Wyniki badania zrealizowanego przez TNS Polska dla Edelman Polska
Spis treści 1 Informacje o badaniu 3 2 Samoocena stanu zdrowia 5 3 Dbałość o zdrowie, dbałość o stawy 8 4 Dolegliwości bólowe 13 5 Przeciwdziałanie 24 2
1 Informacje o badaniu
Informacje o badaniu Badanie zostało zrealizowane za pośrednictwem wywiadów telefonicznych CATI. Próba: ogólnopolska, losowa, reprezentatywna Liczba zrealizowanych wywiadów: 500 Badana populacja: ludność Polski Termin realizacji: 26-28 marca 2013 r. 4
2 Samoocena stanu zdrowia
Samoocena stanu zdrowia Przeszło połowa osób pytanych o swój stan zdrowia ocenia go pozytywnie. Jednak dominuje tu optymizm umiarkowany tylko 6% bardzo dobrze ocenia swoje zdrowie, połowa (50%) mówi, że jest ono raczej dobre. Na swoje zdrowie narzeka dwie piąte seniorów raczej źle ocenia swoje zdrowie 28% badanych, a bardzo źle 11%. Samoocena stanu zdrowia osób po 55 roku życia ma ścisły związek z wiekiem wśród osób poniżej 70. roku życia dominują zadowoleni (69% w grupie 55-59 lat i 60% - wśród sześćdziesięciolatków), jednak już wśród siedemdziesięciolatków deklaracje dzielą się (oceny dobre stanowią 44%, a złe 47%). Wśród osób w wieku 80. i więcej lat więcej jest osób narzekających (55%) niż zachwalających własne zdrowie (41%). Samoocena stanu zdrowia wiąże się ponadto z wykształceniem oraz aktywnością zawodową badanych. Oceny pozytywne dominują nad negatywnymi wśród osób z wykształceniem wyższym (72% do 21%) oraz pracujących zawodowo (73% do 22%). Osoby z wykształceniem podstawowym częściej mówią o złym (51%) niż dobrym zdrowiu (44%). Warto zwrócić uwagę, że osoby otyłe (BMI z wynikiem 30 i więcej) częściej niż pozostali negatywnie oceniały swój stan zdrowia (53% wobec 40% ocen pozytywnych). Płeć nie różnicuje w sposób istotny statystycznie deklaracji badanych na temat swojego stanu zdrowia. Jak ocenia Pan(i) swój stan zdrowia? źle 39% 28% 11% Bardzo dobrze Raczej źle Trudno powiedzieć 5% 6% 50% dobrze 56% Raczej dobrze Zdecydowanie źle 6
BMI Wśród osób powyżej 55 roku życia zaledwie jedna trzecia (32%) ma prawidłową wartość BMI. Niedowagę ma co setny pytany, a aż dwie trzecie (65%) waży w stosunku do swojego wzrostu za dużo (przy czym 42% ma nadwagę z BMI poniżej 30, a 23% - cierpi na otyłość z BMI z wynikiem 30 i więcej). Prawidłowa wartość BMI częściej identyfikowana jest wśród kobiet (36%) niż wśród mężczyzn (26%). niedowaga wartość prawidłowa nadwaga otyłość odmowa odpowiedzi 2% 1% 23% 32% Nadwagę częściej mają mężczyźni (49%) niż kobiety (37%), częściej też osoby z wykształceniem średnim (49%) i wyższym (55%) niż podstawowym i zasadniczym (po 36%). Otyłość z kolei częściej obserwujemy wśród osób z wykształceniem podstawowym (27%) i zasadniczym zawodowym (29%) niż średnim (17%) i wyższym (13%). Wartość prawidłową z podobną częstotliwością odnotowujemy wśród osób oceniających dobrze (33%) jak i źle (30%) swój stan zdrowia. Ale już nadwaga częściej występuje wśród zadowolonych ze swojego stanu zdrowia (47% do 36%), natomiast otyłość wśród niezadowolonych niż zadowolonych (32% do 17%). 42% WARTOŚCI BMI: <18,5 niedowaga 18,5 24,99 wartość prawidłowa 25 29,99 nadwaga >30 otyłość Wartość BMI została obliczona na podstawie deklarowanego przez badanych wzrostu i wagi. 7
