Realizacja orzecznictwa Sądu Najwyższego w praktyce likwidacyjnej zakładów ubezpieczeń w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych Aleksander Daszewski r.pr. koordynator w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych Konferencja Pro Motor, Warszawa 4 grudnia 2013 r.
Wprowadzenie Czy zakłady ubezpieczeń w pełni respektują orzecznictwo Sądu Najwyższego? Likwidacja pochodną orzecznictwa SN - co trzeba zrobić aby osiągnąć taki idealny stan rzeczy? 2
Wprowadzenie Niestety niektóre zakłady ubezpieczeń nie respektują w pełni orzecznictwa Sądu Najwyższego (najwyższego organu wymiaru sprawiedliwości w Polsce); Ostatnio jaskrawym przykładem są tu automatyczne odmowy realizacji zadośćuczynień dla najbliższych ze zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. (Większa część zakładów realizuje wytyczne SN, część nie z automatu). 3
Aktualne orzecznictwo SN w odniesieniu do zadośćuczynienia dla najbliższych ze zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. Najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r. (sygn. akt III CZP 76/10) 4
Orzecznictwo w odniesieniu do zadośćuczynienia dla najbliższych ze zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. Uchwała jest rozwinięciem zapatrywań SN, który już w orzeczeniu z dnia 14 stycznia 2010 r. (sygn. akt IV CSK 307/09) przyjął, iż art. 446 4 w relacji do art. 448 k.c. poszerzył możliwość uzyskania zadośćuczynienia, a wprowadzenie art. 446 4 k.c. nie powinno być natomiast rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. 5
Orzecznictwo w odniesieniu do zadośćuczynienia dla najbliższych ze zdarzeń sprzed 3 sierpnia 2008 r. Podobne kierunki były incydentalnie dostrzegalne w orzecznictwie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 grudnia 2007 r. (sygn. akt I ACa 1137/07) oraz z dnia 23 września 2005 r. (sygn. akt I ACa 554/05), w których Sąd uznał, że śmierć osoby bliskiej spowodowana przez osobę trzecią stanowi naruszenie dobra osobistego najbliższych członków rodziny zmarłego. 6
Dopełnienie i uzupełnienie orzecznictwa w odniesieniu do zadośćuczynienia dla najbliższych ze zdarzeń sprzed 3 sierpnia. Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 w związku z art 24 1 k.c., także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Uchwała SN z dnia 13 lipca 2011 r. (sygn. akt III CZP 32/11) 7
Dopełnienie i uzupełnienie orzecznictwa w odniesieniu do zadośćuczynienia dla najbliższych ze zdarzeń sprzed 3 sierpnia. Przepis 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w sprawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz. U. Nr 26, poz. 310 z późn.zm.) nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Uchwała SN z dnia 7 listopada 2012 r. (sygn. akt III CZP 67/12) 8
Dopełnienie i uzupełnienie orzecznictwa w odniesieniu do zadośćuczynienia dla najbliższych ze zdarzeń sprzed 3 sierpnia. Art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1152 z późn.zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 11 lutego 2012 r. nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Uchwała SN z dnia 20 grudnia 2012 r. (sygn. akt III CZP 93/1) Moim zdaniem na dzień dzisiejszy istnieje utrwalona, jednoznaczna linia orzecznictwa SN, z którą można się zgadzać lub nie!!! 9
Brak poszanowania orzecznictwa SN sed lex dura lex (twarde prawo ale prawo) czyli płakać i płacić ale jest szereg problemów praktycznych i wyłomy w orzecznictwie niższych instancji w stosunku do w/w uchwał SN, co obecnie analizujemy pod kątem rozbieżności. Prawdopodobnie zapytamy SN jakie zajmuje ostatecznie stanowisko i aby nie było wątpliwości dodatkowo chcemy prosić SN o wskazówki/wytyczne nt. kwestii dowodowych odnośnie utraty więzi rodzinnej; wysokości zadośćuczynienia i czynników wpływających na jego miarkowanie; kręgu osób uprawnionych. 10
Brak poszanowania orzecznictwa SN inne przykłady Zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego zasadą jest zwrot a wyjątkową sytuacją odmowy takiego zwrotu (inny samochód do dyspozycji, incydentalne korzystanie z pojazdu). Istnieją próby odwracania wytycznych SN i z zasady robienia wyjątku a z wyjątku zasady; Utrata wartości handlowej(sprzedażnej) co do zasady przysługujące dodatkowe roszczenie przez niektórych pomijane w praktyce wbrew orzecznictwu i zaleceniom organu nadzoru; 11
Brak poszanowania orzecznictwa SN inne przykłady naruszeń Rodzaj części i amortyzacja ich wartości co do zasady pomijane, niezauważane w praktyce orzeczenia SN zakazano amortyzacji (z jednym wyjątkiem), wskazano na rodzaj części do naprawy, których może żądać poszkodowany a dotychczasowa praktyka likwidacyjna nie uległa zmianie poza nazwą amortyzacji, którą przemianowano na tzw. urealnienia wartości części; Niezgodne z orzecznictwem SN praktyki ubezpieczycieli zaprezentujemy niebawem w Raporcie RzU pt. Orzecznictwo SN w praktyce likwidacyjnej zakładów ubezpieczeń - część pierwsza
Likwidacja pochodną orzecznictwa SN czy osiągniemy w Polsce ten pożądany idealny stan? 13
Można dalej zaklinać rzeczywistość przyjmując karkołomne interpretacje, wyrywać zdania z kontekstu wyroków, uchwał; Można organizować kolejne konferencje pod określoną tezę, przygotowywać publikacje uzasadniające pożądane przez zamawiającego stanowisko, kupować opinie; Można dalej przegrywać większość spraw w sądach powszechnych, tracić wizerunek w oczach społeczeństwa; Można nadal mnożyć konflikty z poszkodowanymi (ich reprezentantami) i budować szereg nowych miejsc pracy dla zawodowych prawników, kancelarii odszkodowawczych etc. 14
Tylko czy na pewno w dłuższym czasie to się opłaca, czy to ma sens i jak się będzie odbijało na całej branży w przyszłości? Ubezpieczenia w Polsce nie będą się rozwijać bez zdecydowanej zmiany podejścia do likwidacji (solidnych i uczciwych wypłat), która powinna w pełni odzwierciedlać prawo i orzecznictwo szczególnie SN. Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w sprawach ubezpieczeniowych) stanowi najlepsze podwaliny pod rzetelną i profesjonalną likwidację, wystarczy z niego skorzystać. ale 15
Niestety większość problemów w ubezpieczeniach komunikacyjnych ma źródło w niedoszacowanej/zaniżonej składce (atrapa ubezpieczenia OC); Tym samym nie da się dostosować procedur likwidacyjnych do orzecznictwa bez rezygnacji z kolejnych chorych wojen cenowych a co widzimy Po latach mam wrażenie, że nie da się tego zrobić bez zmiany w mentalności niektórych zarządzających zakładami ubezpieczeń, którym przypominam, że 16
z pustego nawet Salomon nie naleje co jest zasadniczym problemem polskiego rynku. W dłuższym okresie nie ma innej drogi niż urealnienie składki i za jej sprawą pełne przywrócenie prawideł w likwidacji szkód z uwzględnieniem wytycznych płynących z orzecznictwa SN czego Nam Wszystkim serdecznie życzę 17
Dziękuję za uwagę i zapraszam do korzystania z bazy orzecznictwa na www.rzu.gov.pl Aleksander Daszewski r.pr. koordynator w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych 18