STRATEGIA ROZWOJU MIASTA I GMINY BUSKO ZDRÓJ

Załącznik do Uchwały Nr VII/60/2007 z dnia 20 czerwca 2007 URZĄD MIASTA I GMINY W BUSKU-ZDROJU UL. MICKIEWICZA 10 28-100 Busko-Zdrój www.busko.pl e-mail: urzad@umig.busko.pl STRATEGIA ROZWOJU MIASTA I GMINY BUSKO ZDRÓJ Busko-Zdrój 2007 rok

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 4 1.1. UWARUNKOWANIA ROZWOJOWE UZDROWISK... 4 1.2. PRZESŁANKI AKTUALIZACJI STRATEGII... 6 2. SYTUACJA SPOŁECZNO GOSPODARCZO PRZESTRZENNA GMINY 7 2.1. ŹRÓDŁA DANYCH... 7 2.2. POŁOŻENIE I CHARAKTERYSTYKA GMINY.... 7 2.3. POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ GMINY... 13 2.4. ROLNICTWO... 15 2.5. GOSPODARKA I RYNEK PRACY... 20 2.6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA... 23 sieć wodociągowa...23 sieć kanalizacji sanitarnej...23 sieć kanalizacji deszczowej...24 gospodarka odpadami...25 energia elektryczna...25 sieć gazowa...26 sieć telekomunikacyjna i placówki pocztowe...26 układ drogowy...27 2.7. KOMUNIKACJA... 28 2.8. OCHRONA ZDROWIA I LECZNICTWO UZDROWISKOWE... 29 Podstawowa opieka zdrowotna...29 Specjalistyczna opieka zdrowotna...30 Lecznictwo uzdrowiskowe...31 2.9. POMOC SPOŁECZNA... 32 W ramach wykonywania zadań własnych gminy:...33 2.10. OŚWIATA... 35 2.11. SPORT, TURYSTYKA, REKREACJA... 36 2.12. KULTURA... 37 2.13. WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA... 38 2.14. OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA... 38 2.15. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE... 39 2.16. ZASOBY MIESZKANIOWE... 41 3. PODSTAWOWE PROBLEMY W GMINIE... 41 4. ANALIZA SWOT... 43 4.1. GOSPODARKA... 43 4.2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA... 44 4.3. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA... 45 4.4. SZANSE I ZAGROŻENIA... 45 5. OCENA DOTYCHCZASOWYCH EFEKTÓW REALIZACJI STRATEGII.. 46 6. PERSPEKTYWY DALSZEGO ROZWOJU... 50 6.1. MISJA I WIZJA PRZYSZŁOŚCI GMINY BUSKO-ZDRÓJ... 50 6.2. CELE STRATEGICZNE ROZWOJU GMINY BUSKO-ZDRÓJ.... 52 Cel strategiczny nr 1:...52 2

Cel strategiczny nr 2:...53 Cel strategiczny nr 3:...55 Cel strategiczny nr 4:...55 Cel strategiczny nr 5:...57 7. WDRAŻANIE STRATEGII I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA... 59 8. MONITOROWANIE I OCENA WDRAŻANIA STRATEGII... 61 9. PROCES KONSULTACJI SPOŁECZNYCH ORAZ REDAKCJA STRATEGII... 64 3

1. Wstęp 1.1. Uwarunkowania rozwojowe uzdrowisk (opracowano na podstawie Zintegrowanego program rozwoju uzdrowisk ze szczególnym uwzględnieniem usług turystycznych opracowany przez Międzyresortowy Zespół do spraw Aktywizacji Społeczno Gospodarczej Uzdrowisk - 07 styczeń 2005 r.) Według Światowej Organizacji Turystyki (WTO) podróże i turystyka mają największy udział w tworzeniu produktu krajowego brutto oraz kreowaniu miejsc pracy. Turystyka posiada potencjał mogący zmieniać struktury społeczne oraz jakość życia. Na jej rozwój stawia coraz więcej państw. Turystyka ma bezpośredni wpływ na rozwój w sektorach: hotelarskim, gastronomicznym, transportowym, biur podróży, uzdrowiskowym, a także pośrednio w takich dziedzinach gospodarki jak m.in.: usługi, przemysł rolno-spożywczy, budownictwo, produkcja sprzętu i ekwipunku sportowo turystycznego, sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego, wyposażenie wnętrz, infrastruktura drogowa, sektor bankowy i ubezpieczeniowy. W chwili obecnej na światowym rynku usług turystycznych uwidacznia się wyraźna tendencja wzrostu zainteresowania turystyką uzdrowiskową wraz z nowymi rodzajami usług o charakterze prozdrowotnym (poza lecznictwem szpitalnym). Jednocześnie oczekuje się profesjonalnej obsługi i atrakcyjnego pobytu ze strony branży turystycznej. Usługi w uzdrowiskach w zakresie turystyki, organizacji podróży i rozrywki stają się stałym elementem gry rynkowej. Ich komercjalizacja powoduje, że są one jednym z ważniejszych elementów przemysłu turystycznego na świecie. W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej przewiduje się również w naszym kraju zwiększenie popytu na usługi uzdrowiskowe ze strony turystów zagranicznych. Do głównych powodów zainteresowania turystyką uzdrowiskową w Europie i w Polsce zalicza się: 1. Zmiany w popycie społeczeństw ukierunkowane na poprawę zdrowia, preferowanie miejscowości o uznanych walorach jakościowych i bezpieczeństwie pobytu. 2. Wysoką jakość zasobów przyrodniczych. 4

3. Wysoki poziom usług leczniczych, turystycznych, kulturalnych, sportowo rekreacyjnych oraz uzupełniających, świadczonych kuracjuszom, turystom i podróżnym. 4. Przewagę jakościową miejscowości uzdrowiskowych w zakresie infrastruktury, świadczonych usług (długoletnie tradycje), surowców naturalnych i wykształconej profesjonalnej kadry medycznej. 5. Dynamiczny rozwój innowacji na rynku nowych produktów w ramach turystyki zdrowotnej, poprzez rehabilitację, poprawę urody i sylwetki oraz samopoczucia fizycznego i psychicznego. 6. Przeprowadzanie reformy ochrony zdrowia mającej na celu zmniejszanie nakładów publicznych na świadczenie usług uzdrowiskowych przy jednoczesnej, częściowej komercjalizacji tych usług. 7. Wykorzystywanie uzdrowisk wraz z otoczeniem turystycznym do tworzenia centrów lokalnego (subregionalnego) rozwoju gospodarczego, opartego na wysokim poziomie jakości i innowacyjności oraz jako generatora zatrudnienia. Uzdrowiska w Polsce są w większości położone w najbardziej atrakcyjnych regionach turystycznych i wypoczynkowych. Dużą atrakcją wielu uzdrowisk jest specyficzna infrastruktura zdrojowa i lecznicza, nie spotykana w innych miejscowościach wypoczynkowych. W uzdrowiskach znajdują się pijalnie wód mineralnych, zakłady przyrodolecznicze, przychodnie zdrojowe, termalne baseny kąpielowe, tężnie solankowe, a także piękne parki zdrojowe i specjalne plenerowe tereny spacerowe, szeroko wykorzystywane zarówno przez kuracjuszy jak i turystów. Niektóre miejscowości mają rozbudowaną infrastrukturę sportową i rekreacyjną, przez co stanowią popularne ośrodki turystyki specjalistycznej, centra sportów zimowych i wodnych oraz bazy górskiej turystyki kwalifikowanej. Choć podstawową funkcją uzdrowisk jest lecznictwo uzdrowiskowe oraz rehabilitacja i profilaktyka zdrowotna, to dzięki profesjonalnej kadrze oferującej usługi hotelowe i gastronomiczne (w szpitalach, sanatoriach, pensjonatach i pokojach gościnnych), rekreacyjne i kulturalno rozrywkowe, 5