3 Dbałość o zdrowie, dbałość o stawy
Zachowania sprzyjające zdrowiu Czy Pan(i): Pali papierosy 20% 80% Podejmuje regularną (co najmniej 3 razy w tygodniu) aktywność fizyczną, czyli uprawia sport, chodzi na dłuższe spacery, gimnastykuje się itp. 34% 66% Pilnuje swojej wagi 29% 71% Dba o zdrowe odżywianie 14% 86% NIE TAK 9
Zachowania sprzyjające zdrowiu Zdecydowana większość pytanych aż 86% - deklaruje, że dba o zdrowe odżywianie. 80% nie pali papierosów. Swojej wagi pilnuje 71% osób. W porównaniu z poprzednio omawianymi sprawami, stosunkowo najmniej osób (66% - czyli wciąż jest to wyraźnie ponad połowa badanych) podejmuje regularną (co najmniej 3 razy w tygodniu) aktywność fizyczną. Z uzyskanych danych wynika, że polscy seniorzy raczej dbają o swoją kondycję zdrowotną niepaląc papierosów, stosując odpowiednia dietę, pilnując wagi i podejmując regularną aktywność fizyczną. W sumie, wszystkie te cztery działania podejmuje 36% pytanych, a 40% - trzy działania spośród wymienionych. Wśród ogółu badanych tylko 2% stanowią te osoby, które nie stosują się do żadnej z wymienionych postaw prozdrowotnych, a 7% - te, które stosują się tylko do jednej z nich. 10
Metody dbania o zdrowie stawów W jaki sposób dba Pan(i) o zdrowie swoich stawów? Nic nie robię, nie myślę o tym 18% Zażywam profilaktycznie suplementy diety 17% Stosuję odpowiednią dietę 30% Dbam o utrzymanie właściwej wagi 35% Staram się uważać, aby nie przeciążać ich przy wykonywaniu różnego rodzaju prac/ nie dźwigać Staram się chronić stawy przed niską temperaturą np. unikam zimnej wody 40% 41% Podejmuję regularną aktywność fizyczną, czyli uprawiam sport, chodzę na dłuższe spacery, 48% Inne 10% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź. 11
Metody dbania o zdrowie stawów Niespełna jedna piąta osób (18%) pytanych, w jaki sposób dbają o zdrowie swoich stawów, odpowiada, że nie robią nic nie myślą o tym. Wśród pozostałych, dbałość o stawy najczęściej (48%) przejawia się w podejmowaniu regularnej aktywności fizycznej. Dwie piąte badanych stara się chronić stawy przed niskimi temperaturami (41%) i stara się uważać, by nie przeciążać ich przy wykonywaniu różnych prac (40%). Jedna trzecia osób mówiła o dbałości o utrzymanie właściwej wagi (35%) oraz o stosowaniu odpowiedniej diety (30%). Zebrane dane pokazują różnice wyników w pytaniu dotyczącym możliwych sposobów dbania o stawy oraz ogólnych zachowań prozdrowotnych. Mogą mieć one swoje źródła w następujących przyczynach: Użycie innych słów dla określenia podobnych (lecz nie takich samych) zachowań: pilnowanie swojej wagi (monitorowanie jej) jest mniej wymagające niż dbanie o utrzymanie właściwej wagi (71% do 35%); podobnie jest z dbaniem o zdrowe odżywianie (86%) a stosowaniem odpowiedniej diety (35%) itd. Inne charaktery pytań w pytaniu wielowyborowym respondent może ograniczyć się do kwestii najistotniejszych, najczęściej stosowanych, pomijając inne. Ma to szczególne znaczenie, gdy używamy jak wspomnieliśmy powyżej sformułowań podobnych, jednak znaczeniowo nieco się różniących, jak miało to miejsce w tym przypadku (np. pilnuję wagi, a staram się utrzymać właściwą wagę) Inna treść pytań pytanie pierwsze dotyczyło ogólnie występowania różnych zachowań, natomiast drugie występowało konkretnie w kontekście dbałości o stawy (np. ogólnie dbam o zdrowe odżywanie, ale już niekoniecznie stosuję odpowiednią dietę pod kątem zachowania zdrowych stawów; podobnie z aktywnością fizyczną, wagą itp.). 12
