. sa epeyj~ajihlim crerasia TypCKC nxinepajc y xojnxia cy CC JIWIHO TaKO no6po ocehanu. Tn ()J1Imm 6erOBlI II cnaxnje. OJ]: KOjlIX cy HeKII y Haj6JIlDKoj npouljioctli eerie y IIyHOj Mepl1 licka3ajih xao OCBCJ]:OlICHII aenpnjaren,n Cpria, y KpaJheBlIHH CXC ua jenan ncprpmnrnjr: Ha1Il1H HaCTaBI:IJIlI cy CBOjy arrrncpncxy 1I ahtlfhp>kalhiy J~CJIaTHOCT, onor rryra KOpI1CTehII npnnnncrnje CBOjIIX OJIaKO CTC IICHl1X 3BaHWIHIIX no.illitwikl1x n0311lj,l1ja, a KaKaB ron Aa 11M jc 6lIO MOTHB, H>lIXOBO npernyhc CBaKaKO je 6lIJIO mrcmrpanaja IlOTOlhMX uannonarnro 3HaTHO ocncnrhcnnjnx rcnepaunja npl1ilaahiika HCCJI(mCHCKI1X uapona Y Jyrocnannja. Ha nerarnnne ITOC)leJ~I1l~C y-reurha IIpCACTaBHHKa UCl\1HjCT3 Y JIOKaJIlfOj II npscamroj BJIaCTII BIIllIe rryra je janno YKa31IBaHO y Ca!l10l\1 aktycjihom TpeHyTKy II ra -rnn.eunna nporrycre J~p)KaHHlIX oprana 'IHHH joiil TparwIHlIjlIM 11 TC)I(l1M. YMCCTO na pann na TOMC na 3aJIe1 Ilf Bl11I1eBeKOBHC pane xoje je, IIorOTOBO y Crapo] 11 Jyxcnoj Cprinjn. HamCM HapOAY 3aAaJIO porionaa,e Typumra, J~P)KaBa je nexroncrpnpana nauuo HaJIHy ronepannnjy liecto na liitety name aanahene, J~eceTKOBaHC n 1I3 HypCHC 6pahc. Ocraan.ajyha HaMcpHO no crpamr janno II3rOBopCHe npotccte H ynosopcn.a BnaCTIIMa 360r saripnu.anajyher cran.a y HaIIIlIM jy)khhm ofinacrtnra, OBOM nplijijikom, orrpcncjijijiu CMO ce na YKa)KCMO na jcnno cnyuajno CBCAo1IaHCTBO 3HOHHMHor ljobeka 113 napona Imja pel) TaAa HJ1jc HMaJIa Ha)l(aJIOCT AO xora na nonpc, na, eto, nexa je MI1 nanac CaCJlYIIJa~IO II YBa)KI1MO. rcmlijic y asncurrajy ca rryronan.a IlO Jy)KHOj Cpol1jn yhhbcp3iitctckor nenanxor ApYIIlTBa,,061IJIlIh" II3 Beorpana, OIIlICyjytUI 60paBaK y jermoj cpncxoj KyhH y Terony, I1BaH naja H3~lel)y OCTaJIOr npanonena KaKO My CC AOMahlIH no)kajiho: "boramii, JI>YTlf cxio aa Hac In Beorpana, Mucro CTC Hac pa301iapajiii.,i.::(abho, jour y TypCKO Ao6a, KyIlI10 caxr 3CMJbY na IIJIaHIIHaMa rne MI:I je nacna CTOKa.,I.::(OruJIJI cy HaUUl 11 CCKBeCTpnpaJIJI MIl CBy 3eMJI>y jep je y IlJIaHIIHaMa a rrjiahlihc xrory npananarn caxro AP)l(aBI1. A AO xrene, BIIAUTe OHy nanary! Hsy je casanao

12 210 Jbun.ana l.iojluft ocr X KOjl1 je IJe~H1jeT, a ja can nponao, HCMaM BI111Ie Ol~ vrera HH (13)' xyhy i(a onpanuu, ja KOjH caxr non TYP~llMa 6110 nxryhan l.iobck, KOMe cy ce TYPI(II KnaH~aJ111. Fla IIITa na pa)~i1m, uehy nan.na can na ce 1l0Typl1H~I, ann nnjc npano ua IIpOIIa)(He~1 3<.1TO liito caxr Cp6nH."::'4 ETU, TaKO cy naura cpncka 6paha y6p30 OCCTlwa ropax ykyc nyro OlJCKlmaHC 11 TClIIKO crclichc cnorione. a c TOM HCTOM, 3KO HC H nchox: roplilihom, )KliBUMO II MIl uanac. Ljiljana Colic POLITICAL FREEDOM IN THE SOUTHERN AND OLD SERBIA DURING THE PARLIAMENT IN THE KINGDOM OF THE SERBS, CROATIANS AND SLOVENIANS Acting of Association for Southern Moslems Rights named Cemiyet denoted political life in Old and Southern Serbia in period of the parliamentary condition in the Kingdom of the Serbs, Croatians and Siovenians. Using freedom of media, guaranteed by the Law, the Party of Cemiyet published its own politica! magazine..hak' in which was claimed separation of the Moslems in that region. By that idea was risen up an intention to separate the Serbs with Islamic religion from the rest of Serbian population. They also intended to use them for the political purposes. Although Cemiyet assigned interests in collision of the Turks and Albanians in some measure, their acting together made damage to stability of Kosmet and Macedonia and it meant the beginning of affirmation of the Albanian separatists' intentions. Key words: Sothern Serbia, Old Serbia, political freedom, liberty of press, Cemiyet,..Hak' naja, Ilyiiioeou,e..Otiu nuha,. no Jyocno] Cptiu]u ()()l/Jfe, Ecorpan