w uzdrowiskach może być prowadzona działalność wypoczynkowoturystyczna. Należy podkreślić, iż na rynku krajowym rola turystyki uzdrowiskowej jest niedostatecznie doceniana. Odnotowuje się brak przekonania, że wypoczynek w uzdrowiskach może wiązać się nie tylko z leczeniem ludzi chorych, ale może także stanowić cały kompleks atrakcji turystycznych, skupionych wokół szeroko pojętej promocji zdrowia od zabiegów profilaktycznych zapobiegających różnym schorzeniom po dbanie o sylwetkę. Mimo to turystyka uzdrowiskowa w Polsce jest jednym z priorytetowych produktów markowych, skierowanych na rynki zagraniczne i rynek krajowy. Przewiduje się, że w najbliższych latach rozwój uzdrowisk i turystyki uzdrowiskowej w Polsce będzie związany: - ze wzrostem popytu na wyjazdy krótkookresowe do miejsc położonych blisko miejsca zamieszkania, - ze wzrostem zainteresowania wyjazdami w celach zdrowotnych i rozrywkowych, - z dalszym rozwojem turystyki biznesowej i specjalistycznej, - z napływem turystów zagranicznych. Na bazie doświadczeń Stowarzyszenia Gmin Uzdrowiskowych RP, Izby Gospodarczej,,Uzdrowiska Polskie oraz Unii Uzdrowisk Polskich stwierdzić można, że popyt na pobyty o charakterze typowo uzdrowiskowym jest co najmniej dwukrotnie wyższy od stopnia jego zaspokojenia. Natomiast popyt na pobyty typowo turystyczne jest zdecydowanie niższy, ale nie dlatego, że brak jest wystarczającej liczby turystów, lecz z tego powodu, że oferta polskich uzdrowisk jest zdecydowanie uboższa od oferty kurortów europejskich. 1.2. Przesłanki aktualizacji strategii Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój przyjęta została uchwałą Rady Miejskiej w Busku-Zdroju nr XII/150/99 w dniu 22.12.1999 r. Dokument ten, jako efekt pracy dużego zespołu ludzkiego, wyznaczył na drodze debat i dyskusji strategiczne cele rozwoju gminy. 6

Za najważniejszy, długofalowy cel rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój uznano: Rozwój funkcji uzdrowiskowej zwiększenie zatrudnienia w sferze pozarolniczej, szczególnie na obszarach wiejskich do 2015 roku. To samo przesłanie niesie przyjęta w strategii misja gminy: Gmina Busko uzdrowiskiem stoi dając zdrowie kuracjuszom i bogactwo swoim. Zarówno cel główny, jak i misja gminy nie straciły swojej aktualności. Niemniej jednak, z uwagi na dynamicznie zmieniające się uwarunkowania społeczno gospodarcze na przestrzeni ostatnich lat a także nałożenie na samorząd terytorialny szczebla gminnego nowych obowiązków i kompetencji, konieczna jest weryfikacja celów podrzędnych oraz aktualizacja strategii. 2. Sytuacja społeczno gospodarczo przestrzenna gminy 2.1. Źródła danych Aktualne dane dotyczące sytuacji społeczno gospodarczo przestrzennej gminy pochodzą z następujących źródeł: - dane własne Urzędu Miasta i Gminy w Busku-Zdroju; - dane pozyskane z jednostek organizacyjnych funkcjonujących na terenie gminy; - dane z Głównego Urzędu Statystycznego (roczniki statystyczne oraz strona internetowa). Szczegółowe źródła informacji zostały określone w odsyłaczach zamieszczonych w tekście aktualizacji. 2.2. Położenie i charakterystyka gminy. Gmina Busko-Zdrój leży w południowej części województwa świętokrzyskiego w regionie zwanym Ponidzie, na wysokości 220-250 7

m n.p.m. na terenie Niecki Nidziańskiej, na południowych zboczach Garbu Wójczańsko-Pińczowskiego i leżącej u jego podnóży Niecki Soleckiej. Miasto położone jest 50 km na południe od Kielc i 80 km na północ od Krakowa, przy drodze krajowej Warszawa - Kielce Tarnów Rzeszów - Przemyśl. Odległość od Tarnowa wynosi ok. 70 km, a od Katowic ok. 160 km. Busko-Zdrój ma charakter ośrodka uzdrowiskowego. Pierwsze wzmianki o występowaniu w Busku solanek pochodzą z 1252 roku. Od 1808 roku do uzdrowiska zaczęli przybywać pierwsi kuracjusze. Odkrycie kolejnych złóż wód siarkowych umożliwiło dalszy rozwój miejscowości. Największe bogactwo Uzdrowiska Busko-Zdrój- wody mineralne- zaczęło się tworzyć około pół miliarda lat temu. Wycofujące się morze mioceńskie pozostawiło w tej okolicy wielkie pokłady gipsu. Na drodze redukcji gipsu powstała siarka. Dolina buskiego uzdrowiska otoczona jest z trzech stron wzniesieniami o charakterze kredowo-wapiennym a od strony zachodniej zamykają ją złoża gipsu. Wszystko to powoduje, że woda gruntowa nawet na nieznacznej głębokości zawiera dużą ilość soli mineralnych i siarki. Gruntowe wody siarczkowe mieszają się z podchodzącymi ku górze głębinowymi solankami. Powstaje specyficzny i unikalny typ wody leczniczej siarczano-słonej: Woda siarczkowa zwana inaczej siarczkowo-siarkowodorową zalicza się do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych. Zawiera ona siarczki z uwalniającym się siarkowodorem. Stosowane są do kąpieli, kuracji pitnych oraz do płukania jamy ustnej. Działają przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, odtruwająco i regeneracyjnie. Obniżają poziom cholesterolu i cukru we krwi zapobiegając miażdżycy. Zalety wód siarczkowych Buska-Zdroju podkreślają wyniki badań naukowych i stawiają pod tym względem Busko na czele uzdrowisk europejskich. Woda jodkowo-bromkowa pochodzi z głębszych pokładów morza mioceńskiego sprzed miliona lat, zawiera szczególnie cenny dla organizmu jod i selen. Kąpiele jodkowo-bromkowe stosuje się w niektórych chorobach układu krążenia oraz układu wegetatywnego. Selen zawarty w wodzie jest niezbędny do utrzymania w zdrowiu mięśnia sercowego i naczyń 8

krwionośnych. Borowina to rodzaj torfu, występującego powierzchniowo, ma szerokie zastosowanie w tzw. zabiegach bodźcowych, przy leczeniu schorzeń reumatycznych. W trakcie zabiegu eliminuje się toksyczne czynniki przemiany materii i innych szkodliwych związków. Klimat Buska-Zdroju jest typowym klimatem nizinnym o cechach kontynentalnych. Amplituda temperatur skrajnych wynosi tu 60 C, a średnia roczna temperatura nie przekracza 7,8 C i należy do grupy najwyższych w Polsce. Busko należy do miejscowości średnio suchych - średnia roczna wilgotność względna powietrza mieści się w granicach od 71% do 80%, a średnia prędkość wiatru nieznacznie przekracza 3 m/s. Występują tu korzystne warunki insolacyjne 1551 godzin ze słońcem w ciągu roku. Bioklimat Buska-Zdroju ma ogromne znaczenie dla prawidłowego leczenia wielu schorzeń, zwłaszcza u osób o zmniejszonej sprawności ustrojowej. O wysokich walorach lokalizacji przyrodniczej Gminy Busko-Zdrój świadczy fakt, że całej jej teren objęty jest ochroną z uwagi na zlokalizowane tu park krajobrazowy oraz obszary chronionego krajobrazu, tj.: - Szaniecki Park Krajobrazowy - Szaniecki Obszar Chronionego Krajobrazu; - Solecko-Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu; - Nadnidziański Obszar Chronionego Krajobrazu. Ponadto na terenie gminy znajdują się następujące obiekty objęte ochroną: Użytek ekologiczny Rezerwat roślinności słonolubnej w Owczarachrezerwat ścisły solniskowy ze źródłami wód siarczano-słonych, stanowisko roślinności słonolubnej, występuje tu: rupia morska, zamętnica błotna, kaczeniec, trojeść pospolita. Pomnik przyrody Odsłonięcie geologiczne - Zimne Wody (Busko-Zdrój)- kras gipsowy, kryształy gipsu o kształcie jaskółczych ogonów, źródełka u podnóży gipsowych skałek, murawy kserotermiczne, stanowiska miłka wiosennego, dziewięćsiła, mikołajka płaskolistnego. Karabosy k/siesławic- geologiczny pomnik przyrody, formy krasowe: 9