4 Dolegliwości bólowe
Rodzaje dolegliwości bólowych Zdecydowana większość (84%) osób w wieku 55 i więcej lat odczuwa jakieś dolegliwości ze strony stawów, karku, pleców czy mięśni. Badani najczęściej narzekają na bóle pleców (60%). To częściej kobiety (65%) niż mężczyźni (54%). Rzadziej niż inni problemy takie zgłaszały osoby z wykształceniem wyższym (45%). W drugiej kolejności (53%) przyczyną dyskomfortu są dolegliwości ze strony stawów. Częściej mówiły o tym kobiety (58%) niż mężczyźni (46%), częściej osoby z nadwagą i otyłością (w sumie 58%) niż z prawidłowym BMI (44%). Częściej też osoby z wykształceniem podstawowym (62%). Rzadziej z kolei osoby w wieku 55-59 lat (45%). Nieco rzadziej badani skarżą się na bóle karku i ramion (45%). Na to narzekają częściej kobiety (51%) niż mężczyźni (38%), częściej niż inni sześćdziesięciolatkowie (51%) oraz ludzie z wykształceniem podstawowym (60%). W porównaniu z powyższymi dolegliwościami, stosunkowo najrzadziej osoby uskarżają się na bóle mięśni (35%). Zaledwie 16% osób nie odczuwa dyskomfortu. W grupie tej częściej znajdują się mężczyźni (23%) niż kobiety (11%). Częściej też osoby oceniające swój stan zdrowia jako dobry (22%) niż zły (6%). pleców stawów karku, ramion mięśni żadne z powyższych Czy zdarza się, że odczuwa Pan(i) bóle? 16% 35% 45% 53% 60% Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź 14
Bóle stawów częstotliwość odczuwania Osoby, które odczuwają bóle stawów narzekają, że dolegliwości bólowe nawracają codziennie lub prawie codziennie (42%). Wśród pozostałych osób pojawiają się one kilka razy w tygodniu (17%) lub kilka razy w miesiącu (24%). Jak często odczuwa Pan(i) bóle stawów? Codziennie lub prawie codziennie Kilka razy w tygodniu 17% 42% Rzadziej na bóle stawów uskarża się 9% osób mających tego typu dolegliwości zdrowotne. Kilka razy w miesiącu Mniej więcej raz w miesiącu 3% 24% Kilka razy w roku 5% Rzadziej 1% Trudno powiedzieć 8% N=265 (osoby, które odczuwały bóle stawów) 15
Życie codzienne a bóle stawów Bóle stawów są uciążliwą dolegliwością dla osób. Niemal trzy piąte osób (58%), które doświadczają tego typu bólu potwierdza, że bóle stawów ograniczają ich w życiu codziennym. W mniejszości (39%) są te osoby, które pomimo odczuwanych dolegliwości ze strony stawów nie są przez bóle tego typu ograniczane. Czy bóle stawów ograniczają Pana(ią) w codziennym życiu? NIE 39% 3% TAK 58% 11% 23% Warto zwrócić uwagę, że w najstarszej badanej grupie (osób w wieku 80 i więcej lat) przytłaczająca większość (aż 79%) mówiła o ograniczeniach w życiu codziennym. 28% 35% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć N=265 osoby, które odczuwały bóle stawów 16
Życie codzienne a bóle stawów Czy bóle stawów przeszkadzają Panu(i) w? podczas zajęć związanych z czasem wolnym, hobby W małym lub wcale 49% W pewnym lub dużym 46% na wakacjach W małym lub wcale 39% W pewnym lub dużym 25% podczas prac domowych W małym lub wcale 40% W pewnym lub dużym 58% w pracy W małym lub wcale 36% W pewnym lub dużym 48% 5% 2% 19% 30% 27% 19% 36% 21% 18% 13% 12% 12% 28% 33% 25% 16% 16% 20% 25% 23% trudno powiedzieć wcale w małym stopniu w pewnym stopniu w dużym stopniu N=265 osoby, które odczuwały bóle stawów 17
