DOMENA STRATEGICZNA: TURYSTYKA I KULTURA Uzasadnienie wyboru domeny: Powiat sanocki jest bogaty w zasoby kulturalno-historyczne oraz atrakcje turystyczne. Osoby przebywające na tym terenie mają okazję do zetknięcia się z naturalnym, niezniszczonym środowiskiem przyrodniczym. Do najważniejszych miejsc godnych zwiedzenia na terenie powiatu zalicza się: - zamek królewski w Sanoku z XVI w. wraz ze studnią zamkową oraz zajazd przy ul. Zamkowej z końca XVIII w. Zamek jest siedzibą Muzeum Historycznego, posiadającego jedną z najbogatszych kolekcji ikon w Polsce, - Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, w którym prezentowana jest kultura polsko-ukraińskiego pogranicza we wschodniej części polskich Karpat, - ruiny klasztoru Karmelitów Bosych usytuowane na stromej skarpie nad Osławą, w odległości około 3 km od centrum Zagórza, - klasztor ss. Nazaretanek w Komańczy - miejsce internowania kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 1955/56, Zabytki powiatu sanockiego stanowią atrakcję turystyczną w ramach licznych szlaków turystycznych (m.in. Szlak ikon, Szlak architektury drewnianej, Szlak Szwejkowski ), oraz atrakcji lokalnych w pobliżu bazy turystycznej. Turyści odwiedzający powiat sanocki mogą wziąć udział w organizowanych imprezach kulturalnych. Najbardziej istotne wydarzenia to Festiwal Muzyki Wokalnej im. Adama Didura w Sanoku, Sanockie Spotkania Gitarowe i Akordeonowe, Przegląd Piosenki Turystycznej w Komańczy, Biesiada Bieszczadzka w Zagórzu, Bukowskie Prezentacje Folkloru Młodych, Święto Kultury Ukraińskiej nad Osławą Mokre, dożynki gminne, zjazdy kapel ludowych, jarmarki ludowe. Wg danych Urzędu Statystycznego w Rzeszowie na terenie powiatu sanockiego funkcjonowało w 2002 r. 15 stałych obiektów noclegowych posiadających 790 miejsc. Ponadto na terenie powiatu działają 24 gospodarstwa agroturystyczne ze 170 miejscami noclegowymi. Jednak nie wszystkie gminy powiatu posiadają bazę noclegową. Występuje ona na terenie takich gmin, jak: Besko, Bukowsko, Komańcza, miasto Sanok oraz Zagórz. Wszystkie obiekty stałe, poza niektórymi gospodarstwami agroturystycznymi są dostępne poprzez komunikację autobusową państwową lub prywatną. Najlepsze warunki posiadają hotele, znajdujące się w Sanoku oraz niektóre pensjonaty (np. "Dwór" w Woli Sękowej). Pozostałe obiekty charakteryzują się standardem, który można określić jako turystyczny. Największa liczba lokali gastronomicznych związana jest z bazą noclegową (ok.85 %). Lokale o najwyższym standardzie usług są w obiektach hotelowych na terenie miasta Sanoka. Pomimo posiadanych walorów przyrodniczych i kulturowych rozwój turystyczny napotyka na szereg barier. Wśród zdiagnozowanych problemów wewnętrznych wskazuje się na niewystarczająco rozwiniętą infrastrukturę turystyczną, niewystarczającą informację turystyczną i promocję powiatu. Powiat nie jest identyfikowalny jako spójny region turystyczny. Nie został wypracowany produkt kulturalno-turystyczny, który stałby się wyróżnikiem regionu.