werteby, rynny, otwory jaskiń. Użytek ekologiczny Ostra Góra - Pęczelice, wzgórze z wapieni kredy z roślinnością ciepłolubną. Pomnik przyrody k/wełcza- sosna pospolita z nadziemnym systemem korzeniowym. Odsłonięcie geologiczne skał wapiennych- ścieżka dydaktyczna przyrodniczo-krajobrazowa Szaniec-Kurzejów-Wymysłów-Zwierzyniec. Kameduły- pomnik przyrody- trzy dęby szypułkowe- szlachetne drzewa o obwodach 280 cm, 320 cm, 340 cm. Obszar miasta i gminy Busko Zdrój leży w strefie wododziałowej między zlewniami II rzędu Nidy, Czarnej Staszkowskiej oraz Kanału Strumienia i cechuje się średnio rozwiniętą siecią rzeczną. Rzeki i mniejsze cieki zajmują łącznie ok. 16 ha a ich długość wynosi ok. 46,7 km. Z większych rzek na uwagę zasługują: Sanica, Bród, Czarna Rzeka w północnej części gminy oraz Maskalis w części południowej. Wody stojące oraz zbiorniki wodne dopełniają niezbyt bogatą sieć rzeczną. Na terenie gminy znajduje się 67 większych zbiorników o łącznej pojemności w przybliżeniu 2 mln m 3 oraz powierzchni ok. 338 ha. Większe nagromadzenia stawów znajdują się w okolicach: Bud Małych, Widuchowej, Radzanowa, Gadawy i Równin, Skorzowa. Ciekawą pozycją jest również rozlewisko z wodami siarczanowo słonymi w Owczarach oraz jeziorko w dolince krasowej w Broninie. Na terenie gminy, w rejonie Łagiewnik, Buska-Zdroju, Owczar, Skotnik Małych oraz Baranowa znajdują się źródła, w tym z wypływem wód mineralnych. Badania przeprowadzone w 2002 roku wykazały, że jakość wód rzeki Maskalis utrzymywała się poza normatywem klas I III ze względu na ponadnormatywne stężenia szeregu wskaźników fizyko chemicznych oraz odcinkowo ze względu na miano Coli. 10

Krajobraz kulturowy gminy Busko-Zdrój tworzą liczne obiekty wpisane do rejestru zabytków, tj: 1 BUSKO ZDRÓJ układ urbanistyczny, nr rej. 868 z 08.08.1975 (zachowane rozplanowanie i część zabudowy); zespół kościoła cmentarnego p.w. św. Leonarda: kościół, nr rej 68 z 4.11.1974 oraz 116 z 21.02.1966; ogrodzenie, nr rej. 116 z 21.02.1966; teren cmentarza, nr rej. 68 z 4.11.1974 oraz 116 z 21.02.1966 ; zespół klasztorny norbertanów, nr rej. 141 z 22.06.1967: kościół par. p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, nr rej. 67 z 4.11.1947; klasztor, nr rej. 806 z 27.05.1958; cmentarz przykościelny w granicach ogrodzenia, nr rej. 67 z 4.11.1947; synagoga, ul. Partyzantów 6, nr rej 861 z 08.08.19975; 4 pawilony szpitala św. Mikołaja, nr rej 142 z 06.09.1971; zespół budynków zakładu zdrojowego wraz z parkiem zdrojowym, nr rej 509 z 16.10.1957 oraz 2 z 28.01.1965: Łazienki (sanatorium Marconi ); oranżeria z mieszkaniem ogrodnika (kawiarnia Parkowa ); dom, ul. Bohaterów Warszawy 4, nr rej. 865 z 08.08.1975; dom, ul. Bohaterów Warszawy 6, nr rej 866 z 08.08.1975; zabudowa ulicy 1 Maja 1-19, nr rej. 867 z 08.08.1975 (zachowane rozplanowanie, brak willi Wiślica ); willa Bristol, ul. 1 Maja 1, nr rej. 855 z 08.08.1975; willa Bagatela Mała, ul. 1 Maja 15, nr rej 856 z 08.08.1975; willa Oblęgorek, ul. 1 Maja 12, nr rej 857 z 08.08.1975; willa Przystań 03, ul. 1 Maja 31, nr rej. 859 z 08.08.1975; willa Zielona, ul. 1 Maja 39, nr rej. 860 z 08.08.1975; 1 Źródło danych: informacja Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o obiektach na terenie 11

willa Dersław, ul. Mickiewicza 18, nr rej. 864 z 08.08.1975; dom, Pl. Zwycięstwa 10, nr rej. 862 z 08.08.1975; dom, Pl. Zwycięstwa 27, nr rej. 863 z 08.08.1975 CHOTELEK ZIELONY kościół fil. p.w. św. Stanisława, nr rej. 793 z 8.02.1958 oraz 120 z 22.06.1967 DOBROWODA zespół kościoła par. p.w. św. Marii Magdaleny: kościół, nr rej. 351 z 22.12.1956 oraz 121 z 22.06.1970; dzwonnica, nr rej. 351 z 22.12.1956 oraz 121 z 22.06.1970 JANINA zespół kościoła par. p.w. św. Wojciecha: kościół, nr rej. 391 z 15.01.1957 oraz 125 z 22.06.1967 ; dzwonnica, nr rej. 125 z 22.06.1967 PĘCZELICE zbór [ariański], nr rej. 170 z 06.09.1971 RADZANÓW zespół dworski: dwór, nr rej. 34 z 7.06.1947, 780 z 8.02.1958 oraz 134 z 22.06.1967; park, nr rej. 780 z 8.02.1958 oraz 134 z 22.06.1967 SKOTNIKI MAŁE młyn wodny, spadkobiercy L. Duszy, nr rej. 928 z 03.11.1976; gminy Busko-Zdrój wpisanych do rejestru zabytków pismo RD-4400/355/05 z 15.02.2005 r. 12

młyn wodny, spadkobiercy W. Jurkowskiego, nr rej. 929 z 03.11.1976 (obiekt jest zniszczony, kwalifikowany jest do rozbiórki po skreśleniu z rejestru zabytków) SZANIEC kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP, nr rej. 283 z 18.10.1956, 357 z 4.01.1957 oraz 109 z 21.02.1966 ; kaplica cmentarna na cmentarzu par., nr rej. 777 z 03.12.1958; dwór, nr rej. 284 z 18.10.1956 oraz 137 z 22.06.1967 SZCZAWORYŻ kościół par. p.w. św. Jakuba St. Ap., nr rej. 207 z 2.10.1956 oraz 138 z 22.06.1967 WIDUCHOWA kościół fil. p.w. NMP (ob. kaplica p.w. MB Anielskiej), nr rej. 390 z 15.01.1957 oraz 152 z 23.06.1967; zespół dworski: dwór, nr rej. 245 z 2.10.1956 oraz 3 z 12.05.1965; ogród, nr rej. 3 z 12.05.1965. 2.3. Powierzchnia i ludność gminy 2 Powierzchnia Miasta i Gminy Busko-Zdrój wynosi 236 km 2, w tym powierzchnia samego miasta - 12 km 2. Liczba ludności Miasta i Gminy Busko-Zdrój na koniec roku 2005 wyniosła 32 560 osób, przy czym miasto zamieszkiwało 17 357 osób a tereny wiejskie 15 203 osób. Liczba ludności w poszczególnych sołectwach wg danych własnych UMiG przedstawia się następująco: 2 Źródło danych: Rocznik statystyczny US w Kielcach Województwo Świętokrzyskie 2006 podregiony, powiaty, gminy, str.86 tabl. 1 Powierzchnia i ludność w 2005 r. stan w dniu 31.XII, strona internetowa GUS: www.stat.gov.pl 13

