ŚWIAT ZWIERZĄT WOKÓŁ SZKOŁY I DOMU ZWIERZĘTA NASZYCH MIESZKAŃ I OGRODÓW Karina Wieczorek Katedra Zoologii
Inwentaryzacja przyrodnicza to zbiór danych o naturalnych i półnaturalnych ekosystemach oraz obiektach przyrodniczych określonego obszaru
Inwentaryzacja przyrodnicza inwentaryzacja szaty roślinnej, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych i rzadkich inwentaryzacja fauny ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych i rzadkich oraz ostoi fauny (z uwzględnieniem danych z piśmiennictwa oraz przeprowadzonymi wywiadami z mieszkańcami i administracją leśną) aktualne rozmieszczenie zbiorowisk roślinnych (mapa fitosocjologiczna - zbiorowiska leśne, łąkowe, murawy i zarośla kserotermiczne, suche murawy napiaskowe, zbiorowiska roślin wodnych, zbiorowiska roślin bagiennych, zieleń urządzona, pola i odłogi, tereny zabudowane, tereny zdewastowane) wybrane elementy przyrody nieożywionej
INWENTARYZACJA FAUNY Jakościowe metody połowu stawonogów lądowych Inne modelowe grupy owadów studiowane na terenach pluskwiaki, czy motyle.
czerpakowanie za pomocą standardowego czerpaka ntomologicznego o średnicy obręczy 35 cm, zarówno roślin ielnych jak i krzewów oraz niższych partii drzew (owady, ajęczaki) czerpakowanie teleskopowym 5,5 metrowym czerpakiem ntomologicznym o średnicy obręczy 35 cm wyższych partii drzew raz innych trudno dostępnych miejsc, takich jak półki skalne, ysepki rzeczne itp. otrząsanie roślin do parasola entomologicznego, umożliwiające biór bardzo małych gatunków z różnych roślin zielnych oraz rzewów i drzew siatka entomologiczna - połów owadów w locie siatka U - połów owadów żyjących pod korą drzew
czerpak entomologiczny parasol entomologiczny siatka entomologiczna siatka U
pułapki Barbera rozmieszczone w różnych częściach badanego terenu w zróżnicowanych biotopach. Płyn zastosowany do ich wypełniania to mieszanka rozcieńczonego glikolu etylenowego (utrwalacz) oraz detergentu. Służy do połowu fauny epigeicznej pułapki Moericke go - wiszące miseczki w kolorze żółtym wypełnione mieszanką identyczną jak w przypadku pułapek Barbera przynęty - smarowanie pni drzew i innych obiektów słodkim syropem o zapachu przyciągającym owady (motyle); sztuczne pułapki z padliną (omarlicowate, gnilikowate - dorosłe owady i larwy);
pułapki świetlne jako źródła światła używana jest lampa EMITA VT-400, emitująca promienie podczerwone oraz UV oraz lampy akumulatorowe; pod i za źródłem światła umieszcza się ekrany z białego płótna. opaski z tektury karbowanej (pułapki zimowe) w różnych kolorach rozwieszane w okresie jesiennym w różnych częściach badanego terenu na pniach różnych gatunków drzew w celu odłowienia owadów i pajęczaków zimujących pod korą drzew
na upatrzonego, metoda stosowana do przeglądania roślin zielnych, krzewów, nasady roślin oraz specyficznych mikrosiedlisk jak ściółka, kora zwalonych pni, dziuple, wykroty, itp. umożliwia odłów owadów i innych stawonogów, których zbieranie standardowym czerpakiem entomologicznym jest nieefektywne. obserwacja w terenie śladów obecności bezkręgowców (muszle mięczaków, wylinki skorupiaków, owadów i larw owadów wodnych, sieci łowne pajęczaków, lejki larw mrówkolwów, gniazda błonkówek, ślady żerowania gąsienic motyli, wyrośla, galasy, minowanie, zwijanie liści, pieniste wydzieliny larw pluskwiaków, domki chruścików, ślady żerowania w drewnie).