Naturalne, niezniszczone środowisko otwiera przed powiatem sanockim szansę na rozwój regionu jako znaczącego punktu agroturystycznego. Obecnie jednak mieszkańcy nie posiadają odpowiedniego wykształcenia w zakresie obsługi turystycznej. Niewysoki poziom wiedzy na temat potrzeb turystów korzystających z tego sposobu spędzania wolnego czasu znacznie ogranicza możliwości wydłużania czasu pobytu gości na terenie powiatu. Duża liczba obiektów sportowych w Sanoku stwarza szanse na przyciąganie osób z zewnątrz i otwiera możliwość stworzenia w powiecie centrum sportu wyczynowego i rekreacyjnego. Aby wykorzystać tą szansę potrzebna jest jednak modernizacja istniejących i budowa nowych obiektów sportowych, z których będą mogli korzystać zarówno mieszkańcy, jak i turyści. Niedostatecznie wykorzystywanym sposobem na przyciąganie turystów i aktywizację mieszkańców jest życie kulturalne. Problem ten dotyczy zarówno organizacji imprez o zasięgu ponadregionalnym i krajowym, jak również prowadzenia działań z zakresu ochrony bogatego dziedzictwa kulturowego regionu. Powiązanie domeny strategicznej z dokumentami wyższego szczebla Cele strategiczne oraz operacyjne zawarte w domenie strategicznej Turystyka i kultura znajdują swoje uzasadnienie w dokumentach wyższego rzędu, takich jak: Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego oraz Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego na lata 2004 2006. Część działań, szczególnie skierowanych do prywatnych przedsiębiorców z branży turystycznej i dotyczących rozwoju potencjału firm z tej branży zawiera się również w działaniach priorytetu drugiego Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw na lata 2004 2006. Zadania z dziedziny rozwoju agroturystyki znajdują odzwierciedlenie w Sektorowym Programie Operacyjnym Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich na lata 2004 2006. Na podstawie tych dokumentów operacyjnych rozdysponowane są lub będą środki finansowe z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Przedstawiony kierunek rozwoju i związane z nim zadania (działania) nawiązują do następujących celów określonych w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego: Priorytet rozwoju: Kultura, turystyka i ochrona przyrody Cel strategiczny nr 1 Wzbogacenie istniejących i kreowanie nowych produktów turystycznych opartych na dziedzictwie kulturowym i unikatowych wartościach przyrodniczo-krajobrazowych Kierunek działania 1. Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu Kierunek działania 2. Rozbudowa i modernizacja szeroko rozumianej infrastruktury turystycznej i podnoszenie jakości usług jako składowe rozwoju produktu turystycznego województwa Cel strategiczny nr 2 Wzmocnienie tożsamości i integracji społeczeństwa i uzyskanie tą drogą korzystnej zmiany wizerunku regionu
Kierunek działania 1. Wzmocnienie procesów integracyjnych w społeczności regionalnej poprzez wzrost znaczenia kultury Kierunek działania 2. Działania na rzecz regionalnej edukacji kulturalnej Cele i działania tworzące kierunek rozwoju Turystyka i kultura wpisują się w następujące priorytety i działania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego na lata 2004 2006 (zgodnie z Uzupełnieniem ZPORR, MGPiPS, kwiecień 2004): Priorytet 1. Działanie 1.4. Priorytet 2. Działanie 2.3. Priorytet 3. Działanie 3.1. Działanie 3.4. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów Rozwój turystyki i kultury Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa Rozwój lokalny Obszary wiejskie Mikroprzedsiębiorstwa Cele i działania tworzące kierunek rozwoju Turystyka i kultura wpisują się w następujące priorytety i działania Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004 2006 (zgodnie z Uzupełnieniem SPO WKP, MGiP, 26 lipca 2004 r.): Priorytet 2. Działanie 2.1. Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw przez doradztwo Działanie 2.2. Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw Cele i działania tworzące kierunek rozwoju Turystyka i kultura wpisują się w następujące priorytety i działania Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, lata 2004 2006 (zgodnie z Uzupełnieniem SPO ROL, MRiRW, 9 sierpnia 2004 r.): Priorytet 2. Działanie 2.3. Działanie 2.4. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań i alternatywnych źródeł dochodów