Miejscowość Liczba ludności na dzień: Liczba ludności na dzień: Miejscowość 30.04.1999 06.06.2005 30.04.1999 06.06.2005 Błoniec 46 73 Oleszki 216 226 Baranów 141 136 Olganów 300 326 Biniątki 208 199 Owczary 579 641 Bilczów 326 344 Palonki 273 241 Bronina 370 483 Pęczelice 136 126 Budzyń 121 130 Podgaje 275 261 Chotelek 283 282 Radzanów 309 319 Dobrowoda 468 483 Ruczynów 218 198 Elżbiecin 84 80 Siesławice 815 886 Galów 547 532 Skorzów 252 245 Gadawa 107 96 Słabkowice 241 253 Janina 442 432 Służów 144 145 Kameduły 152 156 Skotniki Duże 351 336 Kawczyce 123 129 Skotniki Małe 243 224 Kołaczkowice 556 535 Szaniec 699 682 Kostki Duże 269 255 Szczaworyż 231 219 Kostki Małe 129 145 Wełecz 588 572 Kotki 433 414 Widuchowa 652 681 Las Winiarski 137 137 Wolica 207 213 Łagiewniki 268 336 Zbludowice 1077 1155 Mikułowice 861 936 Zbrodzice 180 176 Młyny 540 546 Zwierzyniec 113 113 Nowy Folwark 279 315 Żerniki Górne 273 286 Nowa Wieś 116 99 Gęstość zaludnienia w gminie na koniec 2005 roku wyniosła 138 osób/km 2, osiągając wartość wyższą niż średnia wojewódzka (110 osób/km 2 ) oraz średnia krajowa (122 osób/km 2 ). Gęstość zaludnienia dla miasta wyniosła 1 446 osób/km 2 a dla terenów wiejskich 68 osób/km 2. Analiza danych z ostatnich lat wskazuje na stałą tendencję spadkową liczby ludności w gminie. Spowodowane jest to ujemnym przyrostem naturalnym oraz ujemnym saldem migracji. Na koniec 2005 roku wartość przyrostu naturalnego w gminie Busko-Zdrój wyniosła 32 a saldo migracji 3. Charakterystyczna jest również stała tendencja zmian w strukturze wiekowej społeczeństwa. Maleje liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym i jednocześnie wzrasta liczba ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym spadła z wartości 8 326 osób w 1998 r. do 6 194 osób w 2005 roku. Liczba osób w wieku produkcyjnym wzrosła z 20 077 w 1998 r. do 20 746 w 2005 roku, 14

natomiast liczba osób w wieku poprodukcyjnym wzrosła z 5 280 w 1998 r. do 5 620 w 2005 roku. Procentowy udział ludności w wieku produkcyjnym, przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców gminy przedstawia się następująco: Wskaźnik Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym jedn. Ogółem dla Miasto Tereny wiejskie gminy 1998 r. 2005 r. 1998 r. 2005 r. 1998 r. 2005 r. % ludn. ogółem 59,61 63,72 62,47 66,45 56,22 60,59 % ludn. ogółem 24,72 19,02 24,98 17,78 24,4 20,44 % ludn. ogółem 15,68 17,26 12,54 15,77 19,38 18,96 Prognozy demograficzne dla powiatu buskiego do roku 2030 wskazują na stały spadek liczby ludności. 2.4. Rolnictwo Gmina Busko-Zdrój (poza obszarem miasta) ma charakter zdecydowanie rolniczy. Według powszechnego spisu rolnego z 2002 roku działały tu 4 990 gospodarstwa rolne, natomiast według danych ewidencji Wydziału Finansowo-Budżetowego w gminie zarejestrowanych było (wg stanu na dzień 04.05.2006 r.) 5 662 gospodarstw rolnych. Aktualna struktura gospodarstw rolnych w odniesieniu do ich powierzchni przedstawia się następująco: Wielkość gospodarstwa Ilość gospodarstw rolnych na dzień 04.05.2006 r. 3 od 1-2 ha 2 704 od 2-5 ha 2 046 od 5-7 ha 515 od 7-10 ha 265 od 10-15 ha 79 powyżej 15 ha 53 3 Źródło informacji: ewidencja Wydz. Finansowo-Budżetowego UMiG w Busku-Zdroju 15

Z powyższego zestawienia wynika, że aż 84 % gospodarstw rolnych to gospodarstwa o powierzchni do 5 ha, co świadczy o ich znacznym rozdrobnieniu. Powierzchnia użytków rolnych w gminie wynosiła ogółem w roku 2005 16 213 ha co stanowi 68,7 % ogólnej powierzchni gminy. Grunty orne zajmowały powierzchnię 12 366 ha, czyli 39,5 % powierzchni gminy oraz 76,3 % powierzchni użytków rolnych. W stosunku do wartości z roku 1998 powierzchnia użytków rolnych zmniejszyła się o 11 % a powierzchnia gruntów ornych o 11,7 %. 4 Powierzchnia i struktura zasiewów na terenie gminy Busko-Zdrój wg danych z Powszechnych Spisów Rolnych przedstawia się następująco: Lp. Rodzaj uprawy Powierzchnia upraw (ha) wg danych ze spisów rolnych z lat: 1996 r. 2002 r. 1 zboża 6 529 4 907 w tym: pszenica 2 304 1 745 żyto 1 832 913 jęczmień 767 709 owies 332 258 pszenżyto 415 521 mieszanki zbożowe 879 bd kukurydza 18 bd 3 strączkowe jadalne 210 271 4 ziemniaki 1 726 1 148 5 przemysłowe 51 3 6 pastewne 1 316 350 7 pozostałe 931 964 Ogółem: 10 781 7 644 Powyższe wartości wskazują generalnie na tendencje spadkowe powierzchni upraw rolnych, co jest konsekwencją opisanego wcześniej spadku powierzchni użytków rolnych i gruntów ornych. Podobną sytuację zauważamy w dziedzinie produkcji zwierzęcej, w odniesieniu do chowu bydła, trzody chlewnej i koni. Natomiast nastąpił wyraźny wzrost chowu drobiu, królików i kóz. Obrazuje to zamieszczona 4 Źródło informacji: strona internetowa GUS: www.stat.gov.pl 16

poniżej tabela podająca stan zwierząt gospodarskich wg danych z Powszechnych Spisów Rolnych. Lp. Gatunek Pogłowie (szt.) 1996 r. 2002 r. 1 bydło ogółem w tym: 6 877 3 682 krowy 3 510 2 157 2 trzoda chlewna w tym: 7 287 7 114 lochy 587 845 3 owce 51 72 4 konie 1 176 605 5 kozy 213 311 6 króliki 3 332 8 034 7 drób w tym: 84 761 170 812 kury 70 967 138 367 Struktura bonitacyjna użytków rolnych w Gminie Busko-Zdrój wg danych z maja 2006 r. 5 o sposobie zagospodarowania gruntów kształtuje się następująco: Grunty orne Trwałe użytki zielone Klasy hektary współcz. hektary klasy hektary współcz. hektary gleb fizyczne przelicz. przelicz. gleb fizyczne przelicz. przelicz. I 1,23 1,65 2,0295 I 1,45 0 II 144,68 1,5 217,02 II 2,72 1,25 3,4 III a 1 161,51 1,4 1 626,114 III 422,57 1,05 443,6985 III b 2 014,64 1,15 2 316,836 IV a 3 563,17 0,9 3 206,853 IV 1 671,19 0,6 1002,714 IV b 3 576,27 0,65 2 324,575 V 3 051,82 0,25 762,955 V 826,51 0,15 123,9765 VI 1 599,38 0,1 159,938 VI 273,27 0,1 27,327 Razem 15112,7 X 10616,321 Razem 3196,26 X 1601,116 Wskaźnik bonitacji dla gleb buskich wynosi 0,67 i jak wynika z powyższego zestawienia urodzajność gleb w gminie zaliczyć można do przeciętnej. Zgodnie z danymi uzyskanymi w wyniku spisów powszechnych z 2002 r. (Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań oraz Powszechny Spis 5 Źródło informacji: Starostwo Powiatowe w Busku-Zdroju, dane z ewidencji gruntów zestawienie gruntów powierzchniami wg klas gleb, rodzaju użytków i sposobu zagospodarowania 17