Określenie jakościowe składu fauny kręgowców badanego biotopu PŁAZY I GADY na lądzie połów za pomocą siatki herpetologicznej, oznaczenie do gatunku i wypuszczenie (żaby i jaszczurki) PTAKI obserwacja z ukrycia za pomocą lornetki identyfikacja na podstawie głosu ptaka identyfikacja na podstawie wypluwek SSAKI bezpośrednia obserwacja pułapki zatrzaskowe i żywołowne z różnorodną przynętą obserwacja tropów i śladów
obserwacja w terenie śladów obecności kręgowców (skrzek, odgłosy płazów, wylinki gadów, odchody, zgryzy bobrowe, żeremia, buchtowiska dzików, spałowanie kory drzew, spiżarnie muchołówki, ślady żerowania wiewiórki, ślady żerowania wydry)
Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów zatruwaczki probówki
Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów Szpilki entomologiczne pęsety kartoniki
rozpinadła Gabloty i pudełka entomologiczne Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów
Konserwacja, preparowanie i przechowywanie zebranych okazów Szkodniki niszczące zbiory: chrząszcze: skórnikowate mrzyk muzealny motyle: mol włosienniczek gryzki Środki ochrony: naftalen paradwuchlorobenzen
Oznaczanie zebranego materiału
INWENTARYZACJA FAUNY europejska europejskie krajowa krajowe regionalna regionalne dotychczasowy stan wiedzy o faunie badanego terenu wyniki inwentaryzacji wybranych grup fauny badanego terenu - bezkręgowce, kręgowce (ichtiofauna, herpetofauna, awifauna, teriofauna) charakterystyka fauny wymarłej gatunki łowne lub będące przedmiotem pozyskania gatunki inwazyjne i ekspansywne fauna wymagająca podjęcia działań konserwatorskich zagrożenia dla fauny
Czerwone Księgi wydawnictwa książkowe zawierające rejestr i opis statusu gatunków zwierząt, roślin i grzybów zagrożonych wyginięciem w skali globalnej lub regionalnej. Księga krajowa dostosowuje swoje ramy do potrzeb lokalnych oraz kształtującej się krajowej strategii ochrony żywych zasobów przyrody. Czerwone Listy uproszczona forma ewidencji rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, polegająca na wyszczególnieniu nazw taksonów z podaniem ich kategorii zagrożenia.
Kategorie zagrożeń według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt IUCN/WCU
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/poradnik.php
BIORÓŻNORODNOŚĆ EKOSYSTEMU DOMOWEGO
Rybiki żyją w domach, gdzie żywią się resztkami pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Żerują głównie na produktach spożywczych takich jak mąka, kasza, cukier. Najchętniej przebywają w wilgotnych i ciepłych miejscach. Rybik cukrowy (Lepisma saccharina) Skorek pospolity (Forficula auricularia) - skorki (Dermaptera) wszystkożerne, bytują w mieszkaniach ludzkich
Karaczany (Blattodea) karaczan prusak (Blattella germanica) przybyszka amerykańska (Periplaneta americana) karaczan wschodni (Blatta orientalis) Zagrożeniem związanym z występowaniem karaczanów jest możliwość przenoszenia przez nie wirusów i chorób, w tym chorób zakaźnych.
Motyle Lepidoptera Mole - ich szkodliwość polega głównie na niszczeniu rzeczy przechowywanych w mieszkaniu, na strychach, w magazynach tekstylnych: wełniane dywany, odzież, zwłaszcza ciasno upakowana, filcowe kapelusze, wyroby z piór, obicia tapicerowanych mebli, rzeczy futrzane, filcowe, bawełniane. Mklik mączny (Anagasta kuhneiella) poraża rozdrobnione produkty pochodzenia zbożowego (mąka, płatki, kasza), a także orzechy, suszone warzywa, owoce, kakao. Mól ubraniowy (Tineola bisselliella) Mól włosiennicz ek (Tineola biseliella) Mól kobierzycznik (Trichophaga tapetzella)
Błonkoskrzydłe (Hymenoptera) Mrówka faraona (Monomorium pharaonis) Zamieszkuje bloki mieszkalne z centralnym ogrzewaniem. Odżywia się resztkami pokarmów ludzkich i produktami spożywczymi, zanieczyszczając je. Zdarza się, że atakują ludzi, a ich bolesne ukąszenia pokrywają się bąblami. Osy (Vespa vespa) i szerszenie (Vespa crabro) Często pojawiają się wokół siedzib ludzkich i postrzegane są jako owady niebezpieczne, ze względu na ich agresywność i możliwość bolesnego użądlenia. Zdarza się, że budują gniazda w budynkach gdzie przebywają ludzie, stwarzając niebezpieczeństwo. Ponieważ osy żerują na padlinie i siadają na odchodach mogą przenosić drobnoustroje chorobotwórcze.