I. CEL STRATEGICZNY: ROZWÓJ KOMPLEKSOWEJ OFERTY TURYSTYCZNEJ I REKREACYJNEJ POWIATU SANOCKIEGO W ramach powyższego celu strategicznego wyznaczone zostały następujące cele operacyjne: I.1. I.2. I.3. I.4. I.5. I.6. Aktywna promocja oferty turystycznej powiatu Stymulowanie rozwoju bazy turystycznej i rekreacyjnej Wykreowanie atrakcyjnej i urozmaiconej oferty agroturystycznej w powiecie Kreowanie powiatu sanockiego jako centrum sportu rekreacyjnego i wyczynowego Wspieranie rozwoju turystyki pielgrzymkowej Organizacja systemu kształcenia z zakresu turystyki I.1. Aktywna promocja oferty turystycznej powiatu I.1.1. Stworzenie programu promocji opartego na wykorzystaniu specyficznych walorów krajobrazowych powiatu, posiadanej bazie do uprawiania sportów zimowych i współpracy ze znanymi w kraju osobami pochodzącymi z Ziemi Sanockiej; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele opracowanie programu 2005, następnie coroczna aktualizacja I.1.2. Stworzenie Powiatowego Centrum Informacji Turystycznej; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele 2006 I.1.3. Opracowanie wzoru własnej specyficznej marki turystycznej; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele 2006
I.1.4. Organizowanie przy współudziale władz samorządowych z terenu powiatu, gmin i instytucji otoczenia infrastruktury turystycznej wspólnych stoisk na najważniejszych krajowych targach turystycznych; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele działania ciągłe I.1.5. Publikacja i rozpowszechnianie wydawnictw z zakresu promocji i informacji turystycznej; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele działania ciągłe I.1.6. Ogłoszenie konkursu na pamiątkę związaną z powiatem sanockim; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele 2005 I.2. Stymulowanie rozwoju bazy turystycznej i rekreacyjnej I.2.1. Utworzenie na istniejącej bazie lokalowej profesjonalnej sali konferencyjnej wraz z zapleczem; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele 2007 fundusze I.2.2. Rewitalizacja Wzgórza Zamkowego w Sanoku; władze miasta Sanoka, Muzeum Historyczne w Sanoku, przedstawiciele Okres do 2010 Źródła finansowania budżet miasta Sanoka,
I.2.3. Rozwój nowych i istniejących tras rowerowych i szlaków turystycznych (szlak Szwejka, sanktuariów, grodzisk, warowni nadsańskich, doliną Sanu, doliną Osławy,); gminy z terenu powiatu, przedstawiciele do 2010 fundusze I.2.4. Integrowanie działań władz samorządowych, biur turystycznych i innych instytucji w celu organizacji i wyposażenia szlaków turystycznych; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele działania ciągłe fundusze I.2.5. Pogłębianie współpracy ze słowackimi partnerami z terenów przygranicznych przy zadań z zakresu turystyki kwalifikowanej, urządzaniu szlaków i imprez turystyczno-rekreacyjnych; samorządy słowackie, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej,, działania ciągłe fundusze I.2.6. Tworzenie warunków sprzyjających wydłużeniu trasy kolejki wąskotorowej Przysłup-Wetlina do Rzepedzi; przy współpracy ze Stowarzyszeniem Miłośników Kolejki Wąskotorowej gminy z terenu powiatu, Urząd Marszałkowski, przedstawiciele branży turystycznej,, do 2010 fundusze I.2.7. Modernizacja istniejących obiektów sportowych służących sportom zimowym (sztuczne lodowisko, tor lodowy, narciarskie trasy zjazdowe i biegowe, skocznia narciarska w Zagórzu, wyciągi narciarskie w Karlikowie, Komańczy, Zagórzu); Gminy z terenu powiatu przy współpracy z klubami sportowymi,, przedstawiciele branży turystycznej, do 2008 fundusze