Życie codzienne a bóle stawów Bóle stawów przeszkadzają badanym przede wszystkim podczas pracy domowych (w dużym lub pewnym stopniu deklaruje to 58% osób uskarżających się na bóle stawów) oraz w pracy (48%). Niewiele mniej osób mówi o ograniczeniach podczas zajęć związanych z czasem wolnym (w pewnym lub dużym stopniu - 46%). Przy czym o dużych utrudnieniach w takich sytuacjach mówi odpowiednio: 25%, 23% i 19% osób. Od powyższych sytuacji odbiegają wyniki dotyczące wakacji w tym przypadku aż 36% osób odpowiedziało trudno powiedzieć ; wśród pozostałych respondentów częściej mówiono o małych lub żadnych utrudnieniach (39%) niż o utrudnieniach pewnych lub dużych (25%). Wysokie odsetek odpowiedzi trudno powiedzieć zapewne związany jest z brakiem wyjazdów wakacyjnych w tej grupie respondentów. Analogicznie z pytaniem dotyczącym pracy tutaj 16% badanych odpowiedziało trudno powiedzieć (dla części badanych praca mogła oznaczać zajęcia stricte zawodowe, inni mogli pod tym pojęciem rozumieć wszystkie zajęcia obowiązkowe niekoniecznie wykonywane w ramach obowiązków zawodowych). Generalnie, w przypadku pracy oraz prac domowych badani wyraźnie częściej mówili o tym, że bóle stawów przeszkadzają im w dużym stopniu (odpowiednio: 23% i 25%), niż że nie przeszkadzają im wcale (odpowiednio: 16% i 12%). Gdy pytano o zajęcia związane z czasem wolnym i hobby, skrajne oceny występowały z taką sama częstotliwością (w dużym stopniu i wcale po 19%). Jedynie w przypadku wakacji częściej odnotowywaliśmy opinie, że bóle stawów nie przeszkadzają respondentom wcale (21%) niż że przeszkadzają w stopniu dużym (12%). 18
Życie codzienne a bóle stawów Czy w związku z bólami stawów, które Pan(i) odczuwa? czuje się Pan(i) dyskryminowany(a) w stosunku do reszty społeczeństwa ma Pan(i) trudności z wyjściem ze swojego domu ze względu na konieczności pokonania schodów itp. ma Pan(i) trudności z poruszaniem się po swoim mieście/ miejscowości ze względu na bariery architektoniczne (schody, wysokie krawężniki itp.) ma Pan(i) trudności z dostępem do sklepów lub urzędów ze względu na bariery architektoniczne (schody, wysokie krawężniki itp.) 9% 10% 6% 8% 15% 15% 16% 16% 9% 13% 14% 23% TAK: 25% 54% TAK: 46% 53% TAK: 47% 64% 75% TAK: 36% nie, nigdy lub prawie nigdy tak, ale rzadko tak, czasami tak, zawsze N=265 (osoby, które odczuwały bóle stawów) Większość osób w wieku 55 i więcej lat z bólami stawów nie czuje się dyskryminowana w stosunku do reszty społeczeństwa (75%), nie ma trudności z dostępem do sklepów ani urzędów ze względu na bariery architektoniczne (64%), nie ma też trudności z wyjściem z domu ze względu na konieczność pokonania schodów (54%), jak również z poruszaniem się po swojej miejscowości ze względu na bariery architektoniczne (53%). Wśród pozostałych osób, które mówiły o występowaniu powyższych trudności deklaracje dotyczące częstotliwości ich występowania były mniej więcej równomiernie rozłożone. 19