Rolny 2002 Gmina Miejsko-Wiejska Busko-Zdrój) na ogólną liczbę 4990 gospodarstw działalność wyłącznie rolniczą prowadziło 3071 gospodarstw, 187 gospodarstw prowadziło wyłącznie działalność pozarolniczą, 589 gospodarstw prowadziło równolegle oba rodzaje działalności, natomiast 1143 gospodarstwa nie prowadziło żadnej działalności. Gospodarstwa rolne według prowadzonej działalności gospodarczej gospodarstwa prowadzące wyłącznie działalność rolniczą gospodarstwa prowadzące wyłącznie działalność pozarolniczą gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą i pozarolniczą gospodarstwa nie prowadzące działalności rolniczej pozarolniczej Na podstawie danych z wydawnictwa Podstawowe Informacje NSPLiM 2002 Gmina Miejsko-Wiejska BUSKO- ZDRÓJ (tab. 2. str. 84) Z powyższego wynika, iż działalność rolnicza pozostaje dominującą sferą działalności gospodarstw rolnych. Spośród ogólnej liczby gospodarstw, 738 gospodarstw prowadziło działalność pozarolniczą w obrębie jednej sekcji działalności pozarolniczej (Wykres Nr 2) a 38 gospodarstw rolnych prowadziło działalność w zakresie dwóch i więcej sekcji działalności pozarolniczej. Gospodarstwa rolne prowadzące działalność pozarolniczą Agroturystyka, wynajm pokoi i inne Transport i magazynowanie Budownictwo Przetwórstwo przemysłowe Handel 15 18 31 145 146 0 20 40 60 80 100 120 140 160 Na podstawie danych z wydawnictwa Podstawowe Informacje NSPLiM 2002 Gmina Miejsko-Wiejska BUSKO- ZDRÓJ (tab. 2. str. 84). 18

Z danych Narodowego Spisu z 2002 r. wynika, iż spośród ogólnej liczby gospodarstw utrzymujących się z pracy na rachunek własny (tj. 1506 gospodarstw domowych) większość, tzn. 848 gospodarstw utrzymywało się z pracy własnej w rolnictwie, podczas gdy 658 gospodarstw domowych utrzymywało się z pracy poza rolnictwem. Jeśli chodzi o stosunek procentowy, daje to 56 % ogółu gospodarstw domowych utrzymujących się z pracy na rachunek własny w rolnictwie i 44% ogółu gospodarstw domowych utrzymujących się z pracy na rachunek własny poza rolnictwem, wliczając w to dochody z najmu. Jest on więc w zasadzie na terenie całej gminy wyrównany, z lekką przewagą gospodarstw domowych utrzymujących się z pracy na rachunek własny w rolnictwie (Wykres Nr 3). Gospodarstwa domowe utrzymujące się z pracy na rachunek własny 56% 44% Gospodarstwa domowe utrzymujące się z pracy na rachunek własny w rolnictwie Gospodarstwa domowe utrzymujące się z pracy na rachunek własny poza rolnictwem Na podstawie danych z wydawnictwa Podstawowe Informacje NSPLiM 2002 Gmina Miejsko-Wiejska BUSKO-ZDRÓJ (Tabl. 11. Gospodarstwa domowe według liczby osób w gospodarstwie i głównego źródła utrzymania str. 51) Wejście Polski do Unii Europejskiej umożliwiło rolnikom korzystanie z funduszy unijnych przeznaczonych na wsparcie rolnictwa. W roku 2005 ilość złożonych w gminie Busko-Zdrój wniosków o przyznanie w/w środków w poszczególnych obszarach przedstawiała się następująco: 6 Działanie Ilość złożonych wniosków Działanie 1 PROW Renty Strukturalne 48 Działanie 2 PROW Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 460 Działanie 3 PROW- Wspieranie działalności rolniczej na terenach ONW 360 6 Źródło informacji: dane przekazane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Biuro Powiatowe w Busku-Zdroju z dnia 31.01.2006 r. 19

Działanie 4 PROW-Wspieranie przedsięwzięć 72 rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt Działanie 5 PROW - Zalesianie gruntów rolnych 9 Działanie 6 PROW Dostosowanie do Standardów Europejskich 6 Dopłaty Bezpośrednie 5100 Porównując ilość złożonych wniosków o dopłaty bezpośrednie do ilości gospodarstw ogółem, należy stwierdzić, że o tą formę pomocy ubiegało się 90 % gospodarstw rolnych z terenu gminy Busko-Zdrój. 2.5. Gospodarka i rynek pracy Uzdrowiskowy charakter gminy Busko-Zdrój determinuje główne źródła dochodów jej mieszkańców. Dbałość o wysoką jakość środowiska, niezbędna do utrzymania statusu gminy uzdrowiskowej, wyklucza wprowadzenie na ten teren uciążliwego przemysłu. Dlatego też działalność gospodarcza mieszkańców ukierunkowana jest na usługi, w tym usługi okołouzdrowiskowe. Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój na dzień 31.12.2005 r. działało łącznie 2 559 przedsiębiorców zarejestrowanych w ewidencji działalności gospodarczej. Liczba spółek zarejestrowanych w KRS wyniosła 58. Wg danych z 1999 roku ogólna liczba podmiotów gospodarczych wynosiła 2 506, tak więc zaobserwować można nieznaczny wzrost ilości zarejestrowanych przedsiębiorców. Ilość podmiotów gospodarczych w podziale na poszczególne branże (wg branży wiodącej) przedstawia się następująco: Lp branża liczba przedsiębiorców w roku wzrost/spadek 1999 2005 (%) 1 handlowa 721 998 38,4 2 usługowa 780 1 144 59,7 3 produkcyjna 132 45-65,9 4 transportowa 259 194-25,1 5 gastronomiczna 84 76-9,5 Z powyższych danych wynika, że wzrost liczby przedsiębiorców nastąpił przede wszystkim w dziedzinie handlu i usług. 20

Analiza rynku pracy w oparciu o dane GUS 7 wskazuje, że na koniec 2005 roku w gminie Busko-Zdrój pracowało ogółem 6 790 osób (bez uwzględnienia podmiotów gospodarczych zatrudniających do 9-ciu osób oraz bez osób pracujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych). W porównaniu do danych z roku 1999 liczba ta zmniejszyła się o 161 osób, niemniej w stosunku do danych z roku 2004 wzrosła o 84 osoby. Wyraźne tendencje wzrostowe od 2001 r. obserwujemy w ilości zatrudnionych w sektorze usług, co obrazuje poniższy wykres: Pracujący w sektorze usług w gminie Busko-Zdrój w latach 1999-2004 (bez podmiotów gospodarczych zatrudniających do 9 osób) 6 000 5 000 4 000 osoby 3 000 2 000 miasto tereny wiejskie ogółem 1 000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 lata Na podstawie danych ze strony internetowej GUS: www.stat.gov.pl, oraz Rocznika statystycznego US w Kielcach Województwo Świętokrzyskie 2005 podregiony, powiaty, gminy Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Busko-Zdrój na koniec 2005 roku wyniosła ogółem 2 169 osób, z tego: z prawem do zasiłku 206, w wieku produkcyjnym mobilnym (18-44 lat) 1 650, pozostający bez pracy powyżej 12 miesięcy 1 051. 8 7 Źródło informacji: strona internetowa GUS: www.stat.gov.pl 8 Źródło informacji: Rocznik statystyczny US w Kielcach Województwo Świętokrzyskie 2005 podregiony, powiaty, gminy, str.132 tabl. 8 Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowych Urzędach Pracy w 2004 r. stan w dniu 31.XII 21