I.2.8. Budowa nowych obiektów sportowych rozwój Bieszczadzkiego Centrum Sportów Zimowych (współpraca z powiatem leskim i bieszczadzkim); Gmina Komańcza, Gmina Zagórz do 2010, kluby i instytucje sportowe, władze powiatu leskiego i powiatu bieszczadzkiego, przedstawiciele branży turystycznej, budżety powiatów, fundusze I.2.9. Rozwój oferty turystycznej opartej na stadninach koni i trasach konnych; kluby i instytucje sportowe, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej,, właściciele stadnin koni do 2006 fundusze I.3. Wykreowanie atrakcyjnej i urozmaiconej oferty agroturystycznej w powiecie I.3.1. Prowadzenie kampanii informacyjnej wśród rolników na temat warunków funkcjonowania i możliwości pozyskiwania funduszy na rozwój gospodarstw agroturystycznych; rolnicy, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej i agroturystycznej, Ośrodek Doradztwa Rolniczego działania ciągłe fundusze I.3.2. Opracowanie powiatowej bazy danych gospodarstw agroturystycznych i jej włączenie w sieci regionalne i ogólnopolskie (odbiorcy turyści i organizacje turystyczne); rolnicy, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej i agroturystycznej, Ośrodek Doradztwa Rolniczego 2005 I.3.3. Podjęcie współpracy z biurami turystycznymi w zakresie dostosowania ofert agroturystycznych do potrzeb rynkowych; rolnicy, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej i działania ciągłe
agroturystycznej, Ośrodek Doradztwa Rolniczego fundusze I.3.4. Wspieranie rozwoju stowarzyszeń agroturystycznych skupiających gospodarstwa gościnne z terenu powiatu; rolnicy, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej i agroturystycznej, Ośrodek Doradztwa Rolniczego działania ciągłe fundusze I.3.5. Aktywna promocja ofert gospodarstw agroturystycznych z terenu powiatu; rolnicy, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej i agroturystycznej, Ośrodek Doradztwa Rolniczego działania ciągłe fundusze I.4. Kreowanie powiatu sanockiego jako centrum sportu rekreacyjnego i wyczynowego I.4.1. Stworzenie możliwości rozwoju sportów zimowych ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki działających klubów sportowych (hokej, łyżwiarstwo szybkie, short-track) oraz narciarstwa zjazdowego i biegowego; kluby i instytucje sportowe, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej, Okres działania ciągłe Źródła finansowania fundusze I.4.2. Objęcie mecenatem przez władze samorządowe młodzieżowych klubów sportowych lub sekcji młodzieżowych w innych klubach; kluby i instytucje sportowe, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej, działania ciągłe fundusze
I.4.3. Stworzenie cyklu powiatowych turniejów sportowych dla młodzieży w różnych dyscyplinach; kluby i instytucje sportowe, gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej działania cykliczne fundusze I.4.4. Organizacja dla mieszkańców i turystów imprez promujących aktywny i zdrowy styl życia; kluby i instytucje sportowe, gminy z terenu powiatu, Ośrodki Pomocy Społecznej, PCPR, przedstawiciele branży turystycznej, działania ciągłe fundusze I.5. Wspieranie rozwoju turystyki pielgrzymkowej I.5.1. Tworzenie warunków do rozwoju Centrum Pielgrzymkowego św. Andrzeja Boboli w Strachocinie; władze gminy Sanok, przedstawiciele branży turystycznej, do 2007 budżet gminy Sanok, fundusze I.5.2. Wspieranie władz Klasztoru Sióstr Nazaretanek w Komańczy (miejsce internowania Kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 1955-56) w rozwoju funkcji pielgrzymkowej; Klasztoru Sióstr Nazaretanek w Komańczy, władze gminy Komańcza, przedstawiciele branży turystycznej, działania ciągłe budżet gminy Komańcza, fundusze prywatne, fundusze
I.6. Organizacja systemu kształcenia z zakresu turystyki I.6.1. Organizacja szkoleń z zakresu obsługi ruchu turystycznego środowisk wiejskich oraz osób pracujących w sektorze usług dla ludności; gminy z terenu powiatu, przedstawiciele branży turystycznej i agroturystycznej, Ośrodek Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe w ramach potrzeb fundusze I.6.2. Organizacja systemu szkoleń dla menedżerów turystyki; Okres gminy z terenu powiatu, przedstawiciele w ramach potrzeb branży turystycznej i agroturystycznej, Ośrodek Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe Źródła finansowania fundusze