Życie codzienne a bóle stawów Osoby cierpiące na bóle stawów proszone o spontaniczne wskazanie tych czynności, podczas których najbardziej przeszkadzają im bóle stawów, najczęściej mówiły o problemach z chodzeniem (24%). Po kilkanaście procent wskazań uzyskiwały takie czynności, jak schylanie się (14%), wykonywanie obowiązków domowych (również 14%), a także wchodzenie po schodach, wchodzenie pod górę (12%). Stosunkowo często badani mówili także o pracach fizycznych (9%), dźwiganiu (8%), wstawaniu (6%), klękaniu (5%), a nawet leżeniu (również 5%). Wśród innych czynności wymienianych ponadto przez badanych znajdowały się ponadto: codzienne obowiązki (4%), stanie (również 4%), podnoszenie (3%), kucanie (również 3%), siedzenie (także 3%). Pojedyncze osoby mówiły także o bólach w związku ze zmianami pogody, podczas zajęć sportowych, czy podczas kontaktu z wodą. Zaledwie 5% osób stwierdziło, że bóle stawów w ogóle im nie przeszkadzają w wykonywaniu jakichkolwiek czynności. Jednocześnie 4% mówiło, że bóle stawów przeszkadzają im przy wszystkich czynnościach. 20
Życie codzienne a bóle stawów Większość osób (aż 59%), które skarżą się na bóle stawów przynajmniej raz z powodu bólu stawów musiała zrezygnować z wcześniej zaplanowanych zajęć lub przyjemności. Czy z powodu bólu stawów zdarzyło się Panu(i) zrezygnować z wcześniej zaplanowanych zajęć lub przyjemności? TAK, PRZYNAJMNIEJ RAZ 59% 3% NIE, NIGDY 38% Przeważnie sytuacje takie zdarzały się jeśli nie wielokrotnie 25%, to przynajmniej kilkukrotnie 28%; o jednorazowym przypadku mówiło 6% osób. 25% 38% Niespełna dwie piąte osób w wieku 55 i więcej lat, które borykają się z dolegliwościami ze strony stawów, nie doświadczyło sytuacji, w której musiałoby z tego powodu zmienić swoje wcześniejsze plany. nie, nigdy zdarzyło się to raz zdarzyło się to kilka razy zdarzyło się to wiele razy trudno powiedzieć 28% 6% N=265 (osoby, które odczuwały bóle stawów) 21
Bóle stawów - charakterystyka Osoby, które odczuwają bóle stawów, najczęściej mówią o bólach kolan (aż 73%). Które stawy Pana(ią) bolą? Kolana 73% O dolegliwościach ze strony innych stawów mówi już mniej osób 43% wskazuje na barki, ramiona, 37% - biodra, a 36% - dłonie. Mniej więcej jedna czwarta osób, która skarży się na bóle stawów mówi o bólach łokci (26%), kostek (również 26%) i stóp (23%). Barki \ ramiona Biodra Dłonie Kostki Łokcie 43% 37% 36% 26% 26% Stopy 23% N=265 (osoby, które odczuwały bóle stawów) Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź 22
Choroba zwyrodnieniowa stawów u osób odczuwających bóle stawów Niemal dwie piąte osób, które uskarżają się na bóle stawów potwierdza, że podłożem problemów jest zdiagnozowana choroba zwyrodnieniowa stawów. Dwie piąte badanych, mimo że doświadcza bólu stawów, nie ma stwierdzonej choroby zwyrodnieniowej. Czy zdiagnozowano u Pana(i) chorobę zwyrodnieniową stawów? 2% O stwierdzonej chorobie zwyrodnieniowej stawów częściej mówią kobiety uskarżające się na dolegliwości ze strony stawów (64%) niż mężczyźni (47%), częściej bierni zawodowo (62%) niż pracujący (33%), częściej też respondenci oceniający swój stan zdrowia jako zły (66%) niż dobry (50%). Również siedemdziesięciolatkowie, częściej niż inni badani uskarżający się na bóle stawów, mówią o stwierdzonej chorobie zwyrodnieniowej stawów. 40% 58% Osoby ze zdiagnozowaną chorobą zwyrodnieniową stawów mówią o częstszych dolegliwościach ze strony stawów (46% - codziennie lub prawie codziennie, a 19% - kilka razy w tygodniu) niż te osoby, które stwierdzonej choroby nie mają (33% - codziennie lub prawie codziennie, a 14% - kilka razy w tygodniu). tak nie nie wiem N=265 (osoby, które odczuwały bóle stawów) 23