Ogółem bezrobotni stanowili 10,4 % mieszkańców gminy w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten dla województwa wyniósł 14,7 %. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie buskim w 2005 roku wyniosła 12,2 % i była najniższa wśród powiatów województwa. Stopa bezrobocia dla województwa świętokrzyskiego wyniosła 20,6 %. 9 O zamożności mieszkańców gminy świadczy wysokość budżetu gminy, na który składają się podatki i opłaty lokalne. W gminie Busko-Zdrój w roku 2005 dochód własny budżetowy wyniósł 29 180,7 tys. zł, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje wartość 896,21 zł/os. W województwie świętokrzyskim wskaźnik ten wyniósł średnio dla gmin 724,17 zł/os. a w Polsce 1 151,48 zł/os. 10 Od roku 1998 obserwuje się stały wzrost dochodu własnego budżetowego na mieszkańca w gminie Busko-Zdrój. Tendencja ta utrzymuje się zarówno w województwie jak i w całym kraju, co obrazuje poniższy wykres: Dochody własne budżetów gmin w przeliczeniu na mieszkańca 1400 1200 1000 zł/osobę 800 600 gmina Busko-Zdrój województwo świętokrzyskie Polska 400 200 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 lata Na podstawie danych ze strony internetowej GUS: www.stat.gov.pl, 9 Źródło informacji: Rocznik statystyczny US w Kielcach Województwo Świętokrzyskie 2006 podregiony, powiaty, gminy, str.128 tabl. 1 Podstawowe dane o bezrobotnych zarejestrowanych w 2005 r. stan w dniu 31.XII 10 Źródło informacji: Rocznik statystyczny US w Kielcach Województwo Świętokrzyskie 2006 podregiony, powiaty, gminy, str. 223 tabl. 3 Dochody budżetowe gmin wg rodzajów w 2005 r. oraz strona internetowa GUS: www.stat.gov.pl 22

2.6. Infrastruktura techniczna sieć wodociągowa 83 % mieszkańców Miasta i Gminy Busko-Zdrój korzysta z wody wodociągowej. Są to mieszkańcy miasta Buska-Zdroju oraz mieszkańcy 41 sołectw. W 2006 roku prowadzone były prace związane z budową wodociągów w kolejnych 5 sołectwach. Na koniec roku 2005 ogólna długość sieci wodociągowej w gminie wynosiła 388,5 km, w tym: - magistrale: 31,3 km; - sieć rozdzielcza miasto: 41,4 km; - sieć rozdzielcza wieś 203,2 km; - przyłącza ( miasto + wieś ) 112,6 km. Do sieci podłączonych było 5 045 budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania (w tym miasto 1 364, wsie 3 671). 11 Główne ujęcia wody to Zrecze i Szczaworyż. Wydajność ujęć wody wynosi obecnie 14 400 m3/dobę (Zrecze) i 4 800 m3/dobę (Szczaworyż), przy czym rezerwa wydajności ujęć wynosi 7 000 m3/dobę. Parametry wody pitnej pozyskiwanej z tych ujęć przedstawiają się następująco: twardość - 6,45 m/vol/dm3 chlor ogólny - 0,12 mg/ dm3 żelazo - 0,09 mg/dm3 azot amonowy - NW azotany - 5,08 mg/dm3. Ponadto wodociągi są zasilane z ujęć (studnie głębinowe) w miejscowościach: Błoniec, Ruczynów, Widuchowa i Zwierzyniec. sieć kanalizacji sanitarnej 61 % mieszkańców Miasta i Gminy Busko-Zdrój posiada dostęp do kanalizacji sanitarnej, przy czym miasto skanalizowane jest w 95 %, natomiast tereny wiejskie skanalizowane są w 24 %. Spośród 47 sołectw 23

gminy kanalizację posiadają: Owczary, Radzanów, Skotniki Duże, Skotniki Małe, Wolica, Siesławice i Zbludowice. Całkowita długość sieci kanalizacyjnej na koniec 2005 roku wyniosła 156,9 km (w tym rozdzielcza 94,2 km, przyłącza 62,7 km). Liczba budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania podłączonych do sieci wyniosła 3 038. 11 Na terenie gminy funkcjonuje jedna komunalna oczyszczalnia ścieków mechaniczno-biologiczna o przepustowości Q śrd = 7 400 m3/dobę, przy czym obciążenie hydrauliczne tej oczyszczalni w roku 2005 wyniosło 3 742 m 3 /d. Porównując dane z roku 2005 dot. ilości ścieków odprowadzonych do kanalizacji (1 050,6 m 3 ) oraz ilość ścieków oczyszczonych na oczyszczalni (1 365,8 m 3 ) należy zauważyć, że ok. 23% ścieków dopływających do oczyszczalni to wody infiltracyjne i przypadkowe. Powodem tego zjawiska jest z jednej strony zły stan techniczny najstarszych odcinków sieci kanalizacji sanitarnej, z drugiej strony nielegalne wprowadzanie wód deszczowych z odwodnień posesji do kanalizacji sanitarnej. sieć kanalizacji deszczowej Miasto Busko-Zdrój jest częściowo wyposażone w sieć kanalizacji deszczowej, przy czym z uwagi na brak aktualnej inwentaryzacji tej sieci jej dokładna długość nie jest znana. Orientacyjna długość kanalizacji deszczowej wynosi 6 km a zarządzają nią zarządcy dróg, przez które przebiega. Brak jednolitego zarządu tą siecią stwarza problemy przy jej eksploatacji. Zbyt małe nasycenie kanalizacją deszczową terenu miasta wobec coraz większego stopnia zurbanizowania związanego z uszczelnieniem powierzchni powoduje, że spływające wody opadowe utrudniają korzystanie z ulic i nieruchomości do nich przyległych. Wobec coraz częściej występujących podtopień w czasie roztopów i ulewnych deszczy, niezbędne jest rozbudowanie istniejącego systemu kanalizacji deszczowej wraz z oczyszczalniami wód deszczowych. 11 Źródło informacji: Sprawozdanie M-06 o wodociągach i kanalizacji za rok 2005, sporządzone przez MGZK w Busku-Zdroju 24

gospodarka odpadami Jednostką odpowiedzialną za gospodarkę odpadami na terenie Buska Zdroju jest Miejsko Gminny Zakład Komunalny. Na terenie gminy funkcjonuje jedno składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane na gruntach wsi Dobrowoda. Zostało ono uruchomione 1 marca 1993r. Powierzchnia składowiska wynosi 4,85 ha, a jego zakładana pojemność 131 400 ton. Przewidywany okres eksploatacji wysypiska określany jest na ok. 20 lat. Do końca 2005 roku zgromadzono na nim 61 848,08 ton odpadów. Rocznie na składowisku przyjmowane jest około 5,5 tys. ton odpadów, natomiast tylko ok. 0,1 % z nich jest odzyskiwana. 12 energia elektryczna Dostawcą energii elektrycznej dla gminy Busko-Zdrój są Zakłady Energetyczne Okręgu Radomsko Kieleckiego ZEORK S.A. w Skarżysku Kamiennej. Odbiorców na terenie gminy obsługuje Rejonowy Zakład Energetyczny w Busku-Zdroju. Podstawowym źródłem zasilania dla gminy są dwie linie sieci rozdzielczych 110 kv, z których jedna zasilana jest ze stacji Radkowice k.kielc a druga ze stacji Połaniec. Rozdział energii dla miasta i pozostałych miejscowości gminy następuje w Głównym Punkcie Zasilającym (GPZ) Busko oraz w GPZ Wełecz. Ponadto istnieje sieć połączeń liniami 110 kv z GPZ znajdującymi się w sąsiednich gminach. Połączenia te służą jako linie rezerwowe. 13 Wg stanu na dzień 31.12.2005 r. na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowana jest sieć energetyczna o łącznej długości 4 236,4 km (w tym linie niskiego napięcia 2 300 km, linie średniego napięcia 1 936,4 km). Linii kablowych niskiego i średniego napięcia znajduje się na terenie gminy łącznie 389,4 km. Ogólna liczba odbiorców energii elektrycznej w 2005 roku wyniosła 12 641, z czego liczba odbiorców na terenach wiejskich wyniosła 5 383, przy czym 12 Źródło informacji: Karta aktualizacji danych o składowaniu odpadów za rok 2005 oraz dane o składowisku odpadów i informacja dot. odzysku surowców wtórnych, przygotowane przez MGZK w Busku-Zdroju dla WIOŚ w Kielcach 13 Źródło informacji: Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Miasta i Gminy Busko-Zdrój rok 2002, PKT.3.6. Systemy elektroenergetyczne, str. 34 25