Muchówki (Diptera) Mucha plujka (Calliphora vomitoria) Mucha zielona (Lucilla sericata) Mucha domowa (Musca domestica) Muszka owocowa (Drosophila sp.) Muchy są jednymi z owadów, które występują najczęściej w otoczeniu człowieka. Ich szkodliwość jest duża. Ponieważ siadają chętnie na odpadkach ludzkich i zwierzęcych, powodują przenoszenie bakterii na produkty żywnościowe. A tym samym przyczyniając się do wywoływania różnych chorób jak salmonelloza, czy czerwonka, oraz wywoływania zatruć pokarmowych. Przyczyniają się też do powstawania schorzeń grzybiczych i pasożytniczych
Chrząszcze Coleoptera Trojszyk (Tribolium) - owady dorosłe żywią się zbożem i produktami zbożowymi, suszem roślinnym, a także czekoladą. Mącznik młynarek (Tenebrio molitor) wszystkożerne chrząszcze, spotykane w magazynach i przechowalniach produktów zbożowych i zbóż oraz w domach w produktach mącznych. Kołatek domowy (Anobium punctatum) jest najgroźniejszym szkodnikiem (wśród owadów drewna), mebli i innych sprzętów drewnianych.
Owady żerujące na człowieku Komary należą do jednych z najbardziej dokuczliwych owadów, zwłaszcza w czasie ich największej aktywności od wiosny do jesieni. Samice odżywiają się krwią ludzi i zwierząt stałocieplnych, natomiast samce nektarem kwiatów. Komar brzęczący (Culex pipiens) Pluskwa domowa (Cimex lactularius) chętnie zagnieżdża się w środowisku życia ludzi. Ulubione miejsca tych owadów są najczęściej w pobliżu miejsc spania, w materacach łóżek, w jego drewnianych i metalowych elementach, za meblami, pod tapetami, za obrazami, w szparach ścian i podłóg. Odżywiają się krwią ludzi, oraz innych ssaków Pchła ludzka (Pulex irritans) - żywicielem może być zarówno zwierzę jak i człowiek. Około 10-20% owadów przebywa zazwyczaj na żywicielu, reszta - w jego posłaniu i miejscach przebywania (np. w tapicerowanych meblach w pomieszczeniach mieszkalnych). Może przenosić choroby zakaźne jak dżumę, tularemię, kleszczowe zapalenie mózgu.
Fauna kwiatów doniczkowych Mszyce - zielonkawe lub czarne owady należące do rzędu pluskwiaków Hemiptera wielkości około 1 mm najczęściej atakują rośliny wystawiane w lecie na balkon. Owady te wysysają soki z młodych liści i pędów powodując ich zniekształcenie i zahamowanie wzrostu roślin. Mączliki szklarniowe (pluskwiaki) - gromadzą się przeważnie na spodniej stronie liścia. Okrągłe larwy wielkości zaledwie 0,1 mm przysysają się do rośliny i wysysają soki z liści i pędów. Liście żółkną i podpadają. Czerwce (pluskwiaki) : Tarczniki - mają wygląd brązowych narośli wielkości około 1 mm przyklejonych do liści lub łodyg. Pod tarczkami siedzą nieruchome owady, które wysysają soki z rośliny, wydzielając przy tym lepką ciecz. Wełnowce - szkodniki koloru różowego lub jasnobrązowego długości 2-3 mm pokryte woskowatymi kłaczkami. Oblepiają roślinę woskowatą wydzieliną tworząc białe, wełniste kłębki. Żyją w większych koloniach w kątach liści, u nasady korzeni lub w rozwidleniach łodyg i wysysają soki hamując wzrost rośliny. Przędziorki - pajęczaki o rozmiarach 0,3-0,6 mm, żółtawe lub czerwone. Skupiają się pod osłoną delikatnej pajęczynki wzdłuż nerwów na dolnej stronie liścia.
BIORÓŻNORODNOŚĆ OGRODU
Inwentaryzacja faunistyczna szkolnego/przydomowego ogródka. Ogrodowi przyjaciele 1. Owady Skorki żywią się mszycami, jajami innych owadów, roztoczami. Osy żywią się gąsienicami, komarnicami i innymi szkodnikami Muchówki larwy bzygowatych i rączycowatych pasożytują w ciele mszyc i gąsienic motyli. Pluskwiaki różnoskrzydłe z rodziny tasznikowatych żywią się mszycami, gąsienicami, wciornastkami, przędziorkami Chrząszcze - biedronki żywią się mszycami, wełnowcami, gąsienicami motyli; chrząszcze z rodziny biegaczowatych i kusakowatych drapieżne polują m. in. na ślimaki Złotooki żywią się mszycami, przędziorkami, gąsienicami Pasożytnicze błonkówki (baryłkarze, gąsieniczniki, bleskotki) pasożytują w ciele mszyc 2. Pajęczaki Pająki (pająk krzyżak), kosarze i drapieżne roztocza
3. Płazy ropuchy i żaby żywią się ślimakami, stonogami, gąsienicami i dorosłymi owadami. 4. Gady padalce - żywią się ślimakami i gąsienicami. 5. Ptaki - żywią się ślimakami, gąsienicami i dorosłymi owadami. 6. Ssaki jeże i nietoperze odżywiają się wieloma gatunkami owadów