5 Przeciwdziałanie
Sposoby przeciwdziałania bólom stawów W walce z bólami stawów badani zdecydowanie najczęściej (61%) stosują żele rozgrzewające. Niewiele mniej niż połowa stara się więcej ruszać, gimnastykować (48%), stosuje różne środki przeciwbólowe (47%), zażywa tabletki lub kapsułki (44%). Ponad jedna trzecia badanych przyznaje, że chodzi na rehabilitację (36%); podobny odsetek (34%) stosuje różne domowe sposoby (34%). Stosunkowo najmniej popularne metody w walce z bólami stawów, to plastry rozgrzewające (17%) oraz zmiana diety (16%). Tylko 3% osób uskarżających się na bóle stawów przyznało, że nie robią nic, by przeciwdziałać tym dolegliwościom. Mężczyźni (72%) częściej niż kobiety (55%) stosują rozgrzewające żele. Również siedemdziesięciolatkowie częściej niż inni sięgają po żele rozgrzewające (75%), a ponadto także stosują domowe sposoby (44%). Ludzie z wykształceniem podstawowym wyraźnie częściej niż inni sięgają po środki przeciwbólowe (62%), natomiast wyraźnie rzadziej wykorzystują ruch w walce z bólem stawów (zaledwie 23% chodzi na rehabilitację i tylko 38% stara się gimnastykować). Z kolei osoby ze średnim wykształceniem częściej niż pozostali stosują rozgrzewające plastry (24%) i korzystają z rehabilitacji (47%). Warto ponadto zwrócić uwagę, że wśród osób z otyłością aż 24% deklarowało zmianę diety w związku z odczuwanymi bólami stawów. W jaki sposób walczy Pan(i) z bólem stawów? Stosuję rozgrzewające żele Staram się więcej ruszać, gimnastykuję się Zażywam środki przeciwbólowe Zażywam tabletki lub kapsułki Chodzę na rehabilitację Stosuję domowe sposoby Stosuję rozgrzewające plastry Zmieniłem(am) dietę Nic nie robię 17% 16% 3% 36% 34% 48% 47% 44% 61% N=265 (osoby, które odczuwały bóle stawów) Wyniki nie sumują się do 100% - badani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź 25
Sposoby walki z bólami mięśni a bólami stawów Jedna czwarta osób, które cierpią zarówno na bóle stawów, jak i bóle mięśni mówi, że w ogóle nie walczy z bólami mięśni. Wśród pozostałych osób najczęściej (66%) w walce z bólami mięśni wykorzystuje się te same sposoby, z których korzysta się podczas przeciwdziałania bólom stawów 32% mówi o całkowicie takich samych sposobach, natomiast 34% - o sposobach w większości takich samych. Zaledwie 8% osób mówi, że do walki z bólami mięśni używa innych metod niż do walki z bólami stawów (3% mówi o całkowicie innych sposobach, natomiast 5% - o sposobach w większości innych). Warto zwrócić uwagę, że wśród osób, które nic nie robią by dbać o zdrowie swoich stawów, 42% przyznaje jednocześnie, że nie robi też nic by przeciwdziałać bólom mięśni. Czy z bólami mięśni walczy Pan(i) tak samo, czy innymi sposobami niż z bólami stawów? w ogóle nie walczę z bólami mięśni; 26% całkowicie takimi samymi sposobami; 32% całkowicie innymi sposobami; 3% w większości innymi sposobami; 5% INNYMI 8% w większości tymi samymi sposobami; 34% TYMI SAMYMI 66% N=132 wyniki wśród osób, które deklarowały odczuwanie zarówno bólu stawów jak i bólu mięśni 26