najliczniejszymi grupą są gospodarstwa domowe 8 607 oraz rolnictwo 3 682. Ilość zużytej energii w roku 2005 wyniosła ogółem 34 113 MWh. Stan 70% sieci oceniany jest jako dobry, 30% jako średni. 14 sieć gazowa Miejscowości posiadające sieć gazową to miasto Busko-Zdrój oraz wsie: Zbludowice, Bronina, Owczary, Błoniec i Nowa Wieś. Dostawcą gazu do istniejącej na terenie gminy Busko-Zdrój sieci gazowej jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Karpacka Spółka Gazownictwa w Tarnowie, Oddział Zakład Gazowniczy w Kielcach, Rozdzielnia Gazu w Busku-Zdroju. Istniejący układ rozdzielczy gazu funkcjonuje w oparciu o istniejące odgałęzienie Ø 100 CN-6,4 MPa wpięte do gazociągu magistralnego Ø 300/250 Tarnów Grzybów w rejonie wsi Zborów. Przewody wysokiego ciśnienia biegną do stacji 1-go stopnia SPR 3000/6,3 zlokalizowanej w miejscowości Owczary. Następnie gaz rozprowadzany jest ze stacji rurociągiem średniociśnieniowym o średnicy 150 mm. 1 Przepustowość stacji redukcyjno-pomiarowej w Owczarach wynosi 6000 m 3 /h a poziom zabezpieczenia potrzeb w zakresie dostawy gazu jest zadawalający. Wg stanu na dzień 31.12.2005 r. na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowana jest sieć gazowa o łącznej długości 81,93 km (w tym sieć wysokiego ciśnienia 4,51 km, sieć średniego ciśnienia 61,84 km oraz sieć niskiego ciśnienia 15,58 km). Ogólna liczba odbiorców gazu w 2005 roku wyniosła 6 131, przy czym najliczniejszą grupą są gospodarstwa domowe 5 913. Ilość zużytego gazu w roku 2005 wyniosła ogółem 8 943,5 tys. m 3. 15 sieć telekomunikacyjna i placówki pocztowe Liczba zarejestrowanych abonentów sieci TP S.A. wynosi w gminie Busko- Zdrój ogółem 7 180, z czego 6 418 to abonenci indywidualni natomiast 762 14 Źródło informacji: pismo RZE Busko znak: L.dz./831/TU/107/2006 z dnia 29.05.2006 r. 26

instytucje. Ilość abonentów na terenach wiejskich wynosi 1 902, z czego 1 763 to abonenci indywidualni. Mimo że ludność wiejska stanowi blisko 47% ogółu mieszkańców gminy, liczba abonentów sieci TP S.A. na terenach wiejskich wynosi jedynie 26,5 % liczby abonentów ogółem. 16 Na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowane są trzy Urzędy Pocztowe (w tym jedna filia) i dwie agencje pocztowe w obrębie miasta Busko-Zdrój oraz dwie agencje pocztowe na terenach wiejskich (w Kołaczkowicach i Szańcu). 17 układ drogowy Przez teren gminy Busko-Zdrój przebiega jedna droga krajowa nr 73 Kielce Tarnów długości 18,094 km, w tym na terenie miasta Busko Zdrój 3,238 km; trzy drogi wojewódzkie (droga nr 767 Busko-Pińczów o długości 5,3 km, droga nr 776 Busko-Kraków o długości 2,7 km, droga nr 973 Busko Żabno o długości 14,4 km). Stan techniczny dróg wojewódzkich zlokalizowanych na terenie gminy jest zły. Droga krajowa na odcinku przebiegającym przez gminę Busko-Zdrój została wyremontowana w latach 2004-2005, łącznie z budową ronda na newralgicznym skrzyżowaniu z ul. Dmowskiego i Wojska Polskiego w Busku-Zdroju. Ogólna długość dróg powiatowych na terenie Gminy przebiegających poza obszarem miasta wynosi 147,8 km (w tym o nawierzchni twardej 136,3 km, nawierzchni gruntowej ulepszonej 1,3 km oraz nawierzchni gruntowej nieulepszonej 8,8 km). Na terenie samego miasta jest 14,6 km dróg powiatowych o nawierzchni twardej. 18 Na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowanych jest 146 km dróg gminnych, z czego 36 km na terenie miasta Busko-Zdrój. Długość dróg o nawierzchni twardej ulepszonej wynosi łącznie 79,5 km, z czego 29,5 km zlokalizowanych jest w mieście. 19 15 Źródło informacji: pismo Karpackiej Spółki Gazowniczej w Tarnowie OZG w Kielcach znak: HM- 1/030/2006 z dnia 01.06.2006 r. 16 Źródło informacji: Książka Telefoniczna TP Kielce, woj. świętokrzyskie 2005 (abonenci indywidualni) oraz www.ditel.pl - maj 2006 r. (instytucje) 17 Źródło informacji: strona internetowa Poczty Polskiej: www.poczta-polska.pl, dane ze stycznia 2007 r. 18 Źródło danych: pismo starostwa Powiatowego znak: OR-0715/17/06 z dnia 27.06.2006 r. wraz z załącznikami 19 Źródło danych: formularz danych o sieci dróg publicznych w gminie Busko-Zdrój stan na 31.12.2005 r., sporządzony dla potrzeb IBDiM w Krakowie dla celów statystycznych 27

Długość dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych na terenach wiejskich gminy wynosi ogółem 540 km, z czego 91 km to drogi o nawierzchni utwardzonej (ulepszonej i nieulepszonej). 20 2.7. Komunikacja Według ewidencji Starostwa Powiatowego w Busku-Zdroju na dzień 12.06.2006 r. na terenie gminy zarejestrowanych było ogółem 23 330 pojazdów, których ilość w poszczególnych grupach wynosi: Samochody osobowe 13 782 szt. Samochody ciężarowe 3 730 szt. Autobusy / mikrobusy/ 260 szt. Ciągniki rolnicze 1 787 szt. Ciągniki samochodowe 420 szt. Motorowery i motocykle 1 440 szt. Samochody specjalistyczne 164 szt. Przyczepy i naczepy 1 747 szt. Na każde 1 000 mieszkańców Buska-Zdroju przypadają zatem średnio 717 pojazdów. 18 Jedyna linia kolejowa w gminie Busko-Zdrój na trasie Busko-Kielce została zamknięta z uwagi na brak zamówienia takiego połączenia przez Urząd marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego. Głównym przewoźnikiem na terenie gminy wykonującym transport drogowy osób jest Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Busku-Zdroju. Przedsiębiorstwo to zarządza dworcem autobusowym przy ul.waryńskiego, zlokalizowanym na terenie gminnym. Standard oferowanych przez PKS w tym zakresie usług, wynikający m.in. z ograniczonych możliwości, nie jest zadawalający z punktu widzenia podróżnych. Dlatego też wskazane byłoby 20 Źródło danych: Sprawozdanie RRW-14 z realizacji inwestycji w zakresie dróg gminnych na obszarach wiejskich za 2005 rok. 28