II. CEL STRATEGICZNY: WYKREOWANIE POWIATU SANOCKIEGO JAKO CENTRUM KULTURALNEGO O ZNACZENIU PONADLOKLANYM W ramach powyższego celu strategicznego wyznaczone zostały następujące cele operacyjne: II.1. Organizacja imprez kulturalnych o zasięgu ponadregionalnym i transgranicznym II.2. Wzrost uczestnictwa mieszkańców i organizacji pozarządowych w życiu kulturalnym i społecznym powiatu II.3. Zachowanie i rozwój dziedzictwa kulturowego powiatu sanockiego II.1. Organizacja imprez kulturalnych o zasięgu ponadregionalnym i transgranicznym II.1.1. Organizacja corocznego happeningu pn. Przyjazd Cesarza Franciszka Józefa do Sanoka ; władze miasta Sanoka, instytucje kultury, przedstawiciele branży turystycznej, od 2006 budżet miasta Sanoka, II.1.2. Organizacja festiwali muzycznych, m.in.: Didura (organizator: Sanocki Dom Kultury), Festiwal Folklorystyczny (organizator: Muzeum Budownictwa Ludowego), Międzynarodowe Spotkania Akordeonowe i Gitarowe (organizator: Państwowa Szkoła Muzyczna w Sanoku); organizatorzy poszczególnych festiwali, władze miasta Sanoka, instytucje kultury, przedstawiciele branży turystycznej, corocznie fundusze organizatorów, budżet powiatu, budżet miasta Sanoka,
II.1.3. Wznowienie organizacji festiwali filmowych; władze miasta Sanoka, instytucje kultury, przedstawiciele branży turystycznej, Okres od 2006 Źródła finansowania budżet miasta Sanoka, II.1.4. Organizacja festiwali folklorystycznych propagowanie międzykulturowej specyfiki powiatu sanockiego; gminy z terenu powiatu, instytucje kultury, przedstawiciele branży turystycznej, od 2006 cyklicznie II.1.5. Opracowywanie i promocja cyklicznego kalendarza imprez kulturalnych na terenie powiatu; gminy z terenu powiatu, instytucje kultury, przedstawiciele branży turystycznej, organizacje pozarządowe od 2005 cyklicznie II.2. Wzrost uczestnictwa mieszkańców i organizacji pozarządowych w życiu kulturalnym i społecznym powiatu II.2.1. Powołanie Powiatowego Forum Kultury, skupiającego osoby i instytucje działające w sferze kultury; Starosta Powiatu Sanockiego gminy z terenu powiatu, instytucje kultury,, animatorzy kultury 2005 II.2.2. Remont budynku Młodzieżowego Domu Kultury; instytucje kultury,, organizacje pozarządowe 2006
II.2.3. Organizacja konkursów i przeglądów działalności kulturalnej dzieci i młodzieży; gminy z terenu powiatu, instytucje kultury, od 2005 cyklicznie II.2.4. Zorganizowanie systemu dotacji ( małych grantów ) dla mieszkańców i organizacji działających w otoczeniu kultury, turystyki i sportu; gminy z terenu powiatu, instytucje kultury,, Ministerstwo Kultury, Urząd Marszałkowski 2006 II.2.5. Promocja wśród mieszkańców powiatu zasad wolontariatu i uczestnictwa w działaniach organizacji pozarządowych; gminy z terenu powiatu, instytucje kultury, szkoły działania ciągłe II.3. Zachowanie i rozwój dziedzictwa kulturowego powiatu sanockiego II.3.1. Pozyskiwanie środków na utworzenie i rozwój Parku Dziedzictwa Kulturowego, skupiającego Zamek wraz z Muzeum Historycznym, Skansen (MBL) i Rynek Sanocki; miasto Sanok, instytucje kultury, Ministerstwo Kultury, Urząd Marszałkowski, organizacje pozarządowe 2008 budżet miasta Sanoka, prywatne, fundusze II.3.2. Wydawanie pisma kulturalnego przez przedstawicieli kultury z Polski, Ukrainy i Słowacji; partnerskie samorządy ukraińskie i słowackie, instytucje kultury, organizacje pozarządowe od 2005
II.3.3. Prowadzenie własnej, cyklicznej działalności edytorskiej obrazującej dorobek kulturalny powiatu; gminy z terenu powiatu, instytucje kultury, organizacje pozarządowe działania cyklicze II.3.4. Organizacja cyklicznych wystaw prezentujących dorobek kultury w Muzeum Historycznym w Sanoku współpraca z innymi muzeami z Polski i zagranicy; Muzeum Historyczne w Sanoku, miasto Sanok, instytucje kultury, muzea organizacje pozarządowe działania cykliczne budżet miasta Sanoka, II.3.5. Ufundowanie corocznej nagrody literatury, kultury i sztuki dla twórców z terenu powiatu sanockiego; Starosta Powiatu Sanockiego instytucje kultury, organizacje pozarządowe, 2006 sponsorzy II.3.6. Organizacja corocznego przeglądu dorobku artystycznego twórców z terenu powiatu; instytucje kultury, gminy z terenu powiatu, corocznie II.3.7. Dokumentacja i ochrona dorobku kulturowego mniejszości łemkowskiej i bojkowskiej; instytucje kultury, gminy z terenu powiatu, corocznie