zorganizowanie w jego miejsce dworca miejskiego, zapewniającego pełny zakres usług dla podróżnych i obsługujący wszystkich przewoźników. Na koniec 2005 roku w gminie wydanych było ogółem 114 zezwoleń na wykonywanie krajowego transportu drogowego osób, obejmujących 141 autobusów. Ponadto wydanych jest 23 licencje na wykonywanie przewozu osób taksówkami. 21 2.8. Ochrona zdrowia i lecznictwo uzdrowiskowe Podstawowa opieka zdrowotna Z dniem 01.01.2003 r. Gmina Busko-Zdrój, jako podmiot odpowiedzialny za zabezpieczenie podstawowej opieki zdrowotnej na swoim terenie, powołała Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej. Podstawą działalności Samodzielnego Publicznego Zespołu Podstawowej Opieki Zdrowotnej jest wpis do rejestru sądowego, zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 13.12.2002 r. Podstawowa opieka zdrowotna jest realizowana w ramach działalności następujących jednostek, wchodzących w skład SPZ POZ: Przychodni nr 1 przy ul. Sądowej w Busku-Zdroju, Przychodni nr 2 na os. Sikorskiego w Busku-Zdroju, Ośrodka Zdrowia w Dobrowodzie, Ośrodka Zdrowia w Kołaczkowicach, Ośrodka Zdrowia w Szczaworyżu. W powyższych placówkach opieką lekarską objętych jest ogółem 30 101 pacjentów natomiast opieką pielęgniarską 29 363 pacjentów. Poza tym, w ramach medycyny szkolnej zakład sprawuje opiekę medyczną nad 6 820 uczniami. W SPZ POZ w Busku-Zdroju zatrudnionych jest 21 lekarzy oraz 32 pielęgniarki. 22 21 Źródło informacji: Sprawozdanie SG-01 Statystyka gminy za rok 2005 Samorząd/Transport 22 Źródło informacji: Ocena funkcjonowania SPZ POZ w Busku-Zdroju za rok 2005 29

Od momentu przejęcia zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej przez gminę w placówkach wchodzących w skład SPZ POZ przeprowadzane są systematycznie prace remontowe i modernizacyjne, mające na celu spełnienie przez te obiekty warunków technicznych określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. (Dz. U. nr 213 poz. 1568) w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej. Napotkane w tym zakresie trudności wynikają z braku dostatecznych środków finansowych. Najtrudniejsza sytuacja dotyczy przychodni przy ul.sądowej, w której muszą zostać przeprowadzone poważne i kosztowne prace modernizacyjne. Niezbędne jest również stałe podnoszenie standardu świadczonych usług medycznych, a co za tym idzie stałe doposażenie ośrodków zdrowia w nowoczesny sprzęt medyczny. Specjalistyczna opieka zdrowotna Jednostką służby zdrowia podległą Starostwu Powiatowemu w Busku Zdroju jest Zespół Opieki Zdrowotnej w Busku Zdroju o statusie samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. W jego skład wchodzi Szpital Rejonowy oraz następujące poradnie specjalistyczne: - Poradnia Medycyny Pracy, - Poradnia Endokrynologiczna, - Poradnia Gruźlicy i Chorób Płuc, - Poradnia Pulmonologii Dziecięcej, - Poradnia Chirurgii Ogólnej, - Poradnia Otolaryngologiczna, - Poradnia Rehabilitacyjna, - Poradnia Preluksacyjna, - Poradnia Urologiczna, - Poradnia Nefrologiczna, - Poradnia Ginekologiczna, - Poradnia Hepatologiczna, - Poradnia Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej, 30

- Poradnia Medycyny Szkolnej. Szpital Rejonowy posiada oddziały: wewnętrzny, chirurgiczny, ortopedycznourazowy, urologiczny, ginekologiczno-położniczy, noworodkowy, dziecięcy, obserwacyjno-zakaźny, gruźlicy i chorób płuc, intensywnej opieki medycznej i anestezjologii oraz stację dializ. Ogółem szpital dysponuje 467 łóżkami a w roku 2005 hospitalizował łącznie 13 956 pacjentów oraz przeprowadził 5 635 dializ na 7-miu stanowiskach. 13 Ponadto w Busku-Zdroju mieści się oddział Świętokrzyskiego Centrum Ratownictwa Medycznego i Transportu Sanitarnego w Kielcach, obsługujący teren całego powiatu buskiego. Oddział dysponuje 5 karetkami i zatrudnia 43 osoby. Ilość interwencji w 2005 roku na terenie Miasta i Gminy Busko-Zdrój wyniosła 2 422. 23 Lecznictwo uzdrowiskowe Na terenie miasta działają następujące podmioty uzdrowiska: Uzdrowisko Busko-Zdrój, Sanatorium Włókniarz, Sanatorium Nida-Zdrój, Sanatorium Uzdrowiskowe Rafał, a także 21 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny i Prywatne Sanatorium Słowacki. Uzdrowisko Busko-Zdrój dysponuje obiektami sanatoryjnymi takimi jak: Sanatorium Marconi, Sanatorium Mikołaj, Sanatorium Bristol, Sanatorium Astoria, Szpital Uzdrowiskowy Oblęgorek, Pensjonat Maciej, Uzdrowiskowy Szpital Krystyna, Specjalistyczny Szpital Kompleksowej Rehabilitacji i Ortopedii Dziecięcej Górka, Sanatorium Willa Zielona, Przychodnia Uzdrowiskowa, Zakłady Przyrodolecznicze, Apteka Uzdrowiskowa, Laboratorium Uzdrowiskowe. 24 Wg danych za rok 2005 podmioty uzdrowiskowe dysponują ogółem 2 202 łóżkami. Liczba kuracjuszy korzystających z usług tych podmiotów w roku 2005 wyniosła 50 520 osób, przy czym 12 215 osób obsłużono w systemie ambulatoryjnym. Liczba kuracjuszy przyjętych stacjonarnie przez 23 Źródło informacji: pismo ŚCRMiTS w Kielcach, Oddział w Busku-Zdroju z dnia 26.06.2006 r. 24 Źródło danych: uchwała Nr XXXV/367/2006 Rady Miejskiej w Busku-Zdroju z 11.05.2006 r. w sprawie ustanowienia tymczasowego statutu Uzdrowiska Busko-Zdrój 31

poszczególne podmioty uzdrowiskowe w ostatnich latach kształtowała się następująco 25 : Lp. Podmiot uzdrowiskowy Liczba przyjętych kuracjuszy w ramach pobytów stacjonarnych w latach: 2003 2004 2005 1 Uzdrowisko Busko-Zdrój S.A. 15 180 16 449 16 946 2 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowy 5 176 5 558 5 690 3 Sanatorium Włókniarz 7 755 7 462 7 506 4 Sanatorium Nida 3 434 3 501 4 132 5 Sanatorium Słowacki 956 1 219 1 059 6 Sanatorium Rafał 1 944 2 633 2 972 ogółem: 34 445 36 822 38 305 Powyższe dane wskazują na stałe tendencje wzrostowe ilości przyjmowanych kuracjuszy. Kuracjusze decydujący się na korzystanie z zabiegów w systemie ambulatoryjnym mają do dyspozycji liczne pensjonaty i kwatery prywatne na terenie uzdrowiska. Baza sanatoryjna nastawiona jest przede wszystkim na przyjmowanie osób chcących odbyć w uzdrowisku leczenie sanatoryjne, niemniej korzystają z niej również osoby przyjeżdżające w celach wypoczynkowych i turystycznych. 2.9. Pomoc społeczna Bezpośrednim organizatorem i wykonawcą pomocy społecznej na terenie miasta i Gminy Busko Zdrój jest jednostka organizacyjna gminy - Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Busku-Zdroju. Pomoc Ośrodka koncentruje się na pracy socjalnej wspartej pomocą finansową prowadzoną w oparciu o sporządzony bilans potrzeb. Do zadań Ośrodka należą m.in. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych i okresowych, organizacja i świadczenie usług opiekuńczych, 25 Źródło danych: dane statystyczne za rok 2005 z funkcjonowania uzdrowiskowych podmiotów gospodarczych działających na terenie Buska-Zdroju 32